2. SURJA “EL BEKARE” – LOPA

Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit!

1. Elif, lam, mim.[1]
2. Ky është libri[2] në të cilin nuk ka pikë dyshimi[3], udhëzues për të devotshmit[4].
3. Ata të cilët besojnë në të fshehtën[5], kryejnë faljen[6] dhe shpenzojnë nga ajo që Ne u kemi furnizuar[7].
4. Ata të cilët besojnë në atë që të është zbritur ty[8] (O Muhamed) dhe atë që është zbritur para teje[9], dhe besojnë me bindje të plotë në botën tjetër.[10]
5. Ata janë të udhëzuar në rrugë të drejtë nga Zoti i tyre[11] dhe ata janë të shpëtuarit[12].

[1] Këto janë germa prej germave të alfabetit arab. Njëzet e nëntë sure të Kuranit hapen me një apo më shumë germa të ndryshme për domethënien e të cilave ka shumë mendime tek dijetarët e tefsirit, por domethënien e vërtetë të tyre nuk e di veçse Allahu i Madhëruar. Këto i gjen në tefsirin e Taberiut, Kurtubiut, etj.

[2] Kurani, të cilin Allahu ia ka shpallur të Dërguarit të Tij Muhamedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!), të ndarë në një periudhë kohore prej 23 vjetësh.

[3] Se është nga Allahu.

[4] Besimtarët, të cilët i ruhen Allahut me ruajtjen prej ndalesave të Tij dhe me kryerjen e urdhrave të Tij.

[5] E fshehta (el Gajb) është ajo gjë të cilën njerëzit nuk e shohin, por për ekzistimin e saj ka njoftuar Allahu në Kuran; siç janë engjëjt, pejgamberët, ringjallja pas vdekjes, dita e gjykimit, xheneti dhe xhehenemi, etj.

[6] Kryejnë rregullisht faljen e detyrueshme, pesë herë në një ditë-natë, në atë formë që është përcjellë nga Pejgamberi (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!).

[7] Nxjerrin zekatin e pasurive të tyre dhe shpenzojnë për ata ndaj të cilëve kanë detyrime.

[8] Ajo që i është zbritur Muhamedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) është Kurani dhe Suneti (tradita pejgamberike).

[9] Të gjitha librat dhe fletushkat qiellore të mëparshme, të cilat Allahu ua ka zbritur Pejgamberëve të mëparshëm, si: Teurati, Zeburi, Inxhili, fletushkat e Ibrahimit dhe Musait.

[10] Besojnë bindshëm në jetën në botën tjetër, në ringjallje, në llogari, në peshojë, në shpërblim e dënim, etj.

[11] Ata janë në dritë nga Zoti i tyre dhe të qëndrueshëm në atë që u ka ardhur nga Ai, si rezultat i suksesit të dhënë nga Allahu dhe mundësimit nga Ai.

[12] Të fituarit, të cilët arritën atë që kërkonin tek Allahu i Lartësuar me besimin dhe veprat e tyre, prej fitimit të shpërblimit, përjetësisë në kopshtet e xhenetit dhe shpëtimit nga dënimi që Allahu ka përgatitur për armiqtë e Tij.

– 2 –

6. Ndërsa për ata të cilët mohuan[1] është njësoj si t’i këshillosh apo të mos i këshillosh, ata përsëri nuk besojnë[2].
7. Allahu ua ka vulosur zemrat[3] dhe dëgjimin atyre, ndërsa në sytë e tyre ka perde[4], dhe ata kanë dënim të madh.
8. Disa njerëz[5] thonë: “Ne kemi besuar në Allahun dhe në ditën e fundit[6]”, por në realitet ata nuk janë besimtarë.
9. Ata kërkojnë të mashtrojnë Allahun dhe ata që kanë besuar[7], por në të vërtetë nuk mashtrojnë veçse vetveten, por nuk e ndiejnë.
10. Në zemrat e tyre ka sëmundje[8] dhe Allahu ua ka shtuar edhe më shumë sëmundjen. Ata kanë dënim të dhimbshëm për shkak se gënjejnë[9].
11. Kur atyre u thuhet: “Mos prishni[10] në tokë!”, ata thonë: “Ne jemi vetëm rregullues e pajtues[11]”.
12. Nuk është ashtu! Në të vërtetë, pikërisht ata janë prishësit, por nuk e ndiejnë.
13. Dhe kur u thuhet: “Besoni ashtu si kanë besuar njerëzit[12]!”, ata thonë: “A të besojmë ashtu siç besojnë mendjelehtët?” Nuk është ashtu! Në të vërtetë, pikërisht ata janë mendjelehtët, por nuk e dinë.
14. Ndërsa kur takojnë ata të cilët kanë besuar, u thonë: “Ne besojmë”, por kur veçohen tek shejtanët[13] e tyre, thonë: “Në të vërtetë ne jemi me ju[14]. Ne vetëm sa tallemi me ta
15. Allahu tallet me ta[15] dhe i lë (të jetojnë) që të sorollaten edhe më shumë në humbjen dhe mosbesimin e tyre.
16. Këta janë ata të cilët e kanë blerë humbjen me udhëzimin[16], por tregtia e tyre nuk pati fitim dhe ata nuk ditën të zgjedhin.

[1] Mohuan profetësinë e Muhamedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) dhe e fshehën çështjen e tij nga njerëzit, megjithëse e njihnin atë ashtu siç njihnin bijtë e tyre, sepse e kishin të shënuar në librin e tyre, në Teurat. Kështu vepruan priftërinjtë çifut të cilët ndodheshin në Medine, në kohën e ardhjes së Muhamedit.

[2] Ata kanë mohuar edhe më parë atë që u ka ardhur nga Zoti i tyre duke qenë se e dinin mirë se ishte nga Zoti, kështu që si do ta dëgjojnë këshillën dhe paralajmërimin tënd, ndërkohë që ata kanë mohuar edhe vetë librin e tyre ku flitet për ty, o Muhamed.

[3] Kur gjynahet pasojnë njëri-tjetrin, ato e mbyllin zemrën dhe kur zemra mbyllet, asaj i vjen vulosja nga Allahu i Madhëruar, kështu që besimi nuk gjen rrugë për në zemrat e tyre dhe as mohimi nuk gjen rrugë për të dalë.

[4] Kështu që nuk e shohin rrugën e drejtë dhe të vërtetë, dhe as të shtrembëtën në të cilën ata janë.

[5] Ajetet në vijim kanë zbritur në lidhje me disa njerëz hipokritë të cilët gjendeshin në Medine në fillim të Islamit, megjithatë ato bëjnë fjalë për cilësitë e hipokritëve në çdo kohë.

[6] D.m.th. ditën e kiametit, ditën e ringjalljes. Është quajtur “dita e fundit” për shkak se pas saj nuk ka më ditë-natë.

[7] Me shprehjen e besimit me gjuhë duke qenë se në zemër fshehin dyshim dhe përgënjeshtrim. Këtë e bëjnë nga frika dhe për t’i shpëtuar ligjit të Allahut të Madhëruar në lidhje me përgënjeshtruesit. Ky është mashtrimi që ata bëjnë.

[8] Sëmundje dyshimi në besim dhe në fe, në të besuarit e Muhamedit dhe në atë me të cilën ai ka ardhur nga Allahu.

[9] Kur thonë se besojnë në Allahun dhe në ditën e fundit.

[10] Prishja është: mosbesimi, kryerja e ndalesave të Allahut dhe humbja e atyre që Ai ka urdhëruar të ruhen.

[11] Duam të pajtojmë mes dy grupeve: besimtarëve muslimanë dhe ithtarëve të librit (çifutëve e të krishterëve).

[12] Janë për qëllim shokët e Muhamedit, si dhe të gjithë ata që e besojnë atë dhe mesazhin e tij të ardhur nga Allahu.

[13] Kokat dhe shokët e tyre në mosbindje, mosbesim, idhujtari, prishje e në çdo të keqe.

[14] Në fenë tuaj dhe ndihmësit tuaj kundër Muhamedit dhe shokëve të tij, kundër besimtarëve.

[15] Tallja është vepra apo fjala e shfaqur nga tallësi para atij që kërkon të tallë, duke pasur për qëllim ta mashtrojë, ta gënjejë dhe ta fusë në kurth. Por në të vërtetë Allahu tallet me hipokritët si ndëshkim për ta; duke qenë se Ai ka caktuar ligje për ta në këtë botë, sipas të cilave ata gjykohen me atë që shfaqin prej besimit Islam, edhe pse mbajnë fshehur të kundërtën e tij. Por kur të ringjallen në botën tjetër bashkë me muslimanët dhe kur të mendojnë se do të futen me ta në xhenet, Allahu do t’i ndajë ata nga miqtë e Tij, dhe do t’i fusë ata në skajin më të thellë të zjarrit, duke u tallur me ta, duke i mashtruar dhe duke i futur në kurth. Por kjo cilësi e Allahut, është në vendin e saj dhe e drejtë, sipas asaj që ata meritojnë dhe jo tallje e padrejtë. Allahu ka cilësitë më të larta, më të përsosura dhe vetëm pozitive, ndryshe nga krijesat e Tij dhe shumë më të larta nga ato që njerëzit i përshkruajnë. [Taberiu].

[16] Zgjodhën humbjen dhe lanë udhëzimin, ndërruan besimin me mosbesimin pasi u urdhëruan të besonin.

– 3 –

17. Shembulli i tyre është njësoj si shembulli i atij që ndez një zjarr, dhe pikërisht kur ai zjarr ndriçon gjithçka përreth, Allahu ua merr dritën dhe i lë në errësira, e ata nuk shohin[1].
18. Të shurdhër, memecë e të verbër[2], kështu që nuk kthehen[3].
19. Ose si një shtrëngatë nga qielli[4], me errësirë, gjëmim e shkreptimë, e prej frikës së vdekjes nga rrufeja, ata i fusin gishtat në veshët e tyre, por Allahu i ka gjithnjë në dorë mosbesimtarët[5].
20. Shkreptima gati sa nuk ua merr të pamurit. Sa herë që ajo u bën dritë atyre, ata ecin në të, ndërsa kur i lë në errësirë, ata mbesin në vend[6]. E sikur të donte Allahu, do t’ua kishte marrë të dëgjuarit dhe të pamurit. Vërtetë që Allahu është i Gjithëfuqishëm për gjithçka.
21. O njerëz! Adhurojeni[7] Zotin tuaj, i Cili ju ka krijuar ju dhe ata që kanë qenë para jush, në mënyrë që të bëheni të devotshëm[8].
22. I Cili për ju e ka bërë tokën shtrat[9] dhe qiellin tavan[10], e nga qielli Ai zbret ujë (shi) me të cilin nxjerr prej fryteve të ndryshme furnizim për ju. Kështu që mos i bëni shokë Allahut duke qenë se e dini[11].
23. E në qoftë se jeni në dyshim për këtë që i kemi zbritur robit Tonë, atëherë sillni një sure të ngjashme me të dhe thërrisni edhe dëshmitarët[12] tuaj përveç Allahut, nëse jeni të sinqertë.
24. Por përderisa nuk e keni bërë dhe as që keni për ta bërë kurrë, atëherë[13] ruajuni zjarrit, lënda djegëse e të cilit janë njerëzit dhe gurët; i përgatitur për mohuesit.

[1] Shembulli i ndriçimit të hipokritëve me shfaqjen e Islamit me gjuhët e tyre duke u thënë besimtarëve se besojnë Allahun dhe ditën e fundit, gjë me të cilën ata u përfshinë në gjykimin e përgjithshëm të njëjtë me muslimanët në dynja, duke ruajtur gjakun, pasuritë dhe sigurimin e fëmijëve nga robërimi, si dhe në martesë e trashëgimi; shembulli i tyre në të gjithë këtë është si shembulli i atij që ndez një zjarr dhe ndriçohet me të, dhe pikërisht kur zjarri ndriçon vendin përreth, ai fiket dhe i ikën drita, duke e lënë njeriun në errësirë dhe frikë. Kjo sepse hipokriti vazhdon të ndriçohet me dritën e fjalës me të cilën ai ka ruajtur jetën dhe robërinë, edhe pse fsheh të kundërtën e saj dhe mendon se mashtron Allahun, të dërguarin e Tij dhe besimtarët, por kur të kthehet tek Zoti i tij në botën tjetër dhe duke menduar se do të shpëtojë nga Ai ashtu si shpëtoi në dynja me gënjeshtër e hipokrizi, ai mbet në errësirë dhe e pret dënimi i dhimbshëm, siç thotë Allahu në suren “El Hadid”, 13-15. [Taberiu].

[2] Nuk e dëgjojnë të vërtetën, nuk e shprehin atë me gjuhët e tyre dhe nuk e shohin atë që të mund ta meditonin, pasi që Allahu ua ka vulosur zemrat atyre për shkak të hipokrizisë së tyre dhe ata nuk udhëzohen.

[3] Nga humbja në udhëzim dhe nuk pendohen nga hipokrizia e tyre.

[4] Shembulli i ndriçimit të hipokritëve me dritën e pranimit të Islamit me gjuhët e tyre duke mbajtur fshehur mosbesimin, është si shembulli i ndriçimit të atij që ndez një zjarr, në formën e përshkruar nga Allahu i Madhëruar më sipër, ose si shembulli i një shiu të rrëmbyeshëm që vjen nga qielli, në një natë të errët pus, e cila simbolizon mosbesimin, humbjen dhe hipokrizinë e tyre.

[5] Do t’i bashkojë të gjithë në xhehenem.

[6] Shkreptima simbolizon besimin e tyre të jashtëm, i cili u siguron atyre disa përfitime të kësaj dynjaje, dhe sa herë që ata i shohin këto përfitime, vazhdojnë dhe ecin në atë rrugë, ndërsa kur nuk shohin ndonjë interes në Islam; kur Allahu i sprovon robët e Tij besimtarë me ndonjë fatkeqësi, ata qëndrojnë në hipokrizinë dhe në humbjen e tyre.

[7] Allahu i urdhëron të gjithë njerëzit që të njësojnë Allahun duke adhuruar vetëm Atë, duke iu përulur dhe nënshtruar vetëm Atij, duke e veçuar Atë si të vetmin Zot, Krijues, Rregullues dhe Zotërues të gjithçkaje.

[8] T’i ruheni Allahut dhe dënimit të Tij duke adhuruar vetëm Atë dhe duke iu bindur Atij.

[9] D.m.th: të rrafshët dhe të përshtatshme për të ecur, qëndruar e jetuar mbi të.

[10] Qielli është quajtur “sema” – i ngritur, për shkak se ai është i ngritur lartë tokës dhe krijesave që gjenden në të, dhe ai (qielli) është si tavan dhe kupolë për tokën.

[11] E dini që nuk ka Zot tjetër që t’ju ketë krijuar e t’ju furnizojë përveç Allahut, dhe e dini se ajo në të cilën iu thërret Pejgamberi (Muhamedi) është e vërteta në të cilën nuk ka dyshim.

[12] Ndihmuesit dhe shokët tuaj në përgënjeshtrimin e Allahut dhe të Pejgamberit që t’ju ndihmojnë në formulimin e një sureje të ngjashme me Kuranin.

[13] Atëherë iu është bërë e qartë e vërteta, prandaj ruajuni zjarrit… [Tabariu; nga Ibën Abasi].

– 4 –

25. Ndërsa ata të cilët besojnë dhe bëjnë vepra të mira përgëzoi se do të kenë xhenete (kopështe) nën të cilët rrjedhin lumenj. Sa herë që atyre u jepet furnizim nga ndonjë fryt i atyre (xheneteve), ata thonë: “Ky është si ai që kemi ngrënë edhe më parë[1]!” Ngaqë u jepen fryte të ngjashme[2]. Ata do të kenë në to edhe bashkëshorte të pastra[3] dhe ata do të jenë përgjithmonë në to (xhenete).
26. Allahu nuk e ka për turp të sjellë si shembull qoftë duke filluar nga një mushkonjë e deri në diçka më të lartë se ajo[4]. Sa për ata të cilët kanë besuar, ata e dinë se kjo është e vërteta nga Zoti i tyre, ndërsa ata të cilët mohuan thonë: “Çfarë ka pasur për qëllim Allahu me këtë si shembull?” Me të (shembullin e mësipërm) Ai humb shumë[5] dhe udhëzon shumë (të tjerë), por nuk humb me të veçse të pabindurit.
27. Ata të cilët[6] thyejnë besën e dhënë Allahut pas lidhjes së saj[7], shkëpusin ato për të cilat Allahu ka urdhëruar që të mbahen lidhur[8] dhe bëjnë prishje[9] në tokë. Këta janë të humburit.
28. Si mund ta mohoni Allahun kur dihet se keni qenë të vdekur[10] dhe Ai iu dha jetë, pastaj iu vdes, pastaj iu ringjall[11], pastaj ktheheni tek Ai[12]?
29. Është Ai i Cili për ju e krijoi gjithçka që gjendet në tokë[13], pastaj synoi[14] qiellin dhe e përsosi atë (duke e ndarë) në shtatë qiej[15]. Ai është i Gjithëdijshëm për çdo gjë.

[1] Në dynja.

[2] Në ngjyrë dhe emër, por jo në shije, ose vetëm në emër dhe në asnjë cilësi tjetër.

[3] Nga çdo e metë, mangësi a neveri, si: të përmuajshmet, lehonia, jashtëqitja, etj.

[4] Në madhësi, fuqi, etj. Allahu nuk e ka për turp që për të vërtetën të sjellë shembuj të mëdhenj apo të vegjël, për të sprovuar me të robët e Tij, me qëllim që të dallohen besimtarët nga mosbesimtarët, dhe si humbje nga Ai për disa njerëz dhe udhëzim nga Ai për të tjerë. Thuhet gjithashtu se Allahu e ka sjellë këtë shembull për të krahasuar dynjanë me mushkonjën e cila vazhdon të jetojë përderisa është e uritur, dhe kur ngopet, vdes. Po kështu edhe këta njerëz për të cilët Allahu e ka sjellë këtë shembull, kur ngopen dhe mbushen nga dynjaja, Allahu i merr ata befasisht.

[5] Prej krijesave të Tij; d.m.th. hipokritët dhe mohuesit.

[6] Mohuesit dhe hipokritët prej çifutëve dhe të gjithë njerëzve që kanë këto cilësi të përmendura më sipër duke filluar që nga ajeti nr. 6 deri në ajetin nr. 20.

[7] Besën e dhënë Allahut në librat e zbritur nga Ai tek të dërguarit e Tij tek ata dhe me gjuhën e të dërguarve të Tij: se do të ndjekin Muhamedin dhe mesazhin e tij nga Allahu, do t’i binden Allahut në atë që u ka bërë detyrim në Teurat: se do t’ia sqarojnë njerëzve çështjen e Muhamedit dhe do t’i njoftojnë ata se e gjejnë atë të shënuar në librin e tyre dhe se ai është i dërguar nga Allahu dhe se bindja ndaj tij është e detyrueshme. Këtë nuk do ta fshehnin në asnjë mënyrë, por ata e thyen besën e dhënë. Në përmbajtjen e këtij ajeti përfshihen të gjithë ata që kanë cilësitë e këtyre prishësve prej hipokritëve dhe mohuesve; në thyerjen e besës, shkëputjen e lidhjeve familjare dhe prishjen në tokë.

[8] Lidhjet familjare, të drejtat e të afërmve dhe çdo gjë që Allahu ka urdhëruar të mbahet.

[9] Mohojnë Allahun, përgënjeshtrojnë të dërguarin dhe e mohojnë profetësinë e tij, kundërshtojnë Allahun dhe mohojnë të vërtetën që iu ka ardhur nga Allahu.

[10] Nuk keni qenë asgjë, nuk keni pas ekzistuar në dynja, nuk njiheshit e nuk përmendeshit.

[11] Në ditën e ringjalljes në botën tjetër.

[12] Sepse Allahu i ringjall njerëzit në varret e tyre para se të mblidhen në tokën e mahsherit dhe të dalin para Tij për të dhënë llogari.

[13] Duke nënshtruar gjithçka për njeriun që t’i shërbejë atij.

[14] D.m.th. synoi krijimin e qiellit. Për domethënien e fjalës “isteva ila” ka dy mendime tek dijetarët e Ehli Sunetit. Imam Taberiu ka zgjedhur domethënien “u ngrit dhe u lartësua”, njësoj si kuptimi i fjalës “Isteva ala”, ndërsa Ibën Kethiri ka zgjedhur domethënien “synoi”. Shejh Abdurrahman es Seadi, në tefsirin e tij, ka zgjedhur fjalën e Ibën Kethirit, dhe po kështu Ibën uthejmin i ka dhënë epërsi mendimit të Ibën Kethirit, se në këtë rast vjen me kuptimin “synoi” (kasade), e Allahu e di më mirë.

[15] D.m.th: pasi përsosi tokën dhe e bëri atë të përshtashme për njeriun me gjithçka i duhej atij, si mirësi nga Allahu dhe mëshirë prej Tij, Allahu i Lartësuar rregulloi dhe përsosi qiellin duke e ndarë atë në shtatë qiej të përsosur dhe të rregullt, me fuqinë, vullnetin dhe dijen e Tij absolute.

– 5 –

30. Dhe kur[1] Zoti yt u tha engjëjve[2]: “Unë do të vendos një zëvendës të trashëgueshëm[3] në tokë”, ata thanë: “A do të vendosësh në të dikë që bën prishje në të dhe derdh gjakrat[4], ndërsa ne të madhërojmë Ty me lavdërim dhe të shenjtërojmë[5] Ty?” Ai tha: “Unë di çfarë nuk dini ju[6].”
31. Dhe ia mësoi Ademit[7] të gjitha emrat (e gjërave), pastaj ua paraqiti ato engjëjve dhe u tha: “M’i tregoni emrat e këtyre, nëse jeni të saktë[8].”
32. “Lavdi të qoftë Ty!”, -thanë ata- “ne nuk dimë veçse atë që na ke mësuar Ti[9]. Vetëm Ti je i Gjithëdijshmi, më i Urti.”
33. Ai tha: “O Adem! Tregoja atyre emrat e tyre.” Kur ai ua tregoi emrat e tyre, (Allahu) tha: “A nuk u kam thënë se Unë e di të fshehtën e qiejve dhe të tokës, dhe e di atë që ju shfaqni dhe atë që e mbani fshehur[10]?”
34. Dhe kur[11] u thamë engjëjve: “Bëni sexhde[12] për Ademin!”, ata menjëherë ranë në sexhde me përjashtim të Iblisit[13], i cili refuzoi, bëri mendjemadhësi dhe ishte prej mohuesve[14].
35. Pastaj thamë: “O Adem! Ti dhe bashkëshortja jote banoni në xhenet dhe hani prej tij sa të doni e ku të doni, por mos iu afroni kësaj peme[15], se përndryshe bëheni prej të padrejtëve[16].
36. Por shejtani i shtyu ata të dy që të gabonin në të[17] dhe i nxori[18] ata nga ajo ku ishin. Ne u thamë: “Zbritni! Ju jeni armiq të njëri-tjetrit. Në tokë do të keni vendqëndrim dhe jetesë deri në një kohë të caktuar.[19]
37. Ademi pranoi disa fjalë nga Zoti i tij[20], e Ai e fali atë. Vërtet që vetëm Ai është Pranuesi i Madh i pendimit[21], Mëshirëploti.

[1] Kujtoju atyre edhe këtë mirësi që Allahu ia dha njeriut, kur që para shumë kohësh u tha engjëjve …

[2] Allahu i ka krijuar engjëjt nga drita dhe ata janë quajtur me emrin “Melaike” për shkak të mesazhit që përcjellin nga Allahu tek pejgamberët dhe robërit e Tij ku Ai i dërgon ata.

[3] Ademin si zëvendës të Allahut në zbatimin e urdhrit të Tij në tokë, dhe njëkohësisht i trashëgueshëm nga bijtë e tij, të cilët edhe ata do të trashëgojnë njëri-tjetrin deri në ditën e Kiametit.

[4] Për komentimin e kësaj fjale të engjëjve ka disa transmetime. Mendimi më i saktë është fjala se engjëjt i kërkojnë Allahut t’u tregojë: “A po vendos në tokë krijesa me cilësi të tilla (që prishin dhe derdhin gjak), duke mos pasur për qëllim Ademin por disa prej pasardhësve të tij, dhe nuk na bën ne zëvendësit e Tu në tokë, ndërkohë që ne të madhërojmë Ty me lavdërim dhe shenjtërim?” Por nuk kanë për qëllim të kundërshtojnë diçka të tillë. Engjëjt e mësuan se njeriu do të bënte prishje dhe derdhje gjaku në tokë me njoftimin e Allahut, sepse ata nuk dinë nga e fshehta veçse atë që u tregon Allahu.

[5] Të pastrojmë nga të metat, të lartësojmë, të madhërojmë në formën më të plotë.

[6] Prej gjërave që engjëjt nuk dinin ishte se në mesin e tyre gjendej edhe Iblisi (djalli, shejtani), i cili fshihte brenda vetes kundërshtimin e parë që iu bë urdhrit të Allahut, mendjemadhësinë. Gjithashtu engjëjt nuk e dinin se prej njerëzve do të kishte pejgamberë, të sinqertë, dëshmorë dhe vepërmirë, të cilët do ia kalonin atyre për nga grada dhe vendi që kanë tek Allahu.

[7] Njeriut të parë, i cili u quajt Adem për sepse u krijua nga dheu i marrë në vende të ndryshme nga sipërfaqja e tokës.

[8] Në fjalën tuaj se me vendosjen e njeriut në tokë, pasardhësit e tij do të bëjnë prishje dhe gjakderdhje, ndërsa sikur të na vendosësh ne atje, do të adhurojmë, madhërojmë, do të bindemi plotësisht dhe nuk do ta thyejmë Urdhrin Tënd.

[9] Engjëjt u tërhoqën menjëherë nga fjala që thanë duke madhëruar Allahun dhe duke e pastruar Atë nga të diturit e tyre diçka që të mos ja ketë mësuar Ai. Pastaj thanë se Allahu është i Vetmi, dija e të Cilit nuk është e përfituar dhe as e mësuar nga dikush tjetër, por dije absolute dhe gjithëpërfshirëse.

[10] Në lidhje me atë që engjëjt mbanin fshehur ka dy komentime: I pari: Është për qëllim ajo që fshihte Iblisi, i cili në atë kohë ishte në mesin e engjëjve. I dyti: Kur engjëjt mësuan se Allahu do të krijojë një krijesë të re, i thanë njëri-tjetrit në fshehtësi se Allahu nuk ka për të krijuar krijesë më të nderuar dhe me vend më të lartë tek Ai se sa ata. Komentimi i parë është përcjellë nga Ibën Abasi ndërsa i dyti nga El Hasen dhe Katade. Më i saktë është mendimi i parë për shkak se është i argumentuar dhe atë e përkrahin edhe ajetet në vijim.

[11] Kujtoni gjithashtu që prej mirësive të Mia ndaj jush është se e nderova babanë tuaj duke urdhëruar engjëjt që të bëjnë sexhde para tij, në shenjë nderimi për të, dhe jo adhurimi.

[12] Sexhde quhet përkulja dhe vendosja e ballit dhe hundës në tokë.

[13] Iblis do të thotë: i pashpresë. Allahu e ka nxjerrë atë nga çdo e mirë dhe e ka bërë djall të mallkuar për shkak të gjynahut të tij. Ai është krijuar nga flaka e zjarrit dhe nuk është prej engjëjve por prej xhinëve.

[14] Prej mohuesve të mirësive të Allahut me kundërshtimin e urdhrit për t’ju përulur Ademit.

[15] Mos hani prej frutave të saj. Emri i asaj peme nuk është përmendur në ndonjë tekst Kuranor apo Hadith.

[16] Ndiqni rrugën e atyre që i kalojnë kufijtë e Mi, kundërshtojnë urdhrin Tim dhe bëjnë të lejuara ndalesat e Mia.

[17] Në lidhje me pemën, duke i mashtruar që të hanin prej frutave të saj.

[18] U bë shkak që Allahu t’i nxjerrë ata nga e mira në të cilën ishin në xhenet.

[19] Do të jetoni dhe do të furnizoheni në të brez pas brezi deri në ditën e kiametit.

[20] Allahu i paraqiti Ademit disa fjalë dhe ai i pranoi ato i penduar, dhe Allahu ia pranoi atij pendimin dhe ia fali gabimin me shqiptimin dhe pranimin e atyre fjalëve. Kurani bën shenjë se fjalët e pranuara nga Ademi janë ato që thuhen në ajetin: “O Zoti ynë! Ne i bëmë padrejtësi vetvetes dhe nëse Ti nuk na fal dhe nuk na mëshiron, atëherë do të jemi prej të humburve.” [El Araf, 23].

[21] I Cili e pranon pendimin e robërve të Tij mëkatarë të kthyer tek Ai për t’iu bindur dhe të penduar pas gjynahut të kryer, dhe i fal gjynahet e tyre duke mos i dënuar për to, si mirësi tjetër nga mëshira e Tij e madhe.

– 6 –

38. Ne u thamë: “Zbritni që të gjithë[1] prej tij (xhenetit), dhe sigurisht që do t’ju vijë udhëzim[2] prej Meje; dhe kushdo që e ndjek udhëzimin Tim, për ta nuk do të ketë frikë dhe as nuk do të brengosen[3].”
39. Ndërsa ata të cilët mohojnë dhe përgënjeshtrojnë shenjat[4] Tona, pikërisht ata janë banorët e zjarrit. Ata do të jenë në të përgjithmonë[5].
40. O bijtë e Israilit[6]! Kujtoni mirësinë Time[7] ndaj jush dhe mbani besën që më keni dhënë[8], që edhe Unë të mbaj premtimin[9] që ju kam dhënë, dhe vetëm Mua më kini frikë.
41. Besoni atë që kam zbritur (Kuranin), i cili është vërtetues i atij që keni ju[10], dhe mos u bëni mohuesit e parë të tij (Kuranit), as mos i shkëmbeni ajetet e Mia për një vlerë të pakët dhe vetëm Mua të ma kini frikën.
42. Mos e ngatërroni të vërtetën me të pavërtetën dhe të fshihni të vërtetën duke qenë se e dini.[11]
43. Falni namazin, jepni zekatin[12] dhe përuluni[13] bashkë me ata që përulen.
44. A i urdhëroni njerëzit për punë të mira ndërsa veten tuaj e harroni, ndërkohë që ju lexoni edhe Librin (Teuratin)? A nuk logjikoni?
45. Kërkoni ndihmë[14] me durimin[15] dhe namazin, megjithëse kjo është e madhe, por jo edhe për të përulurit[16],
46. të cilët janë të bindur se do ta takojnë Zotin e tyre dhe se do të kthehen tek Ai.
47. O bijtë e Israilit! Kujtoni mirësinë Time ndaj jush, kur iu favorizova ndaj të gjitha krijesave[17].
48. Dhe kini frikë atë ditë kur askush nuk mund t’i shlyejë askujt asgjë[18], as nuk pranohet ndërmjetësimi i ndokujt[19], as nuk merret shpërblesë nga askush dhe as nuk do të ndihmohen.

[1] Ademi, Havaja dhe Iblisi.

[2] Sqarim për urdhrin Tim dhe bindjen ndaj Meje dhe udhëzim në rrugën dhe fenë Time. Kjo do t’ju vijë me anë të të dërguarve dhe pejgamberëve të Mi.

[3] Nuk do të kenë frikë nga tmerret e ditës së Kiametit dhe nga dënimi i Allahut, për shkak se iu bindën Allahut në dynja dhe ndoqën udhëzimin dhe rrugën e Tij, dhe nuk do të brengosen për atë që kanë lënë mbrapa në dynja pas vdekjes.

[4] Shenjat e Allahut janë argumentet dhe provat e Tij për Njëshmërinë dhe Hyjnizimin e Tij, si dhe shenjat dhe dëshmitë me të cilat kanë ardhur pejgamberët e Allahut për vërtetimin e Njëshmërisë së Allahut dhe vërtetësisë së asaj që ata kanë njoftuar nga Zoti i tyre.

[5] Është fjala për banorët e përhershëm të zjarrit, pasi që do të ketë edhe njerëz të tjerë që do të hyjnë në zjarr si dënim për gjynahet e tyre dhe më pas do të dalin prej tij dhe do të hyjnë në xhenet. I Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) thotë: “Sa për banorët e zjarrit të cilët janë banorët e tij, ata as vdesin në të dhe as jetojnë, por janë disa njerëz (njësues të Allahut, besimtarë) të cilët i ka kapur zjarri për shkak të gjynaheve të tyre dhe i vdes ata një të vdekur sa që kur bëhen prush, jepet lejë (nga Allahu) për ndërmjetësim. Pastaj sillen torbe-torbe (si plaçkat) dhe përhapen mbi lumenjtë e xhenetit. Pastaj thuhet: “O banorë të xhenetit! Derdhni ujë mbi ta.” Atëherë mbijnë si fara e bishtajoreve mbi sjelljet e lumit.” [Muslimi, 458].

[6] Bijtë e pejgamberit Jakub, birit të Is’hakut, birit të Ibrahimit, (paqja e Allahut qoftë mbi ta!). Jakubi u quajt Israil me kuptimin: Rob i Allahut dhe i zgjedhuri i Allahut nga mesi i krijesave të Tij.

[7] Mirësitë e Allahut ndaj bijve të Israilit kanë qenë të shumta; prej tyre është se Ai ka zgjedhur pejgamberë prej tyre, u ka dërguar Libra, i ka shpëtuar nga vuajtjet dhe mjerimet e shkaktuara nga Faraoni dhe populli i tij, etj.

[8] Besa e dhënë nga ata është përmendur edhe më parë në ajetin 27; se ata do t’ua sqaronin njerëzve çështjen e  Muhamedit se ai është pejgamber dhe se ata e gjejnë atë të shënuar në librin e tyre, në Teurat, dhe se do ta besojnë dhe do ta pasojnë atë.

[9] Premtimi i Allahut është se do t’i fusë në xhenet n.q.s. ata e përmbushin besën që i kanë dhënë Allahut.

[10] I Teuratit dhe Inxhilit. Nëse ju besoni Kuranin, keni besuar edhe Teuratin e Inxhilin, e në të kundërt: nëse e përgënjeshtroni Kuranin, keni përgënjeshtruar edhe Teuratin e Inxhilin që keni në duar, për shkak se ajo që thuhet në Kuran për profetësinë e Muhamedit dhe urdhëri për pasimin e tij, thuhet edhe në Teurat dhe Inxhil, kështu që kush e përgënjeshtron Kuranin, ka përgënjeshtruar edhe Teuratin e Inxhilin.

[11] Mos ia ngatërroni njerëzve çështjen e Muhamedit, o rabinë të ithtarëve të Librit, dhe mos e fshihni atë që gjeni në librin tuaj në lidhje me të, duke qenë se ju e dini të vërtetën; e dini se Muhamedi është i Dërguari i Allahut për të gjithë njerëzimin dhe se ajo me të cilën ai ka ardhur është prej Allahut.

[12] Zekati është pastrimi i pasurisë dhe kultivimi i saj me dhënien e një pjese të caktuar si lëmoshë për ata që u takon.

[13] Nënshtrojuni Allahut me bindje ndaj Tij.

[14] Për përmbushjen e bindjes ndaj Allahut.

[15] Origjina e durimit është që t’ia ndalosh vetes epshet dhe dëshirat e saj.

[16] Besimtarët e vërtetë të cilët kanë frikë Allahun dhe dënimin e Tij.

[17] Të asaj kohe, kur u dërgonte pejgamberë, libra dhe u dha pushtet.

[18] Askush nuk shlyen borxhin e dikujt tjetër as nuk i bën dobi me asgjë, as prindi fëmijës dhe as fëmija prindit, pasi që kthimi i të drejtave në ditën e gjykimit do të jetë prej veprave të mira e të këqia.

[19] Allahu i drejtohet çifutëve prej bijve të Israilit me këtë ajet, të cilët thoshin: “Ne jemi bijtë e Allahut, të dashurit e Tij dhe bijtë e pejgamberëve të Tij, kështu që prindërit dhe të parët tanë kanë për të ndërmjetësuar tek Allahu për ne.” Atëherë Allahu i njoftoi ata se në ditën e gjykimit askush nuk i bën dobi askujt dhe as nuk ndërmjetëson për askënd, deri sa gjithsecili të marrë hakun e tij. Dhe kështu, Allahu ua hoqi shpresat atyre nga ajo që ata prisnin dhe dëshironin prej shpëtimit nga dënimi i Allahut, megjithë përgënjeshtrimin e asaj të vërtete që ata e mësuan dhe e dinin.

Por megjithëse shprehja e këtij ajeti është e përgjithshme, qëllimi i tij është i kufizuar për nga komentimi, për shkak se janë përcjellë hadithe nga i Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!), i cili ka thënë: “Ndërmjetësimi im do të jetë për vepruesit e gjynaheve të mëdha nga ymeti im.” [Mishkatul Mesabih, 5598. E ka nxjerrë Ebu Daudi 4739, Tirmidhiu 2435] Ai gjithashtu ka thënë: “Çdo pejgamberi i është dhënë e drejta e një lutjeje, ndërsa unë e ruajta lutjen time për të ndërmjetësuar për popullin tim, dhe ai (ndërmjetësimi im), me Lejën e Allahut, do të përfshijë prej tyre të gjithë ata të cilët vdesin dhe nuk i kanë bërë shok Allahut asgjë.” [Muslimi, 490]. Ndërsa në ajet përfshihen ata që vdesin duke qenë mosbesimtarë dhe pa u penduar tek Allahu i Madhëruar. [Taberiu].

– 7 –

49. Edhe kur[1] iu shpëtuam nga njerëzit e faraonit, të cilët iu shkaktonin juve vuajtjet më fyese: iu thernin bijtë tuaj ndërsa gratë tuaja i linin gjallë[2]. Padyshim që këtu kishte sprovë (mirësi) të madhe për ju nga Zoti juaj.
50. Edhe kur e ndamë detin[3] për ju dhe iu shpëtuam, ndërsa njerëzit e faraonit i mbytëm[4] dhe ju shihnit[5].
51. Edhe kur i caktuam takim Musait[6] për dyzet net, ndërsa ju morët viçin (për zot) pas tij[7] dhe ishit të padrejtë[8].
52. Por edhe pas kësaj Ne ua falëm juve me qëllim që të falënderoni.
53. Edhe kur[9] i dhamë Musait Librin[10] dhe Furkanin[11] me qëllim që të udhëzoheni[12].
54. Edhe kur Musai i tha popullit të vet: “O populli im! Vërtet që ju i bëtë padrejtësi vetvetes me marrjen e viçit (për zot), ndaj kthehuni tek Krijuesi juaj me pendim dhe vritni vetët tuaja[13], kjo është më e mirë për ju tek Krijuesi juaj. Dhe Ai ua pranoi pendimin juve. Vërtet që vetëm Ai është Pranuesi i Madh i pendimit, Mëshirëploti.
55. Edhe kur ju thatë: “O Musa! Ne nuk do të besojmë ty deri sa ta shohim Allahun hapur[14]!” Atëherë ju kapi e befasishmja[15] dhe ju e shihnit (atë).
56. Më pas ju ringjallëm pas vdekjes tuaj me qëllim që të falënderoni.
57. Dhe retë i bëmë hije për ju, iu zbritëm lëng pemësh dhe thëllëza. Hani nga të mirat që u kemi furnizuar. Dhe ata nuk na bënë dëm Neve por i bënin dëm vetvetes.

[1] Kujtoni, o bijtë e Israilit, edhe mirësinë Time ndaj jush, kur …

[2] I thernin të posalindurit meshkuj dhe i linin gjallë ato që ishin femra, nga frika se prej bijve të Israilit do të dilte dikush që do ia merrte pushtetin faraonit.

[3] Duke hapur 12 rrugë në det për të kaluar 12 fiset e bijve të Israilit.

[4] Në det me mbylljen e rrugëve të hapura për popullin e Musait.

[5] Mrekullinë që u ndodhi atyre me ndarjen e detit në rrugë për t’i shpëtuar faraonit dhe mbylljen e atyre rrugëve që u hapën për të mbytur faraonin dhe njerëzit e tij.

[6] Që të shkonte në malin e Turit të fliste me Allahun dhe t’i shpallej Teurati.

[7] Pas ikjes së Musës në malin e Turit.

[8] Me vendosjen e adhurimit jo në vendin e vet, pasi që adhurimi i përket vetëm Allahut, ndërsa ju adhuruat viçin.

[9] Kujtoni gjithashtu mirësinë Time ndaj jush, kur…

[10] Teuratin.

[11] Dalluesin e të vërtetës nga e pavërteta. Kjo është cilësi e Teuratit dhe e të gjithë librave të zbritur nga Allahu.

[12] Me të, d.m.th. me Teuratin, i cili ishte dallues mes të vërtetës dhe të pavërtetës.

[13] Duke vrarë njëri-tjetrin, dhe transmetohet se në këtë ngjarje janë vrarë 70 mijë prej tyre, sa që thuajse u shuan të gjithë. Me këtë vepër iu pranua pendimi dhe u falën të gjithë, të vrarët dhe ata që mbetën gjallë.

[14] Me sytë tanë dhe pa perde. Këtu, Allahu u kujton atyre (çifutëve) kundërshtimin e të parëve të tyre dhe mos qëndrimin drejt të tyre megjithë provat dhe argumentet që Allahu u sillte atyre. Me këtë ajet Allahu u bën të ditur çifutëve prej bijve të Israilit, të cilët ndodheshin në Medine në kohën e Pejgamberit (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!), se me përgënjeshtrimin dhe mohimin e tyre, ata nuk do të jenë më tepër se paraardhësit e tyre, të cilët dilnin nga feja vazhdimisht.

[15] Dëgjuan zë të fortë, ose u ra tërmet apo zjarr dhe vdiqën të gjithë. Taberiu transmeton se këta që vdiqën ishin 70 burra të zgjedhur nga Musai (alejhi selam) për të shkuar në malin e Turit dhe të kërkonin falje për veprën e popullit të tyre. Këta i kërkuan Musait që të dëgjonin Fjalët e Zotit të tyre kur i fliste Musait dhe ai e bëri këtë, dhe ata e dëgjuan. Pastaj i kërkuan që ta shihnin Zotin me sytë e tyre… Pas vdekjes së tyre, Musai iu lut Allahut që t’i ringjallë ata…

– 8 –

58. Edhe kur[1] ju thamë: “Hyni në këtë qytet[2] dhe hani prej tij ku të doni e sa të doni, por tek porta (e tij) hyni të përkulur[3] dhe thoni: “Falje!”,[4] e Ne t’jua falim[5] gjynahet, dhe punëmirëve do t’ua shtojmë shpërblimin.[6]
59. Por ata të cilët bënë padrejtësi e ndërruan atë me një fjalë tjetër nga ajo që u ishte thënë.[7] Atëherë Ne zbritëm ndëshkim nga qielli mbi ata të cilët vepruan padrejtësi, për shkak se ishin të pabindur.[8]
60. Edhe kur Musai (na) kërkoi ujë për popullin e tij[9] dhe Ne i thamë: “Godite gurin[10] me shkopin tënd”, nga ai shpërthyen dymbëdhjetë burime, dhe secili grup[11] e dinte vendin e tij të pirjes.[12] Hani e pini nga furnizimi i Allahut dhe mos shkatërroni në tokë e të jeni prishës.
61. Edhe kur[13] ju thatë: “O Musa! Nuk do të durojmë vetëm një lloj ushqimi, ndaj lute Zotin tënd që të na nxjerrë nga ato që mbin toka prej bimëve të saj, trangujve, grurit, thjerrëzave dhe qepëve.” Ai (Musai) tha: “A kërkoni të ndërroni me më të ulët atë që është më e mirë? Atëherë zbritni në ndonjë qytet dhe keni për të gjetur atë që kërkoni.” Dhe kështu mbi ta u bë i detyrueshëm poshtërimi dhe skamja, dhe u kthyen duke marrë mbi vete zemërim nga Allahu. Kjo ngaqë ata i mohonin vazhdimisht shenjat e Allahut dhe i vritnin pejgamberët pa të drejtë, dhe kjo ngaqë kundërshtonin dhe vazhdonin t’i tejkalonin kufijtë.

[1] Kujtoni gjithashtu mirësinë Time ndaj jush, kur…

[2] Është fjala për Jerusalemin, Kudsin.

[3] Në sexhde apo në ruku.

[4] Hyrja jonë të përkulur në këtë portë është falje për gjynahet tona, apo: me qëllim që të na falen gjynahet.

[5] Do t’i mbulojmë gjynahet tuaja me mëshirë, do t’ua mbulojmë ato juve dhe nuk do t’i publikojmë as nuk do t’ju dënojmë për to.

[6] Kush ka qenë punëmirë, do t’i shtohet shpërblimi tek Allahu dhe kush ka qenë gabimtar, do t’i falen gabimet. [Taberiu nga Ibën Abasi].

[7] Thanë fjalë tjetër nga ajo që u urdhëruan të thonin. Ebu Hurejra transmeton se i Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) ka thënë: “Bijve të Israilit iu tha: “tek porta (e Jerusalemit) hyni të përkulur dhe thoni: “Falje!”, ndërsa ata e ndryshuan fjalën dhe hynë duke u zvarritur me të ndenjurat e tyre dhe thanë: “farë në elb”, -apo: “farë në qime.” [Buhariu 3403, 4641 dhe Muslimi 7439]. Në një transmetim tjetër thuhet se: “ata filluan të hyjnë me prapanicat e tyre nga një derë e vogël (me qëllim që të përuleshin të detyruar nga dera dhe jo nga urdhri) dhe thonin: “Grurë”, duke u tallur.” [Taberiu nga Ibën Abasi].

[8] Ndaj Allahut dhe të dërguarit të Tij, Musait (alejhis selam).

[9] Në kohën kur ishin në shkretëtirë, Musai i kërkoi Allahut që të zbriste ujë për popullin e tij, Bijtë e Izraelit.

[10] Një gur apo shkëmb nga mali i Turit, të cilin ata e mbartnin me vete.

[11] Bijtë e Israilit apo të Jakubit ishin dymbëdhjetë vëllezër ku secili prej tyre kishte familjen dhe pasardhësit e tij, duke formuar kështu dymbëdhjetë grupe njerëzish.

[12] Secili grup kishte burimin e tij të posaçëm në këtë gur dhe nuk i lejohej të pinte në burimin e grupit tjetër, ndërsa në burime të tjera, në kodra e fusha, ata mund të pinin lirisht së bashku.

[13] Kujtoni gjithashtu kohën kur të parët tuaj ishin në shkretëtirë dhe iu vinte ushqim i zgjedhur e i gatshëm nga qielli, ndërsa ata thanë…

– 9 –

62. Vërtet që ata të cilët kanë besuar[1]; ata të cilët kanë qenë hebrenj[2], të krishterë[3] apo sabiunë[4], kushdo prej tyre që e ka pas besuar Allahun dhe ditën e fundit, dhe ka vepruar vepra të mira[5], ata e kanë shpërblimin te Zoti i tyre, për ta nuk do të ketë frikë dhe as nuk kanë për t’u pikëlluar.
63. Edhe kur[6] patëm marrë besën tuaj[7] dhe mbi ju ngritëm malin Tur[8]: “Merreni me seriozitet atë që iu dhamë[9] dhe përmendni ato që gjenden në të[10], në mënyrë që të ruheni[11].”
64. Pas kësaj ju kthyet shpinën[12] dhe sikur të mos ishte mirësia[13] e Allahut mbi ju dhe mëshira e Tij, padyshim që ju do të ishit prej të humburve.
65. Ju tashmë i njihni ata nga mesi juaj, të cilët e tejkaluan kufirin në ditën e shtunë[14] dhe Ne u thamë: “Bëhuni majmunë të përbuzur!”
66. Ne e bëmë këtë[15] si ndëshkim për të mëparshmet[16] dhe për të mëvonshmet[17], si dhe këshillë për të devotshmit.[18]
67. Edhe kur[19] Musai i tha popullit të vet: “Allahu ju urdhëron të therni një lopë”[20], ata thanë: “A tallesh me ne?” Ai tha: “Allahu më ruajt nga të qenët prej injorantëve[21]!”
68. Ata thanë [22]: “Lutu Zotit tënd të na sqarojë se cila është ajo?” Ai tha: “Ai (Allahu) thotë se ajo është një lopë jo shumë e vjetër dhe as mështjerrë, por e mesme. Zbatoni pra atë që ju urdhërohet.[23]”
69. Ata thanë[24]: “Lutu Zotit tënd të na sqarojë se çfarë ngjyre ka ajo?” Ai tha: “Ai thotë se ajo është një lopë e verdhë me ngjyrë të ndezur, e cila i kënaq shikuesit.”

[1] Kanë besuar Allahun dhe të dërguarin e Allahut, Muhamedin (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) dhe atë me të cilën ai ka ardhur nga Allahu, Kuranin.

[2] Besimi i hebrenjve ka qenë duke besuar në Musain (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) dhe në ndjekjen e rrugës së tij, deri sa erdhi Isa (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!). Kur erdhi Isai, kushdo që kapej për Teuratin dhe rrugën e Musait, por nuk e ndiqte Isain, ai ishte i humbur.

[3] Besimi i të krishterëve ka qenë duke besuar në Isain (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) dhe në ndjekjen e rrugës së tij, deri sa erdhi Muhamedi (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!). Kur erdhi Muhamedi, kushdo që kapej për Inxhilin dhe rrugën e Isait, por nuk e ndiqte Muhamedin, ai ishte i humbur.

[4] Popull pa ndonjë fe, as çifutë dhe as të krishterë. Thuhet se adhuronin engjëjt.

[5] Ata hebrenj, të krishterë e sabiunë,  të cilët e kanë arritur Muhamedin (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!), nuk përfshihen në këtë ajet vetëm në rast se e besojnë Muhamedin dhe atë me të cilën ai është dërguar nga Allahu, besojnë botën tjetër dhe veprojnë vepra të mira, pastaj nuk ndryshojnë nga kjo dhe nuk ndërrojnë rrugë deri sa vdesin, këta do ta kenë shpërblimin te Zoti i tyre, siç përmendet në ajet.

[6] Kujtoni gjithashtu kur…

[7] Besa e marrë nga bijtë e Israilit do të përmendet më pas në ajetet 83-85, të kësaj sureje.

[8] Malin e Turit. Ata ishin në rrëzën e malit dhe ai iu ngrit atyre mbi kokë, si kërcënim.

[9] Veproni me përpjekje dhe pa neglizhim sipas asaj që thuhet në Teurat prej urdhrave dhe ndalesave të Allahut.

[10] Prej premtimit dhe kërcënimit të ashpër.

[11] T’i ruheni dhe të keni frikë dënimin Tim, duke u kthyer nga kundërshtimi në bindje.

[12] E latë të vepruarit sipas asaj për të cilën morëm besën tuaj, se do të punonit me përpjekje dhe seriozitet.

[13] Sikur Allahu të mos ua pranonte pendimin pas shkeljes së besës nga ana juaj…

[14] Ata ishin ndaluar që të peshkonin në ditën e shtunë, ndërsa një grup prej tyre i hodhën rrjetat që ditën e xhuma dhe i mblodhën në ditën e djelë, gjë e cila tregon për shtrembërimin dhe arrogancën e tyre, duke menduar se do të talleshin me Allahun dhe do t’ja hidhnin Atij! Ndaj kujdes, o bijë të Israilit, që të mos bëni ashtu si bënë ata, dhe t’ju ndodhë ashtu si u ndodhi atyre!

[15] Dënimin dhe shndërrimin e tyre në majmunë, apo historinë e tyre…

[16] Gjynahet  dhe veprat e këqia të atyre njerëzve.

[17] Këtë dënim do të kenë edhe ata të cilët veprojnë si vepra e tyre pas tyre.

[18] Pas tyre.

[19] Kujtoni gjithashtu kohën kur…

[20] Shkaku që Musai u tha atyre këtë fjalë ishte se ata shkuan për gjykim tek ai për çështjen e një të vrari të cilit nuk i dihej vrasësi.

[21] Mendjelehtët të cilët i atribuojnë Allahut gënjeshtër dhe të pavërtetë.

[22] Pasi u bindën se Musai e kishte seriozisht atë që tha dhe se ajo ishte urdhër nga Zoti, ata thanë…

[23] Në mënyrë që duke ju bindur Allahut, të arrini te njohja e vrasësit që kërkoni.

[24] Për të mos u mjaftuar me urdhrin e parë që të therrnin një lopë prej lopëve, nga natyra e tyre e keqe, nga morali i tyre i ulët, nga mendimi i tyre i cekët dhe nga kokëfortësia  e tyre ndaj të dërguarit të Allahut, Musait (alejhi selam), ata kërkuan t’u përshkruhej lopa edhe më hollësisht. Atëherë Allahu i ndëshkoi ata duke e kufizuar urdhrin në therjen e një lope të veçantë, të cilën e gjetën me vështirësi dhe u kushtoi shumë.

– 10 –

70. Ata thanë[1]: “Lutu Zotit tënd të na sqarojë se cila është ajo, sepse të gjitha lopët po na duken njësoj, dhe ne, në dashtë Allahu, kemi për t’u udhëzuar[2].”
71. Ai tha: “Ai thotë se ajo është një lopë e pashtruar me lërimin e tokës dhe as me ujitjen e të mbjellave, por pa të meta dhe pa lara.” Ata thanë: “Tani na e solle të vërtetën[3].” Dhe e therën atë, megjithëse për pak e lanë pa bërë[4].
72. Edhe kur[5] vratë një njeri dhe u grindët me njëri-tjetrin për të, sigurisht që Allahu do e nxirrte (zbulonte) atë që ju mbanit fshehtë.
73. Aëherë u thamë: “Goditeni atë (të vdekurin) me një pjesë të saj[6].” Kështu i ngjall Allahu të vdekurit dhe u tregon juve[7] shenjat e Tij, në mënyrë që të kuptoni[8].
74. Por pas kësaj, zemrat tuaja[9] u ngurtësuan dhe u bënë si gurët apo edhe më të forta, pasi që ka prej gurëve nga të cilët burojnë lumenjtë. Ka prej tyre edhe që çahen e prej tyre del ujë, edhe të tjerë që rrokullisen poshtë[10] nga frika prej Allahut. E Allahu nuk është i pavëmendshëm ndaj asaj që ju punoni.
75. A shpresoni[11] që t’iu besojnë[12] juve, ndërkohë që një grup prej tyre[13] e dëgjonin Fjalën e Allahut[14] pastaj e ndryshonin[15] atë pasi e kishin kuptuar[16], duke qenë se e dinin mirë[17]?
76. Dhe kur takonin ata të cilët kishin besuar, thonin: “Ne besojmë[18]”, ndërsa kur veçoheshin tek njëri-tjetri, thonin: “A u tregoni atyre për atë që Allahu u ka shpallur juve[19], që pastaj ta përdorin si argument kundër jush tek Zoti juaj? A nuk kuptoni?”

[1] Për herë të tretë, kështu që kufizimi dhe vështirësia ju shtua edhe më shumë për shkak të pyetjeve të tyre të pavend. Ndaj Pejgamberi ynë, Muhamedi (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!) ka thënë: “Mos më pyesni për atë që ua kam lënë në heshtje, sepse ata që kanë qenë para jush nuk janë shkatërruar veçse nga pyetjet e tyre të shumta dhe kundërshtimi i pejgamberëve të tyre. Kur ju urdhëroj për diçka, kryeni prej saj sa të mundni, dhe kur ju ndaloj nga diçka, lëreni atë.” [Muslimi 3244, Nesai 2618].

[2] Kemi për ta gjetur lopën që duhet të therim.

[3] Tani na e sqarove mirë dhe saktë dhe ne e mësuam se cilën lopë duhet të therim.

[4] E therën lopën e përshkruar nga Allahu, dhe për pak e lanë pa therur për shkak të çmimit të lartë të saj dhe për shkak të zbulimit të turpit të tyre me zbulimin e vrasësit.

[5] Kujtoni gjithashtu kur…

[6] Me një copë mishi nga lopa e therur.

[7] O mohues dhe përgënjeshtrues të Muhamedit dhe asaj me të cilën ai ka ardhur.

[8] Të kuptoni se Muhamedi ka të drejtë dhe thotë të vërtetën, kështu që ta besoni dhe ta pasoni atë.

[9] U drejtohet bijve të Israilit, bijve të vëllait të të vrarit, pasi u ngjalli të vdekurin dhe u zbuloi atë që mbanin fshehur.

[10] Nga maja e malit në fushë.

[11] O besimtarë që keni besuar Muhamedin dhe atë me të cilën ai ka ardhur nga Zoti i tij.

[12] Çifutët prej bijve të Israilit.

[13] Prej të parëve të tyre.

[14] Teuratin. E dëgjonin nga Musai alejhi selam.

[15] Ndryshonin kuptimin dhe interpretimin e tij duke i dhënë kuptim tjetër nga ai që kishte për synim.

[16] Domethënien, interpretimin dhe qëllimin e tij.

[17] Se ishin duke mashtruar në ndryshimin që i bënin Teuratit.

[18] Ashtu si edhe ju; besojmë Muhamedin dhe atë me të cilën ai ka ardhur nga Zoti i tij. Gjithnjë vazhdon të bëhet fjalë për çifutët prej bijve të Israilit, të cilët gjendeshin në Medine në kohën e Muhamedit (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!), por këtu janë për qëllim hipokritët prej tyre.

[19] Në Teurat për profetësinë dhe cilësitë e Muhamedit (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!). Paria çifute kritikonte ata çifutë të cilët u tregonin besimtarëve se çfarë shkruhej në Teurat për dërgimin e Pejgamberit të fundit, Muhamedit (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!), duke zbuluar kështu atë që fshihte paria e tyre fetare.

– 11 –

77. Po a nuk e dinë ata se Allahu di çfarë ata fshehin[1] dhe çfarë publikojnë[2]?
78. Madje ka prej tyre që janë analfabetë dhe nuk e njohin Librin[3], por trillojnë disa shpifje dhe flasin vetëm nga hamendja.
79. Mjerë[4] ata të cilët e shkruajnë librin me duart e tyre[5], pastaj thonë: “Ky është prej Allahut”, me qëllim që të fitojnë me të diçka të pakët! Mjerë ata për shkak të asaj që shkruajtën duart e tyre dhe mjerë ata për shkak të asaj që fitojnë!
80. Dhe thanë: “Nuk ka për të na prekur zjarri veçse për disa ditë të numëruara[6].” Thuaju[7]: “A mos vallë keni marrë nga Allahu ndonjë premtim[8], e Allahu nuk e thyen premtimin e Tij, apo jeni duke thënë për Allahun diçka që nuk e dini?”
81. Përkundrazi, kushdo që fiton të keqe[9] dhe rrethohet nga gabimet e veta[10], ata janë banorët e zjarrit, ku do të qëndrojnë përgjithmonë.
82. Ndërsa ata të cilët besojnë[11] dhe bëjnë vepra të mira, ata janë banorët e xhenetit, ku do të qëndrojnë përgjithmonë.
83. Edhe kur[12] morëm besën e bijve të Israilit: “Të mos adhuroni tjetër përveç Allahut, të silleni mirë me prindërit, me të afërmit, me jetimët dhe me të varfrit. Njerëzve t’u thoni fjalë të mira, të kryeni faljen dhe të jepni zekatin.” Por ju u shmangët, me përjashtim të një pakice prej jush, dhe i keni kthyer shpinën[13].

[1] Prej mohimit dhe përgënjeshtrimit të Muhamedit (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!), kur veçoheshin me njëri-tjetrin.

[2] Kur takojnë pasuesit e Muhamedit (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!), dhe u thonë: “Ne besojmë”.

[3] Nuk dinë çfarë thuhet në Teurat.

[4] Dënim me pirje të qelbit të mbetur nga djegia e banorëve të xhehenemit, i cili do të jetë për çifutët të cilët e shkruajnë të pavërtetën me duart e tyre pastaj thonë se ajo është prej Allahut.

[5] Janë për qëllim ata çifutë prej bijve të Israilit, të cilët e ndryshuan Teuratin dhe shkruajtën një libër sipas interpretimeve dhe komenteve të tyre, ndryshe nga ai që Allahu i kishte shpallur të dërguarit të Tij, Musait (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!), pastaj ua shisnin disa njerëzve të cilët nuk kishin njohuri rreth tij dhe as se çfarë thuhej në Teurat.

[6] Ata pretendonin se do të qëndrojnë në xhehenem vetëm dyzet net apo ditë, periudhën gjatë së cilës adhuruan viçin, por Allahu i përgënjeshtroi ata dhe ata kanë për të qëndruar përgjithmonë në xhehenem.

[7] O Muhamed!

[8] Për këtë që thoni, se nuk do të dënoheni në zjarr veçse për pak ditë.

[9] Vepron keq dhe si rezultat fiton shpërblim të keq. E keqja që është për qëllim këtu është: “idhujtaria” dhe “mohimi”, pasi që idhujtarët dhe mohuesit janë banorët e zjarrit të cilët do të qëndrojnë përgjithmonë në të. Por do të ketë edhe prej besimtarëve mëkatarë të cilët do të dënohen për gjynahet e tyre, por më pas do të dalin nga zjarri dhe do të hyjnë në xhenet, ku do të qëndrojnë përgjithmonë.

[10] I grumbullohen gabimet dhe gjynahet dhe vdes pa u penduar dhe pa u kthyer prej tyre. Kuptimi i ajetit është kështu: Kushdo që vepron si vepra juaj (e çifutëve) dhe mohon ashtu si ju, deri sa mohimi t’i rrethojë të gjitha të mirat e tij, ata janë banorët e zjarrit, ku do të qëndrojnë përgjithmonë.

[11] Atë me të cilën ka ardhur Muhamedi (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!).

[12] Kujtoni gjithashtu, o bijtë e Israilit, kur morëm besën tuaj…

[13] Besës së dhënë dhe të gjithave këtyre që përmenden në ajet.

– 12 –

84. Edhe kur morëm besën tuaj se nuk do ta derdhni gjakun tuaj[1] dhe as nuk do ta nxirrni njëri-tjetrin nga shtëpitë tuaja, pastaj ju e pranuat këtë dhe ishit dëshmues[2].
85. Por më pas, ja! Ju jeni ata të cilët vrisni vetet tuaja (njëri-tjetrin) dhe disa prej jush i nxirrni prej shtëpive të tyre duke u ndihmuar me të tjerë[3] kundër tyre, në mëkat dhe padrejtësi. E nëse ata u sillen të kapur rob, ju paguani për lirimin e tyre, ndërkohë që nxjerrja e tyre ka qenë e ndaluar për ju. A besoni një pjesë të Librit[4] dhe pjesën tjetër e mohoni? E çfarë dënimi mund të ketë ai i cili e bën këtë gjë[5] prej jush, veçse poshtërim në jetën e kësaj bote, ndërsa në ditën e Kiametit do të kthehen në dënimin më të rëndë. Allahu nuk është i pavëmendshëm ndaj asaj që ju veproni.
86. Këta janë ata të cilët e kanë blerë jetën e kësaj bote me botën tjetër, ndaj atyre nuk ka për t’ju lehtësuar dënimi dhe as nuk do të ndihmohen[6].
87. Ne i patëm dhënë Librin Musait dhe pas tij i dërgonim pejgamberët njëri pas tjetrit[7]. Edhe Isait, birit të Merjemes, Ne i dhamë provat e qarta[8] dhe e fuqizuam[9] atë me shpirtin e shenjtë[10]. Por sa herë që u vinte një i dërguar me atë që nuk u pëlqente juve[11], ju bëheshit kryelartë dhe disa prej tyre i përgënjeshtruat e disa të tjerë i vratë.
88. Ata thonë: “Zemrat tona janë me kapak[12]!” Përkundrazi, ata i ka mallkuar[13] Allahu për shkak të mohimit të tyre dhe ata besojnë shumë pak[14].

[1] Duke vrarë njëri-tjetrin.

[2] Se kjo është e vërteta e besës që u kam marrë të parëve tuaj, në kohën e Musait (alejhi selam) dhe më pas edhe juve, që jeni bashkëkohës të Muhamedit, pasi që ju e gjeni këtë në Teurat.

[3] Me idhujtarë të fiseve el Eus dhe el Hazraxh. Çifutët, bashkëkohës të Muhamedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!), ishin ndarë në dy grupe: fisi el Kajnuka të cilët kishin bërë aleancë me fisin idhujtar el Hazraxh, dhe fiset en Nadir dhe Kurajdha, aleatë me fisin idhujtar el Eus. Kur kishte luftë mes fisit el Hazraxh dhe el Eus, këta dilnin në luftë me aleatët e tyre dhe kështu luftonin njëri-tjetrin, gjë e cila u ishte ndaluar në Teurat. Pastaj paguanin për lirimin e njerëzve të tyre të rënë rob në kampin kundërshtar, sipas ligjit të Teuratit, dhe nga ana tjetër i vrisnin me duart e tyre ndërkohë që ligji i Teuratit ishte që të mos e bënin këtë gjë dhe të mos e nxirnin njëri-tjetrin nga shtëpitë e tyre, as të mos bëheshin aleatë me njerëz të cilët i bënin shok Allahut dhe adhuronin idhujt në vend të Tij, duke shpresuar ndonjë përfitim të pakët nga gjërat e dynjasë. Prandaj, në vijim të ajetit, Allahu thotë: “A besoni një pjesë të librit dhe pjesën tjetër e mohoni?” [Taberiu; nga Ibën Abasi].

[4] Teuratit. Besimi i tyre ishte kur paguanin për lirimin e robërve të tyre, ndërsa mohimi ishte kur i vrisnin me duart e tyre, duke qenë në kampe kundërshtare, gjë nga e cila ishin ndaluar.

[5] Me të cilën ai ka thyer besën e dhënë më parë në Teurat, të cilën e ka pranuar dhe për të cilën ka dëshmuar.

[6] Në ditën e gjykimit nga askush, as me fuqi, as me ndërmjetësim dhe as me gjë tjetër.

[7] Pas Musait, Allahu dërgoi shumë pejgamberë njëri pas tjetrit te bijtë e Israilit. Të gjithë ata pejgamberë kishin të njëjtën rrugë dhe të njëjtin ligj, atë të Musait në Teurat, deri sa u dërgua Isai (alejhi selam), të cilit iu dha Inxhili.

[8] Mrekullitë dhe argumentet e gjalla që vërtetonin për profetësinë e tij, si ngjallja e të vdekurve me Lejen e Allahut, shërimi i të sëmurëve, etj.

[9] E forcuam dhe e ndihmuan me engjëllin Xhibril kur e dërguam tek ju, o bijtë e Israilit!

[10] Me engjëllin Xhibril, i cili është quajtur “shpirti i shenjtë” për arsye se Allahu e ka krijuar atë duke ia dhënë vetë shpirtin, pa e lindur atë ndonjë prind, dhe kështu e quajti “shpirt”. Po për këtë arsye është quajtur edhe Isai “shpirt”, ngaqë Allahu e krijoi atë duke ia dhënë vetë shpirtin atij, pa pasur baba. Ndërsa fjala “i shenjtë” (el kudus), ka kuptimin “i pastër”.

[11] I drejtohet çifutëve prej bijve të Israilit.

[12] Të mbyllura me kapak, të mbështjella me këllëf; d.m.th. ata thonë: “nuk kuptojmë, nuk na arrin deri në zemër ajo që thua, o Muhamed!”.

[13] I ka larguar, i ka dëbuar, i ka turpëruar e poshtëruar, i ka shkatërruar për shkak të mohimit të tyre dhe përgënjeshtrimit të provave të Allahut dhe pejgamberëve të Tij.

[14] Besimi i tyre është i pakët, i përciptë, i mangët. Ata besonin një pjesë të Teuratit dhe mohonin pjesën tjetër të tij, e mohuan profetësinë e Muhamedit, të cilin e gjenin të shënuar në Teurat dhe ishin urdhëruar ta besonin atë, etj.

– 13 –

89. Dhe kur atyre u erdhi nga Allahu një Libër[1], i cili është vërtetues i atij që kishin ata[2], dhe duke qenë se më parë ata luteshin për ndihmë[3] kundër mosbesimtarëve, kur u erdhi ajo[4] që tashmë e njihnin, ata e mohuan atë. Pra, mallkimi i Allahut qoftë mbi mohuesit!
90. Nuk ka më të keqe se ajo me të cilën e shitën vetveten: që të mohojnë atë që ka zbritur Allahu, nga zilia se Allahu i zbret prej Mirësisë[5] së Tij kujt të dëshirojë prej robërve[6] të Tij! Prandaj merituan zemërim mbi zemërim [7], dhe për mohuesit[8] ka dënim poshtërues[9].
91. Kur atyre u thuhet: “Besoni në atë që ka zbritur[10] Allahu!” -ata thonë: “Ne besojmë në atë që na është zbritur neve[11].” Ndërsa atë pas tij[12], ata e mohojnë, ndërkohë që ajo[13] është e vërteta dhe vërtetues[14] i asaj që kanë ata. Thuaju: “Nëse jeni vërtet besimtarë, atëherë përse më parë i vrisnit lajmëtarët e Allahut?”
92. Juve ju erdhi Musai me prova të qarta, por pas tij[15] ju adhuruat viçin dhe ishit të padrejtë.[16]
93. Edhe kur[17] morëm besën tuaj[18] dhe ngritëm mbi ju malin e Turit, (u thamë): “Merreni seriozisht atë që ju kemi dhënë dhe dëgjoni (binduni)!” Ata thanë: “Dëgjuam dhe kundërshtuam[19]!” Dhe për shkak të mohimit të tyre, zemrat e tyre u mbushën me viçin[20]. Thuaju: “Nuk ka më të keqe se ajo me të cilën ju urdhëron besimi juaj[21], nëse jeni besimtarë[22]!”

[1] Kurani, i cili iu shpall Muhamedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!).

[2] Teurati dhe Inxhili.

[3] I luteshin Allahut të dërgonte Pejgamberin e pritur, Muhamedin (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!), që të fuqizoheshin dhe të triumfonin me ndihmën e tij. Çifutët i kërcënonin armiqtë e tyre prej idhujtarëve e mohuesve arabë duke u thënë se “Allahu do të na forcojë ne me një pejgamber, të cilin do ta dërgojë tek ne, dhe tashmë ka ardhur koha e dërgimit të tij. Dhe kur të vijë ai, ka për t’ju shkatërruar si shkatërrimi i popullit të Adit dhe Iremit.” Por kur Allahu e dërgoi pejgamberin nga mesi i arabëve kurashit, çifutët e mohuan atë, dhe ishin armiqtë e tyre ata të cilët e ndoqën dhe e besuan, edhe pse më parë kishin qenë idhujtarë. [Taberiu]

[4] Shpallja e pejgamberit Muhamed (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!), apo Kurani dhe Muhamedi.

[5] Shpallja, urtësia, profetësia, provat, etj.

[6] Njerëzve të tjerë përveç tyre, d.m.th. përveç çifutëve prej bijve të Israilit.

[7] Çifutët kishin merituar zemërime të mëparshme nga Allahu, si me adhurimin e viçit, mohimin e Isait, birit të Merjemes, etj.

[8] E profetësisë së Muhamedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!), prej të gjithë njerëzve në çdo vend dhe në çdo kohë.

[9] Në botën tjetër, ose në këtë botë dhe në botën tjetër. Dënim poshtërues është ai dënim i cili i trashëgon njeriut poshtërim dhe përçmim të përhershëm, i cili nuk del kurrë nga poshtërimi në nderim e respekt. Me këtë lloj dënimi Allahu ka veçuar mohuesit e Tij dhe të Pejgamberëve të Tij. Ndërsa dënim jo poshtërues është dënimi pastrues dhe filtrues i njeriut që e merr atë dënim, siç është dënimi i vjedhësit musliman të cilit i pritet dora, apo si dënimi i atij që bën imoralitet prej muslimanëve, e të tjera dënime të cilat Allahu i ka bërë falje të gjynaheve për personin që i merr ato (dënime).

[10] Kuranin të cilin Allahu ia zbriti Muhamedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!).

[11] Teuratin të cilin Allahu ia zbriti Musait (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!).

[12] Ato libra që janë zbritur nga Allahu pas Teuratit.

[13] Kurani, të cilin Allahu ia zbriti Muhamedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!).

[14] Të gjithë librat e zbritur nga Allahu tek pejgamberët e Tij janë vërtetues të njëri-tjetrit, dhe Kurani përputhet me Teuratin në atë që çifutët përgënjeshtrojnë. Pra, në të vërtetë çifutët përgënjeshtrojnë edhe Teuratin ashtu si përgënjeshtrojnë Inxhilin dhe Kuranin, duke i bërë kryeneçësi Allahut, duke thyer urdhrin e Tij dhe në kundërvënie ndaj të Dërguarve të Tij.

[15] Pas largimit të tij për takimin me Zotin e tij.

[16] Sepse adhuruat atë që nuk duhet dhe nuk meriton të adhurohet.

[17] Kujtoni gjithashtu, o bijtë e Israilit, kohën kur…

[18] Besën e të parëve tuaj.

[19] E dëgjuam fjalën tënde dhe e kundërshtuam urdhrin tënd.

[20] Me dashurinë për viçin.

[21] Nëse besimi juaj ju urdhëron të vrisni të dërguarit e Allahut, të përgënjeshtroni librat e Tij dhe të mohoni atë me të cilën ata kanë ardhur, atëherë nuk ka besim më të keq se ky i juaji.

[22] Në fakt ata nuk janë besimtarë, sepse Teurati ua ndalon këto gjëra ndërsa ata i veprojnë.

– 14 –

94. Thuaju: “Nëse banesa e botës tjetër[1] tek Allahu është vetëm për ju, dhe për askënd tjetër prej njerëzve, atëherë dëshironi vdekjen, nëse jeni të sinqertë.”[2]
95. Por ata nuk kanë për ta dëshiruar kurrë atë (vdekjen) për shkak të asaj që kanë vepruar duart e tyre, e Allahu është më se i Dijshëm për të padrejtët[3].
96. Madje, ke për t’i gjetur ata (çifutët) njerëzit më dëshirues për jetën, madje edhe më shumë se ata të cilët i bëjnë shok Allahut[4], çdonjëri prej të cilëve[5] dëshiron të jetojë një mijë vjet. Por edhe sikur të jetojë aq, kjo nuk e largon atë nga dënimi[6]. Allahu është Shikues i gjithçkaje që ata veprojnë.
97. Thuaju[7]: “Kushdo që është armik i Xhibrilit, dhe padyshim se ai (xhibrili) e zbriti atë (Kuranin) në zemrën tënde (o Muhamed) me lejen e Allahut, vërtetues të atyre (librave) para tij, udhëzues dhe përgëzues për besimtarët,
98. kushdo që është armik i Allahut, i engjëjve të Tij, i të dërguarve të Tij, i Xhibrilit dhe Mikailit, atëherë padyshim se Allahu është armik i mohuesve.”
99. Ne të kemi zbritur ty prova të qarta[8], të cilat nuk i mohojnë veçse të pabindurit.
100. A nuk është e vërtetë se sa herë që lidhin një besë[9], një grup prej tyre e thyejnë atë? Madje shumica e tyre nuk e besojnë[10].
101. Dhe kur atyre u erdhi një i dërguar[11] nga Allahu, vërtetues i asaj që kishin ata[12], një grup prej atyre të cilëve u është dhënë libri[13] e hodhi librin e Allahut[14] pas shpine, sikur të mos e dinin[15].

[1] Xheneti.

[2] Nëse jeni të sinqertë në pretendimin tuaj. Me këtë ajet, Allahu i Madhëruar përforcon të dërguarin e Tij me prova kundër çifutëve bashkëkohës të tij dhe nxjerr në shesh të fshehtat e rabinëve dhe dijetarëve të tyre, të cilët pretendonin se ishin bijtë e Allahut dhe të dashurit e Tij. Me këtë ajet, atyre që ishin në dyshim për çështjen e çifutëve iu bë e qartë gënjeshtra, mashtrimi dhe armiqësia e tyre ndaj të Dërguarit të Allahut, dhe triumfoi fjala e të Dërguarit të Allahut dhe shokëve të tij, e cila vazhdon të triumfojë kundër ithtarëve të çdo feje tjetër. “Ibën Abasi (Allahu qoftë i kënaqur me të!) transmeton: “Sikur çifutët ta kishin dëshiruar vdekjen, do të kishin vdekur menjëherë.” [Taberiu].

[3] Dhe çfarë veprojnë ata.

[4] Dhe kjo për shkak të vetëdijes së tyre se në botën tjetër do të kenë përçmim dhe poshtërim të përhershëm, sepse ata besojnë në ringjalljen në botën tjetër, ndërsa idhujtarët nuk besojnë se do të ringjallen dhe as se do të dënohen.

[5] Idhujtarët, të cilët e uronin njëri-tjetrin duke u thënë: “Rrofsh dhjetë mij vjet!” [Taberiu; nga Ibën Abasi].

[6] Sepse në fund kthimi do të jetë përsëri tek Allahu, sado gjatë të jetojnë.

[7] Ibën Abasi thotë: “Kur çifutët e pyetën të Dërguarin e Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) për shumë gjëra dhe ai iu përgjigj për to ashtu siç ishte edhe tek ata, me përjashtim të “Xhibrilit”, i cili tek çifutët ishte sjellës dënimi dhe ndëshkimi, dhe jo sjelljës i shpalljes dhe mëshirës. Kur i Dërguari i Allahut i njoftoi ata se Xhibrili ishte sjellësi i shpalljes së Allahut, i ndëshkimit të Tij dhe i mëshirës së Tij, ata thanë: “Ai nuk është sjellës i shpalljes dhe as i mëshirës. Ai është armiku ynë!” Atëherë, Allahu e zbriti këtë ajet për t’i përgënjeshtruar ata.” [Taberiu].

[8] Prova, shenja, argumente dhe mrekulli argumentuese për profetësinë e Muhamedit dhe se ajo me të cilën ai ka ardhur është nga Allahu.

[9] Është fjala për besën që bijtë e Israilit i kanë dhënë Allahut herë pas here për zbatimin e asaj që thuhet në Teurat, por më pas, disa prej tyre e thyenin atë herë pas herë. Allahu i qorton pasardhësit e bijve të Israilit dhe tregon se ata ndjekin rrugën e të parëve të tyre në thyerjen e besës së dhënë, se do ta besonin Muhamedin kur ai të vinte, por ata e mohuan atë që thuhej në Teurat prej cilësive dhe përshkrimit të tij.

[10] Dhe jo vetëm një grup, i cili mund të jetë i vogël, por shumica e tyre nuk besojnë.

[11] Muhamedi (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!).

[12] Muhamedi (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) ishte vërtetues i Teuratit dhe Teurati vërtetues i tij se ai është i dërguar nga Allahu te i gjithë njerëzimi.

[13] Rabinët dhe dijetarët çifutë.

[14] Teuratin, kur e panë se ai përputhej me Kuranin dhe tregonte për profetësinë e Muhamedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!).

[15] Se çfarë thuhet në Teurat prej urdhrit për të besuar Muhamedin dhe për ta ndjekur atë.

– 15 –

102. Dhe ndoqën atë që thoshin[1] shejtanët në kohën e sundimit të Sulejmanit. Dhe nuk mohoi Sulejmani[2], por ishin shejtanët ata që mohuan; u mësonin njerëzve magjinë dhe atë që iu zbrit në Babil[3] dy engjëjve, Harutit dhe Marutit. Por ata të dy[4] nuk mësonin askënd pa u thënë: “Ne jemi vetëm sprovë, ndaj mos bëj mohim (mosbesim)!” Megjithëkëtë[5], ata mësonin prej këtyre të dyve gjëra me të cilat ndanin burrin nga gruaja, por nuk mund të dëmtonin me të (magjinë) askënd, veçse me lejen (dijeninë) e Allahut[6]. Ata (njerëzit) mësonin diçka që i dëmtonte dhe nuk u bënte dobi, madje e dinin mirë se ai i cili e bleu atë[7] (magjinë), nuk do të ketë pjesë[8] në botën tjetër. Nuk ka më të keqe se ajo për të cilën e shitën vetveten, veç sikur ta dinin[9]!
103. Sikur ata të kishin besuar[10] dhe të ishin ruajtur[11], atëherë shpërblimi nga Allahu do të ishte shumë më i mirë, veç sikur ta dinin[12]!
104. Ju, o besimtarë! Mos thoni: “Raina”[13], por thoni: “Undhurna”[14] dhe dëgjoni[15]! E për mohuesit do të ketë dënim të dhimbshëm.
105. As ata të cilët kanë mohuar prej ithtarëve të Librit dhe as idhujtarët nuk duan që juve t’ju zbresë ndonjë e mirë[16] nga Zoti juaj, por Allahu veçon me Mëshirën[17] e Vet atë që dëshiron, e Allahu është Zotëruesi i mirësisë së madhe.

[1] Që flisnin, tregonin, transmetonin, ndiqnin dhe mësonin prej magjisë. Taberiu transmeton nga Ibën Abasi (Allahu qoftë i kënaqur me të!) se ky ka thënë: “Në kohën kur Sulejani u sprovua, shejtanët shkuan dhe shkruajtën libra me përmbajtje magjie dhe mosbesimi, -i vulosën me vulën e Sulejmanit të cilën mundën me e marrë tinësisht- pastaj i groposën nën karrigen e Sulejmanit. Më pas (pas vdekjes së Sulejmanit), i nxorën ato dhe ua lexonin njerëzve.” Kur njerëzit i dëgjuan ato, e fajësuan Sulejmanin dhe thanë që ai ka qenë mohues. Kështu mbeti çështja e Sulejmanit (alejhi selam) deri sa Allahu dërgoi të Dërguarin e Tij, Muhamedin (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) dhe e pastroi Sulejmanin nga shpifja dhe padrejtësia që i ishte bërë, kur zbriti ajetin “Dhe ndoqën atë që thoshin shejtanët në kohën e Sulejmanit … [Taberiu].

[2] Çifutët, ndjekës të asaj që thoshin shejtanët prej magjisë dhe mosbesimit pretendonin se ishte Sulejmani ai i cili mohoi dhe bëri kufër, duke thënë se këto libra magjie ishin nga dija dhe transmetimi i tij dhe se ai i kishte nën sundim ata njerëz, xhinë e krijesa të tjera të Allahut si rezultat i magjisë. Dhe kështu e bënë veten të mirë para njerëzve injorantë dhe të paditur me atë që thuhej në Teurat, duke lejuar atë që Allahu e kishte ndaluar prej magjisë, pastaj justifikoheshin duke ja atribuar këtë gjë Sulejmanit (alejhi selam), pejgamberit të Allahut, i cili ishte njeri si edhe ata. Ata e mohuan që ai të kishte qenë pejgamber, dhe thanë se ka qenë magjistar. Atëherë Allahu e pastroi Sulejmanin, të birin e Daudit (Paqja e Allahut qoftë mbi të dy ata!) nga magjia dhe mosbesimi. [Taberiu].

[3] Emër vendi; mund të jetë për qëllim Babil në Irak ose Babilonia.

[4] Këta dy engjëj ishin dërguar sprovë për njerëzit, ashtu si edhe shejtani është sprovë për njeriun, ashtu si edhe e mira dhe e keqja janë sprovë për njeriun në këtë botë, dhe kështu që nuk i lejohet kujt të arsyetohet me këtë fakt për të bërë të lejuar mësimin e magjisë dhe praktikimin e saj. Madje edhe vetë vazhdimi i ajetit e sqaron këtë nga vetë fjala e atyre dy engjëjve.

[5] Njerëzit e refuzonin paralajmërimin e tyre dhe kështu, mësonin gjëra me të cilat ndanin burrin nga gruaja…

[6] Magjistarët nuk mund t’i bëjnë dëm askujt veçse me lejen dhe dijeninë e Allahut; vetëm nëse Allahu e ka caktuar që ajo magji do t’i bëjë dëm dikujt, asgjë nuk del nga mbikqyrja e Allahut dhe Vullneti i Tij.

[7] Magjinë duke shitur dhe hedhur Librin e Allahut. Janë për qëllim çifutët që e bënë këtë gjë, dijetarët dhe rabinët çifutë, qoftë në kohën e Musait (alejhi selam) kur zbriti Teurati, apo në kohën e pejgamberit Muhamed (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!).

[8] Nuk do të ketë pjesë dhe as shpërblim me të mira në xhenet, por pjesa dhe shpërblimi i tij do të jetë e keqja dhe zjarri.

[9] Përfundimin e tyre të keq, dënimin e rëndë për veprën e tyre.

[10] Allahun dhe të dërguarin e Tij bashkë me shpalljen.

[11] T’i ruheshin Allahut duke iu bindur urdhrave të Tij dhe duke iu larguar ndalesave të Tij.

[12] Që shpërblimi i Allahut për ta, për besimin dhe devotshmërinë e tyre, është më i mirë se magjia dhe ajo që fituan prej saj nga dynjaja.

[13] Për domethënien e kësaj fjale ka disa mendime tek dijetarët e tefsirit. Disa thonë se ajo do të thotë “kundërshtim”, të tjerë thonë “na dëgjo dhe të dëgjojmë”, apo “na vër veshin”. Të tjerë thonë se kjo ishte një fjalë të cilën e përdornin çifutët për tallje dhe përqeshje.Të tjerë thonë se kjo fjalë në arabisht përputhej në të shqiptuar me një fjalë të çifutëve me domethënie të keqe dhe sharje, etj. Më e sakta është të thuhet se Allahu i ka ndaluar besimtarët që të përdorin këtë fjalë me Pejgamberin (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!), si respekt ndaj tij. Allahu urrente që kjo fjalë t’i thuhej Pejgamberit të Tij (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!), dhe besimtarët ishin urdhëruar që ta respektonin dhe ta madhëronin Pejgamberin (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!). [Taberiu].

[14] Na prit dhe na vëzhgo në mënyrë që të kuptojmë dhe të na bëhet e qartë ajo që na thua, o i Dërguari i Allahut!

[15] Dëgjoni atë që ju thuhet dhe ju lexohet nga Libri i Zotit tuaj dhe kuptojeni e perceptojeni mirë atë.

[16] Me këtë të mirë është për qëllim Kurani dhe ajo që Allahu i shpalli Muhamedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) prej urtësisë dhe provave të Tij.

[17] Me shpalljen dhe profetësinë e Tij.

– 16 –

106. Ne nuk shfuqizojmë[1] një ajet apo ta lëmë të harrohet[2] atë, veçse sjellim një tjetër më të mirë se ai ose njësoj si ai[3]. A nuk e ke ditur se Allahu është i Gjithëfuqishëm për gjithçka?
107. A nuk e ke ditur se vetëm Allahut i përket sundimi i qiejve dhe i tokës, dhe përveç Allahut ju nuk keni as mbrojtës dhe as ndihmës?
108. Apo mos doni të pyesni të Dërguarin tuaj[4] ashtu siç është pyetur Musai më parë[5]? Por kushdo që e ndërron besimin me mohim[6], padyshim që e ka humbur rrugën e drejtë[7].
109. Shumë prej ithtarëve të Librit[8] duan që pas besimit tuaj t’ju kthejnë në mosbesimtarë, nga zilia që kanë në vetvete, edhe pse e vërteta[9] u është bërë e qartë. Por ju falni[10] dhe bëni lëshim deri sa Allahu të sjellë urdhrin e Tij.[11] Padyshim se Allahu është i Gjithëfuqishëm për gjithçka.
110. Kryeni faljen dhe jepni zekatin, e çfarëdo të mire që përgatisni për veten tuaj[12], keni për ta gjetur tek Allahu. Vërtet që Allahu është Shikues i asaj që ju veproni.[13]
111. Ata[14] thonë: “Nuk ka për të hyrë në xhenet askush përveç atyre që janë hebrenj ose të krishterë.” Këto janë vetëm dëshirat e tyre[15]. Thuaju: “Sillni provën tuaj, nëse jeni të drejtë[16].”
112. Përkundrazi[17], kushdo që ia ka dorëzuar fytyrën e tij Allahut[18] dhe është mirëbërës[19], ai e ka shpërblimin e vet te Zoti i tij, për ta nuk do të ketë frikë dhe as nuk kanë për t’u pikëlluar.[20]

[1] Është për qëllim dryshimi i ligjit të një ajeti me një tjetër të mëvonshëm, si lejimi i diçkaje të ndaluar më parë apo ndalimi i diçkaje të lejuar më parë, etj. Por ky shfuqizim dhe ndryshim nuk ka  ndodhur veçse në ajete që flasin për ligje dhe dispozita, jo për njoftime dhe gjëra që kanë lidhje me besimin dhe akiden, sepse njoftimet dhe besimi nuk pranon ndryshim, përndryshe nuk do të ishte i vërtetë. Çifutët e mohonin shfuqizimin (en neskh) dhe pretendonin se ai nuk lejohet që të ndodhë në Librin e Allahut, por në të vërtetë ai (shfuqizimi) përmendet edhe tek ata në Teurat, kështu që mohimi i tyre atë është mosbesim dhe devijim i tyre.

[2] Të harrohet nga njerëzit, të fshihet nga kujtesa e tyre, ose të lihet pa u ndryshuar, ose të vonohet dhe të shtyhet përmendja apo gjykimi i tij për më vonë.

[3] Kjo tregon se ndryshimi i një ligji nuk është më pak i dobishëm se i pari, por më i mirë se ai ose si ai, pasi që mirësia e Allahut vjen gjithnjë e në rritje veçanërisht ndaj popullit mysliman, të cilit Ai ia ka lehtësuar më së shumti fenë dhe ua ka bërë të lehtë atë.

[4] Muhamedin (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!). Është për qëllim ndalimi nga pyetjet e kokëfortësisë dhe kundërshtimit dhe jo pyetjet e të mësuarit dhe udhëzuarit.

[5] Që t’i bënte të shihnin Allahun drejtpërdrejtë.

[6] Duke bërë pyetje të ndaluara të cilat arrijnë deri në mohim.

[7] Ajo rrugë e drejtë është rruga për të cilën jemi urdhëruar që t’i lutemi Allahut të na udhëzojë në të, në suren el Fatiha, Ajetet 6 dhe 7.

[8] Çifutët dhe të krishterët.

[9] Për çështjen e Muhamedit (Pqaja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) dhe profetësinë e tij.

[10] Fyerjet dhe gabimet e bërë nga ata ndaj jush në lidhje me fenë tuaj.

[11] Më pas Allahu solli urdhrin e Tij dhe ky ajet u shfuqizua nga ajeti 29 në suren et Teube: “Luftoni ata të cilët nuk besojnë Allahun dhe as ditën e fundit…”

[12] Në jetën e kësaj bote.

[13] Sheh gjithçka dhe nuk i shpëton asgjë nga ato që ju veproni, pastaj shpërblen secilin sipas veprës së vet.

[14] Çifutët dhe të krishterët, secili për ithtarët e fesë së tij.

[15] Boshe, të padrejta dhe pa pasur argument për to.

[16] Në thënien tuaj se në xhenet nuk do të hyjë askush përveç atij që është hebre ose i krishterë. Këtu në fakt nuk kërkohet vërtetë prova e tyre, pasi që ata nuk mund të sjellin asnjë provë për këtë, por është për qëllim përgënjeshtrimi i tyre nga Allahu.

[17] Nuk është ashtu si thonë ata, por…

[18] I është përulur Allahut me bindje dhe i është nënshtruar urdhrit të Tij me sinqeritet. Është përmendur fytyra dhe jo ndonjë pjesë tjetër e trupit të njeriut, për shkak se fytyra është pjesa më e nderuar për njeriun dhe me më shumë paprekshmëri e të drejta se pjesët e tjera të trupit.

[19] E bën adhurimin saktë dhe ashtu si e ka ligjëruar Allahu.

[20] Do të shpëtojnë nga ajo që i kishin frikën dhe do të arrijnë atë që dëshironin. [Es Seadi].

– 17 –

113. Hebrenjtë thonë: “Të krishterët nuk janë në asgjë[1].” Ndërsa të krishterët thonë: “Hebrenjtë nuk janë në asgjë[2].” Ndërkohë që të dyja palët lexojnë Librin[3]. Kështu kanë thënë edhe ata të cilët nuk kanë dije[4], njësoj si fjala e këtyre. Por Allahu do të gjykojë mes tyre në ditën e Kiametit[5] për atë që ata kundërshtoheshin.
114. E kush është më i padrejtë se ai i cili ndalon që në xhamitë[6] e Allahut të përmendet Emri i Tij dhe përpiqet për shkatërrimin e tyre?! Atyre nuk u lejohej të hynin në to veçse me frikë.[7] Për ta ka poshtërim në këtë botë, ndërsa në botën tjetër do të kenë dënim të madh.
115. Të Allahut janë edhe lindja edhe perëndimi[8], ndaj ngado që të ktheheni[9], andej është Fytyra e Allahut[10]. Vërtet që Allahu është Bujar i Madh[11], i Dijshëm[12].
116. Ata[13] thonë: “Allahu ka fëmijë!” I Pastër është Ai nga kjo! Përkundrazi, Atij i përket gjithçka në qiell e tokë, që të gjithë Atij i nënshtrohen.
117. Shpikësi i qiejve e i tokës[14] dhe, kur vendos për diçka, mjafton të thotë “Bëhu!” e ajo bëhet[15].
118. Ata të cilët nuk kanë dije[16] thonë: “Përse nuk na flet neve Allahu, ose të na vijë ndonjë provë[17]!” Kështu kanë thënë edhe ata para tyre si fjala e këtyre. Zemrat e tyre janë të ngjashme. Ne tashmë i kemi sqaruar provat për njerëzit që besojnë binshëm.
119. Padyshim që Ne të kemi dërguar ty (o Muhamed!) me të vërtetën[18] si përgëzues[19] dhe paralajmërues[20], dhe ti nuk ke për t’u pyetur[21] për banorët e zjarrit flakërues.

[1] Nuk janë në fe të vërtetë.

[2] Nuk janë në fe të vërtetë. Allahu u tregon besimtarëve se asnjëri prej dy grupeve, hebrenj dhe të krishterë, nuk i janë përmbajtur gjykimit të Librit për të cilin ata shfaqin pohimin e saktësisë së tij dhe se ai është nga Allahu, por e mohojnë atë që Allahu thotë në të. Inxhili në të cilin besojnë të krishterët vërteton atë që thuhet në Teurat për profetësinë e Musait, për detyrimet që iu ngarkuan bijve të Israilit, etj. Po kështu edhe Teurati, për të cilin hebrenjtë besojnë se është i saktë dhe i vërtetë, vërteton dhe aprovon profetësinë e Isait (alejhi selam), si dhe ato që ai ka sjellë nga Allahu prej ligjeve dhe rregullave. Por megjithatë, secili grup iu drejtua tjetrit me fjalët që përmenden në ajet.

[3] Teuratin dhe Inxhilin, të cilët që të dy dëshmojnë për mohimin e hebrenjve dhe të krishterëve, dhe kundërshtimin e tyre urdhrin e Allahut me të cilin Ai i ka urdhëruar.

[4] Mund të jenë për qëllim idhujtarët arabë në fillim të Islamit, ose ndonjë popull tjetër para çifutëve dhe të krishterëve. Por megjithatë ajeti përfshin të gjithë ata që thonë si fjala e tyre në çdo kohë dhe vend.

[5] Kiameti është dita e ngritjes së krijesave nga varret e tyre për t’u ringjallur dhe për të dhënë llogari.

[6] Mendohet të jetë për qëllim xhamia e Kudsit në Jeruzalem, dhe ata që e bënin këtë gjë ishin të kreshterët në kohën e Buhtenasarit babilonas. Por megjithatë domethënia e ajetit është e përgjithshme dhe ai përfshin çdokënd që e bën këtë vepër të padrejtë dhe që i ka kaluar të gjitha kufijtë.

[7] Atyre që përpiqen për shkatërrimin e xhamive, Allahu ua ndaloi hyrjen në to veçse me frikë dhe drojtje nga ndëshkimi nëse hyjnë në to. Dhe kjo ka ndodhur vërtetë, siç transmetohet nga Katade se ka thënë: “Ata janë të krishterët, të cilët nuk hyjnë në xhami veçse vjedhurazi, e nëse kapen, ndëshkohen.” [Taberiu].

[8] Janë përmendur veçanërisht lindja dhe perëndimi për shkak se ato janë subjekt i provave të mëdha, dhe përderisa Allahu zotëron ato, Ai i zotëron të gjitha anët e tjera.

[9] Ngado që t’i ktheni fytyrat në namaz, qoftë nëse drejtimi i tyre është me urdhër nga Allahu, si në të drejtuarit nga Kabja pasi drejtoheshit nga xhamia e Kudsit, ose kur urdhëroheni për të falur namaz vullnetar mbi kafshë në udhëtim dhe ajo kthehet me ju në anë të ndryshme, ose kur dikush gjendet në vend të huaj dhe nuk e di drejtimin e Kibles, nëse drejtohesh gabimisht apo me urdhër  jo në drejtim të Kibles, atëherë në çdo rast, nga cilado anë që të drejtohesh, ajo nuk del nga zotërimi i Allahut. [Es Seadi].

[10] Në këtë ajet pohohet Fytyra e Allahut në atë mënyrë që i përshtatet madhështisë së Tij, dhe se Fytyra e Allahut nuk i përngjan asnjë fytyre nga fytyrat e krijesave. [Es Seadi].

[11] Allahu është Bujar i Madh dhe atributet e Tij janë madhështore dhe absolute. Nga bujaria dhe dija e Tij është edhe se Ai ua ka zgjeruar urdhrin, që të mund të kryeni ç’të mundni prej tij, dhe ua pranon atë që kryeni nga urdhri i Tij. Pra vetëm Allahut i takon lavdërimi dhe falënderimi.

[12] Për gjithçka që ju mbani fshehtë apo që veproni.

[13] Ithtarët e Librit..

[14] Pa shembull të mëparshëm.

[15] Ashtu si e ka dashur dhe dëshiruar Ai. Po kështu ka qenë edhe krijimi i Mesihut, Isait kur Allahu dëshiroi ta krijonte atë pa babë; duke i thënë “Bëhu!”

[16] Prej idhujtarëve arabë, ithtarëve të Librit,etj.

[17] Provë e supozuar nga ata me logjikën e tyre të prishur dhe mendjen e tyre të mangët. Provë kokëfortësie dhe jo provë udhëzimi.

[18] Me Kuranin dhe Sunetin.

[19] Me lumturi në të dyja botët për ata që të binden ty.

[20] Me shkatërrim dhe mjerim në të dyja botët për ata që të kundështojnë ty.

[21] Nuk je përgjegjës për ta, por detyra jote është vetëm përcjellja e thirrjes, ndërsa llogaria e tyre është tek Ne.

– 18 –

120. As hebrenjtë as të krishterët nuk kanë për t’u kënaqur me ty deri sa të ndjekësh fenë e tyre. Thuaju: “Udhëzimi i Allahut është udhëzimi i vërtetë.[1]” E nëse ti (o Muhamed) ndjek dëshirat e tyre pas asaj që të ka ardhur nga dija[2], atëherë nuk do të kesh mbrojtës që të mbrojë nga Allahu dhe as ndihmues.
121. Ata të cilëve u kemi dhënë Librin[3] dhe e lexojnë atë ashtu si është në të vërtetë[4], ata besojnë vërtet në të[5]. Ndërsa ata të cilët e mohojnë atë[6], ata janë të humburit.
122. O bijtë e Israilit! Kujtoni mirësinë Time ndaj jush, kur iu favorizova ndaj të gjitha krijesave[7].
123. Dhe kini frikë atë ditë kur askush nuk mund t’i shlyejë askujt asgjë[8], as nuk pranohet kompensim, as nuk bën dobi ndonjë ndërmjetësim dhe as nuk do të ndihmohen.
124. Kujto edhe kur Ibrahimin e provoi Zoti i tij me disa fjalë[9] dhe ai i përmbushi ato[10]. Ai (Allahu) i tha: “Unë do të të bëj ty prijës[11] të njerëzve.” Ai (Ibrahimi) tha: “Po nga pasardhësit e mi[12]?” Ai tha: “Premtimi[13] Im nuk i përfshin të padrejtët.[14]”
125. Edhe kur[15] Shtëpinë (Kaben) e bëmë vend kthimi[16] dhe sigurie[17] për njerëzit dhe, (u thamë) “Vendqëndrimin e Ibrahimit[18] merreni për vend falje!” Pastaj e urdhëruam[19] Ibrahimin dhe Ismailin: “Pastrojeni shtëpinë Time[20] për ata që bëjnë tavaf, që qëndrojnë aty për adhurim dhe që përkulen në ruku e në sexhde[21].”
126. Edhe kur[22] Ibrahimi tha: “Zoti im! Bëje këtë (Mekën) një vend të sigurtë[23] dhe banorët e tij, ata të cilët besojnë Allahun dhe ditën e fundit prej tyre, furnizoji prej fryteve të ndryshme!” Ai (Allahu) tha: “Edhe atë që mohon do ta bëj të shijojë[24] për pak kohë[25], pastaj do ta shtyj atë për në dënimin e zjarrit, dhe nuk ka përfundim më të keq se ky!”

[1] Sqarimi i Allahut është sqarimi bindës dhe gjykues mes nesh.

[2] Për humbjen dhe mohimin e tyre Zotin e tyre.

[3] Prej popujve të mëparshëm, d.m.th. prej ithtarëve të Librit.

[4] E zbatojnë dhe e ndjekin në mënyrën e saktë dhe të vërtetë, ashtu si është shpallur.

[5] Besojnë Teuratin dhe besojnë gjithashtu Muhamedin, pasi që Teurati i urdhëron ata që të besojnë Muhamedin.

[6] Mohojnë ligjet e Teuratit dhe profetësinë e Muhamedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) që përmendet në të.

[7] Të asaj kohe, kur u dërgonte pejgamberë, libra dhe u dha pushtet.

[8] Askush nuk shlyen borxhin e dikujt tjetër as nuk i bën dobi me asgjë, as prindi fëmijës dhe as fëmija prindit, pasi që kthimi i të drejtave në ditën e gjykimit do të jetë prej veprave të mira e të këqia.

[9] Urdhra e ndalesa.

[10] I kreu të gjitha, i plotësoi.

[11] Shembull për të gjithë besimtarët që do të vijnë pas teje.

[12] A do të bësh prijësa edhe nga pasardhësit e mi? Kjo është një kërkesë e Ibrahimit (Paqja e Allahut qoftë mbi të!) në formë të pyetjes.

[13] Profetësia dhe të qenët prijës dhe shembull në fe.

[14] Nga pasardhësit e Ibrahimit do të ketë edhe të padrejtë, e të padrejtët nuk mund ta zënë këtë vend; të qenët shembull në fe.

[15] Kujtoni gjithashtu kur…

[16] Ku shkohet çdo vit për të bërë Haxhin, pelegrinazhin, nga të gjitha anët e botës.

[17] Kushdo që hyn në të ndjehet i sigurtë dhe nuk ka frikë nga asgjë, përveç Allahut, për shkak të shenjtërisë së saj.

[18] Mund të jetë për qëllim Mekami i Ibrahimit i mirënjohur, në Kabe, përballë derës së saj, dhe në këtë rast është për qëllim falja e dy rekateve të Tavafit, të cilat është e preferuar të falen pas vendqëndrimit të Ibrahimit. Ky është edhe mendimi i shumicës së dijetarëve të tefsirit. Ose mund të jetë për qëllim të gjitha vendet ku ka qëndruar Ibrahimi (alejhi selam) gjatë kryerjes së haxhit, si tavafi, seaji, qëndrimi në Arafat e në Muzdelife, etj. Kjo fjalë është më përfshirëse se e para pasi që e përfshin edhe atë. [Es Seadi].

[19] Dhe i shpallëm.

[20] Pastrojeni Kaben nga idhujtaria, mohimi, gjynahet, papastrëtitë e ndytësitë. Atribuimi i shtëpisë tek Allahu tregon për rëndësinë e saj tek Allahu, për vendin dhe madhështinë e saj. Kabja është shtëpia e Allahut, ndaj edhe ky emër i tërheq zemrat e njerëzve kah ajo. [Taberiu, Es Seadi].

[21] Që falin namaz.

[22] Kujtoni gjithashtu kur…

[23] Meka ka qenë e siguruar nga Allahu prej tiranëve e kryelartëve, që kur janë krijuar qiejtë dhe toka, siç ka ardhur në thënien e Pejgamberit (alejhi selam). Ajo ka qenë e siguruar nga Allahu edhe pse ndalimi i saj nuk i ka qenë shpallur ndonjë pejgamberi më parë, por iu shpall Ibrahimit (alejhi selam).

[24] Prej fryteve të tij, ashtu si edhe besimtarët.

[25] Deri sa të vdesë, pasi që jeta në këtë botë është shumë e shkurtër në krahasim me jetën në botën tjetër, e cila është e pafund.

– 19 –

127. Edhe kur[1] Ibrahimi bashkë me Ismailin ngritnin themelet e shtëpisë (Kabes, luteshin): “Zoti ynë! Pranoje prej nesh[2]! Me të vërtetë, Ti je Gjithëdëgjuesi, i Gjithëdijshmi.
128. Zoti ynë! Na bëj ne dy të nënshtruar[3] ndaj Teje! Edhe prej pasardhësve tanë bëj një grup[4] të nënshtruar Ty! Na i trego ritet tona[5] dhe na e prano pendimin[6]! Me të vërtetë, Ti je Pranuesi i pendimit, Mëshirëploti.
129. Zoti ynë! Dërgo tek ata një të dërguar[7] nga mesi i tyre, që t’u lexojë atyre ajetet e Tua, t’u mësojë Librin[8] dhe urtësinë[9], dhe t’i pastrojë[10]! Me të vërtetë, Ti je i Plotfuqishmi, më i Urti.”
130. E kush mund të largohet nga feja e Ibrahimit përveç atij që injoron[11] vetveten! Ne e kemi zgjedhur[12] atë (Ibrahimin) në këtë botë, ndërsa në botën tjetër padyshim që ai do të jetë ndër të mirët[13].
131. Kur Zoti i tij i tha: “Nënshtrohu!” –ai u përgjigj: “Iu nënshtrova Zotit të botëve.”
132. Pastaj Ibrahimi ua dha këtë porosi[14] bijve të tij, po ashtu edhe Jakubi: “O bijtë e mi! Allahu ua zgjodhi juve fenë[15], ndaj mos vdisni ndryshe veçse duke qenë muslimanë[16]!”
133. A ishit dëshmitarë[17] kur Jakubit iu afrua vdekja dhe u tha bijve të tij: “Çfarë do të adhuroni pas meje?” Ata thanë: “Do të adhurojmë Zotin tënd dhe të etërve të tu: Ibrahimit, Ismailit dhe Is’hakut, një Zot të vetëm. Ne vetëm Atij i jemi nënshtruar.”[18]
134. Ai është një popull që tashmë ka kaluar. Ai do të ketë atë që ka fituar ndërsa ju[19] atë që fitoni[20], dhe nuk keni për t’u pyetur për atë që vepronin ata.

[1] Kujtoni gjithashtu kur…

[2] Këtë vepër, bindjen tonë ndaj Teje, adhurimin që ne të bëjmë Ty.

[3] Dy muslimanë të dorëzuar dhe të nënshtruar Ty, të bindur ndaj urdhrit Tënd, që nuk të bëjmë shok në bindjen ndaj Teje dhe as në adhurimin Tënd.

[4] Është veçuar vetëm një grup për shkak se Allahu i tregoi më parë Ibrahimit se nga pasardhësit e tij do të ketë njerëz të cilët nuk i përfshin premtimi i Tij për shkak të padrejtësisë që bëjnë dhe shthurjes së tyre.

[5] Na i trego ritet e Haxhit me hollësi dhe na bëj që t’i shohim me sytë tanë. Mund të jetë për qëllim gjithashtu edhe të gjitha ritet e fesë, gjë e cila është më përfshirëse, por zakonisht fjala “Menasik” përdoret posaçërisht për ritet e Haxhit. [Es Seadi].

[6] Na e prano kthimin tek Ti të penduar për gjynahet e bëra, duke na i falur ato.

[7] Muhamedin (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!). Kjo është lutja që ka bërë Ibrahimi dhe Ismaili (Paqja e Allahut qoftë mbi ata të dy!) për Pejgamberin tonë, Muhamedin (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!), dhe kjo është lutja të cilën ka pasur për qëllim Pejgamberi ynë në fjalën e tij: “Unë jam lutja e babait tim, Ibrahimit dhe përgëzimi i Isait.” [Taberiu].

[8] Kuranin.

[9] Sunetin, traditën e Pejgamberit (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!), apo dijen për ligjet e Allahut e cila nuk mund të arrihet veçse me sqarimin e Pejgamberit (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!).

[10] T’i pastrojë nga idhujtaria dhe mohimi, dhe t’i kultivojë bindjen ndaj Allahut dhe njësimin e Tij.

[11] D.m.th. nuk largohet nga feja e pastër e Ibrahimit askush përveç ndonjë mendjelehti i cili nuk e di se ç’është e mirë për veten e tij dhe as se çfarë e dëmton atë në të ardhmen.

[12] E kemi bërë prej të zgjedhurve. E kemi zgjedhur për të qenë miku dhe i dashuri i Allahut, dhe për ta bërë prijës të besimtarëve pas tij në dynja.

[13] Prej atyre të cilët i kanë plotësuar detyrimet ndaj Allahut.

[14] Që të jenë muslimanë, t’i nënshtrohen Allahut me bindje ndaj Tij, të adhurojnë vetëm Atë dhe të mos i bëjnë shok.

[15] Islamin, të nënshtruarit vetëm Allahut.

[16] Dhe kjo arrihet vetëm duke qenë gjithnjë në Islam dhe duke mos iu ndarë atij për asnjë cast, përndryshe askush nuk e di se kur mund t’i vijë vdekja.

[17] I drejtohet çifutëve dhe të krishterëve, të cilët pretendonin se ishin në fenë e Ibrahimit dhe të Jakubit pas tij.

[18] Ata sigurisht që nuk kanë qenë prezent në atë kohë, sepse nuk kanë pas ekzistuar, por me këtë Allahu tregon se Ibrahimi dhe Jakubi i porositën bijtë e tyre për të qëndruar në fenë e pastër Islame dhe jo në atë çifute.

[19] U drejtohet çifutëve dhe të krishterëve, për t’u treguar se pretendimet e tyre se gjoja janë në fenë e Ibrahimit, nuk u bëjnë dobi tek Allahu, por secili do të marrë shpërblimin e veprës së vet.

[20] Secili do të shpërblehet për veprën e vet dhe askush nuk dënohet për gjynahun e tjetrit.

– 20 –

135. Ata gjithashtu thonë: “Bëhuni hebrenj ose të krishterë që të udhëzoheni drejtë[1]!” Thuaju: “Përkundrazi, (ne ndjekim) vetëm fenë e drejtë të Ibrahimit, i cili nuk ka qenë prej idhujtarëve.”
136. Thoni: “Ne besojmë në Allahun[2], në atë që na është zbritur neve[3], në atë që i është zbritur Ibrahimit, Ismailit, Is’hakut, Jakubit dhe Esbatëve[4], në atë që i është dhënë Musait dhe Isait, dhe në atë që u është dhënë pejgamberëve[5] nga Zoti i tyre. Ne nuk bëjmë dallim mes tyre[6] dhe vetëm Atij (Allahut) i jemi nënshtruar[7].
137. Në qoftë se ata besojnë kështu si besoni edhe ju, atëherë janë udhëzuar[8], e nëse kthejnë shpinën, atëherë vërtet që ata janë në armiqësi[9]. Por Allahu do të të sigurojë prej tyre[10], e Ai është Gjithëdëgjuesi[11], i Gjithëdijshmi[12].
138. Ngjyrimin[13] e Allahut! E ku ka ngjyrim më të bukur se ai i Allahut! Ne vetëm Atë adhurojmë[14].
139. Thuaju: “A polemizoni me ne për Allahun[15], e Ai është Zoti ynë dhe Zoti juaj dhe ne kemi veprat tona e ju veprat tuaja? Ne jemi besnikë ndaj Tij.[16]
140. Apo mos thoni se Ibrahimi, Ismaili, Is’haku, Jakubi dhe Esbatët kanë qenë hebrenj apo të krishterë? Thuaju: “Ju e dini më mirë[17] apo Allahu?” E kush është më i padrejtë se ai i cili e fsheh dëshminë[18] që ai ka nga Allahu?” Allahu nuk është i pavëmendshëm ndaj asaj që ju veproni.
141. Ai është një popull që tashmë ka kaluar. Ai do të ketë atë që ka fituar ndërsa ju atë që fitoni[19], dhe nuk keni për t’u pyetur për atë që ata vepronin.

[1] Çifutët i thanë Muhamedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) dhe shokëve të tij besimtarë: “Bëhuni hebrenj që të udhëzoheni drejt!”, ndërsa të krishterët thanë: “Bëhuni të krishterë që të udhëzoheni drejt!”

[2] Se Ai është Një Zot i vetëm, Zotërues i atributeve absolute dhe i pastër nga çdo mangësi, i Vetmi i Cili meriton të adhurohet.

[3] Atë që i është shpallur Muhamedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) nga Allahu: Kurani dhe Suneti.

[4] Ata pasardhës të Jakubit (alejhi selam), të cilët kanë qenë pejgamberë.

[5] Besojmë gjithashtu në të gjitha Librat që Allahu u ka shpallur pejgamberëve të Tij të ndryshëm.

[6] Nuk besojmë disa dhe i mohojmë disa të tjerë, por i besojmë të gjithë, ashtu si na ka njoftuar dhe urdhëruar Allahu, dhe jo ashtu si bënë çifutët të cilët e mohuan Isain dhe Muhamedin (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të dy ata!), dhe as ashtu si bënë të krishterët të cilët e mohuan Muhamedin (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!).

[7] Me bindje dhe adhurim; jemi muslimanë.

[8] Njësoj si ju dhe atëherë do të jenë prej jush.

[9] Në kundërshtim, në ndarje dhe në luftë me Allahun, me të dërguarin e Tij dhe me ju, o besimtarë.

[10] Dhe e bëri këtë gjë së shpejti, duke i dhënë pejgamberit të Tij pushtet mbi çifutët, sa që disa prej tyre i vrau, disa i dëboi dhe disa i poshtëroi duke u marrë xhizjen me përçmim.

[11] Dhe e dëgjon se çfarë të thonë ty me gjuhët e tyre.

[12] Dhe e di se çfarë fshehin nga ti dhe nga muslimanët prej zilisë dhe urrejtjes.

[13] Ne ndjekim fenë e Ibrahimit, e cila është ngjyrimi i Allahut, feja e Allahut, Islami. Është përdorur fjala “ngjyrim” për të treguar se besimi Islam dhe praktikimi i tij është si ngjyrim i besimtarit, natyrë dhe cilësi e tij, me të cilën arrin lumturinë në të dyja botët. Pra, përmbajuni ngjyrimit të Allahut duke ju bindur atij, duke besuar dhe duke praktikuar dispozitat e fesë së Tij, deri sa feja të bëhet natyrë e juaj, njësoj si ajo rrobja që ngjyroset dhe ngjyra bëhet cilësi e saj. [Taberiu, Es Seadi].

[14] Ne jemi popull i nënshtruar vetëm Allahut dhe të bindur ndaj Tij në ndjekjen e fesë së Ibrahimit dhe të përvetësuarit e kësaj feje, dhe nuk bëjmë mëndjemadhësi në ndjekjen e urdhrit të Tij dhe as në mohimin e të dërguarve të Tij ashtu si kanë bërë çifutët dhe të krishterët të cilët e mohuan Muhamedin nga mendjemadhësia, padrejtësia dhe zilia e tyre.

[15] Me pretendimin se feja juaj është më e mirë se feja jonë dhe se Libri juaj është më i mirë se Libri ynë për shkak se ka zbritur më parë se Libri ynë! Por ky është një pretendim bosh dhe i pavend, pasi që Allahu është Zot i të gjitha krijesave dhe ato që merren në konsideratë janë veprat e secilit njeri dhe bindja e nënshtrimi i Tij ndaj Allahut.

[16] Vetëm Allahun adhurojmë dhe Atij i bindemi, pa i bërë shok Atij dhe pa adhuruar asgjë tjetër përveç Tij.

[17] Se çfarë feje kanë pasur ata.

[18] Se këta pejgamberë kanë qenë muslimanë.

[19] Secili do të shpërblehet për veprën e vet dhe askush nuk dënohet për gjynahun e tjetrit.

– 21 –

142. Disa njerëz mendjelehtë[1] do të thonë: “Çfarë i shtyu ata që të ndryshojnë drejtimin[2] nga i cili ktheheshin më parë?” Thuaju: “Të Allahut janë edhe lindja edhe perëndimi. Ai udhëzon kë të dojë në rrugën e drejtë[3].”
143. Po kështu[4], Ne ju kemi bërë një popull të mesëm[5] (të drejtë) me qëllim që të jeni dëshmitarë përmbi njerëzit dhe i Dërguari të jetë dëshmitar përmbi ju.[6] Ne nuk e kishim caktuar atë drejtim[7] nga i cili ktheheshe, veçse për të ditur[8] se kush e ndjek të Dërguarin (Muhamedin) dhe kush kthehet mbrapa[9], dhe ndonëse kjo ishte gjë e madhe, por jo edhe për ata të cilët Allahu i ka udhëzuar. Megjithatë, Allahu nuk ua humb kurrë besimin[10] tuaj. Vërtet që Allahu është Përdëllimtar[11] me njerëzit, Mëshirëplotë.
144. Sigurisht që Ne e shohim kthimin e fytyrës tënde nga qielli[12], kështu që do të kthejmë ty nga ai drejtim që të kënaq. Ktheje pra fytyrën tënde në drejtim të Xhamisë së Shenjtë (Kabes), dhe kudo që të ndodheni[13], ktheni fytyrat tuaja në drejtim të saj (Kabes)! Padyshim se ata të cilëve u është dhënë Libri[14], e dinë se kjo[15] është e vërteta[16] nga Zoti i tyre. Allahu nuk është i pavëmendshëm nga ajo që ata veprojnë.
145. Edhe sikur t’u sillje të gjitha provat atyre që u është dhënë Libri, përsëri ata nuk do të ndiqnin Kiblën tënde. As ti nuk ke për të ndjekur kiblën e tyre dhe as ata nuk kanë për të ndjekur kiblën e njëri-tjetrit[17]. E nëse ti, pas asaj dije që të ka ardhur (nga Allahu), do të ndiqje dëshirat e tyre, atëherë padyshim që do të ishe prej të padrejtëve.

[1] Çifutët dhe hipokritët. Allahu i ka quajtur ata mendjelehtë për shkak se e zhvlerësuan të vërtetën dhe bënë sikur nuk e njihnin atë, vetëm e vetëm që të mos ndiqnin Muhamedin, i cili ishte prej arabëve dhe jo prej Beni Israilëve. Ndërsa hipokritët ishin në pështjellim kështu që u bënë tarallakë. [Tabariu]

[2] Drejtimin gjatë kryerjes së faljes. Shkaku i kësaj thënie të çifutëve ishte se Pejgamberi (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!), në fillim të çështjes falej në drejtim të Kudsit në Jeruzalem, deri rreth një vit e gjysëm pas emigrimit në Medine, për urtësi nga të cilat Allahu do të përmendë disa në ajetet në vijim, pastaj u urdhërua që të kthehej në drejtim të Kabes në Mekë.

[3] Megjithëse sundimi i të gjitha drejtimeve është i Allahut, Ai udhëzon kë të dojë në rrugën e drejtë, prej të cilës është edhe udhëzimi i të kthyerit gjatë faljes nga Kibla e babait tonë, Ibrahimit, ndërsa çifutët, hipokritët dhe të gjithë politeistët nuk u udhëzuan në atë që u udhëzuam ne.

[4] Siç ju udhëzuam në rrugën e drejtë dhe  ju veçuam në të drejtuarit nga Kibla e Ibrahimit.

[5] Të drejtë në gjykim, ndaj ju zgjodhëm dëshmitarë dhe të mesëm në të gjitha çështjet e fesë; pa e tepruar dhe i tejkaluar kufijtë ashtu si të krishterët me murgjërinë dhe fjalën për Isain (alejhi selam), dhe as neglizhues si çifutët, të cilët ndryshuan librin e Allahut, vranë të dërguarit e Tij dhe shpikën gënjeshtër për Zotin e tyre.

[6] Të dëshmoni kundër popujve të mëparshëm me dëshminë se të gjithë të Dërguarit e Allahut tek ata, e kanë përcjellë dhe komunikuar mesazhin e Zotit, dhe i Dërguari i Allahut, Muhamedi (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!) do të dëshmojë përmbi ju, se ua komunikoi shpalljen dhe do të dëshmojë për besimin tuaj në të dhe në atë me të cilën ai ka ardhur nga Allahu.

[7] Kudsi në Jeruzalem.

[8] Për ta ditur i Dërguari Im dhe besimtarët, të dashurit e Mi, partia Ime. Ndërsa Allahu e di gjithçka në hollësi me dije absolute, që para se të krijonte qiejt dhe tokën.

[9] Kthehet në mosbesim, bëhet hipokrit, ose kundërshton Muhamedin (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!).

[10] Namazin që keni kryer në drejtim të Kudsit.

[11] Përdëllimi nga Allahu është nga llojet e mëshirës së Tij, dhe ai është i përgjithshëm për të gjitha krijesat në dynja dhe për disa prej tyre në botën tjetër. Ndërsa “Mëshirëplotë” është mëshira e posaçme për besimtarët në këtë botë dhe në botën tjetër.

[12] Në pritje të urdhrit për të ndryshuar drejtimin gjatë faljes nga Meka, gjë të cilën ai e donte aq shumë.

[13] O besimtarë!

[14] Rabinët çifutë dhe dijetarët e krishterë.

[15] Drejtimi nga ana e Kabes në namaz.

[16] E vërteta të cilën Allahu ia urdhëroi Ibrahimit dhe të gjithë robërve të Tij më pas.

[17] As çifutët nuk do të kthehen nga kibla e të krishterëve dhe as të krishterët nga kibla e çifutëve.

– 22 –

146. Ata, të cilëve u kemi dhënë Librin, e njohin atë[1] ashtu si njohin bijtë e tyre, por një grup prej tyre e fsheh të vërtetën me vetëdije.
147. E vërteta është ajo (që të vjen) nga Zoti yt, ndaj mos u bëj prej atyre që dyshojnë[2]!
148. Çdo milet ka drejtimin e vet nga i cili kthehet[3], (ndërsa ju drejtimin tuaj të vërtetë), pra garoni në vepra të mira[4]. Kudo që të gjendeni[5], Allahu ka për t’ju mbledhur të gjithëve[6]. Allahu është i Gjithëfuqishëm për çdo gjë.
149. Ngado që të dalësh[7], ktheje fytyrën[8] nga Xhamia e Shenjtë (Kabja). Kjo është e vërteta nga Zoti yt. Allahu nuk është i pavëmendshëm nga ajo që ju veproni.
150. Ngado që të dalësh, ktheje fytyrën nga Xhamia e Shenjtë, dhe kudo që të gjendeni[9], ktheni fytyrat nga ajo (Xhamia e Shenjtë, Kabja), që njerëzit[10] të mos kenë asnjë provë[11] kundër jush, përveç atyre që kanë bërë padrejtësi[12]. Por ju mos iu frikësoni atyre[13], por m’u frikësoni Mua. Dhe kështu[14], Unë plotësoj Mirësinë Time ndaj jush[15], që ju të udhëzoheni drejt.
151. Ashtu si[16] dhe kemi dërguar tek ju[17] një të dërguar[18] nga mesi juaj, i cili iu lexon ajetet[19] Tona, iu pastron[20] dhe iu mëson Librin (Kuranin) dhe Urtësinë[21], si dhe iu mëson atë që nuk e dinit më parë.
152. Pra, më kujtoni Mua që edhe Unë t’ju kujtoj, dhe më falënderoni e mos mohoni[22].
153. Ju, o besimtarë[23]! Kërkoni ndihmë[24] me durimin dhe namazin[25]. Vërtet që Allahu është me të duruarit.

[1] Të vërtetën në lidhje me Kiblen, Muhamedin dhe atë me të cilën ai ka ardhur nga Allahu.

[2] Mos u bëj prej atyre të cilët dyshojnë që Kibla nga e cila të kam urdhëruar të kthehesh, të jetë Kibla e Ibrahimit dhe e tjerëve pejgamberë përveç tij. Me këtë ajet janë për qëllim shokët e Muhamedit dhe ndjekësit e tij, jo vetë Pejgamberi, pasi që ai nuk kishte pikë dyshimi se kjo ishte e vërteta nga Allahu. [Taberiu]

[3] Çdo popull që ndjek një fe të caktuar, ka drejtimin e vet nga i cili kthehet gjatë kryerjes së riteve fetare, ndërsa ju, o besimtarë keni drejtimin e vërtetë tek i cili ju ka udhëzuar Zoti juaj dhe nuk i ka udhëzuar të tjerët tek ai drejtim dhe tek ajo Kible, kështu që falënderoni Zotin tuaj dhe garoni në vepra të mira që Ai urdhëron.

[4] Falënderoni Allahun dhe bindjuni Atij, për atë se ju ka udhëzuar në të vërtetën dhe më të mirën.

[5] Kudo që të keni vdekur.

[6] Në ditën e Kiametit.

[7] Në çdo vend që të udhëtosh.

[8] Gjatë kryerjes së faljes.

[9] O besimtarë!

[10] Ithtarët e Librit: çifutët dhe të krishterët.

[11] Provë, d.m.th. vend për t’u kapur dhe për të bërë polemikë, duke thënë: “Muhamedi dhe shokët e tij nuk dinin nga të drejtoheshin në faljen e tyre dhe ishim ne ata që i udhëzuam në kiblen tonë.” Fjalë me të cilën ata mbuloheshin dhe maskoheshin tek njerëzit injorantë dhe mendjelehtë prej idhujtarëve.

[12] Janë për qëllim idhujtarët kurashit, të cilët thonin: “Muhamedi u kthye tek Kibla jonë, kështu që ka për t’u kthyer edhe te feja jonë.” Prova e tyre ishte në faktin se ai (Muhamedi) u kthye nga ajo Kible nga e cila ktheheshin edhe ata, por sigurisht që pretendimi i tyre ishte i pavërtetë dhe shpresa e tyre ishte boshe.

[13] Mos iu frikësoni idhujtarëve dhe mos mendoni se ata mund t’ju dëmtojnë në fenë tuaj apo t’ju kthejnë nga feja në të cilën ju udhëzoi Allahu, por qëndroni me vendosmëri në atë Kible që ju urdhërova dhe m’u bindni vetëm Mua.

[14] Duke ju udhëzuar që të merrni për Kible Shtëpinë e Shenjtë, Kaben.

[15] Plotësoj ligjet e fesë suaj të pastër Islame, për të cilën kam porositur Nuhun, Ibrahimin, Musën, Isën dhe të gjithë pejgamberët e tjerë. Kjo është mirësia që Allahu njofton se e ka plotësuar ndaj Muhamedit dhe besimtarëve ndjekës të tij.

[16] Prej mirësisë Sime ndaj jush është gjithashtu se kemi dërguar tej ju një të dërguar.

[17] Janë për qëllim arabët.

[18] Muhamedin (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!).

[19] Ajetet e Kuranit dhe provat e tij.

[20] Nga ndotësitë e gjynaheve.

[21] Të kuptuarit e fesë me sunetin e pejgamberit (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!).

[22] Mirësinë time ndaj jush duke mbuluar të vërtetën, përndryshe ua heq atë mirësi.

[23]Që keni besuar Allahun, të Dërguarin e Tij dhe ç’ka ardhur prej Tij.

[24] Për përmbushjen e bindjes ndaj Allahut.

[25] Durimi dhe namazi janë ndihmues për bindjen ndaj Allahut.

– 23 –

154. E për ata që vriten në rrugën e Allahut, mos thoni se janë të vdekur! Përkundrazi, ata janë të gjallë[1], por ju nuk e ndjeni.
155. Patjetër që Ne do t’ju sprovojmë me diçka[2] prej frikës[3], urisë[4], pakësimit të pasurisë, humbjes së jetës[5] dhe pakësimit të të lashtave. Dhe përgëzoji të duruarit.
156. Ata të cilët, kur i godet ndonjë fatkeqësi[6] thonë: “Të Allahut jemi dhe tek Ai do të kthehemi!”[7]
157. Të tillët kanë bekime[8] dhe mëshirë nga Zoti i tyre, dhe të tillët janë të udhëzuarit drejtë.
158. Me të vërtetë që Safa dhe Merva[9] janë prej Simboleve[10] të Allahut, ndaj ai i cili bën Pelegrinazh ose Umra në Shtëpinë e Shenjtë (Kabe), nuk ka ndonjë gjynah[11] që të sillet mes atyre dyjave. E kush vepron mirë vullnetarisht[12], padyshim se Allahu është Falënderues[13], i Gjithëdijshëm.
159. Vërtet, ata të cilët fshehin[14] provat e qarta dhe udhëzimin që Ne kemi zbritur,[15] pasi ua kemi sqaruar ato njerëzve në Libër[16], këta i mallkon[17] Allahu dhe i mallkojnë edhe mallkuesit[18].
160. Përveç atyre që pendohen[19], përmirësohen dhe sqarojnë[20], të tillëve ua pranoj pendimin sepse Unë jam Pranuesi më i Madh i pendimit[21], Mëshirëploti.
161. Vërtet, ata të cilët kanë mohuar dhe vdesin duke qenë mohues (mosbesimtarë), mbi ta do të jetë mallkimi i Allahut, i engjëjve dhe i të gjithë njerëzve.
162. Ata do të jenë përgjithmonë në të[22]. As nuk do t’u lehtësohet dënimi dhe as nuk do t’u shtyhet afati.[23]
163. Zoti[24] juaj është Një Zot i Adhuruar i Vetëm! Nuk ka të adhuruar tjetër[25] përveç Tij. Ai është i Gjithëmëshirshmi, Mëshirëploti.

[1] Mesruku thotë: “Pyetëm Abdullahin –ibën Mesudin- për ajetin: “Mos i llogarisni të vdekur ata të cilët janë vrarë në rrugën e Allahut. Përkundrazi, ata janë të gjallë duke u ushqyer te Zoti i tyre.” [Al Imran, 169]. –Ai tha: “Ne pyetëm për këtë ajet (të Dërguarin e Allahut) dhe ai tha: “Shpirtrat e tyre janë në brendësi të disa zogjve të jeshilë, të cilët kanë disa kandila të varur tek Arshi. Ata bredhin nëpër xhenet nga të dëshirojnë pastaj kthehen tek ato kandilat. Zoti i tyre hodhi vështrimin e Tij tek ata dhe u tha: “A dëshironi ndonjë gjë?” Ata thanë: “E çfarë të dëshirojmë tjetër, kur ne bredhim nëpër xhenet nga të duam?!” Këtë pyetje ua bëri tre herë, dhe kur ata panë se nuk do të liheshin pa kërkuar ndonjë gjë, thanë: “O Zoti ynë! Duam që të na kthesh shpirtrat në trupat tanë me qëllim që të vritemi në rrugën Tënde edhe një herë tjetër.” Kur pa se ata nuk kishin nevojë për asgjë, atëherë u lanë ashtu.” [E transmeton Muslimi 4862, Tirmidhiu 3011, Ibën Maxheh 2801].

[2] Me diçka të pakët prej këtyre, sepse sikur t’i sprovonte me të gjithë frikën, urinë, etj, atëherë do vdisnin, por qëllimi me këto është sprova dhe jo shkatërrimi.

[3] Frikës nga armiku.

[4] Është për qëllim thatësira dhe skamja.

[5] Vdekjes së fëmijëve, të dashurve, etj.

[6] Prej sprovave të Allahut, të përmendura më sipër.

[7] Ne jemi robër të Zotit dhe të Adhuruarit tonë sa jemi gjallë, dhe tek Ai do të kthehemi pas vdekjes sonë, i dorëzohemi caktimit të Tij dhe jemi të kënaqur me atë që na ka caktuar.

[8] Lavdërim,falje të gjynaheve dhe pastrim prej tyre.

[9] Dy kodrina në Mekë pranë Kabes.

[10] Prej shenjave të qarta të fesë së Allahut, për të cilat Ai i ka urdhëruar robët e Tij që t’i madhërojnë ato. Prej këtu, ecja midis atyre dy kodrinave është i detyrueshëm si për pelegrinin edhe për atë që bën umra.

[11] Ecja nga Safa në Merva dhe anasjelltas është detyrim në haxh apo umra, edhe pse nga vështrimi i parë në këtë ajet duket sikur nuk është ashtu, por shkaku i përdorjes së kësaj shprehje është se në fillim të Islamit, disa muslimanë u ngushtuan në lidhje me ecjen mes Safas dhe Mervas, pasi që në ato dyja adhuroheshin idhujt në kohën e injorancës. Por pastaj zbriti ajeti i mësipërm dhe u sqarua çështja e tyre dhe se ato janë nga simbolet e Allahut, të cilat duhet të madhërohen.

[12] Kush kryen haxh, umra, namaz e vepra të tjera të mira vullnetare, përveç atyre të detyruara.

[13] “Falënderues” dhe “Falënderues i Madh” – “Shakir” dhe “Shakur” janë prej emrave të Allahut, që kanë kuptimin: “Allahu pranon edhe punën më të vogël prej robërve të Tij dhe i shpërblen ata me shpërblim shumë të madh. Nëse robi i Tij i kryen urdhrat e Tij dhe i bindet Atij, Ai e ndihmon në këtë gjë, e lavdëron atë dhe i fut dritë e besim në zemër, dhe fuqi e zhdërvjellësi në trup. Pastaj, në botën tjetër, Ai e shpërblen robin e Tij me shpërblim të plotë.” [Es Seadi].

[14] Megjithëse ky ajet ka zbritur në lidhje me çifutët dhe të krishterët, por ai është i përgjithshëm dhe përfshin të gjithë ata që bëjnë si vepra e tyre.

[15] Në lidhje me çështjen e Muhamedit dhe të vërtetën e tij.

[16] Në Teurat dhe Inxhil. Ata fshehën të vërtetën që shkruhej në librat e tyre për Muhamedin (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!). E bënin këtë nga smira dhe padrejtësia e tyre.

[17] I largon nga Mëshira e Tij.

[18] Të gjitha krijesat i luten Allahut që t’i mallkojë dhe t’i largojë ata nga Mëshira e Tij.

[19] Kthehen nga mohimi dhe veprat e tyre të këqia në besim, të penduar.

[20] Atë që fshehnin dhe pranimin e gabimit.

[21] I Cili i kthehet robit të Tij me falje dhe fshirje të gjynaheve, kur ai pendohet, dhe me bamirësi e mirësi, kur ai kthehet tek Allahu.

[22] Në mallkim ose në dënim, megjithëse që të dyja këto domethënie janë të pandara.

[23] Sepse afati i caktuar, i cili ka qenë jeta në dynja, ka mbaruar, dhe atyre nuk u ka mbetur më shfajësim.

[24] Zoti është Ai i Cili ka krijuar gjithçka që ekziston, që drejton dhe sundon gjithçka, i denjë për t’u adhuruar nga të gjitha krijesat, i cilësuar me atributet më të larta dhe i quajtur me emrat më të bukur. Ai është i Pashoq dhe nuk ka të ngjashëm me Të.

[25] Të denjë për adhurim, sepse në realitet shumë njerëz kanë marrë të adhuruar të tjerë prej krijesave, që nuk meritojnë të adhurohen.

– 24 –

164. Me të vërtetë, në krijimin e qiejve dhe të tokës, në ndërrimin e natës dhe të ditës[1], në anijet që lundrojnë në det me gjëra që u sjellin dobi njerëzve, në ujin[2] që Allahu e zbret nga qielli, me të cilin Ai ngjall tokën pas vdekjes së saj, e në të (tokë) ka shpërndarë nga të gjitha gjallesat, në të drejtuarit e erërave[3] dhe në retë e nënshtruara[4] mes qiellit dhe tokës, (në të gjitha këto) ka shenja[5] për njerëzit që logjikojnë.
165. Por megjithatë, ka prej njerëzve që në vend të Allahut marrin[6] idhuj të cilët i barazojnë me Allahun dhe i duan njësoj si dashuria[7] për Allahun, por ata të cilët kanë besuar, kanë dashuri edhe më të fortë[8] për Allahun. E sikur të padrejtët[9] ta shihnin (tani) atë ndëshkim që do të shohin[10], (do të bindeshin se) e gjithë fuqia i përket vetëm Allahut[11] dhe se Allahu është i Rreptë në ndëshkim.
166. Kur[12] ata të cilët u ndoqën[13] të shfajësohen prej ndjekësve të tyre dhe të gjithë ta shohin ndëshkimin, dhe të këputen të gjitha lidhjet[14] midis tyre.
167. Atëherë, ata të cilët ishin ndjekës thonë: “Ah! Sikur të ktheheshim edhe një herë[15] dhe të shfajësoheshim[16] prej tyre[17] ashtu si u shfajësuan prej nesh!” Kështu ua tregon Allahu veprat e vetë atyre si dëshpërim[18] për ta, e ata kurrë nuk kanë për të dalë nga zjarri.
168. O njerëz! Hani nga ato që janë të lejuara[19] e të mira[20] në Tokë dhe mos ndiqni gjurmët[21] e djallit, sepse vërtet ai është armiku juaj i hapur[22].
169. Ai (shejtani) ju urdhëron vetëm për të këqia[23] e të turpshme[24], dhe që të flisni për Allahun gjëra që nuk i dini[25].

[1] Në ndërrimin e vazhdueshëm të natës me ditën dhe të ditës me natën.

[2] Është fjala për shiun.

[3] Allahu i drejton erërat duke i lëshuar ato herë me shi dhe herë pa shi, herë me mëshirë e herë me dënim, herë nga veriu e herë nga jugu, e kështu.

[4] Megjithëse retë janë të lehta dhe të buta, ato mbartin sasi të mëdha uji, të cilin e derdhin aty ku do Allahu, në sasisë që i urdhëron Allahu. Kur Allahu do që shiu të jetë mëshirë për një vend, lëshon në të sasinë e duhur në formën e duhur, dhe kur do që ai të jetë dënim, lëshon sasi të madhe dhe me rrëmbim…

[5] Prova dhe dëshmi të qarta se Allahu është i Vetmi që meriton të gjithë adhurimin, pa të Cilin nuk mund të bëjë asnjë krijesë dhe të gjitha krijesat kanë nevojë të domosdoshme për Të. Atëherë, a nuk është adhurimi i dikujt apo diçkaje tjetër përveç Tij, padrejtësia më e madhe që ekziston?!

[6] Për adhurim.

[7] E besimtarëve për Allahun.

[8] Se ajo e idhujtarëve për zotat e tyre.

[9] Ata të cilët morën zota të tjerë për t’i adhuruar në vend të Allahut apo me Allahun, dhe pengonin njerëzit nga rruga e Allahut.

[10] Në botën tjetër.

[11] Dhe se idhujt e tyre nuk kanë asnjë lloj fuqie apo mundësie për të bërë gjë, as për ta dhe as për veten e tyre.

[12] Sikur të shihnin gjithashtu atëherë kur të marrin dënimin, në botën tjetër.

[13] U adhuruan nga të tjerët dhe u morën për idhuj, që u zbatohej urdhri dhe iu dëgjohej fjala, prej njerëzve apo djajve, prej të vdekurve apo gurëve…

[14] Që kishin në dynja, pasi që lidhjet e tyre nuk kanë qenë për Allahun, por për idhujt e tyre të cilët ia mveshën Allahut si shokë.

[15] Në dynja.

[16] T’i braktisnim, të mos i adhuronim dhe të mos u bindeshim atyre.

[17] Të ndjekurve të tyre të cilët i adhuronin në vend të Allahut.

[18] Do të dëshpërohen dhe pendohen për veprat e këqia që kanë bërë, përse i kanë bërë dhe përse nuk bënë vepra të mira? Dhe kështu, dëshpërohen për veprat e tyre kur shohin dënimin e merituar.

[19] Të lejueshme nga Allahu.

[20] Të pastra, jo të ndyta dhe as të ndaluara.

[21] Rrugët e shejtanit, veprat e tij, bindjen ndaj tij…

[22] I cili e shfaqi armiqësinë e tij ndaj jush me refuzimin e përuljes para babait tuaj, Ademit, me mashtrimin dhe nxjerrjen e tij nga xheneti…

[23] Vepra të këqia dhe gjynahe.

[24] Ato vepra të cilat janë në kulmin e turpit dhe shëmtisë, si prostitucioni dhe pirja e alkoolit.

[25] Duke bërë të lejuarën të ndaluar dhe të ndaluarën të lejuar, si bindje ndaj shejtanit.

– 25 –

170. Kur atyre u thuhet: “Ndiqni atë që ka zbritur Allahu!”, ata thonë: “Jo! Por ne ndjekim atë (fe) në të cilën i kemi gjetur baballarët tanë!” –A (veprojnë kështu), edhe pse të parët e tyre nuk kuptonin gjë dhe nuk ishin të udhëzuar?!
171. Shembulli i atyre të cilët kanë mohuar është si ato (bagëtitë) që thirren (nga bariu) dhe nuk dëgjojnë veçse zë e thirrje[1]; të shurdhër[2], memecë[3] e të verbër[4], ata nuk kuptojnë.
172. Ju, o besimtarë! Hani nga të mirat që ju kemi furnizuar dhe falënderoni Allahun, nëse vërtet adhuroni vetëm Atë!
173. Ai (Allahu) ju ka ndaluar juve vetëm të ngordhtën[5], gjakun[6], mishin e derrit dhe atë që është therur për dikë tjetër[7] përveç Allahut. Por megjithatë, ai i cili detyrohet[8], pa dashur të ndaluarën[9] dhe pa e kaluar kufirin[10], nuk ka asnjë gjynah. Me të vërtetë që Allahu është Falës i Madh, Mëshirëplotë.
174. Vërtet, ata të cilët e fshehin atë që ka zbritur Allahu prej Librit[11] dhe e këmbejnë atë me një çmim të pakët[12], ata nuk fusin në barqet e tyre veçse zjarrin[13]. Atyre nuk ka për t’u folur Allahu në ditën e Kiametit[14], as nuk ka për t’i pastruar[15] dhe ata do të kenë dënim të dhembshëm.
175. Këta janë ata të cilët e kanë blerë humbjen me udhëzimin dhe dënimin me faljen e Allahut.[16] Sa të durueshëm që janë ndaj zjarrit![17]
176. Kjo[18], sepse Allahu e ka zbritur Librin[19] me të vërtetën, ndërsa ata të cilët janë kundërshtuar në lidhje me Librin[20], janë në përçarje të largët[21].

[1] Pa kuptuar se çfarë thotë.

[2] Nuk e dëgjojnë të vërtetën me dëgjim kuptimi dhe pranimi.

[3] Nuk flasin fjalën që është për të mirën e tyre, nuk shprehin fjalën e besimit, njësimin e Allahut.

[4] Nuk shohin me syrin e marrjes mësim.

[5] Kafshën e ngordhur pa u therur sipas mënyrës së ligjëruar nga Allahu, pasi që e ngordhta është e ndytë dhe e dëmshme për njeriun, dhe në shumicën e rasteve përmban sëmundje, gjë e cila është shtim edhe më shumë i dëmit të saj. Por nga ky ndalim i përgjithshëm, ligji islam ka përjashtuar karkalecin e ngordhur dhe peshkun e detit. Këto dyja janë të lejuara.

[6] Është fjala për gjakun e derdhur e të rrjedhshëm dhe jo gjakun që ngelet në mishin e kafshës pas therjes dhe daljes së gjakut prej saj.

[7] Kafshën e therur për idhujt dhe në emër të idhujve apo të dikujt tjetër përveç Allahut, qofshin të gjallë apo të vdekur, njerëz apo xhinë.

[8] Për të ngrënë prej këtyre të ndaluarave, për shkak të urisë dhe mospasjes, apo i detyruar me forcë.

[9] Duke qenë se nuk ka mundësi për të marrë të lejuarën.

[10] Në ngrënien e asaj që i është lejuar në rast detyrimi.

[11] Është fjala për rabinët çifutë, të cilët ua fshehnin njerëzve çështjen e Muhamedit (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!) dhe profetësinë e tij, gjë e cila ishte e shkruar në Teurat.

[12] E ndryshonin atë që shkruhej në Teurat për të marrë një vlerë të pakët nga gjërat e dynjasë.

[13] Nuk fusin në barqet e tyre veçse atë gjë që i çon në zjarr. Hanë haramin.

[14] Nuk ka për t’u folur me fjalë që duan dhe i kënaq, por me fjalë që nuk i duan dhe nuk i pëlqejnë ka për t’u folur, sepse kur ata të thonë: “Zoti ynë! Na nxirr prej tij (zjarrit të xhehenemit), e nëse kthehemi tek e keqja, atëherë vërtet që ne do të jemi të padrejtë.” Ai (Allahu) u thotë: “Rrini aty të përbuzur dhe mos flisni!” [El Mu’minun, 107-108].

[15] Nga ndotësitë e gjynaheve dhe nga mosbesimi i tyre.

[16] Kanë marrë humbjen dhe kanë lënë udhëzimin, kanë marrë atë që u bën të domosdoshme dënimin e Allahut në ditën e Kiametit dhe kanë lënë atë që u bën të domosdoshme faljen dhe kënaqësinë e Tij. [Taberiu].

[17] Fjali habitore, me kuptimin: Si guxojnë të veprojnë vepra të banorëve të zjarrit?! Thuhet gjithashtu se kjo është fjali pyetëse, me kuptimin: Çfarë i bëri të durueshëm ndaj zjarrit, kur lanë të vërtetën dhe ndoqën të kotën?

[18] Që u përmend më sipër prej dënimit të tyre me drejtësi.

[19] Teuratin.

[20] Çifutët dhe të krishterët; çifutët mohuan atë që thuhet në Libër për Isain, të birin e Merjemes dhe nënën e tij, ndërsa të krishterët besuan një pjesë të kësaj dhe mohuan pjesën tjetër, dhe që gë dy grupet mohuan atë Allahu ka zbritur në Libër (Teurat e Inxhil) për të besuar Muhamedin.

[21] Në mosmarrëveshje dhe larg të vërtetës.

– 26 –

177. Mirësia nuk është që të ktheni fytyrat nga lindja e perëndimi[1], por mirësia është vepra e atij, i cili beson Allahun, ditën e fundit, engjëjt, Librin[2] dhe pejgamberët; që edhe pse e do pasurinë, ia jep atë[3] të afërmve, jetimëve, të varfërve, udhëtarëve, lypësve dhe për lirimin e robërve[4]; që e fal namazin[5] dhe jep zekatin[6]; e atyre të cilët kur e japin premtimin[7], e mbajnë atë; e të duruarve ndaj skamjes, sëmundjes dhe në kohën e luftës[8]. Këta janë ata të cilët u treguan të siqertë[9] dhe këta janë të devotshmit[10].
178. Ju, o besimtarë! Juve u është bërë detyrim[11] gjakmarrja[12] për të vrarët: të lirin për të lirin[13], robin për robin[14] dhe femrën për femrën[15]. Megjithatë, nëse dikujt i falet diçka[16] nga vëllai i vet[17], atëherë të veprohet sipas rregullit[18] dhe ai (vrasësi) të shpaguajë me mirësi. Ky është lehtësim[19] nga Zoti juaj dhe mëshirë nga Ai (për ju). E kushdo që pas kësaj[20] i kalon kufijtë[21], do të ketë dënim të dhembshëm[22].
179. Në gjakmarrje ka jetë[23] për ju, o njerëz me arsye[24], në mënyrë që të ruheni[25].
180. Juve u është bërë detyrim që, nëse ndonjërit prej jush i afrohet vdekja dhe ai lë mbas pasuri, atëherë të lërë testamentin[26] për prindërit dhe të afërmit, sipas gjëndjes; si e drejtë (detyrim) ndaj të devotshmëve.
181. E kush e ndryshon atë (testamentin) pasi ta ketë dëgjuar, gjynahu do të jetë për ata që e ndryshojnë atë.[27] Sigurisht që Allahu është Gjithëdëgjues, i Gjithëditur.

[1] Për domethënien e kësaj fjale ka dy mendime: Disa thonë se kuptimi i saj është: “E mira nuk kufizohet vetëm me kryerjen e faljes, por vepra të mira ka shumë dhe prej atyre janë gjithashtu ato që përmenden më poshtë.” Ndërsa të tjerë thonë se kuptimi i saj është: “Këtu janë për qëllim çifutët dhe të krishterët. Çifutët kthehen nga perëndimi kur falen, ndërsa të krishterët nga lindja. Allahu e zbriti këtë ajet për të treguar se mirësia nuk është vepra që bëjnë ata, por ajo që kemi sqaruar në këtë ajet.” Taberiu ka zgjedhur fjalën e dytë si më të saktë për shkak se vjen e lidhur me ajetet e mëparshme.

[2] “Libri” në këtë ajet tregon llojin, d.m.th. librin hyjnor, çdo Libër të zbritur nga Allahu.

[3] Jep prej pasurisë së vet lëmoshë vullnetare.

[4] Për lirimin e robit, i cili ka lidhur kontratë me zotëriun e vet që të blejë vetveten me një shumë të caktuar dhe ta lirojë atë nga robëria.

[5] E kryen rregullisht atë dhe në formën e ligjëruar nga Allahu.

[6] Jep zekatin e detyrueshëm të pasurisë për të cilën detyrohet zekat, një herë në vit, 2.5 % të saj.

[7] Premtimi është: angazhimi me atë që të ka ngarkuar Allahu, ose që ke ngarkuar vetveten. Këtu përfshihen të gjitha të drejtat e Allahut ndaj njerëzve, për faktin se Allahu ua ka ngarkuar ato robërve të Tij dhe ata e morën përsipër kryerjen e tyre dhe hynë në premtim, kështu që e kanë obligim përmbushjen e premtimit. Ndërsa angazhimet që njeriu i ngarkon vetes janë p.sh. betimet, zotimet, e të ngjashme me këto. [Es Seadi].

[8] Në fushëbetejë, kur përballen me armikun.

[9] U treguan të sinqertë në besimin e tyre dhe e vërtetuan atë me veprat e tyre.

[10] Të cilët iu ruajtën dënimit të Allahut duke iu larguar thyerjes së urdhrave të Tij, duke përmbushur premtimet e dhëna Atij dhe duke kryer urdhrat e Tij.

[11] “detyrim” ndaj vrasësit dhe familjes së tij që ta dorëzojnë atë për të marrë ndëshkimin e merituar, nëse familja e të vrarit kërkon gjakmarrje.

[12] Barazia në ndëshkim: vrasja e vrasësit në atë formë që ai vret të vrarin, me qëllim që të shkojë në vend drejtësia dhe barazia mes njerëzve.

[13] Që të vrisni vrasësin e një njeriu të lirë për vrasjen e një njëriu tjetër të lirë. Ndërsa në rast se një i lirë vret një rob, ai nuk vritet për vrasjen e tij, por paguan shpagimin e detyruar.

[14] Që të vrisni robin që vret një rob tjetër, qoftë vrasësi mashkull apo femër dhe i vrari mashkull apo femër.

[15] Që të vrisni femrën që vret një femër tjetër. Disa dijetarë kanë nxjerrë prej këtij ajeti se nëse një mashkull i lirë vret një femër të lirë, ai nuk vritet për të, por paguan dijjen (shpagimin e detyruar për të vrarin).

[16] Kur familja e të vrarit ia fal gjakun vrasësit dhe nuk kërkon që ai të vritet.

[17] Nga familja e të vrarit.

[18] Familja e të vrarit të ndjekë çështjen për marrjen e shpagimit nga vrasësi, me të mirë dhe pa e tepruar. Vlera e shpagimit, apo “ed dijjeh” është 100 deve, mosha dhe cilësitë e të cilave ndryshojnë sipas llojit të vrasjes, vrasësit dhe të vrarit. Këto rregulla i gjen në librat e fikhut.

[19] Falja e gjakut të vrasësit dhe marrja e shpagimit për të vrarin, gjë të cilën Allahu ua kishte ndaluar popujve të mëparshëm (beni Israilëve) dhe tek ata nuk kishte shpagim por vetëm marrje të gjakut me gjak.

[20] Pas  marrjes së shpagimit.

[21] Duke shkuar në vrasjen e vrasësit.

[22] Në këtë botë; ai duhet të vritet dhe prej tij nuk pranohet shpagim në këtë rast.

[23] Me vendosjen e këtij ligji nga Allahu, ruhet jeta e njerëzve, sepse kur njeriu e di se nëse vret dikë, do të vritet për të, atëherë ai tutet dhe ndalohet nga bërja e krimit.

[24] Allahu i ka veçuar njerëzit me arsye, sepse vetëm ata i kuptojnë urdhrat dhe ndalesat e Allahut dhe përsiaten mbi shenjat dhe provat e Tij.

[25] Të ruheni nga gjakmarrja, t’ja keni frikën dhe të mos kryeni vrasje.

[26] Shumica e dijetarëve të tefsirit janë të mendimit se ky ajet është shfuqizuar nga ajeti i trashëgimisë (En Nisa, 11), ndërsa të tjerë thonë se ky është pë rata prindër dhe të afërm që nuk kanë pjesë në trashëgimi. Por më e mira është që të thuhet: Ky testament është në përgjithësi për prindërit dhe të afërmit, dhe Allahu e ka kthyer atë te zakoni i njerëzve. Ndërsa më pas, Allahu e përcaktoi në hollësi trashëgiminë për prindërit dhe të afërmit që kanë të drejtë trashëgimie nga i vdekuri, në ajetet e trashëgimisë (në suren en Nisa). Dhe kështu, ky gjykim i përgjithshëm mbet për ata prindër apo të afërm të cilët nuk marrin gjë nga trashëgimia për shkak të përjashtimit me ekzistencën e trashëguesit më të afërm nga i vdekuri. Në këtë rast, njeriu është urdhëruar që të lërë testament për këta persona. Në këtë mënyrë kemi bashkuar mes dy fjalëve të mëparshme dhe kemi harmonizuar mes dy ajeteve, gjë e cila është më e mirë se pretendimi i shfuqizimit të pabazuar në argument të saktë. [Es Seadi].

[27] Ndërsa lënësi i testament e ka shpërblimin tek Allahu dhe nuk ka asnjë gjynah për e ndryshimin e tij nga dikush tjetër.

– 27 –

182. Ndërsa kush[1] i trembet ndonjë devijimi[2] apo padrejtësie[3] nga ana e lënësit të testamentit, nuk ka ndonjë gjynah nëse bën pajtim mes tyre[4]. Vërtet që Allahu është Falës i madh[5], Mëshirëplotë.
183. Ju, o besimtarë[6]! Agjërimi ju është bërë detyrim[7] ashtu si ka qenë detyrim për ata para jush[8], që të bëheni të devotshëm[9]!
184. Vetëm disa ditë të numëruara[10]. Megjithatë, nëse ndonjëri prej jush është i sëmurë ose në udhëtim, atëherë të agjërojë aq ditë[11] në ditët e mëvonshme. Ndërsa ata të cilët e përballojnë me vështirësi atë, le të japin shpagim duke ushqyer një të varfër (për çdo ditë agjërimi), e nëse dikush jep më tepër nga vullneti i vet, kjo është më e mirë për të, por që të agjëroni është më mirë për ju, nëse jeni që e dini.[12]
185. (Ato ditë janë) Muaji i Ramazanit, në të cilin është zbritur Kurani[13]: udhëzim për njerëzit, plot me prova të qarta udhëzimi dhe kriter. Kushdo nga ju që e arrin këtë muaj, ta agjërojë atë. Ndërsa ai i cili është i sëmurë ose në udhëtim, të agjërojë po aq ditë në ditët e mëvonshme. Allahu do lehtësim për ju dhe nuk do vështirësim. Plotësoni ditët e agjërimit[14] dhe madhëroni Allahun[15] për atë se ju ka udhëzuar, në mënyrë që të falënderoni[16].
186. Kur robët e Mi të pyesin ty për Mua, (thuaju se) Unë jam afër! I përgjigjem lutjes së lutësit kur më lutet. Ndaj, të më përgjigjen Mua[17] dhe të besojnë tek Unë, që të udhëzohen drejt!

[1] Kush është prezent në çastet kur i sëmuri lë testamentin dhe i trembet …

[2] Gabimi të pavetëdijshëm në lidhje me testamentin; kur ai që lë testamentin vepron gabimisht diçka që nuk i takon.

[3] Padrejtësie të qëllimshme, në të cilën ka gjynah, si p.sh. duke i lënë testament më shumë se e lejuara dikujt prej të afërmëve që nuk është trashëgimtar; kur lë testament më shumë se një e treta e pasurisë, ose kur e lë testament të gjithë një të tretën e pasurisë ndërkohë që pasuria që ka është e pakët dhe trashëgimtarët janë shumë.

[4] Personi që është prezent në këtë rast, nuk ka ndonjë gjynah nëse bën pajtim mes të sëmurit në shtratin e vdekjes, trashëgimtarëve dhe atyre që u lihet testamenti.

[5] Nëse lënësi i testamentit kthehet nga dëvijimi dhe padrejtësia e tij, Allahu e fal atë.

[6] Që keni besuar Allahun, të Dërguarin e Tij dhe ç’ka ardhur prej Tij.

[7] Agjërim do të thotë: të ndaluarit nga ato që Allahu ka urdhëruar t’i ndalohesh. Ndërsa këtu është për qëllim agjërimi i muajit të Ramazanit, që do të thotë: “Ndalimi nga ngrënia, pirja, marrëdhëniet intime dhe çdo gjë që e prish agjërimin, nga agimi deri në perëndim të djellit.”

[8] Janë për qëllim ithtarët e Librit.

[9] Agjërimi është nga shkaqet më të mëdha të arritjes së devotshmërisë, sepse në të ka zbatim të urdhrit të Allahut dhe largim nga ndalesat e Tij.

[10] Agjërimi zgjat vetëm disa ditë të numëruara, e ato ditë janë muaji i Ramazanit.

[11] Sa ka prishur nga Ramazani.

[12] Në fillim të obligueshmërisë së agjërimit, kur muslimanët nuk ishin mësuar të agjëronin, padyshim se agjërimi ishte i rëndë dhe i vështirë për ta, kështu që Allahu me urtësinë e Tij, ua ngarkoi gradualisht atë me mënyrën më të lehtë: duke i lënë të drejtën e zgjedhjes mes agjërimit dhe shpagimit edhe atyre që e përballonin agjërimin, por duke u bërë të ditur se që të agjëronin ishte më mirë për ta. Më pas, agjërimi u bë detyrim i prerë për ata që e përballojnë atë, ndërsa për ata që nuk e përballojnë, si i moshuari, etj, qëndroi gjykimi i përmendur në ajet: për të dhënë shpagim duke ushqyer nga një të varfër për çdo ditë agjërimi. [Es Seadi].

[13] Kurani ka zbritur në natën e Kadrit, të muajit të Ramazanit, prej “El leuhi el Mahfudh” (Librit që është tek Allahu dhe ku është regjistruar çdo gjë), në qiellin e kësaj dynjaje, pastaj me anë të Xhibrilit iu zbrit Muhamedit (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!) i ndarë në pjesë dhe në periudha kohore, sipas asaj që donte Allahu. Për këtë kanë ardhur disa transmetime nga Ibën Abasi dhe shokë të tjerë të Pejgamberit (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!). Ato i ka përmendur Taberiu në hollësi.

[14] Ditët e prishura për shkak të sëmurjes apo të qenët në udhëtim.

[15] Përfshihet këtu edhe madhërimi i Allahut (tekbiret) në ditën e Bajramit pas Ramazanit.

[16] Për të gjitha mirësitë e Tij ndaj jush.

[17] Me bindje ndaj urdhrave dhe largim nga ndalesat. Pikërisht këto janë edhe shkaqet që çojnë në përanimin e lutjes së lutësit nga Allahu: besimi dhe bindja ndaj urdhrave, si dhe duke eliminuar ato gjëra që e pengojnë pranimin lutjes, si ngrënia e haramit etj.

– 28 –

187. Juve u është lejuar tashmë që t’u afroheni grave tuaja[1] në netët e agjërimit. Ato janë petk për ju dhe ju jeni petk për to[2]. Allahu e di se ju mashtronit veten, por Ai e pranoi pendimin tuaj dhe u fali juve.[3] Tani shkoni me to[4] dhe kërkoni atë që Allahu ka caktuar për ju (prej fëmijëve). Dhe hani e pini deri sa të dalloni qartë perin e bardhë të agimit nga peri i zi (i errësirës), pastaj plotësojeni agjërimin deri në mbrëmje. Por mos iu afroni atyre[5] (grave) duke qenë mbyllur për adhurim në xhami! Këto janë kufijtë[6] e Allahut, ndaj mos iu afroni atyre. Kështu ua sqaron Allahu njerëzve provat e Tij , në mënyrë që të bëhen të devotshëm[7].
188. Dhe mos e hani pasurinë e njëri-tjetrit padrejtësisht, as mos joshni me të gjykatësit[8] me qëllim që në mënyrë të ndaluar dhe me vetëdije të hani një pjesë nga pasuria e të tjerëve!
189. Të pyesin ty (O Muhamed) për hënat e reja[9] (të çdo muaji)! Thuaju: “Ato janë llogaritëse të kohës[10] për njerëzit dhe për haxhin. E, mirësia nuk është që të hyni në shtëpi nga mbrapa tyre, por mirësi është ajo e atij që ruhet (nga ndalesat e Allahut).[11] Hyni në shtëpi nga dera e tyre dhe kini frikë Allahun, në mënyrë që të shpëtoni.
190. Luftoni në rrugën e Allahut[12] kundër atyre që ju luftojnë por mos i kaloni kufijtë[13], sepse Allahu nuk i do ata të cilët i kalojnë kufijtë.[14]

[1] Të kryeni marrëdhënie intime.

[2] Kjo fjali përmban dy kuptime: 1. Dy bashkëshortët janë si petk për njëri-tjetrin kur zhveshin rrobat e tyre natën dhe mbulohen së bashku nën një mbulesë. 2. Bashkëshortët janë prehje për njëri-tjetrin.

[3] Në fillim të Islamit, muslimanët ishin urdhëruar që të agjëronin në atë mënyrë që nëse flinin pas ngrënies së iftarit, nuk u lejohej të hanin dhe as të shkonin me gratë, deri të nesërmen pas Iftarit. Kjo ishte e rëndë për sahabet dhe disa prej tyre ndodhte që të mashtronin veten duke pretenduar se nuk i kishte marrë gjumi pas iftarit, me qëllim që të kryenin marrëdhënie me gratë. Atëherë zbriti ky ajet dhe Allahu ua pranoi pendimin duke u bërë lehtësime dhe ua fali gjynahun e bërë prej tyre kur mashtronin veten.

[4] Kryeni marrëdhënie intime me gratë tuaja.

[5] Mos kryeni marrëdhënie intime me to.

[6] Ligjet e Allahut, urdhrat dhe ndalesat e Tij.

[7] T’i ruhen ndalesave të Allahut që t’i shpëtojnë zemërimit të Tij.

[8] Mos ua ofroni pasurinë tuaj gjykatësve në formë rryshfeti.

[9] Taberiu permend se ky ajet ka zbritur pasi disa njerëz e pyetën Pejgamberin (paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!) në lidhje me hënën dhe gjëndjet e saj; zvogëlimin dhe shtimin e saj, vendet dhe kohët e lindjes dhe të perëndimit të saj.

[10] Me anë të hënës dhe ndryshimeve të saj, njerëzit llogarisin kohën e tyre; llogarisin kohën e agjërimit, haxhit, larjes së borxhit, periudhën e pritjes së grave të divorcuara apo që u ka vdekur burri,etj.

[11] Thuhet se ky ajet ka zbritur në lidhje me disa njerëz të cilët kur vishnin rrobat e Ihramit për Haxh apo për Umra, nuk hynin në shtëpi nga dera e saj, por nga mbrapa shtëpisë, nga dritarja apo nga ndonjë derë e pasme. Atëherë u shpall ky ajet, i cili sqaron se kjo vepër e tyre nuk ka vend në fe dhe nuk është mirësi, por vepër e njerëzve të injorancës, dhe e ndaloi këtë gjë. [Taberiu].

[12] Rruga e Allahut është: feja që u ka ligjëruar njerëzve dhe rruga që u ka sqaruar atyre.

[13] Mos vrisni të mitur, gra, pleq, njerëz që japin xhizjen prej ithtarëve të Librit, etj.

[14] Duke bërë të lejuar atë që Allahu e ka ndaluar, siç është vrasja e grave dhe e të miturve, gjë të cilën Allahu e ka ndaluar.

Dijetarët janë ndarë në dy mendime në lidhje me këtë ajet: Disa thonë se ky është ajeti i parë që zbriti në lidhje me luftën e muslimanëve kundër idhujtarëve, ku ata u urdhëruan të luftojnë ata idhujtarë të cilët i luftonin ata dhe të mos i luftonin ata të cilët nuk i luftonin, pastaj u shfuqizua nga ajeti në suren Et Teube. Ndërsa të tjerë thonë se ky ajet urdhëron muslimanët që të luftojnë mosbesimtarët dhe nuk është shfuqizuar, por në të bëhet fjalë për ndalimin nga teprimi dhe kalimi i kufijve, i cili është ndalimi nga vrasja e grave dhe të miturve, gjykim i cili qëndron edhe sot e kësaj dite dhe nuk është shfuqizuar. Taberiu zgjedh mendimin e dytë si më të saktë dhe më të qëndrueshëm.

– 29 –

191. Vritini ata kudo që t’i zini dhe dëbojini prej nga ju kanë dëbuar[1]! Provokimi[2] është më i rëndë se vrasja. Ju mos i luftoni ata[3] pranë xhamisë së Shenjtë (Kabes) vetëm nëse ju luftojnë aty. Nëse ju luftojnë[4], atëherë vritini! I tillë është ndëshkimi për mosbesimtarët.
192. Por, në qoftë se ata i japin fund[5], atëherë padyshim se Allahu është Falës i madh, Mëshirëplotë.
193. Luftojini ata deri sa të mos mbesë më provokim (idhujtari) dhe feja të jetë vetëm për Allahun[6]. E nëse ata i japin fund[7], atëherë nuk ka armiqësi veçse kundër të padrejtëve[8].
194. Muaji i shenjtë[9] shpaguhet me muajin e shenjtë[10] dhe hakmarrja bëhet edhe në të shenjtat.[11] Kështu që, kushdo që ju sulmon (në muajin apo vendin e shenjtë), kthejani sulmin me sulm të njëjtë si i atij. Por kini frikë Allahun[12], dhe dijeni se Allahu është me të devotshmit.
195. Shpenzoni në rrugën e Allahut[13] dhe mos e shkatërroni vetveten me duart tuaja[14], por bëni mirë; Allahu i do me të vërtetë bamirësit.
196. Kryeni haxhin dhe umran për hir të Allahut! E nëse pengoheni[15], atëherë therrni kurban sipas mundësisë[16], dhe mos i rruani kokat tuaja deri sa kurbani të arrijë në vendin e vet! Por, cilido prej jush që është i sëmurë ose ka ndonjë lëndim në kokë[17], ta kompensojë atë me agjërim, ose lëmoshë, ose therje kurbani[18]. Kur të keni siguri, ai që e ka bërë umran për t’u liruar me të[19] deri në haxh, të therrë kurban sipas mundësisë, ndërsa ai i cili nuk ka mundësi, të agjërojë tre ditë në haxh dhe shtatë kur të ktheheni; këto janë dhjetë ditë të plota. Kjo është për atë që nuk e ka familjen pranë xhamisë së shenjtë (në Mekë). Kini frikë Allahun dhe dijeni se Allahu është i rreptë në ndëshkim.

[1] Këto ajete përmbajnë urdhrin për të luftuar në rrugën e Allahut, gjë e cila ka ndodhur pas emigrimit në Medine, kur muslimanët u forcuan dhe u bënë fuqi. Ndërsa dëbimi që përmendet këtu është për qëllim dëbimi i emigruesve mekas, të cilët u nxorrën prej idhujtarëve nga shtëpitë e tyre në Meke.

[2] Provokimi i besimtarit në fenë e tij me qëllim që të kthehet prej saj dhe të bëhet idhujtar pasi ka qenë musliman, është më e rëndë dhe më e dëmshme për të se sa të vritet duke qëndruar në fenë e tij dhe i kapur fort pas saj.

[3] Mos filloni ju të parët.

[4] Në xhaminë e Shenjtë, në Kabe. Disa dijetarë thonë se kjo pjesë e ajetit është shfuqizuar nga ajeti nr. 5 i sures et Teube, ku muslimanët urdhërohen që t’i vrasin idhujtarët kudo që t’i gjejnë, qoftë në vend të lejuar apo të ndaluar, deri sa të pranojnë Islamin, ose të japin xhizjen të përulur. Ndërsa të tjerë thonë se ky ajet qëndron dhe nuk është shfuqizuar. Taberiu ka zgjedhur mendimin e parë që thotë se ai është shfuqizuar nga ajeti i sures Teube, nga ajeti në vijim me nr. 193, dhe nga ajete të ngjashme me këto.

[5] Luftës kundër jush dhe mohimit të Allahut, si dhe kthehen tek Allahu me pendim dhe besim.

[6] Deri sa feja e Allahut të jetë evidente dhe ngadhënjimtare mbi të gjitha fetë. Pra, qëllimi nga të luftuarit e idhujtarëve dhe mosbesimtarëve nuk është derdhja e gjakut dhe marrja e pasurive të tyre, por qëllimi është që të triumfojë feja e Allahut mbi të gjitha fetë e tjera, dhe të shtyhet ajo që e kundërshton atë, gjë e cila është idhujtaria dhe mosbesimi. Këto janë edhe për qëllim me provokimin, në këtë ajet.

[7] Luftës kundër jush dhe mosbesimit të tyre, duke u futur në fenë tuaj.

[8] Idhujtarëve, atyre që ju luftojnë, sepse dihet se jo te gjithë ata do t’i japin fund, por një pjesë e tyre.

[9] Është për qëllim muaji Dhul Kaade, një prej muajve të shenjtë në të cilët ndalohet lufta, dhe ai ishte i tillë edhe tek idhujtarët kurashit në kohën e injorancës paraislame.

[10] Idhujtarët kurashit e ndaluan Muhamedin (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!) dhe shokët e tij që të bënin umran në muajin Dhul Kaade, të vitit të gjashtë të emigrimit dhe u gëzuan e u mburrën me këtë gjë. Atë vit Muhamedi (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!) bëri me ta marrëveshjen e Hudejbijes në të cilën thuhej gjithashtu se Umra do të shtyhej për vitin e ardhshëm. Kur erdhi muaji Dhul Kaade i vitit të shtatë të emigrimit, Muhamedi (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!) dhe shokët e tij shkuan në Mekë të bënin umra dhe qëndruan atje tri ditë, gjë e cila i mërziti shumë idhujtarët dhe kjo ishte marrja e hakut dhe shpagimi për veprën e tyre.

[11] Edhe në muajt dhe vendet e shenjta, apo duke qenë me veshjen e Ihramit për haxh apo umra.

[12] Dhe mos i kaloni kufijtë e përcaktuar në marrjen e hakut.

[13] Shpenzoni në rrugët që të shpienë tek Allahu, në të gjitha rrugët e hajrit, si: lëmosha për të varfërit, për të afërmit, etj, dhe më e madhja e të gjitha këtyre është shpenzimi për xhihadin në rrugë të Allahut, sepse shpenzimi për xhihadin është xhihad me pasuri.

[14] Shkatërrimi i vetvetes kthehet në dy gjëra: 1. Në lënien e atyre për të cilat je urdhëruar që t’i veprosh, kur lënia e tyre çon në shkatërrimin e trupit ose të shpirtit, dhe 2. Në kryerjen e gjërave që të çojnë në shkatërrimin e trupit ose të shpirtit. Pra këtu përfshihen shumë gjëra, prej të cilave është lënia e xhihadit në rrugë të Allahut, ose mosshpenzimi për të, gjë e cila çon në rënien nën pushtimin e armikut. Këtu hyn edhe mashtrimi i njeriut me vetveten duke e futur atë në rrezik, apo duke vazhduar në bërjen e gjynaheve dhe heqjen e shpresës nga pendimi, etj. [Es Seadi].

[15] Nëse dikush apo diçka ju pengon në rrugë dhe nuk mund të arrini në Mekë për të plotësuar ritet e haxhit dhe të umras.

[16] Kurbani që duhet therrur në këtë rast është një dele ose një e shtata e një lope ose e një deveje, siç veproi Pejgamberi dhe shokët e tij në vitin e Hudejbijes.

[17] Dhe detyrohet ta rruajë kokën para kohës së caktuar.

[18] Agjërimi i tre ditëve, ose ushqyerja e gjashtë të varfërve, ose therrja e një kurbani; je i lirë të zgjedhësh mes tyre, por kurbani është më i mirë, pastaj ushqyerja e të varfërve, pastaj agjërimi. [Es Seadi].

[19] Për t’u liruar nga Ihrami deri sa të fillojnë ditët e haxhit. Është fjala për llojin e haxhit “Mutemeti”.

– 30 –

197. Haxhi është në muaj të njohur[1]. Kushdo që vendos[2] të kryejë haxhin në këto muaj, të mos flasë turpshëm[3], të mos bëjë shthurje[4] dhe të mos grindet[5] gjatë haxhit.[6] Çfarëdo të mire që të veproni[7], Allahu e di atë. Pajisuni për (këtë) udhëtim[8]; e pajisja më e mirë është devotshmëria. Pra, ma kini frikën Mua[9], o njerëz me arsye.
198. Ju nuk keni asnjë gjynah nëse kërkoni ndonjë të mirë nga Zoti juaj[10]. Kur të ktheheni nga Arafati, përmendni Allahun[11] tek vendi i shenjtë (në Muzdelife). Përmendeni Atë[12] ashtu si ju ka udhëzuar[13], edhe pse më parë keni qenë prej të humburve[14].
199. Pastaj vërshoni andej nga kanë vërshuar njerëzit[15] dhe kërkoni falje Allahut, sepse vërtet Allahu është Falës i madh, Mëshirëplotë.[16]
200. Kur t’i përfundoni ritet e haxhit, përmendni Allahun ashtu siç përmendni prindërit tuaj, madje edhe më shumë![17] Disa njerëz thonë: “Zoti ynë! Na jep të mira në këtë botë!”[18] Ndërsa në botën tjetër, për këta nuk do të ketë asnjë pjesë.
201. Por ka edhe prej tyre që thonë: “Zoti ynë! Na jep të mira në këtë botë dhe të mira në botën tjetër,[19] dhe na ruaj nga dënimi i zjarrit!”
202. Të tillët do të kenë pjesë për atë që kanë fituar (punuar). Allahu është i shpejtë në llogari.[20]

[1] Që në kohën e Ibrahimit (alejhi selam). Ato muaj janë: Sheval, Dhul Kaade dhe dhjetë ditë nga muaji Dhul Hixhe.

[2] Kushdo që vesh Ihramin (rroben e bardhë të haxhit dhe umras) dhe fillon telbijen (thotë: Lebbejke Allahume …).

[3] Origjina e fjalës “rafeth” ka kuptimin “fjalë e turpshme”, por ajo përdoret gjithashtu në mënyrë figurative për të treguar marrëdhëniet seksuale apo veprat  a fjalët paraprake të tyre. Pra, nuk lejohet që gjatë haxhit të kryesh marrëdhënie intime me gruan, as t’i thuash asaj fjalë të turpshme, si: “Kur të lirohemi nga Ihrami pas haxhit, do të bëj kështu e kështu…”, dhe as nuk lejohen fjalët e turpshme në përgjithësi.

[4] Të gjitha llojet e gjynaheve, ku përfshihet edhe fyerja, ofendimi, shkelja e ndalesave të Ihramit, etj.

[5] Të mos bësh polemikë dhe të mos ngacmosh kënd duke e nxehur atë, gjë e cila çon në sherr dhe armiqësi.

[6] Veshja e Ihramit për haxh duhet madhëruar dhe duhet ruajtur nga ato gjëra që e prishin dhe e cënojnë atë. Qëllimi me kryerjen e haxhit është përulja dhe nënshtrimi para Allahut, afrimi tek Ai me sa të mundesh prej veprave të mira dhe ruajtja nga të këqiat. Në këtë mënyrë arrihet haxhi i bekuar, shpërblimi i të cilit është xheneti. Ndërsa këto gjëra, edhe pse janë të ndaluara në çdo kohë, por gjatë haxhit ndalesa e tyre është edhe më e fortë. [Es Seadi].

[7] Prej veprave të haxhit dhe gjatë tij në veçanti dhe prej të gjitha veprave të mira në përgjithësi.

[8] Pajisuni me ushqime dhe gjërat e nevojshme për udhëtimin për kryerjen e haxhit që të mos u keni nevojën njerëzve dhe të mos u kërkoni atyre.

[9] Duke zbatuar urdhërat e Mia dhe duke u larguar nga ndalesat e Mia, në përgjithësi dhe në lidhje me haxhin në veçanti.

[10] Nuk keni gjynah që të bëni tregti para dhe pas Ihramit për haxh.

[11] Me namaz dhe lutje.

[12] Me përkushtim dhe bindje, me lavdërim dhe falënderim.

[13] Ju ka dhënë sukses që të ndiqni rrugën e Ibrahimit, fenë e pastër Islame.

[14] Keni qenë të humbur nga kjo rrugë dhe në buzë të greminës, por Allahu ju shpëtoi me mirësinë e Tij dhe udhëzoi në Islam.

[15] Që nga Ibrahimi (alejhi selam) e deri në kohët e fundit; nga Muzdelife në Mina për të hedhur gurët dhe më pas për të plotësuar ritet e tjera të ditës së madhe të haxhit, ditës së Kurban Bajramit.

[16] Pas përfundimit të riteve të haxhit, madje pas çdo adhurimi dhe vepre të mirë, Allahu urdhëron që t’i kërkojmë falje Atij për ndonjë mangësi që kemi lënë, për ndonjë gabim që kemi bërë dhe për ta falënderuar Atë për suksesin që na jep, dhe jo ashtu siç mendon ndokush se ai e ka plotësuar adhurimin e tij në mënyrën më të plotë dhe me këtë gjë i ka bërë mirë Zotit, dhe me të ka arritur vend të lartë. Ky meriton urrejtje dhe mospranim të veprës, ndërsa ai tjetri meriton pranim të veprës dhe sukses për vepra të tjera të mira. [Es Seadi].

[17] Taberiu përmend disa transmetime ku thuhet se shkaku i zbritjes së këtij ajeti ka qenë se në kohën e injorancës, pas përfundimit të riteve të haxhit, njerëzit uleshin në Mina dhe mburreshin me bëmat dhe veprat e prindërve të tyre. Atëherë, Allahu i urdhëroi ata që pas përfundimit të riteve të haxhit, të përmendin, të madhërojnë dhe të falënderojnë vetëm Allahun dhe askënd tjetër.

[18] Kërkojnë vetëm të mirat e kësaj bote dhe bukuritë e saj të përkohshme, dhe nuk kërkojnë asgjë nga të mirat e botës tjetër, as nuk punojnë për atë.

[19] Në të mirat që kërkojnë ata në këtë botë përfshihen të gjitha ato që i pëlqejnë dhe i bëjnë dobi njeriut, prej rriskut të mirë e të shumtë që është hallall, bashkëshortes së mirë, fëmijëve të dëgjueshëm, dijes së dobishme, veprës së mirë, etj. Ndërsa të mirat në botën tjetër janë: shpëtimi nga dënimi i varrit, nga dënimi i ditës së llogarisë, nga dënimi i zjarrit, dhe arritja e kënaqësisë së Allahut, fitimi i kënaqësive të pafundme në xhenet, etj. Kjo është lutja më përmbledhëse dhe më e plotë, të cilën Pejgamberi ynë e bënte shpesh dhe nxiste shokët e tij që të luteshin me të. [Es Seadi].

[20] Allahu i di mirë veprat e të dy palëve dhe i llogarit ato me llogaritjen më të shpejtë, pastaj e shpërblen secilën palë sipas veprës së vet.

– 31 –

203. Përmendni Allahun në ditët e caktuara[1], e kush ngutet në dy ditë, ai nuk ka gjynah, dhe as ai që vonohet[2], nuk ka gjynah, përderisa i frikësohet Allahut[3]. Pra, kini frikë Allahun[4] dhe dijeni se patjetër që tek Ai do të grumbulloheni.[5]
204. Ka prej njerëzve, fjala e të cilit në jetën e kësaj bote ty të pëlqen[6], madje ai thotë se ka dëshmitar Allahun për atë që ka në zemër, por në të vërtetë ai është kundërshtari më i egër.[7]
205. Ndërsa kur largohet nga ti, përpiqet të bëjë prishje në tokë[8] dhe të shkatërrojë të mbjellat dhe bagëtitë. Por Allahu nuk e do prishjen.
206. E, kur atij i thuhet: “Kije frikë Allahun!”, atë e rrëmben mendjemadhësia për kryerjen e gjynaheve. Mjafton xhehenemi (si dënim) për të, e nuk ka banesë më të keqe se ai!
207. Por ka edhe njerëz të cilët e shesin veten për të fituar kënaqësinë e Allahut[9], e Allahu është shumë i Mëshirshëm me robtë e vet.
208. Ju, o besimtarë! Hyni në Islam tërësisht[10] dhe mos ndiqni rrugët e shejtanit[11], sepse vërtet që ai është armik i hapur për ju.[12]
209. E, nëse rrëshqisni[13], pasi ju kanë ardhur provat e qarta[14], atëherë dijeni se Allahu është i Plotfuqishëm[15], i Urtë[16].
210. Apo mos presin[17] që t’u vijë Allahu përmes hijeve të reve bashkë me engjëjt[18], dhe të përfundojë gjithçka?![19] Tek Allahu kthehen të gjitha çështjet.[20]

[1] Tri ditët e Teshrikut, pas ditës së Bajramit të Kurbanit, ditë gjatë të cilave haxhinjtë hedhin gurët në vendin e quajtur Xhemarat, në Mina dhe flenë atje. Këto ditë kanë të veçantën e tyre, për shkak se një pjesë e riteve të haxhit bëhen gjatë tyre, dhe për faktin se në këto ditë haxhinjtë janë miq të Allahut, ndaj edhe është ndaluar agjërimi i këtyre tre ditëve, siç ka thënë Pejgamberi (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!): “Ditët e teshrikut janë ditë ngrënie dhe pirje, dhe përmendje e Allahut.” [Es Seadi].

[2] Dhe i plotëson të treja ditët.

[3] Kush i ruhet Allahut në çdo gjë, përfiton mosmarrjen gjynah në asgjë, dhe kush i ruhet Allahut në disa gjëra dhe në të tjera jo, e ka shpërblimin sipas veprës.

[4] Dhe mos i lini as mos i neglizhoni detyrimit që ju ka ngarkuar, as mos veproni ato që ju ka ndaluar.

[5] Dhe do të merrni shpërblimin sipas veprave tuaja, pa ju bërë aspak padrejtësi.

[6] Në pamje të parë dhe nga ana e jashtme, por në të vërtetë ai është hipokrit dhe armik.

[7] I cili polemizon me fjalë të pavërteta dhe të falsifikuara.

[8] Prishje materiale ose morale, duke vrarë e shkatërruar me dorën e tij ose duke bërë vepra të këqija dhe të ndaluara nga Allahu, gjë e cila shkakton prishje në tokë dhe pakësim të bereqetit.

[9] Këta janë ata të cilët e flijojnë veten e tyre në rrugë të Allahut për të arritur kënaqësinë e Allahut dhe shpërblimin e Tij, siç ka thënë Allahu: “Allahu ka blerë nga besimtarët jetën dhe pasuritë e tyre, në këmbim të xhenetit.”

[10] Të gjithë ju, me gjithçka që zotëroni, në të gjitha bazat e Islamit dhe degët e tij, në Islamin e tërësishëm.

[11] Duke vepruar në kundërshtim me urdhrin e Allahut.

[12] Dhe armiku i hapur e i përbetuar nuk urdhëron veçse për keq, për shthurje dhe për atë që ju dëmton.

[13] Nëse gaboni dhe devijoni nga e vërteta, duke e kundërshtuar Islamin dhe mësimet e tij…

[14] Muhamedi, Kurani, Islami.

[15] Në hakmarrjen dhe ndëshkimin e Tij.

[16] Në të gjitha çështjet e Tij.

[17] Ata të cilët përgënjeshtrojnë Muhamedin (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!) dhe fenë e tij, që bëjnë prishje në tokë, që ndjekin rrugët e shejtanit.

[18] Ky është një kërcënim i fortë dhe i ashpër, nga i cili zemrat dalin nga gjoksi. Allahu thotë: “A mos presin ata të cilët përgënjeshtrojnë Muhamedin dhe bëjnë prishje në tokë, që t’u vijë dita e shpërblimit për veprat e tyre, ditë në të cilën Allahu i palos qiejt dhe tokën, shpërndan planetet dhe yjet, rrumbullakos diellin dhe hënën së bashku, zbresin engjëjt dhe rrethojnë të gjitha krijesat, dhe zbret Krijuesi i Lartëmadhëruar “përmes hijeve të reve”, për të gjykuar mes robërve të Tij me gjykim të drejtë?” Ky ajet dhe të tjerë si ai, janë argument për rrugën e pasuesve të sunetit dhe xhematit, të cilët i pohojnë të gjitha atributet vullnetare të Allahut, siç është qëndrimi mbi Arsh, zbritja, ardhja, e të tjera cilësi të Allahut, për të cilat ka njoftuar Ai dhe i Dërguari i Tij (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!). Pasuesit e sunetit i pohojnë këto cilësi dhe atribute të Allahut ashtu si i përshtatet Madhështisë dhe Përsosmërisë së Tij, pa i krahasuar e ngjasuar me ato të krijesave dhe pa i devijuar nga domethënia e tyre, në kundërshtim me mohuesit dhe sakatuesit e tyre të rrymave të ndryshme, siç janë xhehmijet, mutezilitë, esharitë etj.    [Es Seadi].

[19] Ka përfunduar llogaria mes krijesave me drejtësi.

[20] Tek Allahu kthehet gjykimi mes krijesave në ditën e Kiametit.

– 32 –

211. Pyeti bijtë e Israilit: sa prova të qarta u kemi dhënë Ne atyre?[1] E kush e ndërron të mirën e Allahut[2] pasi t’i ketë ardhur atij, atëherë padyshim se Allahu është i rreptë në ndëshkim.
212. Jeta e kësaj bote u është zbukuruar[3] atyre që nuk besojnë, ndaj edhe tallen me ata të cilët kanë besuar. Por ata të cilët u ruajtën[4], do të jenë mbi ta në ditën e Kiametit[5]. Allahu furnizon[6] pa llogari kë të dojë.
213. Njerëzit kanë qenë një popull i vetëm[7] dhe më pas[8] Allahu dërgoi lajmëtarët (pejgamberët) si përgëzues[9] e paralajmërues[10], dhe bashkë me ta, Ai zbriti Librin[11] me të vërtetën[12], me qëllim që të gjykonte[13] mes njerëzve për gjërat që ata nuk pajtoheshin. E, nuk patën mospajtim në lidhje me të (Teuratin), veçse ata të cilëve ai iu dha[14], pasi që iu erdhën provat e qarta, nga zilia ndaj njëri-tjetrit[15]. Por Allahu, me vullnetin e Vet, ata të cilët besuan[16] i udhëzoi në njohjen e së vërtetës lidhur me atë që të tjerët kishin mospajtim[17]. Allahu udhëzon kë të dojë në rrugën e drejtë.[18]
214. Apo mos menduat[19] se do të hyni në xhenet pa u provuar edhe ju ashtu siç u provuan ata që kanë qenë para jush?[20] Ata i goditi skamja dhe sëmundja, dhe u tronditën[21] aq shumë, sa që i Dërguari dhe ata që besuan bashkë me të thanë: “Kur do të vijë ndihma e Allahut?” Ja, vërtetë që ndihma e Allahut është afër![22]
215. Të pyesin ty se çfarë të shpenzojnë[23]. Thuaju: “Çfarëdo të mire që të shpenzoni, ajo u takon prindërve, të afërmve, jetimëve, të varfërve dhe udhëtarëve. Çfarëdo të mire që të bëni, Allahu është më se i Ditur për të[24].”

[1] Siç ka qenë shkopi i Musait dhe dora e tij, ndarja e detit, ngritja e malit mbi kokat e tyre, etj.

[2] Kush e ndërron të mirën e Allahut me mohimin dhe nuk falënderon për atë të mirë, qoftë ajo e mirë dynjaje apo fetare, ajo e mirë i ikën nga duart dhe i ndërrohet me të keqe dhe me dënim.

[3] Në sytë dhe zemrat e tyre. Janë joshur prej saj, ndaj edhe me të gjitha punët dhe dëshirat e tyre kanë për synim vetëm atë.

[4] U ruajtën në dynja, duke kryer urdhrat e Allahut dhe duke iu larguar ndalesave të Tij.

[5] Këta besimtarë të devotshëm që u ruajtën në dynja, do të hyjnë në xhenetet e larta, ndërsa ata që nuk besuan do të hyjnë në zjarrin e xhehenemit, në shtresat më të ulëta të tij, dhe kështu që besimtarët do të jenë shumë më lart se mosbesimtarët.

[6] Allahu i jep dhe i dhuron të mira kujt të dojë, në këtë botë dhe në botën tjetër, pa bërë llogari nga frika se mund të pakësohet diçka nga sundimi i Tij.

[7] Të bashkuar në një fe të vetme, në fenë e pastër të Allahut, në Islam. Thuhet se kjo ka zgjatur dhjetë shekuj; që nga koha e Ademit (alejhi selam) deri në kohën e Nuhut (alejhi selam), por për këtë nuk ka ndonjë argument të saktë.

[8] Por më pas ata devijuan dhe një pjesë prej tyre mohuan dhe u bënë mosbesimtarë, atëherë Allahu dërgoi pejgamberë që t’i këshillojnë dhe t’i paralajmërojnë ata.

[9] Përgëzues të atyre që i binden Allahut, se ata do të kenë shpërblim të madh në të dyja botët dhe kthim të nderuar në botën tjetër.

[10] Paralajmërues të atyre që e mohojnë Allahun dhe i shkelin urdhrat e Tij, se ata do të kenë ndëshkim të rreptë, llogari të vështirë dhe përjetësim në zjarr.

[11] Teuratin dhe librat e tjerë qiellorë, por këtu është për qëllim Teurati.

[12] Çdo gjë që thuhej në Librat qiellor, të cilët iu zbritën pejgambereve, kanë qenë njoftime të vërteta dhe urdhra të drejta.

[13] Gjykuesi këtu është Libri i zbritur nga Allahu, d.m.th. pejgamberët, që pas Musait e deri te Muhamedi, gjykonin sipas asaj që thuhej në Librin e Allahut, në Teurat.

[14] Çifutëve, hebrenjve prej bijve të Izraelit.

[15] Për sende të kësaj bote, për zbukurimet dhe kënaqësitë e saj, për pushtet dhe pasuri. Për këto gjëra ata u grindën me njëri-tjetrin, u përçanë dhe vranë njëri-tjetrin.

[16] Prej popullit të Muhamedit.

[17] Të gjitha çështjet në të cilat ithtarët e Librit prej çifutëve dhe të krishterëve kishin mospajtim mes njëri-tjetrit dhe e anashkaluan të vërtetën dhe gabuan në to, Allahu udhëzoi popullin musliman në të vërtetën dhe të saktën e tyre, me vullnetin e Allahut, dijen dhe lehtësimin e Tij.

[18] Allahu e ka ftuar të gjithë njerëzimin në rrugën e drejtë, me drejtësi dhe për të mos u lënë justifikim atyre, dhe udhëzon atë që do, me mëshirën dhe mirësinë e Tij, me ndihmën dhe butësinë e Tij. Kjo është mirësia dhe mëshira e Tij, ndërsa e para është drejtësia dhe urtësia e Tij.

[19] O besimtarë.

[20] Prej besimtarëve dhe ndjekësve të pejgamberëve të Allahut.

[21] Nga frika prej armikut.

[22] Taberiu thotë: “Sipas fjalës së komentuesve të Kuranit, ky ajet ka zbritur në ditën e luftës së Hendekut, kur besimtarët i kapi frikë e madhe nga forcat aleate armike, uri dhe i ftohtë i madh. Ashtu siç përshkruhet gjendja e tyre në suren El Ahzab, 9-11.”

[23] Të pyesin ty, o Muhamed, shokët e tu: “Çfarë të shpenzojnë nga pasuria e tyre për t’a dhënë lëmoshë, dhe kujt t’ja japin atë?”

[24] Allahu e di mirë atë dhe ua regjistron me qëllim që t’ua shpërblejë sipas nijetit dhe sinqeritetit tuaj.

– 33 –

216. Lufta u është bërë detyrim[1], ndonëse ajo është e urryer për ju[2]. Por ndodh që të urreni diçka, ndërkohë që ajo është e mirë për ju, dhe ndodh që të doni diçka, ndërkohë që ajo është e dëmshme për ju. Allahu e di[3], ndërsa ju nuk e dini.
217. Të pyesin ty për muajin e shenjtë[4]; për luftën në të. Thuaju: “Lufta në të është gjynah i madh, por pengimi i njerëzve nga rruga e Allahut[5], mohimi i Tij[6], pengimi nga Xhamia e Shenjtë dhe nxjerrja e banorëve të saj nga ajo, janë gjynahe më të mëdha tek Allahu. Provokimi[7] është më i madh se vrasja[8].” Ata do të vazhdojnë t’ju luftojnë ju, deri sa t’ju kthejnë nga feja juaj, në qoftë se munden. E, kushdo prej jush që kthehet nga feja e tij[9], pastaj vdes duke qenë mohues, atyre do t’u fshihen të gjitha punët[10], në këtë botë dhe në botën tjetër. Ata janë banorët e zjarrit, në të do të jenë përgjithmonë.
218. Vërtet, ata që besuan, ata që emigruan[11] dhe luftuan në rrugë të Allahut, ata shpresojnë mëshirën e Allahut.[12] Allahu është Falës i madh, Mëshirëplotë.
219. Të pyesin ty për alkoolin[13] dhe bixhozin[14]. Thuaju: “Në to ka gjynah të madh[15] dhe disa përfitime për njerëzit,[16] por gjynahu i tyre është më i madh se dobia që ato kanë.”[17] Të pyesin gjithashtu se çfarë të shpenzojnë (si lëmoshë). Thuaju: “Tepricën.[18]” Kështu ua sqaron Allahu provat, në mënyrë që të mendoni[19].

[1] Lufta kundër idhujtarëve dhe mosbesimtarëve. Në këtë ajet kemi detyrueshmërinë e luftës në rrugë të Allahut, ndërkohë që në fillim të Islamit, muslimanët ishin urdhëruar të mos luftonin, për shkak të dobësisë së tyre dhe mospërballimit të saj. Kur Pejgamberi emigroi në Medine dhe muslimanët u shtuan e u forcuan, Allahu i urdhëroi ata që të luftonin në rrugën e Tij.

[2] Për shkak të përpjekjes, lodhjes, mundimit, ballafaqimit me vdekjen, etj, por megjithëkëtë, ajo është vetëm hajër dhe e mirë për muslimanët, sepse në të ka shpërblim të madh, ruajtje nga zjarri i dhembshëm, triumf kundër armiqve, ruajtje të vendeve të muslimanëve dhe të gjakut të tyre, përvetësim të plaçkës së luftës, etj.

[3] Se ç’është e mirë për ju dhe ç’është e dëmshme, ndaj mos e urreni atë që ju bëra të detyrueshme prej luftimit të armikut të tuaj dhe të atyre që ju kam urdhëruar të luftoni. Që të luftoni është më e mirë për ju në të dyja botët, ndërsa që të mos luftoni është e keqe dhe e dëmshme për ju në të dyja botët.

[4] Shokët pyesin Muhamedin (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!), për luftën në muajt e shenjtë,pikërisht për muajin Raxheb, pasi që në të ndodhi që një ekspeditë myslimane vrau një prej idhujtarëve: Amër ibën el Hadrami. Idhujtarët filluan të flasin kundër muslimanëve për shkak se bënë vrasje në muajt e shenjtë, muaj të cilët madhëroheshin edhe nga idhujtarët kurashit që para Islamit. Atëherë, Allahu zbriti këtë ajet, për t’u thënë idhujtarëve se veprat e tyre janë shumë më të shëmtuara dhe gjynahu i tyre shumë më i madh se vepra e muslimanëve për vrasjen e një idhujtari të vetëm, me të drejtë, në këtë muaj.

[5] Pengimi i njerëzve që të hyjnë në fenë Islame.

[6] Mohimi i Allahut, mosbesimi tek Ai.

[7] Provokimi i muslimanëve në fenë e tyre me qëllim që pas besimit të ktheheshin në mosbesim dhe në idhujtari.

[8] Më i madh se vrasja në këtë muaj.

[9] Kthehet nga Islami në mosbesim dhe në idhujtari.

[10] Do t’u fshihet shpërblimi dhe sevapi i punëve të mira.

[11] Lanë shtëpitë dhe pasuritë për të mos ndenjur mes idhujtarëve e mosbesimtarëve, dhe për të shkuar përbri besimtarëve, në kërkim të kënaqësisë së Allahut dhe pëlqimit të Tij.

[12] Këto tre vepra janë simboli i lumturisë dhe boshti i adhurimit të Allahut, por megjithatë, njeriu nuk duhet të mbështetet në to dhe të mburret me to, por duhet të shpresojë mëshirën e Allahut dhe pranimin e veprave të tij nga Allahu, faljen e gjynaheve të tij dhe mbulimin e të metave të tij, sepse çdo e mirë është prej Allahut dhe rezultat i suksesit që të jep Ai. [Es Seadi].

[13] Alkool është  çdo pije dehëse, që të humb logjikën dhe arsyen, pa marrë parasysh frutin apo lëndën nga përfitohet ai.

[14] Kumarin dhe çdo lojë fati.

[15] Humbje të logjikës nga ai që pi alkool, kur dehet, gjë e cila e pengon nga njohja e Zotit të tij, ndaj Ibën Abasi thotë: “gjynah të madh” d.m.th. Dobësim të besimit të atij që i bën ato.” Ndërsa gjynahu i atij që luan kumar është preokupimi nga përmendja e Allahut dhe nga namazi, futja e urrejtjes dhe armiqësisë mes atyre që luajnë kumar, për shkak të kumarit., ngrënia e pasurive të njëri-tjetrit padrejtësisht. Ky cilësim “ka gjynah të madh” është e meta e parë me të cilën është cilësuar alkooli në Kuran, që të jetë në vend të parapërgatitjes për ndalimin e prerë dhe përfundimtar të tij, të përmendur në suren El Maide, 91.

[16] Përfitimet e alkoolit ishin fitime materiale në shitjen e tij dhe ajo kënaqësi që ndjenin në pirjen e tij, ndërsa përfitimet e a kumarit ishin për atë që fitonte në lojën me të.

[17] Sepse alkooli dhe kumari shkaktojnë urrejtje, armiqësi dhe vrasje të njëri-tjetrit. Mendjes së shëndoshë do t’i mjaftonte ky ajet për t’ju larguar alkoolit dhe kumarit, pasi që mendja e shëndoshë zgjedh atë që është më e mirë për të dhe i largohet të dëmshmes përderisa e dëmshmja është dominuese mbi të dobishmen.

[18] Atë që ju tepron nga pasuria pas plotësimit të nevojave tua, atë që keni më lehtë, si për të pasurin edhe për të varfrin, qoftë edhe një gjysën hurme. Allahu e ka urdhëruar të Dërguarin e Tij që të marrë nga teprica e pasurisë së njerëzve si lëmoshë dhe zekat për ta dhe jo atë që i ngushton dhe e kanë të vështirë ta japin. Të gjitha këto, për të mirën tonë dhe të vëllezërve tanë, për lumturinë tonë në të dyja botët.

[19] Të përdorni logjikën tuaj në kuptimin e ligjeve të Tij dhe çfarë fshihet pas tyre, për të mirën dhe interesin tuaj, në këtë botë dhe në botën tjetër.

– 34 –

220. (Të mendoni) Për këtë botë[1] dhe për botën tjetër[2]. Të pyesin gjithashtu për jetimët. Thuaju: “Që të përkujdeseni për interesat e tyre[3], është më e mirë. Edhe nëse i përzieni gjërat me ta[4], ata janë vëllezërit tuaj. Allahu e di se kush është prishës dhe kush është ndreqës.[5] Dhe, sikur të donte Allahu, do t’ju kishte munduar[6]. Vërtet që Allahu është i Plotfuqishëm, i Urtë.[7]
221. Mos u martoni me idhujtaret, deri sa ato të besojnë[8]. Një robëreshë besimtare është më e mirë se një idhujtare, edhe sikur kjo e dyta t’ju pëlqejë[9]. As muslimanet mos i martoni me idhujtarë, deri sa ata të besojnë.[10] Një rob besimtar është më i mirë se një idhujtar, edhe sikur ky i dyti t’ju pëlqejë. Ata thërrasin për në zjarr[11], ndërsa Allahu, me vullnetin e Tij, thërret për në xhenet dhe falje gjynahesh[12], dhe ua sqaron provat[13] e Tij njerëzve, në mënyrë që të përkujtojnë[14].
222. Të pyesin ty për të përmuajshmet e grave[15]. Thuaju: “Ato janë të dëmshme[16], ndaj largojuni grave nga vendi i të përmuajshmeve[17] dhe mos iu afroni atyre[18] deri sa të pastrohen[19]. Kur të pastrohen[20], afrojuni atyre aty ku ju ka urdhëruar Allahu[21]. Vërtet, Allahu i do ata që pendohen dhe i do ata që pastrohen.
223. Gratë tuaja janë “arë”[22] për ju, ndaj afrojuni “arave” tuaja nga cila anë të dëshironi[23], por përgatitni për veten tuaj[24]. Dhe kijeni frikë Allahun dhe dijeni se ju keni për ta takuar Atë. E, përgëzoi besimtarët.
224. Mos e bëni betimin në Allahun pengesë për të bërë mirë, për t’u ruajtur (nga e keqja) dhe për të pajtuar mes njerëzve.[25] Allahu është Gjithëdëgjues, i Gjithëditur.

[1] Për kalimin dhe mbarimin e shpejtë të saj, dhe ta refuzoni atë, të mos mashtroheni nga jo.

[2] Për vazhdimësinë dhe përhershmërinë e saj, dhe se ajo është banesa e shpërblimit, ndaj punoni për të.

[3] Që të ruani pasurinë e tyre dhe ta kultivoni e investoni atë, është më e mirë për ta dhe ju keni shpërblim tek Allahu për këtë.

[4] Kur zbriti ajeti: “Ata të cilët hanë pasurinë e jetimëve padrejtësisht, nuk fusin veçse zjarr në barqet e tyre…”, muslimanët u rënduan nga kjo gjë dhe e ndanë pasurinë dhe sendet e jetimëve që kishin në shtëpi, nga pasuritë e tyre. Pastaj pyetën Pejgamberin (salallahu alejhi ue selem) për këtë vepër, dhe Allahu u tha atyre se është për qëllim përmirësimi i pasurive të tyre duke i ruajtur dhe duke i investuar ato që të shtohen, dhe se përzierja e ushqimit dhe pasurisë së jetimëve me atë të tyre, është e lejuar në atë mënyrë që nuk e dëmton jetimin, pasi që jetimët janë vëllezërit tuaj dhe vëllai e përzien pasurinë me vëllanë e vet. Por e gjitha çështja kthehet tek qëllimi dhe vepra. Nëse dikush ka për qëllim kultivimin e pasurisë së jetimit dhe nuk e lakmon atë, edhe nëse ndodh ndonjë gabim i paqëllimshëm, nuk ka problem për të. [Es Seadi].

[5] Se kush ka për qëllim të hajë pasurinë e jetimit padrejtësisht dhe kush ka për qëllim përkujdesjen për kultivimin e saj.

[6] Nuk do ua lejonte përzierjen e pasurive të jetimëve me tuajën, dhe do ta kishit të vështirë të kryenit detyrimet tuaja kundrejt pasurisë suaj dhe pasurisë së tyre, veç e veç.

[7] Fuqia e Allahut është e plotë dhe absolute, por megjithatë, Allahu e vepron atë në vendin e duhur, me urtësinë e Tij absolute, ndaj këto dy cilësi të Allahut përmenden të shoqëruara nga njëra-tjetra.

[8] Në një Zot të vetëm, të bëhen muslimane. Ky ajet është i përgjithshëm dhe i përfshin të gjitha gratë idhujtare dhe mosbesimtare, por nga ai janë përjashtuar gratë çifute dhe të krishtere, përjashtim i bërë nga ajeti 5, i sures El Maide.

[9] Për nga bukuria, fisi a pasuria.

[10] Ky ligj është i përgjithshëm dhe nga ai nuk ka asnjë përjashtim. Nuk i lejohet femrës muslimane të martohet veçse me musliman; as me idhujtar dhe as me çifut apo të krishter.

[11] Me fjalët e tyre, veprat dhe gjendjet e tyre. Prandaj, përzierja dhe qëndrimi me ta përbën rrezik për besimtarin, dhe jo vetëm rrezik që lidhet me dynjanë por rrezik që lidhet me jetën e përhershme.

[12] Allahu i thërret robët e Tij për arritjen e xhenetit dhe faljen e gjynaheve, duke kryer shkaqet e tyre, prej veprave të mira, pendimit të sinqertë, dijes së dobishme etj.

[13] Ligjet e Tij dhe urtësitë e këtyre ligjeve.

[14] Dhe të marrin mësim.

[15] Të pyesin ty, o Muhamed, shokët e tu: për gjendjen e gruas kur ajo është me të përmuajshme; si të sillen me to? A t’u afrohen atyre? A të flenë me to? A të hanë bashkë me to, apo t’u largohen atyre totalisht, ashtu si bëjnë çifutët?

[16] Kryerja e marrëdhënieve seksuale gjatë të përmuajshmeve është e dëmshme si për burrin edhe për gruan.

[17] Mos kryeni marrëdhënie seksuale me to në organin seksual të tyre, gjatë të përmuajshmeve, vetëm kjo është e ndaluar për ju gjatë kësaj periudhe, por hani, flini dhe luani me to dhe me trupin e tyre.

[18] Për të kryer marrëdhënie seksuale.

[19] T’u ndërpritet gjaku, dhe ky është kushti i parë për lejimin e të afruarit atyre pas të përmuajshmeve.

[20] Kur të lajnë të gjithë trupin, pas ndërprerjes së gjakut; dhe ky është kushti i dytë për lejimin e të afruarit atyre.

[21] Në organin seksual të tyre dhe jo në organin e jashtëqitjes nga mbrapa.

[22] Vend për të mbjellë farën tuaj, që të lindin fëmijët tuaj, njësoj si ara për mbjellje.

[23] Nga para, nga mbrapa, e në çdo lloj forme, por në vendin e mbjelljes nga del fëmija, dhe jo në organin e jashtëqitjes. Kryerja e marrëdhënieve në organin e jashtëqitjes është nga gjynahet e mëdha dhe ata njerëz që e bëjnë këtë janë mallkuar nga Pejgamberi (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!).

[24] Përgatitni vepra të mira për në ditën e kthimit tek Zoti juaj, që t’i keni për situatën e dhënies së llogarisë.

[25] Kush betohet për lënien e një detyrimi, ai duhet ta prishë betimin dhe ta shlyejë atë sipas rregullit. Po kështu, kush betohet për bërjen e të ndaluarës, ai duhet ta prishë betimin dhe ta shlyejë atë.

– 35 –

225. Allahu nuk ju ndëshkon për betimet tuaja të paqëllimta[1], por ju merr në llogari për ato që zemrat tuaja i bëjnë me qëllim.[2] Allahu është Falës i madh[3], i Butë[4].
226. Ata që betohen se nuk do t’u afrohen grave të tyre, kanë afat katër muaj; nëse kthehen[5], atëherë padyshim se Allahu është Falës i madh, Mëshirëplotë.[6]
227. E nëse vendosin të bëjnë divorcin[7], padyshim se Allahu është Gjithëdëgjues, i Gjithëditur.[8]
228. Gratë e ndara duhet të rrinë në pritje tre cikle mujore[9], dhe atyre nuk u lejohet që ta fshehin atë që Allahu ka krijuar në mitrën e tyre[10], në qoftë se besojnë Allahun dhe Ditën e fundit.[11] Burrat e tyre kanë më shumë të drejtë[12] që t’i kthejnë ato gjatë kësaj periudhe, nëse dëshirojnë përmirësim[13]. Edhe ato kanë po aq të drejta sa edhe detyrime, sipas zakonit[14], por burrat kanë një gradë mbi ato[15]. Allahu është i Plotfuqishëm, i Urtë.
229. Divorci[16] mund të bëhet dy herë, dhe më pas, ose mbajtje normale[17] ose lëshim me të mirë[18]. Juve (burrave) nuk u lejohet të merrni asgjë nga ajo që u keni dhënë atyre[19], përveç nëse të dy ata frikësohen se nuk do t’u përmbahen kufijve të Allahut[20]. Nëse ata të dy frikësohen se nuk do t’u përmbahen kufijve të Allahut, atëherë nuk është gjynah për asnjërin, nëse gruaja paguan për lëshimin e saj[21]. Këto[22] janë kufijtë e Allahut, ndaj mos i kaloni ato, sepse ata që i kalojnë kufijtë e Allahut, pikërisht ata janë të padrejtët.
230. Nëse i bën përsëri divorc asaj[23], atëherë ajo nuk i lejohet më atij[24], vetëm nëse martohet me burrë tjetër, dhe nëse ai tjetri i bën divorc asaj,[25] atëherë nuk ka gjynah për ata të dy që të kthehen te njëri-tjetri, nëse mendojnë se do t’i respektojnë kufijtë e Allahut. Këto janë kufijtë[26] e Allahut, të cilat Ai ua sqaron njerëzve që dinë[27].

[1] Që janë bërë shprehi të bisedave, por që nuk është për qëllim betimi.

[2] Për betimet e rrejshme dhe për betimet  që bëhen me vetëdije. Betimi është madhërim i atij për të cilin betohesh dhe përforcim i asaj gjëje për vërtetësinë e të cilës betohesh. Prandaj, nuk i lejohet muslimanit që të betohet veçse për Allahun e Madhëruar, dhe ai duhet të jetë i kujdesshëm në betimet e tij.

[3] Për atë që i kthehet Atij i penduar.

[4] Me atë që thyen urdhrin e Tij, sepse nuk e shpejton ndëshkimin e tij, por tregohet i butë dhe ia mbulon.

[5] Nga ajo për të cilën u betuan, d.m.th. kryejnë marrëdhënie me gratë e tyre.

[6] Sepse Allahu ka caktuar shlyerje të betimeve të tyre dhe zgjidhje të tyre, dhe nuk i ka bërë të patjetërsueshme që nuk mund të kthehesh prej tyre, si dhe është i Mëshirshëm me ta për shkak të kthimit të tyre dhe mëshirimit të grave të tyre.

[7] D.m.th. nëse nuk kryejnë marrëdhënie me gruan brenda afatit të përcaktuar me katër muaj, kjo do të thotë se ata kanë vendosur të bëjnë divorc, dhe nëse nuk e bëjnë ata, atëherë gjykatësi ka të drejtë që t’i devorcojë me forcë, sepse në këtë mënyrë i bëhet padrejtësi gruas.

[8] Përmendja e këtyre dy cilësive të Allahut, është kërcënim për atë që bën betim të tillë duke pasur për qëllim dëmtimin e gruas dhe bërjen keq asaj.

[9] Tre perioda ose tre pastrime nga periodat; sipas një mospajtimi në mesin e dijetarëve. Prej urtësive në përcaktimin e kësaj kohe të pritjes së gruas për martesë pas devorcit është sigurimi nëse është apo jo shtatzënë.

[10] Prej barrës ose periodave, sepse në fshehjen e këtyre ka pasoja të rënda. Nëse fsheh barrën, kjo do të thotë se do ia hedhë atë dikujt tjetër që nuk është babai i tij, dhe kështu përziehen gjakërat dhe ai fëmijë mund të martohet më pas me të afërmit e tij pa e ditur, si dhe do të humbë të drejtat e tij në trashëgiminë e të atit dhe do të ndahet nga të afërmit e vet. Ndërsa në fshehjen e periodave, ka shkelje të të drejtave të burrit në lidhje me të drejtën e tij për kthimin e saj në kurorën e martesës para mbarimit të afatit të pritjes, ose e kundërta e kësaj, duke bërë që burri ta kthejë atë pas mbarimit të afatit, pasi që në këtë rast ajo është bërë e huaj për atë burr.

[11] Fshehja e barrës apo e periodave nga ana e tyre, është argument se ata nuk besojnë Allahun dhe ditën e fundit.

[12] Më shumë të drejtë në kthimin e grave se sa gratë në moskthyerjen tek ata.

[13] Pajtim, qetësi dhe dashuri për njëri-tjetrin.

[14] Të vendit dhe kohës që ndodhen.

[15] Udhëheqjen dhe pushtetin, sepse këto u takojnë burrave.

[16] Në të cilin burri ka të drejtën e kthimit të gruas në kurorën e martesës.

[17] Të jetosh me gruan normalisht, me dashuri e mirësi ndaj saj.

[18] Pa e dëmtuar dhe pa i bërë padrejtësi gruas.

[19] Prej mehrit (prikës, dhuratës së martesës) dhe asgjë tjetër që u keni dhënë grave, nëse vendosni që t’i ndani përfundimisht ato.

[20] Detyrimeve ndaj njëri-tjetrit dhe ndaj Allahut.

[21] Është fjala për ndarjen e quajtur “muhaleah”: nëse njëri nga bashkëshortët nuk e pëlqen bashkëshortin e tij për arsye fizike, morale apo fetare, dhe ka frikë se nuk i përmbahet detyrimeve në jetën me të, atëherë gruaja ka të drejtë që të bëjë marrëveshje me burrin e saj që t’i japë divorcin asaj kundrejt mehrit apo dhuratave që ai i ka dhënë asaj, dhe burrit i është lejuar që të marrë atë që i ka dhënë asaj në këtë rast.

[22] Të gjitha ligjet e përmendura në ajetet e mësipërme.

[23] Për herë të tretë.

[24] Për grua, por ndahet prej tij dhe ai nuk ka më të drejtë ta kthejë atë, vetëm nëse ajo martohet me një tjetër dhe ai tjetri e ndan atë, pastaj nëse dëshirojnë mund të martohen përsëri me akt të ri martese.

[25] Ibën Abasi thotë: “Nëse gruaja martohet me burrë tjetër pas ndarjes nga i pari, dhe hyn me të (kryejnë marrëdhënie), pastaj ky i dyti e ndan atë ose vdes, atëherë i lejohet burrit të parë që të martohet përsëri me të.”

[26] Ligjet e dispozitat, urdhrat e ndalesat e Allahut.

[27] Njerëzve të ditur dhe besimtarë, sepse këta përfitojnë prej tyre dhe u sjellin dobi edhe të tjerëve.

– 36 –

231. Kur t’i ndani gratë[1] dhe ato t’i afrohen fundit të afatit të tyre (të pritjes), ose mbajini sipas rregullit ose lëshojini sipas rregullit! Dhe mos i mbani ato me qëllim që t’i dëmtoni, duke i kaluar kufijtë[2], sepse kush e bën këtë, ai i ka bërë padrejtësi[3] vetvetes! Mos u tallni me Ajetet[4] e Allahut! Kujtoni mirësinë[5] e Allahut mbi ju dhe atë që Ai ju zbriti prej Librit (Kuranit) dhe Urtësisë[6], me të cilën ju këshillon. Kini frikë Allahun[7] dhe dijeni se Allahu është i Gjithëdijshëm për gjithçka.
232. Kur t’i ndani gratë[8] dhe afati i tyre i pritjes të ketë përfunduar, mos i pengoni[9] ato që të martohen përsëri me burrat e tyre, nëse merren vesh me njëri-tjetrin sipas rregullit.[10] Me këtë[11] këshillohet ai i cili beson Allahun dhe ditën e fundit prej jush, dhe kjo[12] është më e mirë për ju[13] dhe më e pastër[14]. Allahu di, ndërsa ju nuk dini.[15]
233. Nënat[16] t’u japin gji fëmijëve të tyre[17] dy vjet të plota; ato që duan ta plotësojnë gjidhënien. Ndërsa babai i fëmijës ka për detyrë ushqimin dhe veshmbathjen e tyre sipas mundësisë. Askush nuk ngarkohet më tepër mundësive që ka. Asnjë nënë nuk duhet të dëmtohet për shkak të fëmijës së saj[18] dhe asnjë baba nuk duhet të dëmtohet për shkak të fëmijës së tij[19]. Po këto detyrime janë edhe për trashëgimtarin (e fëmijës jetim). Por, nëse pas konsultimit dhe me pëlqimin e të dyve, ata vendosin t’ia ndajnë gjirin fëmijës së tyre[20], nuk ka ndonjë gjynah për ta. Po ashtu, nuk është gjynah për ju nëse dëshironi t’i gjeni mëndeshë fëmijës suaj, përderisa i jepni asaj atë që i caktoni, sipas zakonit. Kini frikë Allahun dhe dijeni se Allahu është Gjithëshikues i gjithçkaje që ju veproni.

[1] Me divorc të kthyeshëm, për herë të parë apo të dytë.

[2] Nuk i lejohet burrit që ta dëmtojë gruan e lëshuar duke e kthyer atë dy apo tre ditë para se t’i përfundojë periudha e pritjes pas divorcit të parë e të dytë, me qëllim që t’i zgjasë pritjen asaj, për ta lënduar e dëmtuar atë.

[3] Ka future veten në gjynah dhe ka bërë që të meritojë dënimin e Allahut.

[4] Mos luani me ligjet e dispozitat e Allahut në përgjithësi dhe ato që lidhen me divorcin në veçanti.

[5] Udhëzimin në Islam dhe të gjitha mirësitë e begatitë e Allahut.

[6] Të kuptuarit e fesë me sunetin e pejgamberit (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!).

[7] Ruajuni dënimit të Tij me zbatimin e urdhrave të Tij dhe largimin nga ndalesat e Tij.

[8] Me divorc të kthyeshëm, për herë të parë apo të dytë.

[9] I drejtohet kujdestarëve të grave të lëshuara nga burri në divorcin e parë apo të dytë, kur ata nuk i kanë kthyer brenda afatit të pritjes.

[10] Me dëshirën e të dyve dhe me akt e mehër të ri martese. Kjo gjë lejohet pas divorcit të parë ose të dytë, ku burri ka pasur të drejtë ta kthejë gruan e tij në periudhën e pritjes së saj, por ai nuk e ka kthyer dhe afati ka mbaruar, atëherë ajo quhet e ndarë plotësisht nga ai, por në këtë rast i lejohet burrit që ta kërkojë përsëri për martesë ishgruan e tij, ndryshe nga divorci i tretë, pas të cilit nuk lejohet më martesa, vetëm nëse gruaja martohet me burrë tjetër dhe ai i lëshon atë sipas rregullit, ose vdes, atëherë mund të lidhë martesë të re me burrin e parë, siç e pamë më sipër.

[11] Mospengimin e vajzës për t’u martuar përsëri me burrin e saj pas divorcit.

[12] Që t’i lejoni të martohen me burrat e tyre.

[13] O kudestarë; prindër, vëllezër apo dikush tjetër.

[14] Për zemrat tuaja.

[15] Se çfarë është më e mira për to e për ju.

[16] Janë për qëllim nënat e ndara nga burri, të cilat kanë fëmijë në gji me burrin e ndarë.

[17] Kjo tergon se nënat kanë më shumë të drejtë në gjidhënie se sa ndonjë mëndeshë me qira, pas ndarjes nga burri.

[18] Nuk lejohet të dëmtohet nëna e fëmijës e devorcuar, nga babai i tij, duke e ndaluar atë nga gjidhënia ose duke mos shpenzuar për të atë që i takon.

[19] Nga nëna e fëmijës, duke u tërhequr nga dhënia gji fëmijës së tyre, ose duke kërkuar më shumë se ç’i takon, apo llojet të tjera dëmtimi.

[20] Pa u plotësuar dy vjet.

– 37 –

234. Bashkëshortet e lëna pas nga ata që vdesin prej jush, duhet të presin katër muaj e dhjetë ditë.[1] Pasi ta plotësojnë afatin e tyre, ju[2] nuk keni ndonjë gjynah për atë që ato bëjnë me veten e tyre sipas rregullave.[3] Allahu është i Gjithënjohur për çdo gjë që veproni.
235. Nuk është gjynah për ju nëse këtyre grave u jepni shenjë se do t’i kërkoni për martesë, ose e fshihni këtë gjë brenda vetes suaj.[4] Allahu e di se ju do t’ua përmendni atyre[5], por mos u premtoni atyre asgjë në fshehtësi[6], përveç nëse flisni fjalë të lejuara. Dhe mos vendosni lidhjen e martesës deri sa të përfundojë afati i caktuar[7]. Dijeni se Allahu e di çfarë fshihni në vetet tuaja, prandaj ruajuni prej Tij! Dhe dijeni se Allahu është Falës i madh, i Butë[8].
236. Nuk është gjynah për ju nëse i ndani gratë para se t’i prekni ato[9] ose para se të caktoni shumën që i detyroheni atyre[10], por jepuni atyre dhuratë të kënaqshme[11], i pasuri sipas gjendjes së tij dhe i varfëri sipas gjendjes së vet, sipas zakonit. Ky është detyrim për vepërmirët.[12]
237. E, nëse i ndani ato para se t’i prekni, dhe ua keni caktuar shumën e detyruar, atëherë atyre u takon gjysma e asaj që keni caktuar, përveç nëse ua falin ato ose ata që kanë në dorë lidhjen e martesës.[13] Por që të falni është më pranë devotshmërisë[14]. Mos harroni bamirësinë midis jush! Vërtet, Allahu është Gjithëshikues i gjithçkaje që ju veproni.

[1] Kjo është periudha e pritjes dhe e zisë së gruas që i vdes burri, përveç nëse është shtatzënë, në këtë rast periudha e pritjes së saj është deri sa të lindë.

[2] Kujdestarët e gruas.

[3] Prej zbukurimit, vendosjes së parfumit, daljes nga shtëpia ku kaluan zinë, martesa sipas rregullave, etj.

[4] Grave që u ka vdekur burri dhe janë në kohën e zisë, nuk lejohet t’u kërkohet dora për martesa veçse pas mbarimit të zisë, por lejohet dhënia e shenjave nga të cilat mund të kuptohet se pas mbarimit të zisë, ju do t’i kërkoni për martesë sipas rregullit.

[5] Dëshirën tuaj për t’u martuar me to pas kalimit të afatit të pritjes.

[6] Për të bërë lidhje të paligjshme.

[7] I zisë dhe pritjes së tyre për martesë.

[8] I Duruar, që nuk ua shpejton ndëshkimin për gjynahet robërve të Tij.

[9] Të kryeni marrëdhënie intime me to.

[10] Është fjala për “mehrin”, dhuratën e detyrueshme që burri duhet t’i japë gruas për martesë. Mehri duhet të caktohet që në aktin e martesës, dhe në rast se ai nuk caktohet në aktin e martesës, atëherë bëhet i detyrueshëm sasia e mehrit të grave të ngjashme me këtë grua (për nga prejardhja, pasuria, bukuria, etj), sipas zakonit të njerëzve të një vendi të caktuar. Nëse dikush e bën aktin e martesës dhe nuk e cakton mehrin e gruas dhe as nuk ka hyrë me të, pastaj vendos ta ndajë atë, atij i lejohet kjo gjë, por duhet t’i japë asaj një dhuratë të kënaqshme, sipas mundësive. Por në rast se mehri është caktuar dhe ai nuk ka hyrë me to, por kërkon ta ndajë, atëherë gjysma e mehrit të caktuar i mbetet gruas ndërsa gjysma tjetër kthehet, siç e thotë ajeti në vijim.

[11] Për të kompensuar dëmin shpirtëror që u keni sjellë atyre.

[12] Vepërmirët janë ata të cilët i bëjnë mirë vetes së tyre me garim në bindje ndaj Allahut për kryerjen e atyre me të cilat Ai i ka ngarkuar.

[13] Sipas mendimit më të saktë, ata që kanë në dorë lidhjen e martesës janë burrat dhe jo kujdestari i gruas, sepse kujdestari nuk ka të drejtë të fal diçka që i takon asaj që ka nën kujdestari. Prej këtu, kuptimi i ajetit është se falja apo tërheqja nga gjysma e mehrit bëhet nga gruaja duke e kthyer edhe gjysmën e saj, ose nga burri duke ia lënë asaj edhe gjysmën e vet.

[14] Fjala i drejtohet të dy palëve, burrit dhe gruas që kanë lidhur aktin e martesës dhe janë ndarë para se të bëjnë hyrjen dhe pasi kanë caktuar mehrin, që secili prej tyre t’ia falë pjesën e tij tjetrit, me qëllim që të bëjë bamirësi për veten dhe të kënaqë sa do pak palën tjetër pas prishjes së zemrave të tyre me ndarjen.

– 38 –

238. Kryejini rregullisht namazet[1], sidomos namazin e mesëm[2] dhe qëndroni të përulur[3] para Allahut!
239. Nëse keni frikë[4], faluni duke ecur më këmbë ose kaluar, dhe kur të jeni të sigurt[5], përmendeni Allahun[6] ashtu si u ka mësuar atë që nuk e keni ditur!
240. Grave të lëna pas nga ata të cilët vdesin prej jush, u takon testament me mjetet e jetesës për një vit pa i nxjerrë nga shtëpia[7]. Por, nëse ato vetë dalin, ju (kujdestarët e tyre) nuk keni ndonjë gjynah për atë që veprojnë ato me vetet e tyre prej të lejuarave.[8] Allahu është i Plotfuqishëm[9], i Urtë[10].
241. Grave të ndara u takon dhuratë e kënaqshme[11], gjë e cila për të devotshmit është detyrim.
242. Kështu ua sqaron Allahun provat[12] e Tij, në mënyrë që të kuptoni[13].
243. A nuk i ke parë[14] ata të cilët dolën nga vendi i tyre nga frika e vdekjes, edhe pse ishin mijëra njerëz? Allahu u tha atyre: “Vdisni!” pastaj i ringjalli ata?[15] Vërtet që Allahu ka mirësi të mëdha mbi njerëzit, por shumica e njerëzve nuk falënderojnë.
244. Luftoni në rrugë të Allahut[16] dhe dijeni se Allahu është Gjithëdëgjues, i Gjithëditur.
245. Kush ështe ai që i jep Allahut një hua të mirë,[17] dhe Allahu t’ia kthejë shumëfish atë? E, Allahu është Ai që shtrëngon dhe liron (rizkun)[18], dhe tek Ai do të ktheheni.

[1] Kryejini rregullisht namazet e detyrueshme në kohët e tyre, sipas rregullit të përcaktuar,  me bindje, përqendrim dhe përulje para Allahut të Madhëruar.

[2] Ka shumë mendime nga dijetarët në lidhje me namazin e mesëm se cili është ai, por mendimi më i saktë është se bëhet fjalë për namazin e ikindisë.

[3] Të nënshtruar, me devotshmëri dhe pa folur me njerëzit gjatë namazit.

[4] Nëse keni frikë nga armiku apo nga diçka tjetër të rrezikshme dhe nuk mund të faleni sipas rregullit, atëherë faluni duke ecur ose kaluar mbi kalë apo deve.

[5] Kur kalon frika nga armiku apo diçka tjetër.

[6] Në namaz dhe jashtë namazit, me falënderim e lavdërim për mirësitë që u ka dhënë prej udhëzimit në të vërtetën, e të gjitha mirësitë e Tij të panumërta.

[7] Ata që ndalohen t’i nxjerrin nga shtëpia janë trashëgimtarët e burrit. Disa dijetarë thonë se testamenti për gratë që u vdes burri duhet të lihet nga vetë burri kur ndodhet në shtratin e vdekjes, ndërsa të tjerë thonë se ky testament (jetesa dhe banesa në shtëpinë bashkëshortore për një vit) i takon gruas që i vdes burri në pasurinë që lë burri në çdo rast, lë apo nuk lë testament burri i saj, dhe kjo është më e sakta.

[8] Dhënies fund zisë për burrin, dhe lejimin e të zbukuruarit dhe pranimit të kërkesave për martesë të re. Shumica e dijetarëve të tefsirit janë të mendimit se ky ajet është abroguar (shfuqizuar) nga ajeti i mëparshëm me nr. 234, ku thuhet se gratë të cilave u vdes burri duhet të presin katër muaj e dhjetë ditë. Ndërsa të tjerë thonë se ky ajet vazhdon të jetë në fuqi dhe domethënia e tij është se periudha e pritjes prej një viti është e preferuar, ndërsa periudha e detyruar është katër muaj e dhjetë ditë, prandaj në vazhdim të ajetit thuhet : “por nëse ato vetë dalin” d.m.th. para plotësimit të vitit, nuk është gjynah për to dhe as për kujdestarët e tyre kjo gjë. Dhe, ky është një bashkim i mirë mes dy ajeteve, e Allahu e di më mirë.

[9] Në ndëshkimin e atyre që thyejnë urdhrat e Tij dhe shkelin ndalesat e Tij, prej burrave dhe grave.

[10] Në të gjitha gjykimet dhe vendimet e Tij.

[11] Të holla, veshmbathje, apo dhuratë tjetër prej pasurisë së burrit, me të cilën ajo kënaqet dhe ngushëllon disi veten e saj pas ndarjes. Mendimi më i saktë i dijetarëve është se kjo dhuratë i takon të gjitha grave që ndahen nga burri i tyre, por ajo është e detyrueshme për gratë e ndara para hyrjes me to, siç e pamë në ajetin nr. 236, dhe e preferuar për të gjitha gratë e tjera që ndahen nga burri i tyre.

[12] Kufitjë e Tij, hallallin dhe haramin.

[13] Që t’i kuptoni ligjet e Tij, t’i njihni ato dhe qëllimin prej tyre, dhe ai që i njeh këto, e ka detyrim të veprojë sipas tyre.

[14] A nuk ke dëgjuar, apo a nuk ke dijeni. Këtu është për qëllimi shikimi i zemrës dhe jo i syve.

[15] Taberiu, në tefsirin e këtij ajeti, përmend se këtu bëhet fjalë për historinë e banorëve të një vendi hebrenjsh, të cilët braktisën shtëpitë e tyre nga frika e vdekjes prej epidemisë së përhapur apo prej luftës, duke menduar se me ikjen e tyre në një vend tjetër do të shpëtonin nga vdekja, por në rrugë e sipër ata i zuri vdekja e caktuar për ta. Aty pranë kaloi një prej pejgamberëve të Allahut dhe iu lut Allahut që t’i ringjallte ata dhe Allahu i ringjalli.

[16] Luftoni armiqtë mosbesimtarë për të ngritur lart Fjalën e Allahut dhe për të ndihmuar fenë e Tij, me sinqeritet dhe vetëm për të arritur kënaqësinë e Allahut.

[17] Shpenzon sipas mundësisë në rrugë të hajrit, e veçanërisht për shpenzimet e xhihadit. “Hua të mirë” d.m.th. nga pasuria e pastër dhe e lejuar me të cilën kërkohet të arrihet kënaqësia e Allahut të Madhëruar, duke e shpenzuar atë në rrugë të hajrit, dhe askush që ka logjikë nuk thotë se Allahu ka nevojë për hua nga njerëzit, ashtu siç thanë hebrenjtë, sepse çdo gjë që ekziston është pronë e Allahut, edhe vetë njeriu, por Allahu urdhëron që një pjesë e pasurisë që na jep, ta shpenzojmë në rrugët e hajrit, për ata që janë në nevojë, dhe Allahu na shpërblen shumëfish atë, në këtë botë dhe në botën tjetër.

[18] Në dorë të Allahut është shtrëngimi i rizkut të robërve të Tij dhe lëshimi i tij me bollëk, i jep kujt të dojë dhe i ndalon kujt të dojë. Ai është i Vetmi Furnizues i krijesave të Tij dhe askush tjetër.

– 39 –

246. A nuk e ke parë[1] ti (o Muhamed) parinë e bijve të Israilit (Jakubit), pas Musait, kur ata i thanë një pejgamberi[2] të tyre: “Na dërgo (emëro) një mbret, që të luftojmë në rrugë të Allahut!”[3] Ai (pejgamberi) u tha: “Po sikur lufta t’ju bëhet detyrim dhe ju të mos luftoni?” Ata thanë: “E përse të mos luftojnë në rrugë të Allahut, përderisa jemi dëbuar nga atdheu ynë dhe nga fëmijët tanë?!” Mirëpo, kur lufta iu bë detyrim atyre, ata i kthyen shpinën[4], me përjashtim të një pakice. E, Allahu di gjithçka për të padrejtët.
247. Pejgamberi i tyre u tha: “Allahu ka dërguar Talutin[5] mbret për ju.” Ata thanë: “Si mund të ketë ai pushtet mbi ne, ndërkohë që ne na takon pushteti më shumë se atij, madje atij as nuk i është dhënë pasuri e madhe!”[6] Ai (pejgamberi) u tha: “Allahu e ka zgjedhur atë mbi ju dhe i ka dhuruar atij begati në dije e në trup. Allahu ia jep pushtetin e Vet kujt të dojë.[7] Allahu është Mirëbërës i madh[8], i Gjithëdijshëm[9].”
248. Pejgamberi u tha atyre: “Shenja e sundimit të tij është ardhja e arkës[10] e mbartur nga engjëjt[11], në të cilën ka qetësi[12] nga Zoti juaj dhe diçka e mbetur nga ajo që ka lënë pas familja e Musait dhe familja e Harunit.[13] Vërtet që këtu ka provë të qartë për ju[14], nëse jeni besimtarë.”

[1] Me syrin e zemrës, d.m.th. “A nuk e di?”, “A nuk e ke marrë vesh?”

[2] Taberiu përmend se disa dijetarë thonë se ai pejgamber ishte Shamuel ibën Bali, ndërsa të tjerë thonë se ai ishte Jushea ibën Nun.

[3] Në atë kohë, bijtë e Israilit ishin të përçarë dhe nuk kishin një mbret të përbashkët që t’i udhëhiqte e t’i bashkonte për të luftuar armiqtë e tyre të cilët i kishin dëbuar nga atdheu, kështu që i kërkuan pejgamberit të tyre në atë kohë, që t’u emëronte një mbret me pëlqimin e të gjitha palëve. Në thënie të sakta të pejgamberit tonë, Muhamedit (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!) thuhet se bijtë e Israilit udhëhiqeshin nga pejgamberët; sa herë që vdiste një pejgamber, atë e zëvendësonte një pejgamber tjetër.

[4] Nga frika dhe zhburrëria, duke thyer besën që i kishin dhënë pejgamberit të tyre, madje atë që vetë e kishin kërkuar.

[5] Taluti ishte nga nipat e Beniaminit, birit të Jakubit, të cilët nuk kishin pasur më parë pushtet dhe asnjë pejgamber nuk ishte dërguar prej tyre.

[6] Kjo tregon edhe një herë arrogancën dhe kryeneçësinë e çifutëve, të cilët në vend që t’i bindeshin urdhërit të Allahut dhe ta pranonin me kënaqësi atë, kundërshtuan dhe filluan të diskutojnë sipas peshores së tyre të prishur, duke i matur gjërat me mendjen e tyre të mangët.

[7] I gjithë sundimi dhe pushteti është në dorë të Allahut dhe Ai i jep kujt të dojë pushtet si dhe ia merr atë kujt të dojë, ndaj ju, o paria e bijve të Israilit, mos e kundërshtoni urdhrin e Allahut në dërgimin e Talutit si mbretin tuaj, edhe pse ai nuk është nga familja pushtetare, sepse pushteti nuk është trashëgimi nga të parët, por ai është në dorë të Allahut dhe Allahu ia jep atë kujt të dojë.

[8] Me mirësinë e Tij, duke ia dhënë atë kujt të dojë dhe duke ia shtuar atë kujt të dojë.

[9] Ai e di mirë se kush është i aftë për bartjen e pushtetit dhe të mirësisë që jep Ai.

[10] Është fjala për një arkë të cilën bijtë e Israilit e bartnin me vete dhe sa herë që përballeshin me ndonjë armik, e nxirrnin arkën përpara dhe vetë zvarriteshin pas saj, dhe askush nuk u bënte ball me atë arkë, por gjithnjë triumfonin, deri sa thyen urdhrat e Allahut dhe kundërshtuan pejgamberët e Tij, atëherë Allahu ua mori atë arkë herë pas here, dhe ia kthente përsëri. Por herën e fundit nuk ua ktheu më dhe as nuk ka për t’ua kthyer më kurrë.

[11] Engjëjt e mbartën arkën dhe e vendosën në shtëpinë e Talutit, i cili ndërkohë ishte në këmbë në mes të bijve të Israilit.

[12] Qetësi për zemrat dhe prehje për shpirtin.

[13] Shkopi i Musait, copat e pllakave të Musait, Teurati ose një pjesë e tij, e gjëra të tjera që mund të ketë pasur në atë arkë.

[14] Për vërtetësinë e asaj që u tha pejgamberi, se Allahu kishte caktuar Talutin mbret të tyre.

– 40 –

249. Kur Taluti u nis për luftë bashkë me ushtarët[1], u tha atyre: “Allahu do t’ju sprovojë me një lumë. Kush pi nga ai, nuk është prej meje[2], ndërsa kush nuk pi nga ai përveç një grushti me dorën e vet[3], ai është prej meje.” Por që të gjithë ata pinë nga ai, përveç një pakice prej tyre. Dhe pasi ai e kaloi atë (lumin) bashkë me ata që besuan, shumë prej tyre[4] thanë: “Ne sot nuk kemi fuqi të luftojmë me Xhalutin dhe ushtarët e tij.” Por ata që ishin të bindur se do të takoheshin me Allahun[5], thanë: “Sa ushtri të vogla kanë ngadhënjyer mbi ushtri të mëdha me lejen e Allahut! E, Allahu është me të durueshmit[6].”
250. Kur u përballën me Xhalutin dhe ushtrinë e tij, thanë: “Zoti ynë! Na jep durim, na i ngul këmbët[7] dhe na ndihmo kundër këtij populli mosbesimtar!”
251. Dhe ata i thyen armiqtë me lejen e Allahut dhe Daudi[8] vrau Xhalutin. Më pas, Allahu i dha atij (Daudit) pushtetin dhe urtësinë[9], dhe i mësoi ato që deshi[10]. Sikur Allahu të mos i zmbrapste disa njerëz me anë të të tjerëve[11], Toka do të ishte shkatërruar, por Allahu ka mirësi të madhe ndaj krijesave.[12]
252. Këto[13] janë provat e Allahut, të cilat t’i lexojmë ty me të vërtetën[14], dhe padyshim se ti (Muhamed) je prej të Dërguarve[15].

[1] Numri i ushtrisë ishte shumë i madh, sa që nuk kishte mbetur pa iu bashkuar ushtrisë së tij veçse pleqtë, fëmijët dhe gratë.

[2] Nuk është prej ndjekësve dhe ushtarëve të mi të bindur, dhe as prej atyre që besojnë Allahun dhe takimin me Të.

[3] Kush pinte një grusht ujë me dorën e vet, atij i shuhej etja dhe ngopej, ndërsa kush pinte më shumë, vazhdonte gjithnjë të ishte i etur. Allahu i sprovon robët e Vet me çfarë të dojë, dhe përgëzimi është për të qëndrueshmit dhe të durueshmit.

[4] Ata që ishin të luhatur dhe të pavendosur në besim.

[5] Besimtarët e vendosur dhe të bindur plotësisht ndaj urdhrave të Allahut, duke shpresuar takimin me Të dhe shpërblimin e Tij.

[6] I ndihmon, i jep sukses dhe ngadhënjim atyre.

[7] Që të mos dezertojmë nga lufta.

[8] Pejgamberi Daud (alejhi selam), i cili ishte në mesin e ushtrisë së Talutit, e vrau mbretin e mosbesimtarëve, Xhalutin, me dorën e tij, për trimërinë, fuqinë dhe durimin që i kishte dhuruar Allahu.

[9] Pejgamberllëkun.

[10] I mësoi ligjet e fesë dhe të politikës, duke bashkuar tek ai mes pejgamberllëkut dhe pushtetit. Po kështu, Allahu i mësoi Daudit bërjen e mburojave prej hekuri, llogarinë, etj.

[11] Sikur Allahu të mos i ndihmonte njerëzit e mirë e besimtarë që luftojnë në rrugë të Allahut kundër njerëzve të këqinj e mosbesimtarë, toka do të shkatërrohej bashkë me çfarë ka në të, për shkak të mbizotërimit të mosbesimtarëve dhe shfaqjen e mosbesimit në tokë. Po kështu, sikur Allahu të mos i pengonte ata që bëjnë shkatërrime në tokë, duke nxitur armiqtë e tyre që t’i luftojnë ata, qofshin prej besimtarëve apo edhe prej mosbesimtarëve, atëherë toka me çfarë ka në të do të shkatërrohej e do të prishej, dhe mbi njerëzit e saj do të zbriste dënimi i Allahut.

[12] Allahu i mbron njerëzit nga kurthet e atyre që kërkojnë të bëjnë shkatërrime në tokë, ndaj edhe ka ligjëruar xhihadin në ngritjen e të cilit ka lumturi, asgjësim të armikut dhe siguri në tokë.

[13] Të gjitha këto histori reale që u treguan më sipër dhe të gjitha ato që tregohen në Kuran.

[14] Të gjitha këto histori janë të vërteta dhe Allahu ia tregon ato pejgamberit të tij analfabet, Muhamedit, ashtu si kanë qenë në realitet, pa shtesa e trillime, me qëllim që këto të jenë prova dhe argumente të prera nga Allahu për profetësinë e Muhamedit (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!), të cilin ithtarët e Librave të mëparshëm e mohonin si pejgamber.

[15] Kjo është një dëshmi e prerë nga Allahu i Madhëruar për profetësinë e Muhamedit, dhe se ai është vazhdim i vargut të pejgamberëve të dërguar nga Allahu për udhëzimin e njerëzimit, dhe i fundit i tyre me të cilin ky varg është vulosur.

– 41 –

253. Këta të dërguar[1], Ne i kemi privilegjuar mbi njëri-tjetrin[2]; disave prej tyre Allahu iu foli drejtpërdrejt[3], kurse të tjerë i ngriti në shkallë të larta[4]. Isait, birit të Merjemes, Ne i dhamë provat e qarta[5] dhe e përforcuam me shpirtin e shenjtë[6]. Sikur të donte Allahu, njerëzit që erdhën pas tyre (të dërguarve)[7] nuk do të vriteshin me njëri-tjetrin pas ardhjes së provave të qarta[8], por ata u përçanë dhe disa prej tyre besuan, kurse të tjerët mohuan. E, sikur të donte Allahu, ata nuk do të vriteshin me njëri-tjetrin, por Allahu vepron atë që do Vetë.[9]
254. Ju, o besimtarë! Jepni nga ajo që u kemi furnizuar[10] para se të vijë një ditë në të cilën nuk do të ketë tregti, as miqësi dhe as ndërmjetësi[11]! Pikërisht mosbesimtarët janë të padrejtët[12].
255. Allahu![13] Nuk ka të adhuruar tjetër (të denjë) përveç Tij, të Përjetshmit[14], Mbajtësit të gjithçkaje[15]! Atë nuk e kaplon as dremitja, as gjumi![16] Atij i përket gjithçka që gjendet në qiej dhe gjithçka që gjendet në tokë.[17] Kush mund të ndërmjetësojë tek Ai pa lejen e Tij?[18] Ai di gjithçka që ka ndodhur para krijesave dhe gjithçka që do të ndodhë pas tyre,[19] kurse ata nuk mund të përvetësojnë asgjë nga dija e Tij, përveç asaj që do Ai. Kursiju[20] i Tij përfshin qiejt dhe Tokën dhe Atë nuk e lodh ruajtja e tyre (qiejve dhe Tokës). Ai është i Larti[21], Madhështori.
256. Nuk ka detyrim në fe,[22] sepse tashmë e drejta është dalluar nga e shtrembra. Ai që mohon tagutin[23] dhe beson Allahun, është kapur për vegjën më të fortë[24], e cila nuk ka thyerje. Allahu është Gjithëdëgjues, i Gjithëdijshëm.

[1] Që i kemi përmendur deri tani në këtë sure, dhe të gjithë të dërguarit.

[2] Allahu i ka zgjedhur pejgamberët nga mesi i njerëzve dhe i ka dhënë atyre privilegje mbi njerëzit e tjerë, madje edhe në mesin e pejgamberëve ka prej tyre që kanë privilegje që nuk i kanë të tjerët dhe ata janë në grada të ndryshme.

[3] Siç është Musai (alejhi selam).

[4] Siç është pejgamberi ynë, Muhamedi (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!), tek i cili janë bashkuar të gjitha veçoritë e shpërndara tek pejgamberët e tjerë, dhe Allahu e ka dërguar atë tek i gjithë njerëzimi, ndërsa pejgamberët e tjerë janë dërguar vetëm te populli i tyre.

[5] Vërtetuese të profetësisë së tij, dhe se ai është rob i Allahut dhe i dërguar i Tij. Prej atyre provave ishte shërimi i të verbërit, i të lebrosurit, ngjallja e të vdekurit me lejen e Allahut, etj.

[6] Me engjëllin Xhibril, i cili është quajtur “shpirti i shenjtë” për arsye se Allahu e ka krijuar atë duke ia dhënë vetë shpirtin, pa e lindur atë ndonjë prind, dhe kështu e quajti “shpirt”. Po për këtë arsye është quajtur edhe Isai “shpirt”, ngaqë Allahu e krijoi atë duke ia dhënë vetë shpirtin atij, pa pasur baba. Ndërsa fjala “i shenjtë” (el kudus), ka kuptimin “i pastër”.

[7] Pas Musait dhe Isait (Paqja e Allahut qoftë mbi ta!).

[8] Edhe pse atyre u kishin ardhur provat e qarta nga Allahu, dhe ishin ndaluar të përçaheshin dhe të luftonin njëri-tjetrin, ata i shkelën ligjet dhe shumica e tyre mohuan.

[9] Me Vullnetin e Tij absolut, duke i dhënë sukses për zbatimin e urdhrave të Tij kujt të dojë dhe duke poshtëruar e përçmuar kë të dojë, dhe në këtë gjë, Allahu nuk i bën padrejtësi askujt, por të mirit i shton mirësi dhe të keqit i jep atë që ka zgjedhur vetë dhe atë që meriton.

[10] Jepni zekat dhe lëmoshë në rrugë të Allahut, në rrugët e hajrit, nga pasuria që iu ka dhënë Allahu, me qëllim që ta gjeni atë në ditën e Kiametit në peshoren e veprave tuaja të mira.

[11] Për mosbesimtarët, kurse për besimtarët do të ketë ndërmjetësim dhe ata do të ndërmjetësojnë për njëri-tjetrin pasi t’u japë leje Allahu i Madhëruar.

[12] Padrejtësia është vendosja e diçkaje jo në vendin e vet, dhe padrejtësia më e madhe është mohimi i Allahut të Madhëruar, duke e kryer adhurimin për një krijesë tjetër dhe jo për Krijuesin, ndaj në ajet kufizohet e gjithë padrejtësia për mosbesimtarët, sepse mosbesimi është padrejtësia më e madhe që ekziston, njësoj si edhe idhujtaria.

[13] Ky është ajeti më madhështor i Kuranit të ndershëm, më i mirë dhe më i lartë, dhe kjo për shkak të përmbajtjes së tij prej çështjeve madhështore dhe atributeve të larta të Allahut të Madhëruar. Për këtë arsye kanë ardhur hadithe të shumta që flasin për vlerën e këtij ajeti dhe që nxitin për leximin e tij në mëngjes e në mbrëmje, para fjetjes, pas çdo namazi farz, etj.

[14] I Cili zotëron jetë absolute, të përhershme, pa fillim dhe pa mbarim, dhe i Cili gëzon të gjitha cilësitë vetjake absolute që i përshtaten Madhështisë dhe Lartësisë së Tij, të cilat nuk i ngjajnë assesi cilësive të krijesave.

[15] Vet-Ekzistuesi, i Cili mbahet Vetë dhe mban gjithçka që ka krijuar me jetë, furnizim dhe gjithçka që iu nevojitet. Është Ai që gëzon të gjitha cilësitë veprore apsolute që i përshtaten Madhështisë dhe Lartësisë së Tij, të cilat nuk i ngjajnë assesi cilësive të krijesave.

[16] Sepse këto janë cilësi që tregojnë dobësi dhe nevojë, cilësi që i përshtaten krijesave dhe jo Krijuesit të Madhëruar, i Cili zotëron cilësitë e plota dhe absolute, që nuk i ngjajnë atyre të krijesave.

[17] Allahu është Zotëruesi dhe Sunduesi i Vetëm i gjithçkaje që ekziston, dhe Ai nuk ka asnjë shok apo ortak, as në sundim, as në atribute dhe as në adhurim.

[18] Askush nuk mund të ndërmjetësojë tek Allahu për askënd, veçse me lejen e Allahut, dhe kjo leje do të jetë në ditën e Kiametit, kurse në këtë botë askush nuk mund të ndërmjetësojë tek Allahu, qoftë i gjallë apo i vdekur, dhe Allahu nuk pranon ndërmjetës, sepse Allahu thotë: “Kur robët e Mi të pyesin ty për Mua, (thuaju se) Unë jam afër! I përgjigjem lutjes së lutësit kur më lutet. Ndaj, të më përgjigjen Mua dhe të besojnë tek Unë, që të udhëzohen drejt!” [El Bekare, 186].

[19] Allahu di gjithçka në hollësi me dije absolute, që para krijimit të krijesave dhe se çfarë do të bëjë në të ardhmen, në këtë botë dhe në botën tjetër.

[20] Disa dijetarë thonë se me këtë fjalë është për qëllim “Dija” e Allahut, e cila përfshin gjithçka që gjendet në qiej e në tokë, të dukshme e të padukshme. Ndërsa të tjerë thonë se me këtë fjalë është për qëllim “Karrigia”, apo “Stoli” i vendosur para Arshit-Fronit të Allahut. Është vërtetuar se Ibën Abasi ka thënë: “Kursija është vendi i vendosjes së këmbëve, kurse madhësinë e Arshit nuk e përcakton veçse Allahu i Madhëruar.”  Ndërsa nga Pejgamberi (salallahu alejhi ue selem) nuk ka ardhur veçse një hadith i saktë në lidhje me Kursijin, ku thuhet: “Shtatë qiejt para Kursijit nuk janë veçse si një unazë e hedhur në shkretëtirë, kurse madhësia e Arshit para Kursijit është si madhësia e asaj shkretëtirë para asaj unaze.” [Es Silsiletu es Sahiha, 109].

[21] Mbi të gjitha krijesat e Tij me Qënien e Tij dhe me Atributet e Tij absolute.

[22] Detyrimi në diçka bëhet për shkak se ajo urrehet nga i detyruari dhe është e dëmshme apo e zymtë për të, ndërsa feja e Allahut është e qartë, e pranueshme për mendjet e shëndosha dhe e dashur për to, për shkak se ajo është rruga e drejtë dhe siguruesja e lumturisë në të dyja botët, gjë e cila vërehet menjëherë nga ai që kërkon të udhëzohet drejt. Kurse ai që është shpirtlig dhe qëllimkeq, e sheh të vërtetën dhe zgjedh të pavërtetën, e sheh të mirën dhe shkon te e keqa. Për këtë njeri nuk ka nevojë feja, kështu që nuk i duhet ta detyrojë atë të futet në fe, madje ai që futet me detyrim në fe, nuk e ka besimin të vlefshëm dhe atij nuk i pranohet feja nga Allahu, derei sa të bëjë zgjedhjen me zemrën dhe vullnetin e tij të lirë.

[23] Tagut quhet çdo gjë që adhurohet përveç Allahut, duke qenë i kënaqur me këtë adhurim që i bëhet. Shejtani është një prej tagutëve dhe koka e tyre.

[24] Për fenë e drejtë dhe të vërtetë Islame, shtyllat e së cilës janë ngulur mirë dhe ai që kapet për të ndiehet i sigurt dhe i vendosur në çështjet e tij.

– 42 –

257. Allahu është Përkrahësi[1] i atyre që besojnë, dhe Ai i nxjerr ata nga errësirat në dritë[2]. Kurse përkrahësit e atyre që nuk besojnë janë tagutët[3], të cilët i nxjerrin ata nga drita në errësira[4]. Këta janë banorët e Zjarrit, ku do të qëndrojnë përgjithmonë.
258. A nuk e ke parë[5] atë, i cili për shkak se Allahu i kishte dhënë pushtetin[6], polemizoi me Ibrahimin[7] për Zotin e tij? Kur Ibrahimi i tha: “Zoti im është Ai i Cili jep jetë dhe vdekje[8]” –ai ia ktheu: “Edhe unë mund të jap jetë dhe vdekje[9].” Ibrahimi i tha: “Allahu e sjell Diellin nga lindja. Sille ti nga perëndimi[10]!” Atëherë, mohuesi u shtang[11]. Allahu nuk e udhëzon popullin e padrejtë[12].
259. Apo si ai[13], i cili kaloi pranë një qyteti të zbrazët e të rrënuar dhe tha: “Si mund ta kthejë Allahu në jetë këtë qytet pas vdekjes së tij?![14] Atëherë, Allahu e vdiq atë për njëqind vjet, pastaj e ringjalli dhe i tha: “Sa kohë ke qëndruar (i vdekur)?” Ai u përgjigj: “Kam qëndruar një ditë apo një pjesë të ditës.” Ai i tha: “Jo! Por ke qëndruar njëqind vjet. Shiko ushqimin dhe pijen tënde të pandryshuara[15]! Shikoje gomarin tënd![16] (I bëjmë këto) Që të bëjmë ty argument për njerëzit.[17] Shikoji eshtrat[18] se si i bashkojmë e pastaj i veshim me mish!” Kur atij iu bë e qartë[19], tha: “Tashmë e di se Allahu është i Fuqishëm për gjithçka.”

[1] Allahu është Mbështetësi, Mbrojtësi dhe Ndihmuesi i atyre që kanë besuar, dhe ata e duan Zotin e tyre, nuk kërkojnë tjetër përveç Tij dhe nuk i bëjnë shok Atij, por duan atë që do Ai dhe urrejnë atë që urren Ai.

[2] Nga errësirat e mosbesimit dhe idhujtarisë në dritën e besimit dhe njësimit të Allahut.

[3] Ata që nuk besojnë kanë për zot shejtanin dhe partinë e tij, dhe i duan ata ashtu si besimtarët duan Zotin e tyre.

[4] Errësirat e mosbesimit dhe idhujtarisë janë të shumta, njëra mbi tjetrën, ndërsa drita e besimit është një dritë e fortë dhe një rrugë e drejtë.

[5] Me syrin e zemrës tënde, o Muhamed. D.m.th: A nuk ke dijeni? Apo: A ke parë të atillë?!

[6] Thuhet se ai ka qenë mbreti Nemrudh, dhe thuhet gjithashtu se ai ka qenë mbreti i parë në tokë.

[7] Me pejgamberin Ibrahim (alejhi selam).

[8] Allahu është Ai i Cili e ka në dorë jetën dhe vdekjen, sepse Allahu është Krijuesi dhe në dorë të tij janë shpirtrat e njerëzve.

[9] Ka për qëllim se vret kë të dojë dhe lë gjallë kë të dojë prej atyre që ka nën pushtet. Por, a është kjo përgjigje në vendin e duhur? A është jeta që jep Allahu, si ajo që pretendon se e jep ky mbret tiran? Nëse ky lë dikë në jetë, e lë atë në jetën që i ka dhënë Allahu dhe nëse e vret, e vret me lejen e Allahut dhe shpirtin e tij e merr Allahu.

[10] Po qe se je vërtet zot, siç pretendon.

[11] Iu rrëzua prova dhe u përgënjeshtrua në pretendimin se ishte zot. Kështu është gjithnjë përfundimi i atij që kërkon të luftojë të vërtetën dhe t’i bëjë ballë asaj; ata munden dhe humbin shumë shpejt.

[12] Por e lë atë në mosbesimin dhe në humbjen e tij, në rrugën që vetë e ka zgjedhur, sepse po të kishte qenë qëllimi i tij kërkimi i të vërtetës dhe i udhëzimit, Allahu do i udhëzonte drejt saj dhe do ia lehtësonte rrugët që të çojnë tek ajo.

[13] A ke parë të atillë?!

[14] E tha këtë duke dyshuar në fuqinë e Allahut për ringjalljen e njerëzve.

[15] Të paprishura edhe pse kishin kaluar njëqind vjet.

[16] I cili kishte ngordhur me kohë, ishte tretur dhe eshtrat i ishin shpërndarë.

[17] Që ti të jesh argument i gjallë dhe i prekshëm për të treguar fuqinë e Allahut dhe se si Ai i ringjall të vdekurit prej varreve të tyre, me qëllim që të vërtetohet saktësia e asaj që kanë njoftuar pejgamberët.

[18] E vetë atij dhe të gomarit të tij.

[19] Ajo që mohonte apo dyshonte prej fuqisë së Allahut për ringjalljen e të vdekurve.

– 43 –

260. Kujto kur Ibrahimi tha: “O Zoti im! Më trego[1] si i ngjall të vdekurit!” –Zoti i tha: “A nuk beson?” –“Po!” –tha ai, “por që të më qetësohet[2] zemra.” Ai i tha: “Merr katër zogj, shtrëngoji pranë vetes,[3] (copëtoji)[4], pastaj vendos nga një pjesë prej tyre në çdo kodër, pastaj thirri, dhe ata kanë për të ardhur me të shpejtë[5]. Dhe dije, se Allahu është i Plotfuqishëm, i Urtë.[6]”
261. Shembulli i atyre që i shpenzojnë pasuritë në rrugë të Allahut, është si një farë nga e cila dalin shtatë kallinj, në çdo kalli ka njëqind fara. E, Allahu i shumëfishon kujt të dojë[7]. Allahu është Mirëbërës i madh, i Gjithëdijshëm[8].
262. Ata të cilët i shpenzojnë pasuritë e tyre në rrugë të Allahut[9], pastaj nuk e përcjellin atë që shpenzojnë me përmendje[10] dhe as me fyerje, ata e kanë shpërblimin te Zoti i tyre, për ta nuk ka frikë dhe as nuk do të pikëllohen.[11]
263. Një fjalë e mirë dhe një falje[12] është më e mirë se një lëmoshë që përcillet me fyerje. Allahu është i Vetëmjaftueshëm[13], i Butë[14].
264. Ju, o besimtarë! Mos i çoni dëm[15] lëmoshat tuaja me përmendje të tyre dhe me fyerje, siç vepron ai që e shpenzon pasurinë e vet për sy e faqe të botës dhe nuk e beson Allahun dhe ditën e fundit. Shembulli i këtij është si ai guri i lëmuar e i mbuluar me dhe, mbi të cilin bie një shi i rrëmbyer dhe e lë të zhveshur atë.[16] Ata nuk do të mund të arrijnë asnjë dobi nga veprat që kanë bërë[17]. Allahu nuk e udhëzon[18] popullin mohues.

[1] Që ta shoh me sytë e mi.

[2] Të bindem plotësisht dhe të mos mbesë në zemrën time asnjë grimcë dyshimi nga e cila mund të futet shejtani për të bërë cytje. Ibrahimi (alejhi selam) ishte gjithnjë në kërkim të provave bindëse me të cilat i shtohej besimi dhe i plotësohej bindja.

[3] Që të sigurohesh që janë gjallë dhe t’i shohësh me sytë e tu.

[4] Fjala “copëtoji” nënkuptohet nga konteksti. Ibrahimi u urdhërua që t’i copëtonte ata zogj, pastaj t’i përziente copat e tyre të gjitha së bashku.

[5] Do të ngjallen plotësisht dhe do të fluturojnë shpejt për tek ti. Ibrahimi e bëri këtë gjë dhe arriti atë që donte, dhe kjo është prej mbretërisë së qiejve e të tokës që Allahu i ka treguar Ibrahimit (alejhi selam), me qëllim që ai të ishte prej të bindurve plotësisht. Si thuhet në ajetin 75 të sures El En’am.

[6] Allahu është i Plotfuqishëm për gjithçka dhe Ai e vepron me Urtësinë e Tij.

[7] Lëmoshën që jep në rrugë të hajrit për Hir të Allahut dhe të gjitha veprat e mira, deri në shtatëqind fish, siç shëmbëllehet me shtatë kallinjtë ku në secilin kalli ka njëqind fara, dhe kjo është në varësi të gjendjes së shpenzuesit dhe sinqeritetit te tij. Ky shembull që sjell Allahu është përfytyrim i mënyrës se si Allahu i shumëfishon veprat e mira në shpërblim, e padyshim se Allahu është Bamirësi më i madh, mirësia e të cilit është e pafundme dhe e pashtershme.

[8] Di se kujt i bën bamirësi, dhe di çdo gjë.

[9] Në xhihad dhe në të gjitha rrugët e hajrit.

[10] Duke ja kujtuar atë atij që ia japin, qoftë me fjalë apo me zemër në veten e tyre, sepse kjo është mburrje dhe tregon se ai nuk ka pasur për qëllim arritjen e kënaqësisë së Allahut, por ndonjë përfitim dynjaje.

[11] Kur të shkojnë tek Allahu i Madhëruar dhe të ndahen nga kjo botë, ata nuk do të kenë frikë për të ardhmen dhe as nuk do të pikëllohen e mërziten për të kaluarën që lënë pas në dynja.

[12] E atij që të hyn në hak për diçka.

[13] Që nuk ka nevojë për asgjë nga krijesat e Tij, por krijesat kanë nevojë për Të dhe mirësinë e Tij.

[14] Nuk e shpejton zbritjen e ndëshkimit të merituar, por afatizon se ndoshta njeriu mendon dhe bën kthesë pasi t’i shohë argumentet e Allahut.

[15] Mos ua humbni shpërblimin tek Allahu, me veprën tuaj.

[16] Kur guri është i mbuluar me dhe, bujku kujton se aty ka tokë pjellore, por kur bie shi i rrëmbyer dhe e zbulon gurin, del në pah e vërteta. Kështu edhe ai që shpenzon sa për sy e faqe të njerëzve, të cilët kujtojnë se ai është njeri i mirë dhe shpenzon për hir të Allahut, por shumë shpejt ai nxjerr në pah atë që fsheh brenda vetes së tij, duke ua kujtuar atyre lëmoshën që u ka dhënë dhe të mirat që u ka bërë, dhe duke i ofenduar ata me fjalë e vepra fyese.

[17] Sepse nuk i kanë bërë ato vepra duke shpresuar shpërblimin e Allahut në ditën e gjykimit, por për sy të njerëzve dhe për lëvdatat e tyre.

[18] Nuk i udhëzon në rrugën e drejtë, por i largon zemrat e tyre nga udhëzimi, ashtu si u larguan ata nga adhurimi i Tij në adhurimin e krijesave si vetë ata.

– 44 –

265. Kurse shembulli i atyre që i shpenzojnë pasuritë[1] për të fituar kënaqësinë e Allahut, me vendosmëri nga vetja e tyre, është si një kopsht në rrafshnaltë, në të cilin bie shi i bollshëm dhe ai i jep frytet dyfish.[2] Edhe nëse nuk i bie shi i bollshëm, i bie shi i imët që i mjafton.[3] Allahu sheh çfarëdo që veproni ju.[4]
266. A do të dëshironte ndokush nga ju që të kishte një kopsht me palma hurmash e rrush, në të cilin rrjedhin lumenj, dhe të kishte në të nga të gjitha frytet, ndërsa këtë ta zinte pleqëria dhe të kishte pasardhës të dobët[5], dhe atë (kopsht) ta kapte një stuhi me zjarr e ai të digjej?! Kështu ua sqaron Allahu provat e Tij, me qëllim që të mendoheni.[6]
267. Ju, o besimtarë [7]! Jepni[8] nga të mirat që keni fituar[9] dhe nga ato që Ne ua nxjerrim nga toka[10], dhe mos synoni të jepni më të keqen e pasurisë suaj, të cilën ju vetë nuk do ta pranonit[11] veçse symbyllur[12]! Dijeni se Allahu është i Vetëmjaftueshëm[13], i Lavdërueshëm[14].
268. Shejtani ju kërcënon me varfëri[15] dhe ju urdhëron për vepra të pamoralshme[16], kurse Allahu ju premton falje nga Ai dhe mirësi[17]. Allahu është Mirëbërës i madh, i Gjithëdijshëm[18].
269. Ai ia jep urtësinë[19] kujt të dojë, dhe, cilitdo që i jepet urtësia, vërtet që i është dhënë mirësi e madhe[20]. Por prej këtyre[21] nuk marrin mësim veçse njerëzit që kanë mendje.

[1] Shpenzojnë nga pasuria e tyre për xhihadin dhe për nevojtarët, në rrugët e ndryshme të hajrit.

[2] Për shkak të plotësimit të kushteve të përshtatshme për këtë, si dielli që e kap kopshtin gjatë gjithë ditës sepse gjendet në rrafshnaltë dhe shiu i dobishëm për të.

[3] Sepse ajo tokë është pjellore. Kështu është edhe shembulli i atij që shpenzon në rrugë të Allahut, secili sipas mundësisë që ka, sepse në çdo rast ka për ta marrë shpërblimin shumëfish.

[4] Dhe e di në hollësi veprën e secilit dhe qëllimin e tij, dhe sipas këtyre jep edhe shpërblimin në mënyrën më të plotë e më të mirë.

[5] Fëmijë të mitur e të pambrojtur, të cilët nuk e ndihmojnë dot atë, por janë barrë për të.

[6] Ky shembull jepet për atë që vepron një vepër për hir të Allahut, qoftë dhënie lëmoshe apo diçka tjetër, pastaj vepron vepra që e prishin atë të mirë që ka bërë. Ky është paralajmërim për besimtarët që të kenë kujdes dhe të jenë të qëndrueshëm në besimin dhe në veprat e tyre, dhe të mos i prishin ato me vepra të këqia e me hipokrizi, sepse përndryshe do të humbin gjithçka në këtë botë dhe në botën tjetër, dhe do të humbin lidhjen me Zotin  e tyre.

[7] Që keni besuar Allahun dhe gjithçka që ka ardhur nga Ai.

[8] Jepni zekatin e detyrueshëm të pasurisë suaj dhe jepni lëmoshë vullnetare prej saj.

[9] Me djersën tuaj dhe që e keni fituar me hallall.

[10] Prej bimëve dhe frutave që prodhohen në tokë, për të cilat zekati është bërë i detyrueshëm. Ashtu si ua ka lehtësuar marrjen e prodhimeve të tokës, edhe ju jepni zekatin e atyre prodhimeve në shenjë falënderimi ndaj Allahut.

[11] Nuk do ta pranonit nga borxhlinjtë tuaj që kanë për t’u kthyer borxhin, dhe nga askush që iu detyrohet.

[12] Duke bërë lëshim dhe duke zbritur nga e drejta juaj.

[13] Nuk ka nevojë për asgjë dhe as për lëmoshën tuaj, dobia e të cilës ju kthehet vetë juve, por ju keni nevojë për Allahun dhe mirësitë e Tij.

[14] Nga krijesat e Tij për mirësitë që u ka dhënë. I Vetmi që meriton të lavdërohet.

[15] Ju frikëson me varfëri nga dhënia e zekatit dhe lëmoshës, edhe pse e vërteta është se lëmosha e pastron pasurinë, i jep bereqet asaj dhe e kultivon atë.

[16] Me gjynahe dhe lënie të bindjes ndaj Allahut.

[17] Pasuri dhe mirësi të pafundme, në këtë botë dhe në botën tjetër.

[18] Di gjithçka në hollësi për lëmoshat tuaja dhe ua regjistron ato për t’ju shpërblyer me to kur të shkoni tek Ai.

[19] Dijen e dobishme dhe veprën e mirë , njohjen e fshehtësive të legjislacionit Islam dhe urtësitë e tyre.

[20] Arritja e lumturisë në këtë botë dhe në botën tjetër.

[21] Këshillave me të cilat Allahu ka këshilluar në këto ajete.

– 45 –

270. Çfarëdo shpenzimi që të jepni[1] dhe çdo zotim[2] që të merrni, nuk ka dyshim se Allahu e di mirë atë[3]! E, të padrejtët[4] nuk do të kenë ndihmues.[5]
271. Që t’i jepni lëmoshat haptazi,[6] është gjë e mirë, por që t’ua jepni ato të varfërve fshehurazi, kjo është më e mirë[7] dhe Allahu ju shlyen disa prej gjynaheve tuaja[8]. Allahu njeh mirë[9] çdo vepër që veproni[10].
272. Ti (Muhamed) nuk e ke detyrë udhëzimin e tyre,[11] por është Allahu Ai i Cili udhëzon kë të dojë në rrugën e drejtë.[12] Çfarëdo të mire që të jepni[13], e keni për veten tuaj[14], dhe ju nuk jepni veçse për Hir të Allahut.[15] Çfarëdo të mire që të jepni, do t’ju kthehet e plotë[16] dhe nuk do t’ju bëhet padrejtësi.[17]
273. Ajo (që jepni) u takon të varfërve,[18] të cilët janë bllokuar në rrugë të Allahut[19] dhe nuk kanë mundësi të enden nëpër tokë[20]. Kush nuk i njeh ata, kujton se janë të pasur, për shkak se nuk kërkojnë[21]. Por ata i dallon nga çehrja e fytyrës.[22] Nuk i kërkojnë njerëzve duke i bezdisur ata[23]. Çfarëdo të mire që të jepni, Allahu e di shumë mirë atë.
274. Ata të cilët i japin pasuritë e tyre natën dhe ditën, fshehurazi dhe haptazi, shpërblimi i tyre është te Zoti i tyre, për ta nuk do të ketë frikë dhe as nuk do të pikëllohen.[24]

[1] Çfarëdo lëmoshe që të jepni.

[2] Zotimi është diçka që njeriu i bën detyrë vetes si bindje ndaj Allahut dhe për t’u afruar tek Ai, qoftë lëmoshë apo vepër hajri.

[3] E di në hollësi dhe në detaje, jua regjistron dhe jua shpërblen sipas qëllimit që keni pasur.

[4] Ata që i bëjnë padrejtësi vetvetes me vendosjen e gjërave jo në vendin që u takon; duke e dhënë lëmoshën për sy të njerëzve dhe duke i marrë zotimet për shejtanin dhe në bindje ndaj tij.

[5] Që t’i ndihmojë dhe t’i mbrojë nga Allahu dhe ndëshkimi i Tij në ditën e Kiametit.

[6] Duke qenë se i jepni për hir të Allahut.

[7] Dhënia e lëmoshës vullnetare fshehurazi njerëzve është më e mirë se dhënia e saj haptazi, kurse dhënia e lëmoshës së detyruar (zekatit) haptazi është më e mirë se dhënia e tij fshehurazi.

[8] Me dhënien e lëmoshës fshehurazi, Allahu u fshin dhe u fal çfarë dhe sa të dojë Ai prej gjynaheve tuaja.

[9] Dhe ekzaktësisht, pa i shpëtuar asgjë e vogël apo e madhe, por dija e Tij përfshin gjithçka.

[10] Në lidhje me lëmoshat tuaja, prej dhënies së tyre haptazi apo fshehurazi, si dhe të gjitha veprat tuaja. Allahu di çfarë fshihni në gjokse, i di qëllimet tuaja, dhe sipas veprave tuaja ua jep shpërblimin.

[11] Por detyra jote është vetëm komunikimi i qartë, kurse udhëzimi është në Dorë të Allahut.

[12] Prandaj, ti Muhamed, mos ua ndalo lëmoshat jomuslimanëve duke i kushtëzuar atyre që të hyjnë në Islam pastaj t’u jepet nga lëmosha e muslimanëve, sepse ti nuk ke në dorë udhëzimin e tyre, por detyra jote është komunikimi.

[13] Sado që të jepni, shumë apo pak, dhe kujtdo që t’ia jepni, muslimanit apo jomuslimanit.

[14] Dobia e saj kthehet tek ju.

[15] Ky është njoftim nga Allahu se lëmoshat e dhëna nga besimtarët me besimin e tyre janë për hir të Allahut, sepse besimi i tyre i ndalon ata nga qëllimet e ulëta dhe u imponon sinqeritet për Allahun.

[16] Në ditën e Kiametit do të merrni shpërblimet për veprat tuaja.

[17] Nuk u pakësohen veprat e mira që keni bërë dhe as nuk u shtohen të këqiat, as sa grimca.

[18] Lëmoshat u takojnë të varfërve.

[19] Në xhihad apo në shërbim të fesë në përgjithësi.

[20] Për tregti e për të siguruar jetesën.

[21] Kjo tregon për durimin e tyre të sinqertë dhe dëlirësinë e tyre.

[22] Gjë të cilën nuk e vëren ai që nuk i njeh, nëse nuk ka mendjemprehtësi për t’i dalluar.

[23] Edhe nëse detyrohen të kërkojnë, nuk këmbëngulin në të kërkuar. Këta janë njerëzit që meritojnë më së shumti të marrin lëmoshë.

[24] Kur të shkojnë tek Allahu i Madhëruar dhe të ndahen nga kjo botë, ata nuk do të kenë frikë për të ardhmen dhe as nuk do të pikëllohen e mërziten për të kaluarën që lënë pas në dynja.

– 46 –

275. Ata të cilët hanë kamatën[1], nuk ngrihen[2] ndryshe veçse ashtu si ai që djalli e ka çmendur me prekjen e vet. Kjo, sepse ata thonë se tregtia është njësoj si kamata, por Allahu e ka lejuar tregtinë[3] dhe e ka ndaluar kamatën.[4] Prandaj, atij të cilit i vjen këshillë nga Zoti i tij[5] dhe i jep fund (kamatës), ajo që ka kaluar është e tij[6], dhe çështja e tij është tek Allahu.[7] Ndërsa ata që kthehen sërish[8], ata janë banorët e zjarrit, ku do të qëndrojnë përgjithmonë.[9]
276. Allahu e çrrënjos kamatën[10] dhe i kultivon lëmoshat[11]. Allahu nuk i do ata që janë mohues[12], mëkatarë[13].
277. Vërtet se ata që besojnë dhe kryejnë vepra të mira, që kryejnë namazin dhe japin zekatin, ata e kanë shpërblimin te Zoti i tyre, për ta nuk do të ketë frikë dhe as nuk do të pikëllohen.
278. Ju, o besimtarë! Kini frikë Allahun dhe hiqni dorë nga ajo që ka mbetur prej kamatës[14], nëse vërtetë jeni besimtarë[15].
279. Nëse nuk e bëni këtë[16], atëherë iu është shpallur luftë nga Allahu dhe i Dërguari i Tij.[17] E nëse pendoheni[18], atëherë ju takon kapitali fillestar. Në këtë mënyrë, nuk dëmtoni kënd dhe as nuk dëmtoheni vetë.
280. Nëse ai (borxhliu) është ngushtë[19], shtyjani afatin derisa t’i lehtësohet gjendja[20]. Por, që të jepni lëmoshë[21] është më mirë për ju[22], veç sikur ta dinit.
281. Dhe ruajuni asaj dite që do të ktheheni tek Allahu, kur çdokujt do t’i shlyhet ajo që ka fituar[23] dhe askujt nuk do t’i bëhet padrejtësi.[24]

[1] Ata që punojnë me kamatë, që e marrin dhe e japin atë.

[2] Nga varret e tyre në ditën e ringjalljes.

[3] Fitimet që sjell tregtia e lejuar.

[4] Shtesa që vjen nga kamata nuk është njësoj si shtesa që vjen nga tregtia, por mes tyre ka dallim të madh, sepse e para është padrejtësi ndërsa e dyta e fituar me punë dhe djersë.

[5] Përkujtimi dhe paralajmërimi që përmendet në ajetet e Kuranit në lidhje me pasojat e kamatës dhe përfundimin e praktikuesit të saj.

[6] Kamata që ka ngrënë dhe ka praktikuar para se t’i vijë këshilla, është në favor të tij dhe ai nuk do të merret në llogari për të, si shpërblim për pranimin e këshillës që i erdhi dhe dhënies fund kamatës.

[7] Shpërblimi i tij është tek Allahu, si dhe e ardhmja e tij është në Dorë të Allahut, i Cili nëse do e ruan atë nga rënia përsëri në kamatë dhe nëse do, e lë atë që të bierë përsëri në kamatë.

[8] Që i kthehen praktikimit të kamatës dhe nuk u bën dobi këshilla, por vazhdojnë me këmbëngulje të praktikojnë kamatën.

[9] Fjala më e saktë e dijetarëve në lidhje me komentimin e ajeteve ku përmendet kërcënimi me qëndrim të përjetshëm në zjarr të atyre që veprojnë gjynahe të mëdha, siç është ngrënia e kamatës, vrasja e një besimtari pa të drejtë, etj, është të thuhet se këto vepra për të cilat Allahu ka caktuar përjetësi në zjarr, ato meritojnë atë dënim dhe se ai është dënimi i caktuar për to sikur të mos kishte ndonjë arsye tjetër që e pengon këtë dënim dhe e anullon atë. Por arsyeaja dhe pengesa ekziston. Ajo është njësimi i Allahut dhe besimi, dy gjëra të cilat pengojnë që poseduesi i tyre të qëndrojë përgjithmonë në zjarrin e xhehenemit. Tekste nga Kurani dhe Suneti, si dhe unanimi i të parëve të ymetit musliman, pohojnë dhe vërtetojnë këtë gjë. Sikur njeriu të mos ishte njësues i Allahut dhe larg shokvëies së Tij, vepra e tij e keqe do ta fuste në zjarr atë, pa e hedhur vështrimin te mosbesimi i tij, e si do të ishte puna e tij kur i bashkon edhe mosbesimin edhe veprat e këqija?! [Seadi].

[10] E zhduk atë nga rrënjët dhe ia heq bereqetin, për të qenë shkak për katastrofa dhe kriza ekonomike.

[11] E shton pasurinë e atij që jep lëmoshë dhe i jep bereqet në pasurinë e tij, si dhe shpërblim të shumëfishtë në botën tjetër.

[12] Mohues të Allahut dhe të mirësive të Tij, lejues të ngrënies së kamatës dhe dhënies së saj.

[13] Insistues në gjynah, në atë që Allahu ia ka ndaluar prej ngrënies së kamatës dhe të gjitha haramet e tjera, dhe mosdëgjues i këshillës dhe mospërfitim prej saj.

[14] Mos e kërkoni pjesën e mbetur pa marrë nga shtesa e vendosur mbi kapitalin tuaj fillestar, por hiqni dorë nga kamata në çast dhe përgjithmonë.

[15] Atë që pretendoni me gjuhët tuaja, praktikojeni me veprat tuaja.

[16] Nëse nuk hiqni dorë menjëherë nga kamata.

[17] Kush nuk heq dorë nga kamata, le ta dijë se ai është në luftë me Allahun dhe të Dërguarin e Tij, deri sa të heqë dorë nga ajo. E ku ka fuqi ai të luftojë të Plotfuqishmin e Urtë, i Cili e afatizon të padrejtin por nuk e harron atë, dhe kur e ndëshkon, e ndëshkon me ndëshkimin e të Plotuqishmit, të Fortit.

[18] Ktheheni të penduar tek Allahu dhe hiqni dorë nga praktikimi i kamatës.

[19] Dhe nuk ka të shlyejë borxhin.

[20] Derisa Allahu t’i japë pasuri dhe të ketë mundësi të shlyejë borxhin,pa kamatë.

[21] Që t’ia falni borxhliut  borxhin apo një pjesë të tij.

[22] Se sa ta prisni derisa të bëjë borxhin dhe t’ua kthejë atë.

[23] Çdokush do të marrë shpërblimin sipas veprave të tij, të mira e të këqia.

[24] Allahu nuk i bën padrejtësi askujt, as sa grimca. Thuhet se ky është ajeti i fundit që ka zbritur nga Kurani, dhe ai ka ardhur në mbyllje të këtyre rregullave, urdhrave e ndalesave, sepse ai përmban premtim për kryerjen e të mirave dhe kërcënim për kryerjen e të këqiave, dhe se kush e di se ka për t’u kthyer tek Allahu dhe ka për t’u shpërblyer për veprat e tij të vogla e të mëdha, dhe se Allahu nuk bën padrejtësi as sa grimca, këto i shkaktojnë atij frikë dhe shpresë; kështu që largohet nga të këqiat dhe kryen të mira.

– 47 –

282. Ju, o besimtarë![1] Kur të lidhni kontratë borxhi[2] mes njëri-tjetrit për një afat të caktuar, shkruajeni atë, dhe shkruesi juaj të shkruajë me drejtësi.[3] Asnjë shkrues të mos refuzojë që të shkruajë ashtu si e ka mësuar Allahu.[4] Ai të shkruajë kurse ai që merr borxhin të diktojë,[5] dhe të ketë frikë Allahu,[6] Zotin e vet, e të mos lërë mangët asgjë nga borxhi! Në qoftë se borxhliu është mendjelehtë,[7] ose i dobët (i mitur), ose që nuk mund të diktojë, atëherë të diktojë kujdestari i tij me drejtësi. Dhe merrni të dëshmojnë dy dëshmitarë burra nga mesi juaj, e nëse nuk gjeni dy burra, atëherë një burrë dhe dy gra prej atyre që i pëlqeni për dëshmitarë;[8] në mënyrë që nëse njëra nga dy gratë harron, t’ia kujtojë tjetra. Dëshmitarët të mos refuzojnë kurdo që të thirren (për të dëshmuar)[9]. Mos përtoni ta shënoni atë (borxhin), qoftë i vogël apo i madh, bashkë me afatin e shlyerjes së tij, sepse kjo është më e drejtë tek Allahu, më e saktë për dëshminë[10] dhe më pranë të mosdyshuarit nga ju.[11] Përveç nëse bëhet fjalë për tregti të çastit që bëni me njëri-tjetrin, në këtë rast nuk keni ndonjë gjynah nëse nuk e shënoni atë,[12] por kur lidhni kontrata tregtie merrni dëshmitarë[13], dhe as shkruesi e as dëshmitari të mos dëmtojnë[14]. Nëse e bëni këtë, kjo është shthurje[15] nga ana juaj. Kini frikë Allahun, e Allahu ju mëson[16]. Allahu është i Dijshëm për çdo gjë.[17]

[1] Që keni besuar Allahun dhe të Dërguarin e Tij, dhe gjithçka që ka ardhur nga Allahu. Ky është ajeti i borxhit dhe ai është ajeti më i gjatë në Kuran. Në këtë ajet përmenden rregulla madhështore që lidhen me të gjitha llojet e borxheve, siç është shit-blerja me borxh, në tregtinë e quajtur “Es Selem”, etj. Prej rregullave të këtyre kontratave që përmbajnë borxh, është përcaktimi i afatit, i sasisë së mallit, i çmimit, i cilësisë. Po kështu shkruajtja e këtyre kontratave sillet mes detyrueshmërisë dhe preferencës, në kundërshtim mes dijetarëve për këtë, por në çdo rast shkruajtja e saj është më e paqshme dhe më larg konflikteve të mundshme.

[2] Kur të shisni me borxh, ose të blini me borxh, ose të jepni apo të merrni borxh.

[3] Të jetë vetë i drejtë dhe të shkruajë të vërtetën me drejtësi, pa anuar nga njëra palë.

[4] Ashtu si Allahu i ka dhënë mirësi atij dhe i ka mësuar shkrim e lexim, edhe ky t’i bëjë mirë njerëzve dhe të mos ua ndalojë dijen që i ka mësuar Allahu.

[5] Diktimi i përmbajtjes së kontratës duhet të bëhet nga ai që merr borxhin, sepse ai pranon një detyrim të caktuar ndaj dikujt tjetër.

[6] Ai që dikton, borxhliu, t’i frikësohet dënimit të Allahut nëse shënon diçka mangut nga borxhi që merr.

[7] I paditur, që nuk di se çfarë duhet të diktojë.

[8] Që janë të drejtë dhe ju e pëlqeni fenë dhe sjelljen e tyre.

[9] Dëshmitarët e kanë detyrim paraqitjen për të dëshmuar, përveç nëse kanë arsye të pranueshme me të cilën mund të justifikohen.

[10] E dëshmitarëve dhe përforcues i saj.

[11] Në dëshminë e dëshmitarëve.

[12] Në këtë rast mallrat shkëmbehen dorë më dorë dhe nuk është nevoja që kontrata të shkruhet.

[13] Dijetarët kanë mospajtim në lidhje me këtë urdhër: a e bën ai të detyrueshme marrjen e dëshmitarëve në lidhjet e kontratave të tregtisë apo marrja e tyre është e preferuar?

[14] Dijetarët janë ndarë në dy grupe në lidhje me këtë ndalesë, se kujt i drejtohet: Grupi i parë thotë se ajo i drejtohet shkruesit dhe dëshmuesit që të mos dëmtojnë me shkrimin dhe dëshminë e tyre, duke shkruar ndryshe nga ajo që i diktohet apo duke dëshmuar ndryshe nga ajo për të cilën është marrë dëshmitarë dhe e ka dëshmuar vetë. Ose duke mos dëshmuar apo duke kërkuar shpërblim të madh nga personi në favor të cilit është dëshmia apo shkrimi, e të ngjashme me këto. Ndërsa grupi i dytë thotë se kjo ndalesë i drejtohet kërkuesit të shkruesit dhe të dëshmitarit, që të mos i dëmtojë ata duke ngulur këmbë në marrjen e tyre për të dëshmuar kur ata janë të zënë dhe nuk kanë mundësi për këtë gjë. Ajo që mendojmë se është më e sakta, është se kjo ndalesë i drejtohet të dyja këtyre palëve: shkruesit dhe dëshmuesit nga njëra anë dhe marrësit të tyre nga ana tjetër.

[15] Gjynah dhe kundërshtim i urdhrit të Allahut.

[16] Nëse i frikësoheni Allahut dhe jeni të sinqertë në kërkimin e hallallit dhe largimin nga harami, Allahu jua bën të qartë detyrimet dhe të drejtat tuaja dhe ua mëson ligjet e Tij, prandaj punoni sipas asaj që ju mëson Allahu.

[17] Që ju veproni dhe jua shënon ato që t’ju shpërblejë me to.

– 48 –

283. Nëse jeni në udhëtim e nuk gjeni shkrues[1], atëherë merrni pengje në dorë[2]. Nëse keni besim te njëri-tjetri, atëherë ai të cilit i është besuar amaneti[3], le ta kthejë atë[4] dhe t’i frikësohet Allahut, Zotit të vet. Mos e fshihni dëshminë, sepse kush e fsheh atë, ai e ka zemrën mëkatare[5]. Allahu di çdo gjë që ju veproni.
284. Allahut i përket gjithçka që gjendet në qiej dhe gjithçka që gjendet në tokë.[6] Nëse e shfaqni atë që keni në shpirtin tuaj[7], apo e fshihni atë[8], Allahu do t’ju kërkojë llogari për të, pastaj do të falë kë të dojë[9] dhe do të dënojë kë të dojë[10]. Allahu është i Fuqishëm për çdo gjë.[11]
285. I Dërguari[12] besoi atë që iu shpall nga Zoti i tij, e po ashtu edhe besimtarët[13]; të gjithë besuan Allahun, engjëjt e Tij, librat e Tij dhe të dërguarit e Tij, (duke thënë): “Nuk bëjmë dallim mes asnjërit prej të dërguarve të Tij.”[14] Pastaj thanë: “Dëgjuam[15] dhe u bindëm. Faljen Tënde kërkojmë, o Zoti ynë! Tek Ti është kthimi.”[16]
286. Allahu nuk ngarkon askënd përtej mundësive që ka[17]; të mirën që fiton (çdokush) e ka për vete dhe të keqen që bën e ka kundra vetes. Zoti ynë! Mos na ndëshko nëse harrojmë[18] apo gabojmë[19]! Zoti ynë! Mos na ngarko barrë të rëndë[20] ashtu si i ngarkove ata para nesh! Zoti ynë! Mos na ngarko me diçka[21] që nuk mund ta mbartim! Na fal ne[22], na i mbulo gjynahet[23] dhe na mëshiro[24]! Ti je Zoti ynë[25], prandaj na jep fitore kundër popullit mosbesimtar![26]

[1] Që t’ju shkruajë kontratën e borxhit dhe afatin e tij.

[2] Huadhënësi të pranojë peng nga huamarrësi, për të siguruar kthimin e borxhit dhe për të qenë në vend të dokumentit për kërkimin e të drejtës. Marrja e pengut nuk kufizohet vetëm kur je në udhëtim, por ai lejohet edhe kur je në vendin tënd, por ajeti përmend udhëtimin sepse në udhëtim mendohet se nevoja për këtë është më e madhe.

[3] Borxhi që i është besuar huamarrësit pa i marrë peng dhe pa e shkruar.

[4] Amanetin, i cili është borxhi.

[5] Zemra e tij ka bërë gjynah dhe ka thyer urdhrin e Allahut, me fshehjen e dëshmisë.

[6] Allahu sundon gjithçka që gjendet në qiej e në tokë, sistemon dhe rregullon gjithçka, mban dhe drejton gjithçka, me Vullnetin dhe Fuqinë e Tij absolute. Allahut nuk i shpëton asgjë e vogël apo e madhe, prandaj mos i fshehni dëshminë, o dëshmitarë, sepse kush e fsheh atë, e ka zemrën mëkatare.

[7] Nëse e veproni apo e shprehni atë që mendoni dhe vendosni me zemrën tuaj.

[8] Në lidhje me atë që njeriu fsheh në zemër, dijetarët kanë dy mendime se çfarë është për qëllim: Mendimi i parë: janë për qëllim të gjitha gjërat që fshihen, dhe ky është mendimi i  shumicës së dijetarëve, por ata janë kundërshtuar më pas në lidhje me marrjen në llogari për ato që fshihen në zemër dhe nuk veprohen apo shprehen, në dy grupe: i pari thotë se ky ajet është shfuqizuar me Fjalën e Allahut, në ajetin 286 në vijim: “Allahu nuk ngarkon askënd përtej mundësive që ka”, ndërsa grupi i dytë thotë se ky ajet vazhdon të jetë në fuqi, dhe marrja në llogari është e përgjithshme për të gjitha ato vepra që shfaqen e që fshihen, por Allahu ia fal atij që do dhe ndëshkon atë që do, sipas gjendjes së secilit; kush meriton t’i falet do t’i falet dhe kush meriton të ndëshkohet do të ndëshkohet. Pra, marrja në llogari e një personi nuk do të thotë se ai do të dënohet për gjynahet që ka bërë, sepse Allahu mund t’ja ketë falur atij, por ja kujton ato me qëllim që ta dijë se Allahu ja ka falur me mëshirën dhe mirësinë e Vet. Mendimi i dytë: është për qëllim një lloj i caktuar gjërash që fshihen: fshehja e dëshmisë së dëshmitarëve dhe fshehja e dyshimit dhe mosbesimit. Sipas këtij mendimi, ajeti vazhdon të jetë në fuqi, dhe kështu i bashkohet grupit të dytë në mendimin e parë, në lidhje me shfuqizimin apo jo të ajetit, dhe ky është mendimi më i saktë: që ajeti vazhdon të jetë në fuqi. [Shih: “Zadul Mesir’, Ibnul Xheuzi].

[9] Ata që i kanë bërë shkaqet e faljes.

[10] Për gjynahet e tij, për të cilat nuk i ka bërë shkaqet e faljes së tyre.

[11] Për të falur atë besimtar që fsheh një gjynah apo që vendos me zemër të bëjë një gjynah, si dhe për të ndëshkuar atë mosbesimtar që fsheh dyshimin tek Allahu apo shpalljet e Tij.

[12] Muhamedi (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!).

[13] Ebu Hurejra (Allahu qoftë i kënaqur me të!) thotë: “Kur të Dërguarit të Allahut iu shpall ky ajet, shokët e tij u ngushtuan shumë dhe shkuan tek Ai, u ulën dhe thanë: “O i Dërguari i Allahut! Jemi ngarkuar me vepra të cilat mundemi t’i përballojmë, si namazi, agjërimi, xhihadi, zekati, por tani ty të është shpallur një ajet të cilit nuk e përballojmë dot!” Pejgamberi (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!) tha: “A doni të thoni ashtu si thanë ithtarët e dy librave para jush: “Dëgjuam dhe kundërshtuam!”? Ju duhet të thoni: “Dëgjuam dhe u bindëm! Faljen Tënde kërkojmë, o Zoti ynë! Tek Ti është kthimi ynë.” Ata thanë: “Dëgjuam dhe u bindëm! Faljen Tënde kërkojmë, o Zoti ynë! Tek Ti është kthimi ynë.” –Pasi e thanë këtë, gjuhët e tyre u nënshtruan me këtë fjalë, pastaj Allahu shpalli ajetin: “I Dërguari besoi atë që iu shpall…” Pasi kësaj ngjarje, Allahu e shfuqizoi këtë ajet dhe shpalli ajetin: “Allahu nuk ngarkon askënd përtej mundësive të tij…” dhe pas çdo lutje qe përmban ajeti, Allahu u thoshte: “Po, e bëra, ua pranova lutjen.” [Muslimi 325].

[14] Nuk bëjmë ashtu si bënë ithtarët e librave të mëparshëm, prej të jehudëve dhe të krishterëve, të cilët besuan disa të dërguar dhe mohuan të tjerë, por ne i besojmë të gjithë të dërguarit e Allahut, pa përjashtim.

[15] Fjalën e Zotit tonë, urdhrat dhe ndalesat  e Tij.

[16] Në botën tjetër, prandaj na fal ne, o Zoti ynë!

[17] Allahu nuk e ngarkon njeriun me detyrime që nuk mund t’i përballojë.

[18] Diçka prej urdhrave të Tua dhe nuk e bëjmë atë.

[19] Dhe veprojmë pa qëllim diçka që na e ke ndaluar.

[20] Detyrime të vështira. Thuhet gjithashtu se këtu janë për qëllim marrëveshjet të cilavebesimtarët nuk mund t’i përmbahen dhe i kërkojnë Allahut që të mos i ngarkojë me to, ashtu si ngarkoi ithtarët e librave të mëparshëm prej jehudëve dhe të krishterëve, ndërsa ata sa herë që lidhnin marrëveshje me Allahun me anë të pejgamberëve të tyre, e shkelnin atë. Po kështu ata ishin ngarkuar edhe me detyrime të rënda e të vështira për shkak të arrogancës dhe pyetjeve të tyre të shumta.

[21] Të rëndë e të vështirë.

[22] Për pakujdesinë tonë në ndonjë prej urdhrave të Tua, dhe mos na ndëshko për të!

[23] Dhe rrëshqitjet që bëjmë mes nesh dhe Teje, dhe mos na i zbulo ato, por na i fal!

[24] Na mbulo me mëshirën Tënde, me të cilën shpëtojmë nga ndëshkimi Yt, sepse askush nuk ka për të shpëtuar nga ndëshkimi Yt, vetëm se me mëshirën Tënde dhe jo me punën e tij. Nëse Ti nuk na mëshiron, veprat tona nuk mund të na shpëtojnë nga ndëshkimi Yt, prandaj na jep sukses në kryerjen e veprave që të kënaqin Ty!

[25] Mbrojtësi ynë, Sunduesi ynë dhe i Adhuruari ynë i Vetëm e i Pashoq.

[26] Siç e pamë më sipër në hadithin e transmetuar nga Ebu Hurejra, pas çdo lutje që bëhet në këtë ajet, Allahu thotë: “Po, e bëra, ua pranova lutjen.” [Muslimi, 325].

– 49 –