Abstraktimi i Monoteizmit

 Abstraktimi i Monoteizmit

 – Adhurimi i Një Zoti të Vetëm ashtu si i takon Atij –

Titulli origjinal: Taxhrijd et Teuhid el Mufijd

Autor: Taki ed Din Ahmed bin Ali el Makrizi

(vdekur në vitin 854 Hixhri)

Përktheu: Dr. Bledar Albani

Parathënia e autorit

Filloj me Emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit!

Falënderimi i takon Allahut, Zotit të botëve, dhe përfundimi i mirë është për të devotshmit. Bekimet e Allahut qofshin mbi të Dërguarin tonë, Muhamedin, vulën e Pejgamberëve dhe mbi të gjithë familjen dhe shokët e tij!

Ky është një libër plot dobi, i mrekullueshëm dhe i papërsëritshëm, që do t’u sjellë dobi atyre që dëshirojnë Allahun dhe botën tjetër. Unë e quajta atë: “Abstragimi i Dobishëm i Monoteizmit”.[1]

I kërkoj Allahut ndihmë për zbatimin e asaj që thuhet në këtë libër, me mirësinë dhe bujarinë e Tij!

Dije, se Allahu i Lartësuar është Zoti i çdo gjëje, Zotëruesi dhe i Adhuruari!

Fjala e Allahut “Lavdërimi i përket Allahut, Zotit të botëve” do të thotë Krijuesit të gjithçkaje, Atij që sjell në ekzistencë dhe që rregullon e kujdeset për krijesat e Tij, që është Përgjegjës për sistemimin e tyre: për krijimin, furnizimin, mirëqënien dhe rregullimin e çështjeve të fesë dhe të jetës së tyre.

Dhe Allahu është i Adhuruari, të Cilin krijesat dhe robërit e Tij duhet ta adhurojnë dhe ta duan, ta veçojnë Atë me dashuri për Të, me frikë nga ndëshkimi i Tij, me shpresë tek Ai për shpërblimin e Tij, me devotshmëri, me pendim tek Ai, me zotim për Të, me bindje ndaj Tij, me kërkim nga Ai, me mbështetje tek Ai, dhe kështu.

Pra, e vërteta e Njësimit të Allahut (Monoteizmit) është: që të vështrosh (të jesh i bindur) se të gjitha gjërat vijnë vetëm nga Allahu (çdo gjë është në Dorën e Allahut: krijimi, furnizimi, shëndeti, fitorja, pasuria, varfëria, e mira dhe e keqa), me një vështrim që e pret kthimin e kokës nga shkaqet dhe gjërat ndërmjetëse; të kesh bindjen se e mira dhe e keqja vijnë vetëm nga Allahu i Madhëruar (me Urtësinë e Tij dhe për qëllime të urta të Tij). Ky pozicion prodhon mbështetjen tek Allahu, braktisjen e ankesave kundër njerëzve, braktisjen e fajësimit të tyre, kënaqësinë me Zotin e Madhërishëm dhe dorëzimin para gjykimit të Tij (sepse njerëzit nuk mund të bëjnë veçse atë që u ka caktuar Allahu, kështu që mos prit prej tyre dhe as mos fajëso ata për diçka që nuk të ka ardhur apo për një të keqe që të ka rënë, sepse e gjitha është me caktimin e Allahut, për Urtësi që i di Ai, për të mirën tënde).

Tani që e di këtë (që u tha më sipër), duhet të dish gjithashtu se zotërimi, krijimi dhe përkujdesja është nga Allahu për krijesat e Tij, kurse adhurimi dhe hyjnizimi duhet të jetë nga krijesat vetëm për Krijuesin dhe Zotëruesin e tyre; dhe se mëshira është lidhja ndërmjet krijesave dhe Atij, të Madhërishmit (Allahu është i Mëshirshëm me krijesat e Tij, me mëshirën e Tij i krijoi, i furnizon dhe u jep shëndet, i afatizon, i paralajmëron dhe i shpërblen më mirë se ajo që meritojnë).

Dhe të jesh i bindur se vepra më e çmuar dhe më e madhe është: Njësimi i Allahut të Madhëruar në adhurim – Teuhidi – Monoteizmi; por Teuhidi ka dy lëvore (në fakt kjo është shprehje e gabuar nga autori, sepse në Teuhid nuk ka lëvore por vetëm bërthamë, por këtë frazë e ka marrë nga Gazaliu, dhe ka gabuar në shprehje, kurse të gjithë pjesën tjetër të librit e ka përfituar nga Ibën Tejmijeh dhe Ibnul Kajjim):

E para: Të thuash me gjuhën tënde “La ilahe il-la Allahu » – Nuk ka të adhuruar tjetër me të drejtë përveç Allahut. Kjo fjalë quhet Teuhid – Monoteizëm, i cili është kundërshtues i Trinitetit që besojnë të krishterët, por që mund të shprehet gjithashtu nga hipokriti, i cili shfaq të kundërtën që e fsheh brenda vetes.

Lëvorja e dytë: Të mos ketë asnjë kundërshtim apo mohim të domethënies së kësaj fjale në zemrën tënde, por zemra duhet të jetë e bindur për këtë dhe duhet ta besojë atë; dhe ky është monoteizmi i njerëzve të thjeshtë. (Monoteizmi apo Teuhidi është i njëjtë për të gjithë njerëzit, të thjeshtë apo të Dërguar të Allahut).

Kurse bërthama e Teuhidit është: të vështrosh (të jesh i bindur) se të gjitha gjërat janë nga Allahu i Lartësuar, dhe të mos e kthesh kokën te shkaqet, si dhe të adhurosh vetëm Allahun dhe asgjë e askënd tjetër përveç Tij (me zemër dhe me vepra, me punët e zemrës si dashuria dhe frika, dhe me punët e gjymtyrëve, si namazi e kurbani, në mënyrën që ka urdhëruar Allahu në Kuran dhe Traditën Profetike).

Nga ky Teuhid apo Monoteizëm të nxjerr:

– Pasimi e dëshirave; çdokush që ndjek dëshirat e tij vetjake, i ka marrë ato si të adhuruar të tij. Allahu i Madhëruar thotë: “A e ke parë atë që ka marrë për të adhuruar (zot) dëshirën e vet!” [El Xhathije, 23]. (Jo të gjithë ata që ndjekin dëshirën e tyre janë adhurues të dëshirave të tyre, por kjo është sipas llojit të dëshirës; mund të jetë shirk, si ai që anon me dëshirën e tij nga adhurimi i krijesave dhe idhujve; por mund të jetë haram i madh, si ata që punojnë me kamatë apo bëjnë kurvëri; dhe mund të jetë e lejuar, siç është grumbullimi i pasurisë hallall me punë e lodhje, pa i lënë mangut detyrimet dhe adhurimin ndaj Allahut, siç bënin shokët e të Dërguarit të Allahut, si Ebu Bekri, Umeri e Uthmani – Allahu qoftë i kënaqur me ta! [Abdulaziz bin Abdullah Er Raxhihi – Fet’hu er Rabi el Hamid bisherh Taxhrid et Teuhid el Mufijd-).

Nëse e mendon mirë këtë, e kupton se adhuruesi i idhujve nuk adhuron idhullin, por dëshirën e vet: animin nga feja e të parëve të tij, dhe ndjekjen e këtij animi; animi i vetes nga gjëra të caktuara është njëri nga kuptimet e fjalës “dëshirë”. (Pra, kush adhuron diçka të caktuar, ai e do dhe e dëshiron atë, por jo çdokush që dëshiron diçka, e adhuron atë, sepse mund të dëshirohen gjëra që Allahu i ka lejuar të dëshirohen.)

– Pakënaqësia apo zemërimi ndaj krijesave dhe mbështetja tek ata; Si mund të zemërohet ndaj krijesave (për një të keqe që i ndodh) dhe të kthehet tek ata (të mbështetet), dikush që beson se gjithçka (e mira dhe e keqa) është nga Allahu?! (Jo të gjitha zemërimet ndaj krijesave të nxjerrin nga Teuhidi, madje ka zemërime ndaj krijesave që janë prej Teuhidit, siç është zemërimi ndaj idhujtarëve, mohuesve apo mëkatarëve, dhe urrejtja e tyre për këtë shkak; ka zemërime të lejuara, si dhe ka zemërime që të nxjerrin nga Teuhidi apo që pengojnë plotësimin e Teuhidit. Po kështu, mbështetja tek krijesat duke mos u mbështetur tek Allahu të nxjerr nga Teuhidi, por marrja e shkaqeve që Allahu i ka krijuar dhe i ka caktuar për njerëzit që të ndihmojnë njëri-tjetrin, është diçka e urdhëruar nga Allahu, pra për gjërat që janë në dorën dhe mundësinë e njerëzve.)

Ky monoteizëm është i gradës së të sinqertëve (si Ebu Bekri – radiallahu anhu). (Monoteizmi apo Teuhidi është një për të gjitha krijesat, qofshin të dërguar të Allahut apo njerëz të thjeshtë, kurse vetë grada e besimit dhe e devotshmërisë ndaj Allahut, është ajo që ndryshon nga një njeri në tjetrin dhe nga të Dërguarit e Allahut tek të sinqertët apo të njerëzit e tjerë, secili sipas gradës që arrin në besim dhe bindje ndaj Allahut).

Nuk ka dyshim se Teuhidin Rububije (Monoteizmin e zotërimit – Njësimin e Allahut Krijues, Furnizues, Sistemues dhe Mbajtës i gjithçkaje) nuk e kanë mohuar as idhujtarët, madje ata e kanë pohuar se Ai është Krijuesi i tyre dhe Krijuesi i qiejve dhe i Tokës; Ai që përkujdeset për të gjithë botën dhe gjithçka ekziston; por ata mohuan Teuhidin e adhurimit dhe të dashurisë për Krijuesin, ashtu siç ka treguar Allahu për ta në Kuran: “Ka prej njerëzve që marrin idhuj në vend të Allahut, të cilët i duan njësoj si dashuria për Allahun, por ata që besojnë kanë dashuri shumë të të fortë për Allahun.” [El Bekare, 165]. Kur ata barazuan të tjerë me Allahun në këtë pjesë të Teuhidit apo Monoteizmit, u bënë idhujtarë, siç thotë Allahu i Madhëruar: “Lavdëruar qoftë Allahu, i Cili krijoi qiejtë dhe Tokën dhe bëri errësirat dhe dritën; pastaj ata që mohuan, i bëjnë ortak Zoti të tyre!” [El En’am, 1]. D.m.th. barazojnë të tjerë me Allahun në adhurim. Allahu i Madhëruar thotë: “Dhe ata barazojnë të tjerë me Zotin e tyre.” [El En’am, 150].

Allahu i Madhëruar ua ka mësuar robërve të Tij se si t’i largohen idhujtarisë në Teuhidin e adhurimit, dhe Ai, i Lartësuari, është i Vetmi që meriton të Veçohet dhe të Njësohet në marrjen e Tij për Mbështetës, Gjykues dhe Zot. Allahu i Madhëruar thotë: “Thuaj ( o Muhamed): “A të marr mbështetës tjetër përveç Allahut, Krijuesit të qiejve dhe të Tokës?!” [El En’am, 14]. Dhe thotë: “A të marr gjykues tjetër përveç Allahut?!” [El En’am, 114]; dhe thotë: “Thuaj: “A të kërkoj zot tjetër përveç Allahut?!” [El En’am, 164].

Pra, nuk ka mbështetës, gjykues të drejtë dhe zot tjetër përveç Allahut, të Cilit, nëse dikush i barazon apo shoqëron dikë apo diçka tjetër, i ka bërë shok Atij në Hyjnësinë e Tij, në adhurimin e Tij, edhe nëse e njëson Atë në të Qënit Krijues dhe Mbajtës i gjithçkaje.

Pra, të gjitha krijesat janë bashkuar në monotezimin e zotërimit, se gjithçka që ekziston ka vetëm Një Zot, që të gjithë: besimtarët dhe mohuesit; por monoteizmi i adhurimit është ndarësi i rrugëve mes besimtarëve dhe idhujtarëve, prandaj edhe dëshmira e Islamit është “Nuk ka të adhuruar tjetër përveç Allahut”, sepse sikur të thuash “Nuk ka krijues tjetër përveç Allahut”, nuk do të vlente për të qënë Njësues i Allahut.

Teuhidi i adhurimit është ai që kërkohet nga krijesat kundrejt Krijuesit, prandaj edhe rrënja e fjalës “Allah” është “El ilah” – i Adhuruari, sipas gjuhëtarit Sijbevejh, dhe kjo është e sakta që e thonë shumica e gjuhëtarëve të tjerë, përveç ndonjërit që ka dalë më vete.

Nisur nga kjo domethënie që pohuam në lidhje me fjalën “El ilah” – i Adhuruari – i Vetëm që meriton të adhurohet dhe të duhet nga krijesat e Tij, dhe sepse kjo fjalë përfshin atributet absolute, pikërisht për këtë, emri “Allah” është emri gjithëpërfshirës i të gjitha kuptimeve të Emrave të Bukur dhe Atributeve të Larta të Allahut të Madhëruar, dhe është pikërisht ky emër i Allahut, të cilin udhujtarët e mohojnë.

Prandaj Allahu i Madhëruar u sjell argument idhujtarëve monoteizmin e vetë atyre në besimin se Allahu është Krijuesi i Vetëm, për të argumentuar se Ai duhet të jetë gjithashtu i Vetmi që duhet të adhurohet, siç thotë Allahu i Madhëruar në suren En Neml: “59. Thuaj (o Muhamed): “Lëvduar e falënderuar qoftë Allahu dhe shpëtimi qoftë për robërit e Tij të zgjedhur. Kush është më i mirë, Allahu apo ata që ia shoqërojnë Atij (në adhurim)?! 60. A ka më të mirë se Ai që ka krijuar qiejt dhe Tokën dhe lëshon për ju nga qielli ujë, me të cilin krijon kopshte të mrekullueshme?! Ju nuk mund t’i bëni pemët të rriten (pa këtë ujë). Vallë, a ka të adhuruar tjetër krahas Allahut?! Jo, por ata janë njerëz që i veshin (Allahut) të barabartë me Atë! 61. A ka më të mirë se Ai që e ka bërë Tokën të qëndrueshme, ka bërë në të lumenj, ka ngritur në të male dhe ka bërë midis dy deteve pengesë të padukshme?! Vallë, a ka të adhuruar tjetër krahas Allahut?! Jo, por shumica e tyre janë të paditur. 62. A ka më të mirë se Ai që i vjen në ndihmë nevojtarit të këputur, kur i lutet Atij, që jua largon të keqen dhe ju bën juve trashëgimtarë në tokë?! Vallë, a ka të adhuruar tjetër krahas Allahut?! Sa pak që reflektoni! 63. A ka më të mirë se Ai që ju rrëfen rrugën në errësirat e tokës dhe të detit dhe ju çon erërat si lajmëtare të mëshirës së Tij? Vallë, a ka të adhuruar tjetër krahas Allahut?! I Lartësuar qoftë Allahu dhe i Lavdëruar mbi çdo gjë që ia shoqërojnë (në adhurim). 64. A ka më të mirë se Ai, që zë fill krijimin dhe pastaj e ripërsërit atë, që ju jep mjete jetese nga qielli dhe toka?! Vallë, a ka të adhuruar tjetër krahas Allahut?! Thuaj (o Muhamed): “Sillni provat tuaja, nëse ajo që thoni është e vërtetë!” 65. Thuaj: “Askush, përveç Allahut, në qiell apo në Tokë, nuk i di të fshehtat dhe as nuk do ta dijë se kur do të ringjallet.” [En Neml, 59-65].

Pra, sa herë që Allahu përmend një nga provat e Tij, pas saj thotë: “Vallë, a ka të adhuruar tjetër krahas Allahut?!” – për të na e bërë të qartë se idhujtarët ndalonin para pohimit të Teuhidit Uluhije (të adhurimit) dhe jo të Teuhidit Rububije (Zotit Krujues) – edhe pse shumë prej tyre i bënë shok Allahut edhe në Teuhidin Rububije, siç do të vijë më pas inshaAllah. Por në përjgithësi, Allahu sjell argument kundër mohuesve të monoteizmit në adhurim vetë monoteizmin e tyre në krijim dhe përkujdesje.

El Melik – Gjithësunduesi i Madhëruar, Zotëruesi, është Ai që urdhëron dhe ndalon, që nuk i krijon krijesat e Tij me Fuqinë e Tij krijuese, pastaj t’i lërë ato pa ndonjë qëllim dhe pa i urdhëruar me asgjë e pa i ndaluar nga asgjë; pa i shpërblyer e pa i ndëshkuar; pasi që Sunduesi dhe Mbreti është Ai që urdhëron dhe ndalon, që jep dhe ndalon nga dhënia, që sjell dëm dhe dobi, që shpërblen dhe ndëshkon. [Autori i ka përfituar këto kryesisht nga libri i Ibnul Kajjim: Bedaiul Fevaid].

Prandaj dhe kërkimi i mbrojtjes së Allahut në suret “En Nas” dhe “El Felek” ka ardhur duke përmendur tre emrat e bukur të Allahut: “Er Rabb (Krijuesi, Zoti), El Melik (Sunduesi, Mbreti) dhe El ilah (i Adhuruari). Kur Allahut thotë: “Thuaj: “Kërkoj mbrojtjen e Zotit të njeërzve” – ky është pohim se Ai është Krijuesi i tyre që i ka sjellë ata në ekzistencë – por kur Allahu i krijoi njerëzit, a i ngarkoi me ndonjë detyrë, a i urdhëroi dhe a i ndaloi nga ndonjë gjë? Këtu vjen përgjigja në ajetin e dytë të sures En Nas: “Sunduesit të njerëzve”; duke pohuar kështu krijimin e njerëzve dhe urdhërimin e tyre, sepse Sunduesi urdhëron e ndalon, prandaj është sundues “A nuk i përket Allahut krijimi dhe urdhërimi?” [El A’raf, 54].

Pastaj vjen pyetja tjetër: Përderisa Allahu është Zot, Krijues, Sundues dhe Urdhërues, a nuk duhet që të duhet e të madhërohet nga krijesat e Tij, dhe a nuk duhet që drejtimi tek Ai të jetë synimi dhe qëllimi i krijimit dhe i urdhërimit?

Këtu vjen përgjigja në ajetin e tretë të sures En Nas : «(Kërkoj mbrotjtjen e) të Adhuruarit të njerëzve!” – D.m.th. kërkoj mbrojtjen e Atij, të Cilin njerëzit e adhurojnë dhe e duan, dhe i Cili është i Vetmi të Cilit i drejtohet robi i krijuar dhe i ngarkuar. Pra, këtu vjen Teuhidi i adhurimit, për të qënë qëllim dhe synim i krijimit, kurse 2 ajetet e mëparshme janë si përgatitje për këtë qëllim.

Këto dy sure (El Felek dhe En Nas), janë dy Rukjet më të mëdha në Kuran, me të cilat besimtari i kërkon mbrotje Allahut në kohë vështirësie dhe nevoje. Këto dy sure zbritën pikërisht kur i Dërguari i Allahut, Muhamedi (salallahu alejhi ue selem) u prek nga magjia, dhe për shkak të saj i dukej sikur kishte bërë diçka që në fakt nuk e kishte bërë, dhe vazhdoi në këtë gjendje për 40 ditë (ose 6 muaj, siç ka ardhur në transmetim tjetër), siç ka ardhur në hadith të saktë (te Buhariu dhe Muslimi). Nyjet e magjisë ishin pikërisht 11 nyje, aq sa numri i të dy sureve “El Felek” dhe “En Nas” të cilat zbritën pikërisht në atë kohë, për t’u zgidhur nga një nyje me secilin prej ajeteve.

Po kështu, kërkimi i mbrojtjes së Allahut nga djalli i mallkuar kur fillon të lexosh nga Kurani (fjala: Eudhu bilahi minesh shejtanirr rraxhim!) është bërë pikërisht me emrin “El ilah”, pra duke kërkuar mbrotjtjen e të Adhuruarit të Vetëm, sepse ky emër i përfshin atributet absolute të Allahut; dhe kërkimi i ndihmës nga Ky i Adhuruar i Përsosur, Zotërues i emrave më të bukur dhe cilësive më të larta, është Ai i Vetmi që mund ta ndihmojë dhe ta mbrojë atë që kërkon mbrojtjen e Tij nga djalli i mallkuar, i cili qëndron mes njeriut dhe kërkimit të mbrojtjes nga Zoti i tij.

Dhe kështu, kërkimi i mbrojtjes nga Allahu me Emrin e Tij “El ilah” – i Adhuruari, u shoqërua në të gjitha vendet dhe gjërat ku thuhet: “Eudhu bilahi minesh shejtani err rraxhim”, sepse Emri “Allah” është qëllimi i të gjitha Emrave të tjerë të Allahut, prandaj emrat e tjerë nuk bëhen të njohur dhe të veçantë për Allahun veçse duke përmendur edhe emrin Allah përkrah tyre, prandaj themi: “Allahu është Paqëdhënësi, Dhënësi i sigurisë, Mbikëqyrësi mbi gjithçka…” Pra, emri “Allah” bën të njohur emrat e tjerë, kurse emrat e tjerë nuk e bëjnë të njohur këtë emër.

Sa për ata që i shoqërojnë Allahut ortak në zotërim, pra në Teuhidin Rububije, disa prej tyre thonë se përkrah Allahut ekziston një krijues tjetër – edhe pse nuk thonë se krijuesi tjetër është i barabartë me Allahun – dhe këta janë idhujtarët dhe ata që u ngjajnë atyre prej sektit Kaderije (mohuesit e caktimit të Allahut, të cilët thonë se ka dy krijues të tjerë përveç Allahut: krijuesi i së mirës dhe krijuesi i së keqes; por nuk thonë se ata janë të barabartë me Allahun, prandaj këta janë quajtur “Mexhusët e këtij ymeti”. Edhe mutezilitë i janë bashkuar kaderive në lidhje me krijimin e veprave të krijesave.); por fakti që Zotërimi i Allahut është zotërim i plotë, absolut dhe gjithëpërfshirës, e rrëzon fjalën e tyre (idhujtarëve që i bëjnë Allahut shok në Zotërim), sepse Zotërimi i Allahut përfshin gjithçka gjendet në të prej trupave (të njerëzve, kafshëve, xhinëve, trupave qiellor, engjëjve, pemëve), cilësive (të krijesave), lëvizjeve dhe veprave të tyre gjithashtu; kurse kaderitë mexhusë thonë se Allahu nuk është Zot i veprave të kafshëve dhe kjo gjë nuk përfshihet në Zotërimin e Tij; sepse sipas tyre, si mund të përfshijë Zotërimi i Allahut diçka që nuk hyn nën caktimin, dëshirën dhe krijimin e Tij? (Sepse sipas kaderive, “Allahu nuk e ka dëshiruar veprën që do bënin krijesat, as nuk e ka krijuar as nuk e ka caktuar, sepse nuk mund të caktonte apo të dëshironte veprën e keqe që ata bëjnë, kështu që veprat e krijesave janë krijesa të vetë krijesave dhe jo të Allahut!” – Vërtet këta nuk  e njohin aspak Allahun, dhe nuk e dinë se Ai është i Urtë dhe i Gjithëdijshëm, dhe se asgjë nuk e krijon pa qëllim dhe pa urtësi!).

Idhujtaria e të gjithë popujve është dy lloje:

1. Idhujtari në hyjnizim dhe adhurim
2. Idhujtari në zotërim dhe krijim

– Lloj i parë i idhujtarisë

Idhujtaria në hyjnizim dhe adhurim është më e përhapura tek idhujtarët, dhe kjo është idhujtaria e adhuruesve të statujave, idhujve, engjëjve, xhinëve, njerëzve të mirë të gjallë apo të vdekur, të cilët thonë: “Nuk i adhurojmë këto veçse për të na afruar tek Allahu, duke na dhënë ndonjë vend.” [Ez Zumer, 3] – që të ndërmjetësojnë për ne tek Allahu, meqenëse ata janë më afër Allahut dhe kanë një vend tek Ai, për shkak të kësaj do të afrohemi edhe ne tek Allahu dhe do të kemi një vend tek Ai me ndërmjetësimin e këtyre idhujve, ashtu siç ndodh zakonisht në këtë botë, me afrimin dhe shërbimin që u bëhet ndihmësve të mbretit, të afërmve dhe të zgjedhurve të tij. (Pra, krahasojnë Allahun me krijesat dhe e vendosin Atë në vendin e mbretërve të kësaj bote).

Të gjitha Librat Qiellor, nga i pari tek i fundit, e rrëzojnë këtë idhujtari dhe e kundërshtojnë atë; i quajnë të neveritshëm ithtarët e tij dhe madje armiq të Allahut të Lartësuar.

Po kështu, të gjithë të Dërguarit e Allahut (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi ta!), nga i pari tek i fundit i tyre, kanë bërë të njëjtën thirrje kundër kësaj idhujtarie; madje Allahu nuk i ka shkatërruar ata që ka shkatërruar prej popujve të mëparshëm, veçse për shkak të kësaj idhujtarie të adhurimit të ndërmjetësve mes tyre dhe Allahut.

Origjina e idhujtarisë në adhurim është: bërja shok Allahut në dashurinë që i përket vetëm Allahut. Allahu i Madhëruar thotë: “Por megjithatë, ka prej njerëzve që në vend të Allahut marrin idhuj të cilët i barazojnë me Allahun dhe i duan njësoj si dashuria për Allahun, por ata të cilët kanë besuar, kanë dashuri edhe më të fortë për Allahun. E sikur të padrejtët  ta shihnin (tani) atë ndëshkim që do të shohin , (do të bindeshin se) e gjithë fuqia i përket vetëm Allahut  dhe se Allahu është i Rreptë në ndëshkim.” [El Bekare, 165]. Pra, Allahu i Lartësuar ka treguar se kushdo që do dikë apo diçka tjetër bashkë me Allahun, ashtu si do Allahun, ai e ka barazuar atë me Allahun; dhe ky është mendimi më i saktë nga dy mendimet në lidhje me kuptimin e ajetit: që ata i duan idhujt ashtu si duan Allahun; dhe ky është “barazimi” që përmend Allahu në ajetin: “Qoftë lavdëruar Allahu që krijoi qiejt dhe Tokën dhe bëri errësirën dhe dritën. E megjithatë, ata që nuk besojnë, sajojnë zota të tjerë si të barabartë me Zotin e tyre.” [El En’am, 1]; që sipas mendimit më të saktë, kuptimi i kësaj është: se ata barazojnë të tjerë me Allahun në adhurim, d.m.th. duan dhe adhurojnë të tjerë njësoj si Allahun. Po kështu do t’u thonë idhujtarët idhujve të tyre kur të jenë bashkë me ta në Zjarr: “Betohemi për Allahun, ne kemi qenë njëmend në humbje të qartë, kur ju kemi barazuar me Zotin e botëve!” [Esh Shuara.

Dihet mirë se ky barazim që ata bëjnë mes Allahut dhe idhujve të tyre, nuk është në të Qënit e Allahut Zotërues dhe Krijues të tyre, sepse ata e pohonin këtë gjë për Allahun, siç e ka thënë Allahu për ta, dhe se Toka dhe gjithçka gjendet në të është e Allahut, po ashtu se Allahu është Zotëruesi i shtatë qiejve dhe i Fronit (Arshit) të Madh, dhe se në Dorën e Allahut është zotërimi dhe sundimi i çdo gjëje, dhe se Ai ndalon por askush nuk mund t’i ndalojë Atij diçka; por barazimi që ata bënin ishte në dashuri dhe adhurim; kushdo që do dikë tjetër përveç Allahut, që i ka frikën atij dhe shpresën tek ai, dhe që i përulet atij ashtu si do, frikësohet dhe shpreson Allahun, kjo është pikërisht idhujtaria që Allahu nuk e fal; atëherë si është çështja e atij që do apo shpreson dikë tjetër më shumë se Allahun dhe që përpiqet me të gjitha përpjekjet për t’i bërë qefin atij më shumë se përpjekja për të arritur kënaqësinë e Allahut?! Pra, përderisa ai që barazon mes Allahut dhe të tjerëve në këto gjëra është idhujtar, atëherë çfarë do të ishte ai që i parapëlqen të tjerët ndaj Allahut?! Allahu në ruajtë nga zhveshja e zemrës nga Teuhidi dhe Islami ashtu si zhvishet gjarpri nga lëkura e tij! Pastaj një person i tillë mendon se është musliman monotesit! Pra, ky është një nga llojet e shirkut dhe idhujtarisë.

Argumentet që vërtetojnë se Allahu i Lartësuar është i Vetmi që duhet të adhurohet e rrëzon këtë idhujtari dhe dyshimet që hedhin ithtarët e saj, dhe ato argumente janë aq shumë sa nuk mund t’i përfshijë me dije veçse Allahu i Madhëruar; madje gjithçka që Allahu ka krijuar dhe ka sjellë në ekzistencë është provë dëshmuese e pamohueshme se Ai është i Vetmi që duhet të adhurohet, dhe po kështu është provë gjithçka që Ai ka urdhëruar.

I gjithë krijimi dhe urdhri i Allahut, çdo natyrshmëri me të cilën ka bërë të lindin e të jetojnë krijesat e Tij dhe logjika që Ai u ka vendosur njerëzve, të gjitha këto janë dëshmi se Ai është Allahu, përveç të Cilit nuk ka asnjë tjetër që meriton të adhurohet, dhe se çdo gjë tjetër që adhurohet përveç Tij është e pavlerë dhe e pavërtetë, që nuk meriton të adhurohet, kurse Allahu është i Vërteti, i Qarti – i Lartësuar dhe Larg çdo të mete është Ai!

Sa çudi! Si mund të thyhet urdhri i të Adhuruarit                    apo si mund ta mohojë atë mohuesi!

Ndërsa për Të ka dëshmi në çdo lëvizshmëri                            dhe në çdo palëvizshmëri, pambarim!

Në çdo gjë ka provë për Të                                                           që tregon se Ai është Vetëm Një.

– Lloj i dytë i idhujtarisë

Bërja shok Allahut në Zotërimin e Tij, si ata që thonë se ka krijues tjetër me Allahun, si mexhusët (adhuruesit e zjarrit) e të tjerë, të cilët thonë se bota ka dy zota: zoti i së mirës dhe zoti i së keqes.

Ose siç thonë filozofët dhe pasuesit e tyre, se: nga Ai (Krijuesi) nuk e ka zanafillën veçse njëshi i thjeshtë, dhe se zanafilla e të gjitha krijesave është mendja dhe shpirti (engjëjt), dhe zanafilla e kësaj bote është mendja efektive (ndonjëherë thonë se është kjo mendje efektive është engjëlli Xhibril), e cila është zot i çdo gjëje poshtë saj dhe komandues i saj!! (Sipas tyre, Zoti në fillim ka krijuar vetëm një gjë të thjeshtë, sepse nga Njëshi nuk mund të dalë më shumë se një gjë tjetër e thjeshtë, pastaj ajo gjë ka krijuar të dytën, pastaj janë shumuar gjërat nga njëra-tjetra, pa Dorën e Krijuesit, pa dijen apo fuqinë e Tij, por vetvetiu. – Filozofi i parë që kundërshtoi profesorin e vet, Platonin dhe të gjithë filozofët paraprirës të tij, në Greqinë e Lashtë, ishte Aristoteli, i quajtur Mjeshtri i Parë, i cili tha që bota është e vjetër dhe nuk është e krijuar, ndryshe nga të gjithë filozofët para tij që thonin se bota është e krijuar dhe ka Krijuesin e saj. Aristoteli ishte idhujtar që adhuronte idhujt e statujat. Pas tij erdhi Ebu Nasr el Farabi, Mjeshtri i dytë i filozofisë, i cili u zgjerua edhe më shumë në filozofi duke ndjekur gjurmët e Aristotelit ; dhe pas këtij erdhi Ebu Ali Ibën Sina (Avicena), Mjeshtri i tretë i filozofisë, i cili u përpoq të afronte filozofinë nga Islami, por me të gjitha përpjekjet e tij nuk arriti më shumë se ajo ku arritën Xhehmitë ekstremistë, madje ky ia kaloi atyre duke thënë se Krijuesi ekziston vetëm në mendjen njerëzore dhe jo në ekzistencën reale, dhe se Krijuesi nuk ka asnjë cilësi, nuk di, nuk ka fuqi të bëjë asgjë, nuk dëshiron asgjë, nuk urdhëron e nuk ndalon asgjë, nuk dëgjon, nuk e di numrin e yjeve dhe nuk di veçse gjërat e përgjithshme të krijimit dhe jo gjëra të detajuara. Engjëjt dhe xhinët nuk ekzistojnë realisht, por janë thjesht simbole të së mirës dhe të keqes, dhe profetët janë thjesht njerëz të zgjuar, kurse profetësia është profesion si gjithë të tjerat, që mësohet nga eksperienca dhe përvoja, madje profetësia është një profesion i ulët, kurse filozofia është më e lartë se profetësia. Avicena e mohon gjithashtu ringjalljen, dënimin dhe shpërblimin, xhenetin dhe zjarrin; dhe thotë se profetët i thanë këto gjëra thjesht për të rregulluar gjendjen e njerëzve, duke e quajtur politikë për të mirën e njerëzve, por jo se janë vërtet të Dërguarit e Zotit, i Cili gjithësesi nuk di gjë për krijesat dhe as nuk do tja dijë për fatin e tyre! Pra të gjithë këta janë mohues të Allahut, ateistë, të cilët, për shkak të injorancës së tyre të thellë, nuk e dinë se nuk ekziston asgjë në botë që të mund të krijojë diçka tjetër nga asgjëja, përveç Krijuesit të Vërtetë, i Cili thotë : «Kur ne dëshirojmë diçka, mjafton t’i themi asaj «Bëhu!» dhe ajo bëhet në çast!» [En Nahl, 40]]. Përveç kësaj, gjithçka që ekziston është çift, përveç Krijuesit që është Një ; «Çdo gjë Ne e kemi krijuar në çift, në mënyrë që të kujtoni!» [Edh Dharijat, 49].)

Kjo lloj idhujtarie është më e keqe se idhujtaria e adhuruesve të statujave, e mexhusëve dhe e të krishterëve, dhe kjo është idhujtaria më e ndytë në botë, sepse përmban anullimin dhe mohimin e të qënit e Zotit të Madhëruar Zot i Vërtetë dhe Krijues i gjithçkaje, dhe madje krijesat nuk janë krijesa të Tij por të diçkaje tjetër – gjë që nuk e ka përmbajtur asnjë lloj idhujtarie e asnjë populli.

Idhujtaria e Kaderive (mohuesit e caktimit të Allahut) është përmbledhur pikërisht nga kjo idhujtari, dhe është një derë që të çon në të, prandaj shokët e të Dërguarit të Allahut Allahu qoftë i kënaqur me ta!) i kanë krahasuar kaderitë me mexhusët (adhuruesit e zjarrit), siç ka ardhur nga Ibën Umeri dhe Ibën Abasi (Allahu qoftë i kënaqur me ta!). Autorët e Suneneve e kanë përcjellë këtë fjalë të ngritur tek i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) : «Ata kaderitë) janë mexhusët e këtij populli.»

Shumë shpesh, tek idhujtari bashkohen të dy llojet e idhujtarisë, apo mund të bëjë vetëm njërin prej tyre, dhe Kurani i Shenjtë, madje edhe librat e tjerë të zbritur nga Allahu, që të gjitha janë shumë të qarta dhe të drejtpërdrejta në rrëzimin e idhujtarisë dhe të idhujtarëve, si në Fjalën e Allahut : « Vetëm Ty të adhurojmë ! » [El Fatiha, 5], duke mohuar kështu idhujtarinë në dashuri dhe në adhurim ; kurse në Fjalën e Allahut : « dhe vetëm tek Ti mbështetemi ! » mohohet idhujtaria në krijim dhe zotërim.

Pra, ky ajet përmban «Veçimin e Njëshmërisë» në adhurim vetëm për Zotin e botëve, dhe se nuk lejohet t’i shoqërosh Allahut askënd dhe asgjë në veprat, shprehjet apo dëshirën e Tij!

Idhujtaria në vepra: si përulja në sexhde para dikujt tjetër përveç Allahut, rrotullimi rreth diçkaje tjetër përveç Kabes, qethja e kokës në shenjë adhurimi dhe përulje para dikujt tjetër përveç Allahut, puthja e gurëve përveç Gurit të Zi, ose puthja e varreve dhe rënia në sexhde para tyre. I Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) i ka mallkuar ata që i kthejnë varret e profetëve dhe të njerëzve të mirë në xhamia ku falen për Allahun, e si është për ata që i marrin varret për idhuj që adhurohen në vend të Allahut?! Ata që e bëjnë këtë, nuk e kuptojnë fjalën e Allahut : « Vetëm Ty të adhurojmë ».

Në hadith të saktë, i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) ka thënë: “Allahu i mallkoftë hebrenjtë dhe të krishterët, të cilët i kthyen varret e profetëve të tyre në vende adhurimi për Allahun ! » (Buhariu dhe Muslimi).

Në një hadith tjetër thotë: “Nga njerëzit më të këqinj që ekzistojnë janë ata të cilët do t’i zërë Kiameti ndërsa janë gjallë, dhe ata që i marrin varret për xhamia (ku falen për Allahun).» (Buhariu Mualak, Ahmedi dhe Ibën Huzjeme).

Në një hadith tjetër thuhet: “Ata që ishin para jush i merrnin varret për xhamia! Ju mos i merrni kurrë varret për xhamia! Unë ua ndaloj këtë gjë!” (Muslimi).

Në Musnedin e Imam Ahmedit dhe Sahihun e Ibën Hibanit, shënohet hadithi ku thuhet: “Allahu i mallkoftë ato gra që vizitojnë varret dhe ata që ndërtojnë xhami mbi to!”

Në një hadith tjetër thuhet: “Zemërimi i Allahut është shumë i madh mbi ata që i kthejnë varret e profetëve të tyre në xhamia!”

Në një hadith tjetër thuhet: “Ata që kanë qenë para jush ndërtonin xhami mbi varrin e njeriut të mirë kur ai vdiste, dhe pikturonin në të ato piktura! Ata janë krijesat më të këqija tek Allahu.” (Buhariu dhe Muslimi).

Në lidhje me vizitën e varreve, njerëzit janë tre llojesh:

1. Disa i vizitojnë të vdekurit dhe luten për ta që Allahu t’i falë e t’i mëshirojë; kjo lloj vizite është e lejuar në Islam.
2. Disa i vizitojnë varret dhe luten me emrin e tyre, duke i marrë ndërmjetës në lutjen e tyre; këta janë idhujtarët, njerëzit e injorantë dhe masat ekstremiste prej tyre.
3. Disa të tjerë i vizitojnë varret dhe i luten të vdekurve. Për këtë, i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) ka thënë: “Zoti im! Mos lejo që varri im të bëhet idhull që adhurohet!” Këta që e bëjnë këtë janë idhujtarë në Zotërimin e Allahut.

I Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) e ruajti fort çështjen e Njësimit të Allahut, duke zbatuar fjalën e Allahut: “Vetëm Ty të adhurojmë!”, prandaj edhe ndaloi nga namazi në dy kohët e lindjes dhe perëndimit të Diellit, sepse është rrugë për t’u ngjarë adhuruesve të Diellit, të cilët i bëjnë sexhde Diellit pikërisht në këto dy kohë. Për të parandaluar rrugën që të çon këtu, i Dërguari (salallahu alejhi ue selem) e ndaloi namazin pas faljes së Ikindisë dhe pas faljes së Sabahut, sepse këto dy kohë lidhen me kohët në të cilat idhujtarët i përulen Diellit.

Ndërsa për përuljen në sexhde për dikë tjetër përveç Allahut, i Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!) ka thënë: “Askujt nuk i takon t’i përulet në sexhde dikujt tjetër, përveç Allahut!” (Tirmidhiu). Fjala “Nuk i takon”, kur thuhet nga Allahu apo i Dërguari i Tij, ka qëllimit e ndalimit më të lartë, si në Fjalën e Allahut: “Por nuk i takon të Gjithëmëshirshmit të ketë fëmijë.” [Merjem, 2], apo në Fjalën e Allahut: “Ne nuk ia kemi mësuar atij (Muhamedit) poezinë dhe as nuk i takon atij kjo gjë!” [Jasin, 69]. Po kështu Fjala e Allahut: “As nuk e kanë zbritur atë (Kuranin) djajtë; as nuk u takon atyre kjo gjë.” [Esh Shuara, 210-211]. Dhe Fjala e Allahut: “Nuk na takonte neve (engjëjve) që të merrnim miq të tjerë përveç Teje.” [El Furkan, 18].

Prej idhujtarisë që kundërshton Fjalën e Allahut “Vetëm Ty të adhurojmë!” është edhe idhujtaria në të shprehur, siç është betimi në emër të dikujt apo diçkaje tjetër përveç Allahut; siç e ka transmetuar Imam Ahmedi dhe Ebu Daudi, se i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush betohet në dikë tjetër përveç Allahut, ai i ka bërë Allahut shok.”

Ibën Hibani ka përcjellë se Sead ibën Ubejde ka thënë: “Isha te Ibën Umeri (Allahu qoftë i kënaqur me ta!) dhe një burrë që ishte aty u betua në Kaqen. Ibën Umeri i tha: “Mjerë ti! Mos e bëj më këtë, sepse unë kam dëgjuar të Dërguarin e Allahut (salallahu alejhi ue selem) të thotë: “Kushdo që betohet në diçka tjetër përveç Allahu, i ka bërë Allahut shok!”

Prej idhujtarisë është gjithashtu fjala që dikush i thotë dikujt tjetër: “Çfarë të dojë Allahu dhe ti!”, siç ka ardhur në një hadith, ku një burrë i tha të Dërguarit të Allahut (salallahu alejhi ue selem): “Çfarë të dojë Allahu dhe ti!” Kurse ai i tha: “A po barazon dikë tjetër me Allahun? Thuaj: Çfarë të dojë vetëm Allahu!” (Ahmedi, Ibën Maxheh, Buhariu në Mufrad, etj).

Megjithëse Allahu i Lartësuar ka pohuar se edhe njeriu ka një lloj dëshire, si në Fjalën e Allahut: “për atë prej jush që dëshiron të ecë në rrugën e drejtë” [Et Tekvir, 28], por si është gjendja për atë që thotë: “Unë i mbështetem Allahut dhe ty! – Mua më mjafton Allahu dhe ti! – Nuk kam tjetër përveç Alahut dhe ty! – Kjo është nga Allahu dhe ti! – Kjo është nga bereqeti i Allahut dhe bereqeti yt! – Unë kam Allahun në qiell dhe ty në Tokë!”

Krahaso mes këtyre shprehjeve që i përdor shumica e njerëzve sot, dhe shprehjes që i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) e ndaloi të thuhet: “Si të dojë Allahu dhe si të duash ti!” Pastaj shih se cila është më e keqe dhe më e padrejtë, për t’u bërë e qartë se thënësi i tyre është edhe më larg Fjalës së Allahut “Vetëm Ty të adhurojmë!” dhe se e meriton më shumë përgjigjen e të Dërguarit “A po barazon dikë tjetër me Allahun?”, sepse përgjigja e të Dërguarit ishte për atë që barazoi të Dërguarin e Allahut me Allahun, kurse këta sot barazojnë me Allahun njerëz që janë larg e më larg Allahut!

Ta themi të përmbledhur: adhurimi i përmendur në Fjalën e Allahut: “Vetëm Ty të adhurojmë!” është: të bërit sexhde, mbështetja, përgjërimi, devotshmëria, frika, pendimi, zotimi, betimi, tesbihet, tekbiri, thënia e shehadetit, falënderimi, kërkimi i faljes, rruajtja e kokës për adhurim dhe nënshtrim para Allahut në Haxh apo Umra, lutja; që të gjitha këto janë e drejtë e posaçme e Allahut.

Në “Musnedin”, e Imam Ahmedit transmetohet se: “Tek i dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) sollën një burrë, i cili kishte kryer një mëkat, dhe kur qëndroi para të Dërguarit, ai burri tha: “O Zot! Unë pendohem tek Ti për atë që kam bërë dhe nuk pendohen tek Muhamedi!” Atëherë i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) tha: “Ai e dika se Kujt i takon kjo e drejtë (pranimi i pendimit)!”

Ndërsa idhujtaria në lidhje me dëshirat dhe qëllimet, është një det pa breg dhe të rrallë janë ata që shpëtojnë prej saj; kushdo që nuk ka për qëllim arritjen e kënaqësisë së Allahut me një punë që bën, ai nuk e ka realizuar Fjalën e Allahut: “Vetëm Ty të adhurojmë!”, sepse kjo Fjalë është Feja e pastër e Ibrahimit, me të cilën Allahu i ka urdhëruar të gjithë robërit e Tij, dhe nuk pranon asgjë përveç saj, nga askush prej tyre; dhe kjo fjalë është vetë Islami: “E kush kërkon fe tjetër përveç Islamit, ajo nuk do të pranohet prej tij dhe në botën tjetër ai do të jetë nga të humburit!” [Al Imran, 85.

Kapu fort pas kësaj baze dhe ktheje mbrapsht atë që kanë nxjerrë ndjekësit e risive dhe idhujtarët, që ta realizosh kuptimin e adhurimit të Allahut.

Në rast se dikush thotë: “Idhujtari ka për qëllim madhërimin e Anës së Allahut, dhe për shkak të Madhështisë së Tij, nuk duhet që të hysh tek Ai veçse me anë të ndërmjetësve, njësoj si me mbretërit! Pra, idhujtari nuk ka për qëllim ta nënvlerësojë Anën e Allahut, por ka qëllim ta madhëroje atë, dhe kur thotë: “Vetëm Ty të adhuroj”, d.m.th. që këto ndërmjetës i adhuroj që të më afrojnë tek Allahu dhe të më fusin tek Ai; por qëllimi është Allahu, kurse këto janë mjete.” Kështu që, përse vetëm kaq gjë tërhoqi zemërimin e Allahut, përjetësimin në Zjarr, detyrueshmërinë e derdhjes së gjakut dhe lejimin e pasurive të tyre? A lejohet logjikisht që Allahu t’i lejojë robërve të Vet afrimin tek Ai me anë të ndërmjetësve, pastaj ndalimi i kësaj të përfitohet vetëm nga tekstet Hyjnore? Apo kjo është diçka e papranueshme në logjikë dhe në Sheriat gjithashtu, dhe se asnjë legjislacion Hyjnor nuk mund ta lejojë atë?

Ku qëndron sekreti që vetëm kjo gjë nuk falet, ndryshe nga mëkatet e tjera, siç thotë Allahu: “Allahu nuk fal që t’i bëhet shok Atij, por përveç kësaj ia fal kujt të dojë Ai. Kushdo që i bën shok Allahut, ai ka bërë trillimin më të madh!” [En Nisa, 48].

I themi (atij që thotë fjalët e mësipërme): Idhujtaria është dy lloje:

1. Idhujtari që lidhet direkt me të Adhuruarin (Allahun), Emrat, Atributet dhe veprat e Tij.
2. Idhujtari në adhurimin e të Adhuruarit (Allahut) dhe sjelljen me Të, edhe nëse personi që e bën këtë beson se Allahu nuk ka shok në Veten apo Atributet e Tij.

Ky lloji i dytë i idhujtarisë është ai për të cilin folëm deri tani dhe për të cilin do të vazhdojmë të flasim deri sa të sqarohet mirë, me lejen e Allahut.

Kurse në lidhje me llojin e parë të idhujtarisë, ajo ndahet gjithashtu në dy lloje :

E para: Idhujtari e cenimit dhe anullimit (mohimit); dhe ky është lloji më i pafytyrë i idhujtarisë, siç ishte idhujtaria e Faraonit që tha : «E kush na qënka Zoti i botëve?!» [Esh Shuara, 23], dhe që i tha Hamanit: «Më ndërto një ndërtesë të lartë që të mund të arrij në hapësirë. Në hapësirat e qiejve e të shoh të Adhuruarin e Musait, sepse mendoj se ai është gënjeshtar!» [Gafir, 36-37].

Idhujtaria dhe anullimi janë të pandarë ; çdo idhujtar është anullues dhe çdo anullues është idhujtar, por vetë idhujtaria nuk kushtëzon bazën e anullimit, por mundet që idhujtari ta pohojë Krijuesin dh Atributet e Tij, por të anullojë nga Ai të drejtën e monoteizmit.

Origjina e idhujtarisë dhe baza në të cilën ajo kthehet është : anullimi, i cili është 3 llojesh :

1. Anullim i krijesës nga të pasurit Krijues.
2. Anullim i Krijuesit nga Atributet Absolute të Tij.
3. Anullim i sjelljes së robërve kundrejt Krijuesit për sa i përket adhurimit Vetëm të Atij.

Këtij lloj i përket edhe idhujtaria e atyre që thonë se Allahu dhe krijesat janë një e pandarë, dhe po ashtu idhujtaria e ateistëve që thonë se Bota është e vjetër dhe pa fillim, dhe se gjërat e reja që ndodhin janë që të gjitha të mbështetura në shkaqe dhe mjete që sjellin domosdoshmërisht ekzistencën e tyre; dhe këto gjëra i quajnë: mendjet dhe shpirtrat.

Prej këtij lloj është edhe idhujtaria e atyre që anullojnë Emrat dhe Atributet e Allahut, siç janë Xhehmitë, el Keramita dhe ekstremistët e Mutezilive.

E dyta: Idhujtaria e shëmbëllimit; idhujtaria e atyre që marrin të adhuruar tjetër bashkë me Allahun, si të Krishterët me Mesihun, Hebrenjtë me Uzejrin, dhe mexhusët që ia atribuojnë ngjarjet e mira “dritës” kurse ato të këqiat “errësirës”. Edhe idhujtaria e kaderive mexhusit është përfituar pikërisht nga kjo lloj idhujtarie, dhe këta janë numri i madh i idhujtarëve të botës, që i përkasin etnive dhe kombeve të ndryshme. Disa prej tyre adhurojnë objekte qiellore; të tjerë adhurojnë objekte tokësore; të tjerë pretendojnë se zoti i tyre është më i madhi nga të gjithë të adhuruarit e tjerë; të tjerë pretendojnë se zoti i tyre është një nga grupi i zotave; të tjerë thonë se zoti i tyre është ai që kur e veçojnë në adhurim dhe në lutje, ai u përgjijet dhe kujdeset për ta; disa të tjerë pretendojnë se i adhuruari i tyre më i poshtëm i afron ata tek ai më lart atyre, pastaj ai që është më lart, i afron tek një tjetër edhe më lartë për nga vendi, deri sa të gjithë këta të adhuruar t’i afrojnë ata tek Allahu i Madhëruar; dhe kështu, ndërmjetësit mund të jenë herë më shumë e herë më pak në numër.

Nëse të bëhen të qarta këto grupe idhujtarësh, dhe fakti që i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) e kundërshtoi fortë atë që i bën shok Allahut në veprat, fjalët dhe qëllimet e tij, siç e përmendëm më parë, do të hape para teje dera e përgjigjes për pyetjen e mësipërme.

Pra, themi: Dije se e vërteta e idhujtarisë është : të barazosh krijesën me Krijuesin dhe të shëmbëllesh krijesën me Krijuesin.

Pra, idhujtari krahason krijesën me Krijuesin në atributet e të qënit i Adhuruar: në të qënit i Vetmi që zotëron të mirën dhe të keqen, dhënien dhe ndalimin; prandaj kushdo që i lidh këto gjëra më ndonjë prej krijesave, ai e ka shëmbëllyer dhe krahasuar atë me Krijuesin, dhe ka barazuar mes dheut dhe Zotit të gjithësisë. A ekziston mëkat dhe lajthitje më e madhe se kjo?!

Dije se nga veçoritë e të Adhuruarit është Përsosmëria Absolute në çdo pikëpamje dhe aspekt; pa pasur asnjë të metë nga asnjë këndvështrim; prandaj adhurimi duhet t’i takoje vetëm Atij dhe askujt e asgjëje tjetër; sipas logjikës, fesë dhe natyrshmërisë njerëzore. Kushdo që ia atribuon këto atribute dikujt tjetër, ai ka barazuar krijesën me Atë që nuk ka të ngjashëm me Të; dhe për shkak të shëmtisë së madhe dhe përfshirjen e padrejtësisë më të madhe që ekziston, Ai i Cili ia ka bërë detyre Vetvetes Mëshirën, këtë gjë nuk e fal kurrë.

Nga veçoritë e të qënit i Adhuruar është gjithashtu: adhurimi që nuk qëndron veçse mbi dy këmbët e Dashurisë dhe Nënshtrimit; kushdo që këto dyja ia dedikon dikujt tjetër përveç Allahut, ai e ka barazuar atë me Allahun e Madhëruar, në diçka që është e drejtë absolute vetëm e Allahut. Shëmtia e kësaj është e rrënjosur në logjikë dhe natyrshmëri, por kur djajtë e ndryshuan natyrshmërinë e shumicës së krijesave dhe i nxorën ata nga feja e tyre, dhe i urdhëruan ata t’i bëjnë shok Allahut pa pasur asnjë lloj argumenti – siç ka njoftuar për këtë krijesa që e njeh më shumë Allahun se çdo krijesë tjetër (Muhamedi – salallahu alejhi ue selem – në hadithin e nxjerrë nga Muslimi me numër 2865) – atëherë ata u verbuan para shëmtisë së idhujtarisë sa që kujtuan se ishte diçka e mirë!

Nga veçoritë e të qënit i Adhuruar është gjithashtu: të rënit me kokë në tokë, në sexhde për të Adhuruarin, kështu që kushdo që bën sexhde për dikë tjetër, ai e ka barazuar atë me Allahun.

Po kështu, nga veçoritë e të Adhuruarit është: mbështetja tek i Adhuruari; kush i mbështetet dikujt tjetër përveç Tij, e ka përngjasuar atë me Allahun.

Nga ato veçori është gjithashtu: pendimi; kush pendohet tek dikush tjetër përveç Allahut, i ka bërë shok Allahut.

Nga ato veçori është edhe: të betuarit me Emrin e Allahut në shenjë madhërimi; kushdo që betohet në diçka tjetër, ai e ka barazuar atë me Allahun.

Po kështu kurbani; kush therr kurban për dikë tjetër përveç Allahut, e ka barazuar atë me Allahun.

Kjo përsa i përket barazimit të krijesës me Krijuesin, ndërsa sa i përket shëmbëllimit me Krijuesin:

Kushdo që bën mendjemadhësi dhe kryelartësi, dhe i fton njerëzit në lavdërimin e tij, në të shpresuarit tek ai dhe në të pasurit frikë prej tij, ai e ka shëmbëllyer vetveten me Allahun dhe i ka ndërhyrë Allahut në Zotërimin e Tij; patjetër që ky meriton të poshtërohet nga Allahu me poshtërimin më të madh, dhe të bëhet si pluhuri në këmbët e krijesave.

Në hadith të saktë (të nxjerrë nga Muslimi), i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) ka thënë: “Allahu i Madhëruar thotë: “Madhështia është veshja ime dhe Kryelartësia është manteli Im; kushdo që më konkuron në ndonjërën prej këtyre, do ta dënoj atë.”

Përderisa skulptori që i bën skulpturat me dotën e tij, është nga njerëzit që do të dënohen më shumë në botën tjetër, për shkak të shëmbëllimit të tij me Allahun thjesht në skulpturë apo pikturë, atëherë si është çështja e atij që shëmbëllehet me Allahun në Zotërimin dhe Hyjnizimin e Tij?! I Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) ka thënë: “Njerëzit me dënim më të madh në botën tjetër do të jenë skulptorët, të cilëve do t’u thuhet: “Jepuni shpirt atyre që krijuat!” [Buhariu dhe Muslimi].

Në një hadith tjetër të saktë, i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) thotë: “Allahu i Madhëruar thotë: “Nuk ka më të padrejtë se ata që krijojnë si krijimi Im! Le të krijojnë një kokërr misri apo një kokërr elbi!” [Buhariu dhe Muslimi].

Po kështu ata që shëmbëllehen me Allahun e Madhëruar në të quajturit me emra që i përkasin vetëm Allahut, si Mbreti i mbretërve, Gjykatësi i gjykatësve, Udhëheqësi i udhëheqësve, e kështu.

Ka ardhur në hadith të saktë, se i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) ka thënë: “Emrat më të përbuzur tek Allahu janë të atyre njerëzve që e quajnë veten Shahan Shah – Mbreti i mbretërve; ndërkohë që nuk ka Mbret tjetër absolut përveç Allahut!” [Buhariu dhe Muslimi – Në një transmetim tjetër thuhet: “Njeriu më i urryer tek Allahu është ai që e quan veten Mbreti i mbretërive!” [Muslimi].

Pra, barazimi dhe shëmbëllimi janë realiteti i idhujtarisë, prandaj ai që mendon se duke i dedikuar një adhurim të caktuar dikujt tjetër përveç Allahut, me qëllimin për t’u afruar tek Allahu, ai gabon dhe i ka marrë diçka që i takon vetëm Allahut për t’ia dhënë dikujt tjetër, dhe kështu i ka bërë shok Allahut në adhurim; kjo gjë është e shëmtuar në logjikë dhe në fe; prandaj edhe nuk lejohet kjo gjë dhe as nuk falet, kështu që mësoje mirë këtë.

Dije gjithashtu, se ai që mendon se Allahu i Lartësuar nuk e dëgjon apo nuk i përgjigjet lutjes së tij, veçse duke marrë një ndërmjetës për këtë gjë, apo duke ia kërkuar këtë gjë ndërmjetësit, ky ka menduar për Allahun mendim shumë të keq! Nëse ky mendon se Allahu nuk di dhe nuk dëgjon veçse nëse ia thotë një ndërmjetës, kjo do të ishte mohim i dijes së Allahut, dëgjimit dhe perceptimit të Tij absolut; dhe ky do të mjaftonte si një mëkat i madh; dhe nëse mendon se Allahun dëgjon e shikon, por ka nevojë për një ndërmjetës që ta zbusë dhe t’i flasë mirë për këtë, padyshim që ky ka mendim të keq për Zotin e vet dhe të mirat e Zotit ndaj tij.

Thënë përmbledhur, mëkati më i madh tek Allahu është të menduarit keq për Allahun, prandaj i ka kërcënuar me kërcënimin më të rëndë në Librin e Tij ata që mendojnë keq për Të, si në Fjalën e Allahut: “Për t’i ndëshkuar hipokritët dhe hipokritet, idhujtarët e idhujtaret, që mendojnë keq për Allahun. Radha e fatkeqësisë le t’i godasë ata! Allahu është zemëruar me ata, i ka mallkuar dhe u ka përgatitur Xhehenemin; eh, sa vend i shëmtuar që është ai!” [El Fet’h, 6]. Po kështu, për të dashurin e Tij, Ibrahimin (alejhis selam), Allahu thotë: “86. Vallë, a dëshironi hyjni të rreme në vend të Allahut? 87. Çfarë mendoni ju për Zotin e gjithësisë?” [Es Saffat, 86-87]. D.m.th. Si mendoni ju se do tju shpërblejë Ai, nëse adhuroni të tjerë përkrah Tij, apo nëse mendoni se Ai ka nevojë për ndërmjetës që t’i tregojë nevojat e robërve të Tij; e të ngjashme me këto?

Çështja me Allahun ndryshon nga ajo e mbretërve, të cilët kanë nevojë patjetër për ndërmjetës e ndihmës, sepse ata janë të paaftë dhe të dobët, dhe nuk mund t’i dinë gjendjet dhe nevojat e nevojtarëve në mbretërinë e tyre.

Kurse Ai, të Cilin nuk e angazhon një zë nga një zë tjetër (por i dëgjon të gjitha zërat e krijesave në të njëjtën kohë), mëshira e të Cilit ia ka kaluar zemërimit të Tij, dhe i Cili ia ka bërë mëshirën detyrë Vetvetes; çfarë dobie do të kishin ndërmjetësit tek Ai? Prandaj, kushdo që merr ndërmjetës mes tij dhe Allahut, ai ka menduar për Allahun mendimin më të keq. Kjo është diçka që Allahu nuk do ia lejonte kurrë robërve të Tij, dhe kjo madje është e pamundur në logjikën dhe natyrshmërinë e pastër.

Dije gjithashtu se nënshtrimi dhe hyjnizimi që njeriu i bën atyre ndërmjetësve është i shëmtuar në vetvete – siç e sqaruam më parë – sidomos kur ai që adhurohet është rob dhe krijesë e Zotëruesit Madhështor, të Mëshirshëm, që është afër dhë që i përgjigjet lutjeve; siç thotë Allahu: “Ai ju ka sjellë një shembull nga vetë jeta juaj: A janë skllevërit tuaj pjesëtarë të barabartë me ju në pasurinë, që Ne ju kemi dhënë juve dhe, a u frikësoheni atyre ashtu, siç i frikësoheni njëri-tjetrit? Ja, kështu Ne ua shpjegojmë shenjat Tona njerëzve që mendojnë.” [Er Rum, 28]. D.m.th. Nëse askush nga ju nuk pranon që skllavi i tij të jetë ortak i tij në pasurinë e tij, atëherë si më bëni Mua ortakë nga robërit e Mi, në diçka që më përket vetëm Mua: në adhurimin, i cili më takon vetëm Mua dhe nuk i përshtatet askujt tjetër përveç Meje? Ai që e pretendon këtë gjë, nuk më ka vlerësuar ashtu si e meritoj dhe nuk më ka madhëruar ashtu si e meritoj.

Pra, nuk e ka vlerësuar Allahun me vlerësimin që i takon, dikush që adhuron përkrah Tij diçka tjetër që mendon se e afron te Allahu. Allahu i Madhëruar thotë: “O njerëz! Është sjellë një shembull, prandaj dëgjojeni me kujdes: “Ato që ju i adhuroni në vend të Allahut, nuk mund të krijojnë as edhe një mizë, edhe nëse bashkohen të gjithë për këtë. Madje, nëse miza u merr atyre diçka, ata nuk mund t’ia marrin më asaj. I dobët është edhe kërkuesi (idhujt) edhe e kërkuara (miza).” pastaj thotë: “Ata (idhujtarët) nuk e kanë vlerësuar Allahun ashtu siç i takon Atij. Vërtet, Allahu është i Fortë, i Plotfuqishëm.” [El Haxh, 73-74]. Dhe thotë gjithashtu: “Ata nuk e kanë vlerësuar siç duhet fuqinë e Allahut. Në Ditën e Kiametit, e tërë Toka do të jetë në grushtin e Tij, ndërsa qiejt do të mbështillen nën të djathtën e Tij. Qoftë i lavdëruar Ai dhe i lartësuar mbi idhujt që ia shoqërojnë Atij (në adhurim)!” [Ez Zumer, 67]. Pra, nuk e ka vlerësuar të Fortin dhe të Fuqishmin ashtu si i takon, dikush që i shoqëron Atij për ortak dikë të dobët dhe të përçmuar.

Nëse do të hulumtoje pak rreth të gjitha sekteve të humbjes dhe bidatit, do të gjeje se baza e humbjes së tyre qëndron në dy gjëra:

E para: Mendimi i tyre i keq për Allahun.

E dyta: Mosvlerësimi i Allahut ashtu si i takon Atij. Ai që mendon së Allahu nuk ka dërguar profetë dhe nuk ka zbritur Libra, por i ka lënë krijesat pa ndonjë detyrë apo qëllim, sigurisht që ky nuk e ka vlerësuar Allahun ashtu si i takon Atij.

As ai që mohon Fuqinë e Allahut dhe lidhjen e saj me veprat e krijesave, të mira apo të këqia, duke i nxjerrë ato nga të qënit krijesa të Allahut dhe nën Fuqinë e Tij, nuk e ka vlerësuar Allahun ashtu si i takon.

As ata që qëndrojnë në anën e kundërt të këtyre nuk e kanë vlerësuar Allahun ashtu si i takon; ata që thonë se Allahu i dënon robërit e Tij për gjëra që ata nuk i kanë bërë, madje i ndëshkon ata për diçka që e ka bërë Vetë Ai! Por, nëse logjika nuk e pranon që zotëriu ta detyrojë skllavin e vet për të bërë diçka të caktuar, pastaj ta dënojë pse e bëri atë, atëherë si mund të dalë diçka e tillë nga më i Drejti i të drejtëve?! Fjala e këtyre është edhe më e keqe se ajo e kaderive mexhusit të poshtëruar.

As ai që mohon mëshirën e Allahut, dashurinë e Tij, kënaqësinë e Tij, zemërin dhe urtësinë e Tij, apo realitetin e veprës së Tij, si dhe thotë që Allahu nuk bën asnjë vepër me zgjedhjen e Tij, madje të gjitha veprat e Tij janë të ndara krejtësisht prej Tij.

As ata që thotë se Allahu ka bashkëshorte dhe fëmijë, apo që është i shkrirë në krijesat e Tij, apo se Ai është vetë gjithësia dhe ekzistenca, nuk e kanë vlerësuar Allahun ashtu si i takon Atij.

As ata që thonë se Allahu i ngriti armiqtë e të Dërguarit të Allahut (salallahu alejhi ue selem) dhe të familjes së tij, duke u dhënë atyre pushtetin dhe duke ulur të dashurit e të Dërguarit dhe njerëzit e familjes së tij, nuk e kanë vlerësuar Allahun ashtu si i takon Atij. Madje kjo përmban fyerjen më të madhe ndaj Allahut; i Lartësuar është Allahu dhe i Pastër nga fjala e rafidive mohues!

Kjo madje është përfituar nga fjala e hebrenjve dhe të krishterëve, të cilët thonë se: “Zoti i botëve dërgoi një mbret të padrejtë, i cili pretendoi se ishte profet, duke gënjyer ndaj Allahut, dhe qëndroi një kohë të gjatë duke thënë: Zoti më ka urdhëruar për këtë gjë e më ka ndaluar nga ajo gjë; dhe e lejonte gjakun e profetëve të Allahut dhe të dashurve të Tij, por megjithatë Allahu e ndihmonte atë, i jepte fitore dhe mrekullira e prova për të treguar vërtetësinë e tij; i nënshtronte atij zemrat e njerëzve dhe trupat e tyre, e zgjeronte mbretërinë e tij dhe i nënshtronte armiqtë e tij, dhe kjo zgjati për më shumë se tetëqind vjet.”

Nëse e krahason fjalën e këtyre me atë të rafidive, do i gjesh të njëjta.

As ai që pretendon se Allahu nuk do i ringjallë të vdekurit, nuk do i ngjallë ata që janë në varre për t’ua bërë të qartë robërve të Tij atë për të cilën kundërshtoheshin në këtë botë, dhe për ta ditur ata që mohuan se ata ishin gënjeshtarë, as ky nuk e ka vlerësuar Allahun ashtu si i takon Atij.

Kjo është një temë e gjerë, por qëllimi është se kushdo që adhuron diçka tjetër bashkë me Allahun, ai adhuron një djall, kurse Allahu thotë: “A nuk e kam marrë besën tuaj, o bij të Ademit, që të mos e adhuroni djallin? Me të vërtetë, ai është armik i betuar për ju!” [Jasin, 60-61]. Nuk ka njeri prej bijëve të Ademit që adhuron diçka, çfarëdo të që jetë, veçse adhurimi i tij i shkon shejtanit; adhuruesi kënaqet me adhurimin që i bën asaj gjëje që adhuron për të arritur qëllimin e tij, dhe po ashtu i adhuruari kënaqet me madhërimin që i bën ky adhurues dhe barazimin që i bën atij me Allahun e Madhëruar – dhe kjo është kënaqësia më e madhe e shejtanit, prandaj Allahu i Madhëruar thotë: “Ditën kur Ai do t’i tubojë të gjithë, do të thotë: “O grumbull i xhinëve! Ju mashtruat shumë njerëz!” – Miqtë e tyre (xhinëve) prej njerëzve do të thonë: “O Zoti ynë! Ne u kënaqëm me njëri – tjetrin dhe arritëm në afatin tonë, të cilin na e pate caktuar Ti”. Allahu do të thotë: “Zjarri është vendqëndrimi juaj, ku do të qëndroni përgjithmonë, përveç kohës që do Allahu. Vërtet, Zoti yt është i Urtë, i Gjithëdijshëm.” [El A’raf, 128].

Ky ishte një tregues i hollë i sekretit për shkakun e të cilit idhujtaria është mëkati më i madh tek Allahu, të cilin Allahu nuk e fal kurrë pa u penduar sinqerisht prej tij para vdekjes, dhe se ky mëkat bën të detyrueshën përjetësinë në dënimin e tmerrshëm të xhehenemit të atij që e bën atë; dhe se ndalimi dhe shëmtia e tij nuk është vetëm me ndalimin Islam të tij, por është absurde në logjikën e shëndoshë që Allahu t’u lejojë robërve të Vet të adhurojnë dikë tjetër përveç Tij, ashtu si është absurde diçka që është në kundërshtim me Atributet dhe Cilësitë e Tij Absolute.

Në lidhje me adhurimin e Allahut dhe mbështetjen tek Ai, njerëzit ndahen në katër grupe:

1. Grupi më i lartë dhe më i mirë: janë ata që adhurojnë Allahun dhe i mbështeten Atij që t’i ndihmojë në adhurimin e Tij. Adhurimi i Allahut është qëllimi i tyre dhe ajo që i kërkojnë Allahut për t’i ndihmuar ata në adhurimin e Tij dhe për t’u dhënë sukses atyre në adhurimin e Tij është synimi i tyre final. Prandaj, gjëja më e mirë që mund t’i kërkohet Allahut është ndihma për të arritur kënaqësinë e Tij, gjë të cilën i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) ia mësoi Muadh ibën Xhebel kur i tha: “O Muadh! Betohem në Allahun, se unë të dua ty! Pas çdo namazi, mos lër pa thënë: “Zoti im! Më ndihmo në përmendjen Tënde, falënderimin Tënd dhe adhurimin Tënd më të mirë!” [Sahih – Ahmedi, Ebu Daudi, Nesai]. Pra, lutja më e mirë është kërkimi i ndihmës nga Allahu për të arritur kënaqësinë e Tij.
2. Në anën e kundërt me këtë qëndron grupi i dytë: ata që i kthejnë shpinën adhurimit të Allahut dhe kërkimit të ndihmës prej Tij për adhurimin e Tij. Këta as nuk e adhurojnë Allahun as nuk kërkojnë ndihmë nga Ai në adhurimin e Tij; madje nëse ndonjëri prej këtij grupi i kërkon Allahut diçka apo ndihmë për diçka, ajo ka të bëjë me ndonjë interes apo dëshirë personale të tij, nga gjërat e kësaj bote. Sigurisht që Allahut i kërkojnë të gjitha krijesat e Tij që janë në qiej e në Tokë, miqtë e Tij (besimtarët) dhe armiqtë gjithashtu, e Ai u jep këtyre dhe atyre, në këtë botë. Edhe Iblisit madje, që është krijesa më e urryer tek Allahu, Ai ia dha atë që i kërkoi, ia plotësoi dëshirën që kishte dhe e la të kënaqet me të (deri në kohën e caktuar të Kiametit), por përderisa kjo gjë nuk ishte ndihmë për të në arritjen e kënaqësisë së Allahut, patjetër që do të ishte shtim në arrogancën e tij dhe në largimin e tij nga Allahu dhe Mëshira e Tij. Kështu është me të gjithë ata që i luten Allahut dhe i kërkojnë Atij ndihmë për diçka që nuk lidhet me bindjen ndaj Tij, lutja e tij veçse e largon atë edhe më shumë nga Allahu.

Ai që ka logjikë duhet ta kuptojë mirë këtë, dhe ta dijë mirë se plotësimi që i bën Allahu lutjes së dikujt nuk është për shkak të vendit që ka ai tek Allahu, sepse mundet që dikush t’i kërkojë Allahut diçka të caktuar dhe Allahu t’ia plotësojë atë, por ajo të jetë shkak për shkatërrimin e tij, ndërsa e kundërta e kësaj dhe mosplotësimi i asaj lutje të jetë mbrojtje dhe ruajtje për të.

Gjithësesi, i ruajturi është vetëm ai që ruan Allahu, dhe çdo njeri e njeh vetveten.

Shenja e kësaj është se, kur një person që Allahu e ka ruajtur nga diçka që do e dëmtonte nëse do ia plotësonte atë lutje, ndërsa ai përson nuk e di dhe nuk e kupton këtë gjë, dhe kur ai sheh që Allahu i plotëson lutjet apo nevojat e dikujt tjetër, fillon të mendojë keq për Allahun, dhe zemra i mbushet me këtë gjë pa e kuptuar; shenja e kësaj është se ai e quan atë fatkeqësi si caktim të Allahut, por nga brenda vetes e quan të gabuar atë.

Allahu i Madhëruar e ka zbuluar plotësisht kuptimin e kësaj në Fjalën e Tij: “15. Për sa i përket njeriut, kur Zoti i tij e sprovon atë, duke e ngritur lart dhe duke i dhënë mirësi, ai thotë: “Zoti im më ka nderuar.” 16. Por, kur e sprovon atë, duke ia ngushtuar mjetet e jetesës, ai thotë: “Zoti im më ka poshtëruar”. 17. Nuk është kështu!…” [El Fexhr, 15-17]. D.m.th: Jo të gjithë ata që u jap të mira e bollëk, e bëj këtë për t’i nderuar ata, apo se ata kanë një vend tek Unë, por kjo është provim nga Unë dhe sprovë për të: A do të më falënderojë, dhe kështu do i jap edhe më shumë, apo do jetë mosmirënjohës, dhe atëherë do ia heq përsëri atë dhe do t’ia jap dikujt tjetër?

Po kështu, jo të gjithë ata që i sprovoj dhe u pakësoj furnizimin, e bëj këtë sepse ai nuk ka vlerë tek Unë, por kjo është sprove dhe provim nga Unë për të: A do të durojë, që pastaj t’i jap shumëfishin e asaj që ka humbur, apo do të shfaqë pakënaqësi dhe atëherë ajo që do të marrë është vetëm pakënaqësia?

Pra, Allahu i Madhëruar ka treguar se nderimi dhe poshtërimi nuk sillen rreth pasurisë, bollëkut apo varfërisë – përndryshe Allahu ia zgjeron furnizimin mohuesit dhe jobesimtarit, jo për ta nderuar atë, dhe ia pakëson atë besimtarit, jo se ai nuk ka vlerë tek Allahu; por nderimi që i bën Allahu robërve të Tij është nderimi që u bën atyre që u jep sukses për ta njohur Atë, për ta dashur Atë, për ta adhuruar Atë dhe për t’i kërkuar ndihmë Atij në adhurimin ndaj Tij.

Qëllimi final i lumturisë së përhershme qëndron në adhurimin e Allahut dhe kërkimin e ndihmës së Tij për këtë.

3. Grupi i tretë: Ata që kryejnë një lloj adhurimi ndaj Allahut, por pa u mbështetur tek Ai që t’i ndihmojë në adhurimin e Tij; dhe këta ndahen gjithashtu në dy lloje:

Lloj i parë: Ata që justifikohen me caktimin e Allahut, dhe thonë se Allahu ka bërë me njeriun gjithçka ka mundur, dhe se nuk ka mbetur asgjë e mundshme që t’i ndihmojë ata për të vepruar; Allahu e ka ndihmuar njeriun me krijimin e mjeteve dhe aftësinë e tyre të veprimit, me tregimin e rrugës së drejtë, dërgimin e Profetëve dhe mundësimin e njeriut për të vepruar; kështu që nuk ka mbetur asgjë tjetër me të cilën Allahu mund t’i ndihmojë njerëzit dhe që ata të mund t’ia kërkojnë Atij.

Padyshim se këta janë të poshtëruar dhe të lënë t’i mbështeten vetvetes, duke i mbyllur vetes rrugën e ndihmës së Allahut në adhurimin e Tij dhe rrugën e monoteizmit.

Ibën Abasi (radiallahu anhuma) ka thënë: “Besimi në caktimin e Allahut është sistemi i monoteizmit; kushdo që beson Allahun, por përgënjeshtron caktimin e Tij, përgënjeshtrimi i tij e ka prishur monoteizmin e tij.” [El Lalikai dhe Abdullah ibën Ahmed në ‘Es Sunneh’].

Lloj i dytë: Ata që kryejnë disa adhurime dhe përmendin Allahun, por kanë mangësi në mbështetjen tek Allahu dhe kërkimin e ndihmës nga Ai; zemrat e tyre nuk kanë arritur t’i lidhin shkaqet me caktimin e Allahut, dhe nëse nuk do të kishte caktuar Allahu, ato do të ishin si të vdekurit që nuk ndikohen nga asgjë, madje si të mos ekzistonin, kurse caktimi i Allahu është si shpirti qe i lëviz ato dhe ai nga i cili varen fillimisht; dhe kështu, vështrimi i tyre nuk ka mundur të depërtojë nga shkaku te pasoja dhe nga mjeti te vepruesi, kështu që mbështetja e tyre tek Allahu është pakësuar.

Këta kanë një lloj kontrolli në varësi të mbështetjes së tyre tek Allahu, dhe një lloj dobësimi dhe zhgënjimi në varësi të lënies së mbështetjes tek Allahu dhe kërkimit të ndihmës prej Tij në adhurimin ndaj Tij; e sikur njeriu të mbështetej tek Allahu me mbështetje të vërtetë për të shkulur një mal nga vendi i tij, do ta shkulte atë.

Nëse thuhet: Cili është realiteti i kërkimit të ndihmës nga Allahu, në praktikë?

Themi: Kërkimi i ndihmës nga Allahu është pikërisht ajo që i thuhet ‘mbështetje’; një gjëndje e zemrës që lind nga njohja e Allahut të Madhëruar dhe Njësimi i Tij në krijim, urdhër, rregullim e drejtim, dëm e dobi; dhe se ajo që ka dashur Allahu, a ndodhur kurse ajo që nuk e ka dashur, nuk ka ndodhur; – kjo gjë të çon domosdoshmërisht në mbështetjen tek Allahu, lënien e çështjeve në Dorë të Tij dhe besimin tek Ai.

Dhe kështu, lidhja e robit me Zotin e tij bëhet si lidhja e fëmijës me prindërit e tij, në të gjitha dëshirat që i vijnë apo gjërat që e frikësojnë; sikur atë ta befasojnë fatkeqësi apo sëmundje të ndryshme, ai nuk drejtohet veçse tek prindërit e vet. Nëse njeriu ka këtë lloj mbështetje tek Allahu dhe është prej të devotshmëve, përfundimi i tij është i mirë dhe i lavdëruar. Allahu i Madhëruar thotë: “2… Atij që i frikësohet Allahut, Ai do t’i gjejë rrugëdalje (nga çdo vështirësi) 3. dhe do t’i japë risk prej nga nuk e pret. Allahu i mjafton kujtdo që mbështetet tek Ai. Allahu e përmbush me siguri vendimin e Tij dhe për çdo gjë Ai ka caktuar masë.” [Et Talak, 2-3].

4. Grupi i katërt: Ata që i kërkojnë ndihmë Allahut por nuk e adhurojnë Atë, si ata që dëshmojnë se Allahu është i Vetmi që ka në dorë të mirën dhe të keqen, por nuk e dinë se çfarë do Allahu dhe çfarë e kënaq Atë, kështu që i mbështetet Allahut vetëm në interesat e tij të kësaj bote. Ky nuk do të ketë ndonjë të mirë në botën tjetër, por vetëm ato që ka kërkuar në këtë botë prej pasurisë, pushtetit, famës në mesin e njerëzve, e gjëra të tilla të kësaj bote.

Dije se robi nuk e përmbush kuptimin e adhurimit të Allahut veçse me dy baza:

Baza e parë: Pasimi i të Dërguarit të Allahut në mënyrën e kryerjes së adhurimit

Baza e dytë: Sinqeriteti në adhurim, për të qenë vetëm për Allahun e Madhëruar.

Në lidhje me këto dy baza, njerëzit ndahen përsëri në katër lloje:

1. Lloj i parë: Ata që e adhurojnë Allahun me sinqeritet dhe sipas mënyrës dhe traditës profetike. Të gjitha veprat e tyre, fjalët e tyre, dhënia dhe ndalimi, dashuria dhe urrejtja, që të gjitha këto janë vetëm për Allahun, dhe ata nuk duan nga njerëzit asnjë lloj shpërblimi apo falënderimi. Njerëzit i quajnë si banorët e varrezave, që nuk zotërojnë asnjë dëmtim apo dobi, as vdekje as jetë as ringjallje.

Sinqeriteti është ajo gjë pa të cilën Allahu nuk pranon asnjë lloj vepre të mirë nga askush, dhe ai për të cilin Allahu i ka ngarkuar robërit e Tij që ta kenë deri në vdekje. Allahu i Madhëruar thotë: «2. Ai i ka krijuar jetën dhe vdekjen, për t’ju provuar se kush prej jush do të veprojë më mirë; Ai është i Plotfuqishmi dhe Falësi i madh. » [El Mulk, 2]. Dhe thotë: «Vërtet, çdo gjë që gjendet mbi Tokë, Ne e kemi bërë stoli të saj, për të provuar se cili prej tyre është më vepërmirë.» [El Kehf, 7].

Vepra më e mirë është: vepra më e sinqertë dhe më e saktë.

Më e sinqertë: për Allahun.

Më e saktë: sipas mënyrës së traditës së të Dërguarit të Allahut (salallahu alejhi ue selem).

Kjo është vepra e mirë që ka Allahu për qëllim në Fjalën e Tij: “Kush shpreson takimin me Zotin e vet, le të bëjë vepër të mirë dhe në adhurimin e Zotit të tij të mos shoqërojë askënd!” [El Kehf, 110].

Dhe kjo është vepra e bukur, që Allahu ka për qëllim në Fjalën e Tij: “125. E kush ka fe më të bukur se ai që i dorëzohet sinqerisht Allahut, është mirëbërës dhe ndjek fenë e pastër të Ibrahimit, të cilin Allahun e ka zgjedhur për mik të ngushtë.” [En Nisa, 125].

Kjo është vepra që ka urdhëruar i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) në fjalën e tij: “Çdo vepër që nuk bëhet sipas çështjes (rrugës) sonë, është e refuzuar!” [Buhariu dhe Muslimi].

Çdo vepër që nuk bëhet sipas rrugës së të Dërguarit të Allahut (salallahu alejhi ue selem), nuk i shton vepruesit të saj veçse largim nga Allahu, sepse Allahu adhurohet vetëm me urdhrin e Tij dhe jo sipas dëshirës dhe mendjes së dikujt prej krijesave.

2. Lloj i dytë: Ata njerëz që nuk kanë as sinqeritet as pasim të të Dërguarit në veprën e tyre; këta janë krijesat më të këqia; ata që zbukurohen me vepra të mira për t’i parë njerëzit dhe vetëm për sy të njerëzve dhe famë. Këtu përfshihen shpesh ata njerëz që kanë devijuar nga rruga e drejtë megjithëse pretendojnë se kanë fikh (kuptim të fesë), dije, asketizëm dhe adhurim, por ata bien në bidate dhe humbje, hipokrizi dhe famëdashje, dëshirë për t’u lavdëruar për diçka që nuk janë dhe nuk e kanë bërë.

Për këta lloj njerëzish ka zbritur Fjala e Allahut: “188. Mos mendo (o Muhamed) se ata që gëzohen për atë që kanë bërë dhe dëshirojnë të lavdërohen për atë që nuk e kanë bërë, assesi mos mendo se ata do t’i shpëtojnë ndëshkimit dhe ata do të kenë ndëshkim të dhembshëm.” [Al Imran, 188].

3. Lloj i tretë: Ata që janë të sinqertë në veprat e tyre, por nuk i bëjnë ato sipas rrugës profetike, siç janë adhuruesit që e adhurojnë Allahun me injorancë, ata që i adresohen asketizmit dhe çdokush që e adhuron Allahun jo në mënyrën që do Allahu.

Çështja nuk është vetëm në adhurimin e Allahut, por në adhurimin e Allahut ashtu si do Allahu.

Dikush prej tyre qëndron i veçuar në atë ritin e tij të adhurimit, ndërkohë që lë namazin e Xhumasë, dhe këtë gjë e quan afrim tek Allahu. Ose që vazhdon agjërimin edhe natën, duke e quajtur këtë gjë afrim tek Allahu; apo se agjërimi në ditën e Bajramit është afrim tek Allahu, e gjëra të ngjashme.

4. Lloj i katërt: Ata që i bëjnë veprat e mira sipas rrugës së të Dërguarit (salallahu alejhi ue selem), por nuk i bëjnë për Hir të Allahut, siç janë veprat e mira të atyre që i bëjnë për sy e faqe; si ai që lufton për t’u dukur, për hakmarrje, për famë, për trimëri, për plaçkën e luftës; apo si ai që kryen haxhin për t’i thënë ‘Haxhi’, ose lexon Kuranin për t’i thënë ‘Lexues Kurani’, ose kërkon dijen dhe ua mëson të tjerëve për t’i thënë ‘Hoxhë apo dijetar’; pra të gjitha këto janë vepra të mira, por janë të papranuara nga Allahu, sepse Allahu i Madhëruar thotë: “5. Ata qenë urdhëruar vetëm që të adhuronin Allahun me përkushtim të sinqertë, duke qenë në fenë e pastër (të Ibrahimit), si dhe të falnin namazin e të jepnin zekatin. Kjo është feja e drejtë.” [El Bejineh, 5].

Pra, Allahu nuk i ka urdhëruar njerëzit veçse për ta adhuruar Atë ashtu si ka urdhëruar Ai dhe me sinqeritet vetëm për Të; vetëm ata që i plotësojnë këto dy kushte janë familja e “Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm prej Teje kërkojmë ndihmë!” [El Fatiha, 5].

* * *

Njerëzit e gradës “Vetëm Ty të adhurojmë”, në kryerjen e adhurimit më të mirë dhe më të dobishëm, më parësor dhe më të veçantë, kanë katër rrugë, dhe ata ndahen në katër lloje:

Lloj i parë: Ata që kryejnë adhurimin më të dobishëm dhe më të mirë: më të rëndë dhe më të vështirë për shpirtin; sepse adhurimi tek ata duhet të jetë gjëja më e largët nga dëshira vetjake; dhe ky është realiteti i adhurimit, apo adhurimi i vërtetë; dhe shpërblimi është sipas rëndesës dhe vështirësisë.

Këta janë ata që luftojnë vetveten dhe e torturojnë atë, dhe thonë: Nefsi i njeriut nuk qëndron drejt veçse duke e luftuar dhe torturuar atë, sepse natyra e tij është dembelizmi, turpërimi, kërkimi i rehatit; kështu që nuk mund të qëndrojë drejt veçse duke e ngarkuar dhe rënduar barrën.

Lloj i dytë: Ata që thonë se adhurimi më i mirë dhe më i dobishëm është: asketizmi dhe mënjanimi nga kjo botë, pakësimi i gjërave të kësaj bote në maksimum, lënia e interesimit për të dhe mos kokëçarja për gjërat e saj.

Vetë këta ndahen në dy grupe:

1. Njerëzit e thjeshtë prej tyre, të cilët mendojnë se asketizmi është synimi final, kështu që nxisin për të dhe e praktikojnë atë. Këta thonë se asketizmi është më i mirë se grada e dijes dhe e adhurimit dhe madje ai është qëllimi final i adhurimit dhe koka e tij.
2. Njerëzit e veçantë prej tyre thonë se asketizmi është qëllim për të arritur diçka tjetër, dhe se qëllimi prej tij është që të përqendrosh zemrën te Allahu i Madhëruar, zhytja në dashurinë për Të dhe kthimin tek Ai, mbështetja tek Allahu dhe angazhimi me vepra që e kënaqin Atë; pra adhurimi më i mirë tek këta është: vazhdimësia në përmendjen e Allahut me zemër dhe me gjuhë.

Edhe këta ndahen në dy grupe:

1. Të diturit prej tyre, të cilët thonë: nëse vjen ndonjë urdhër apo ndalesë, duhet të nxitojmë në kryerjen e tij edhe nëse kjo gjë do të na ndajë dhe do të na prishë ritin tonë të bashkimit me Allahun.
2. Të devijuarit prej tyre, të cilët thonë: Qëllimi i zemrës është riti i bashkimit me Allahun, dhe nëse vjen diçka që e ndan këtë bashkim, asaj nuk i hidhet vështrimi.

Edhe këta ndahen përsëri në dy grupe:

1. Ata që i lënë detyrimet dhe adhurimet e urdhëruara nga Allahu për shkak të ritit të tyre të bashkimit me Allahun, në atë mënyrën e tyre të dhikrit që bëjnë.
2. Ata që i kryejnë detyrimet dhe adhurimet, por lënë sunetet, veprat vullnetare dhe kërkimin e dijes së dobishme për shkak të ritit të bashkimit.

E vërteta është se riti i bashkimit është pjesë e zemrës së njeriut, kurse përgjigja ndaj thirrjes së Allahut është e drejtë e Allahut; kështu që kushdo që paraprin të drejtën e vetvetes dhe zemrës së tij  mbi të drejtën e Allahut, ai nuk është në asgjë prej adhurimit të Allahut.

Lloj i tretë: Ata që mendojnë se adhurimet më të mira janë ato që kanë dobi kalimtare (që kalojnë tek të tjerët) dhe jo ato jokalimtare (që i bëjnë dobi vetëm atij që i kryen); kështu që shërbimi për të varfërit dhe angazhimi me shërbimin ndaj njerëzve, plotësimi i nevojave të tyre dhe ndihma e tyre me pushtet, pasuri e gjëra të dobishme, janë adhurimi më i mirë, sepse i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) ka thënë: “Krijesat janë njerëzit e familjes së Allahut, prandaj më i dashuri prej tyre tek Allahu është ai që është më i dobishëm për njerëzit e familjes së Allahut.” [Hadith i dobët; El Bezar në ‘Keshful Estar’ dhe Ebu Jeala në ‘El Musned’].

Ata thonë: Vepra që bën dikush, e bën vetëm për veten e tij, kurse vepra e njerëzve të dobishëm për të tjerët kalon tek të tjerët, kështu që si mund të jenë të barabartë këta të dy? Prandaj, dobia e dijetarit mbi adhuruesin është si dobia e hënës pesëmbëdhjetëshe mbi të gjithë yjet.

I Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) i tha Aliut (radiallahu anhu): “Nëse Allahu udhëzon një burrë të vetëm nëpërmjet teje, kjo është më e mirë për ty se tufa me deve të kuqe (pasuria e madhe).” [Buhariu dhe Muslimi].

I Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem), ka thënë gjithashtu: “Kushdo që fton në udhëzim të drejtë, ai ka shpërblim njësoj si ai që e ndjek atë, pa iu pakësuar aspak shpërblimi ndjekësit.” [Muslimi].

Dhe ka thënë gjithashtu: “Allahu dhe engjëjt e Tij i bekojnë ata që u mësojnë njerëzve të mirën.” [Tirmidhiu].

Dhe ka thënë: “Për dijetarin kërkojnë falje të gjithë ata që janë në qiej dhe ata që janë në Tokë, madje edhe peshqit në det dhe milingonat në foletë e tyre.” [Ebu Daudi, Tirmidhiu, Ibën Maxheh].

Këta thonë: Kur ai që bën shumë adhurime vdes, veprat e tij ndërpriten, kurse veprat e atij që u bën mirë të tjerëve nuk ndërpriten pas vdekjes së tij, përderisa njerëzit vazhdojnë të kenë dobi për shkak të tij.

Edhe të dërgurit e Allahut janë dërguar për t’u bërë mirë njerëzve dhe për udhëzimin e tyre, dhe për t’u bërë dobi atyre në këtë botë dhe në botën tjetër, dhe nuk janë dërguar për të qëndruar vetëm duke adhuruar Allahun dhe duke u ndarë nga njerëzit; prandaj i Dërguari i Allahut, Muhamedi (salallahu alejhi ue selem) i qortoi ata personat që thanë se do të veçoheshin, do të merreshin vetëm me adhurim dhe nuk do të përzieheshin me njerëzit. [Këtë hadith e ka nxjerrë Buhariu dhe Muslimi].

Këta mendojnë se ndarja në dobi të njerëzve është më e mirë se bashkimi (veçimi në ritet e posaçme të adhurimit) në përmendjen e Allahut.

Këtu renditet edhe dija dhe mësimi i të tjerëve, si dhe veprat e tilla të dobishme për njerëzit.

Lloj i katërt: Ata që thonë se adhurimi më i mirë është të veprosh gjithçka në kënaqje të Allahut të Madhëruar dhe çdo kohë ta zësh me atë që i takon asaj kohe për t’u bërë.

Kështu, adhurimi më i mirë në kohën e Xhihadit është xhihadi, edhe nëse kjo do të çonte në lënien e disa adhurimeve të tjera si namazi i natës apo agjërimi i ditës, madje edhe në lënien e plotësimit të namazit të detyrueshëm dhe shkurtimit të tij.

Vepra më e mirë në kohën kur të vjen miku në shtëpi, është mikpritja dhe angazhimi me mikun.

Vepra më e mirë në kohën para agimit është angazhimi me namaz, lexim Kurani, përmendje e Allahut dhe lutje.

Vepra më e mirë në kohën e thirrjes së Ezanit është lënia e të gjitha adhurimeve të tjera dhe angazhimi me përgjigjen ndaj muezinit dhe shkuarja në xhami.

Më e mira në kohët e pesë namazeve është përpjekja që t’i kryesh ato në formën më të plotë, kryerja e tyre që në fillim të hyrjes së kohës së tyre, dhe shkuarja në xhami, edhe nëse ajo është larg.

Vepra më e mirë në kohën kur një nevojtar ka nevojë të madhe është nxitimi që ta ndihmosh atë me atë që mundesh prej pozitës, pasurisë apo mundësisë fizike.

Vepra më e mirë në udhëtim e sipër është ndihma e atij që ka nevojë dhe ndihma e bashkëudhëtarëve, dhe paraprirja e kësaj mbi adhurimet personale si dhikri apo veçimi për përmendjen e Allahut.

Vepra më e mirë në kohën e leximit të Kuranit është përqëndrimi dhe hapja e zemrës, në përpjekje të kuptimit të tij dhe mendimit rreth asaj që lexon prej tij, si dhe praktimi i urdhrave të tij.

Vepra më e mirë në kohën e qëndrimit në malin e Arafatit në ditën e Arafatit është përpjekja me lutje, dhikër e përgjërim para Allahut.

Vepra më e mirë në dhjetë ditët e para të muajit Dhul Hixhe është kryerja e sa më shumë adhurimeve, sidomos tekbiri (thënia Allahu Ekber), tahlil (La ilahe ila Allah) dhe tahmid (Elhamdu lilah); dhe këto janë më të mira se xhihadi që nuk është i detyrueshëm.

Vepra më e mirë në dhjetë ditët e fundit të Ramazanit është qëndrimi në xhami, i vetmuar, duke bërë Itikaf; dhe largimi nga përzierja me njerëzit dhe angazhimi me ta, madje kjo është më e mirë se dhënia e dijes dhe mësimi i Kuranit gjatë kësaj kohe, sipas mendimit të shumë dijetarëve.

Vepra më e mirë kur sëmuret një vëlla musliman apo ndërron jetë, është vizita e tij apo shoqërimi i xhenazes së tij, duke e paraprirë këtë mbi qëndrimin veçuar për dhikër dhe adhurim.

Vepra më e mirë në kohën e fatkeqësive apo kur njerëzit të dëmtojnë, është durimi dhe vazhdimi i përzierjes me ta, sepse besimtari që përziehet me njerëzit dhe e duron dëmin që ata i shkaktojnë është më i mirë se besimtari që nuk përziehet me njerëzit dhe nuk e duron dëmin që i shkaktojnë ata. [Hadith Sahih; Sahihul Xhami, 6651]. Përzierja me njerëzit në diçka të mirë është më mirë se veçimi dhe largimi prej tyre, kurse largimi prej tyre në diçka të keqe është më mirë se qëndrimi me ta, përveç nëse mendon se nëse qëndron me ta, do ta heqë apo do ta zvogëlojë atë të keqe që bëjnë, atëherë qëndrimi me ta është më mirë se largimi prej tyre.

Këta janë njerëzit e adhurimit të pakufizuar, kurse tre llojet para këtyre janë njerëzit e adhurimit të kufizuar, të cilët mendojnë se nëse dikush prej tyre del nga një adhurim me të cilin ishte lidhur dhe e lë atë, atëherë ai është sikur është cënuar dhe ka zbritur nga adhurimi i tij, sepse ai e adhuron Allahun vetëm me një formë të caktuar, kurse ata të adhurimit të pakufizuar nuk kanë qëllim një adhurim të caktuar për ta veçuar atë mbi adhurimet e tjera, por qëllimi është që të jesh në kërkim të asaj që kënaq Allahun e Madhëruar; nëse sheh dijetarët, këtë njeri e sheh bashkë me ta, dhe po ashtu e sheh në mesin e atyre që përmendin Allahun, që japin lëmoshë, që veçohen në adhurim të Allahut, e kështu. Ky është ushqimi i atij që shkon drejt Allahut, gjatë gjithë rrugës së tij, dhe ajo që bën ai me çdo grup udhëtimi.

Kujtoj këtu hadithin e Ebu Bekër Es Siddik radiallahu anhu) dhe fjalën e të Dërguarit të Allahut (salallahu alejhi ue selem) në prezencë të Ebu Bekrit: “A ka ndonjë prej jush që i ka dhënë sot të hajë një të varfëri?” – Ebu Bekri tha: “Unë!” – I Dërguari tha: “A ka ndonjë prej jush që është zgjuar sot agjërueshëm?” – Ebu Bekri tha: “Unë!” – I Dërguari tha: “A ka ndonjë prej jush që ka vizituar sot një të sëmurë?” – Ebu Bekri tha: “Unë!” – I Dërguari tha: “A ka ndonjë prej jush që ka përcjellë sot një xhenaze?” Ebu Bekri tha: “Unë!” … [Muslimi].

Ky hadith është përcjellë nga transmetimi i Abdulgani ibën Ebi Akijl; nga Jagnem ibën Salim, nga Enes ibën Malik (radiallahu anhu), i cili ka thënë: “I Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) ishte ulur me disa nga shokët e tij, dhe tha: “Kush ka agjëruar sot?” – Ebu Bekri tha: “Unë!” – I Dërguari tha: “Kush ka dhënë lëmoshë sot?” – Ebu Bekri tha: “Unë!” – I Dërguari tha: “Kush ka vizituar sot një të sëmurë?” – Ebu Bekri tha: “Unë!” – I Dërguari tha: “Kush ka shoqëruar sot një xhenaze?” – Ebu Bekri tha: “Unë!” – I Dërguari tha: “Është bërë i detyrueshëm për ty!” – D.m.th. Xheneti.

Ky hadith ka një origjinë të saktë në hadithin e Malikut, nga Muhamd ibën Shihab, nga Humejd ibën Abdurrahman ibën Auf, nga Ebu Hurejra (radiallahu anhu), se i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) tha: “Kush jep lëmoshë dy gjëra nga i njëjti lloj në rrugë të Allahut, do të thirret në Xhenet: “O rob i Allahut! Kjo është e mirë për ty! Kush ka qenë prej njerëzve të Namazit, do të thirret nga porta e Namazit; kush ka qenë nga njerëzit e Xhihadit, do të thirret nga porta e Xhihadit; kush ka qenë nga njerëzit e dhënies lëmoshë, do të thirret nga porta e Lëmoshës; kush ka qenë nga njerëzit e agjërimit, do të thirret nga porta Er Rajjan.” – Ebu Bekri tha: “O i Dërguari i Allahut! Ai që thirret nga njëra prej këtyre portave nuk ka humbje apo mangësi, por a ka ndonjë që do të thirret nga të gjitha ato porta?” I Dërguari tha: “Po! Dhe shpresoj që ti të jesh njëri prej tyre.” [Buhariu dhe Muslimi].

Fjala: “Kush jep lëmoshë dy gjëra nga i njëjti lloj” si për shembull 2 monedha argjendi ose ari, apo 2 kuaj, 2 veshje, etj. Po kështu kush fal 2 rekate ose ecën 2 hapa në rrugë të Allahut, ose agjëron 2 ditë, e kështu. Pra, qëllimi është te numri më i pakët i përsëritjes së diçkaje, dhe numri më i pakët i formës së vazhdimësisë në një punë të mirë, sepse numri 2 është shumësi më i pakët.

Ky është si shiu, që kudo që të bjerë, do të bëjë dobi. Ky adhuron Allahun pa i dhënë rëndësi vetes dhe i shoqëron krijesat pa ndonjë interes vetjak; kur veçohet për të adhuruar Allahun, i largohet të gjitha krijesave, dhe kur është me krijesat, largohet nga mesi i tyre. Ky është vërtet i huaj në mesin e njerëzve, dhe njëkohësisht u mungon atyre! Sa shumë që veçohet në adhurimin e Allahut dhe gëzohet me Të, qetësohet dhe prehet tek Ai.

***

Në lidhje me dobinë e adhurimit, urtësinë dhe qëllimin e tij, njerëzit kanë ndjekur katër rrugë, dhe ata janë ndarë në katër lloje:

Lloj i parë: Mohuesit e urtësisë dhe lidhjes së adhurimit me një shkak të caktuar; ata të cilët thonë se gjithçka është thjesht dëshira e Allahut dhe urdhri i Tij, pa ndonjë shkak apo urtësi të caktuar. Këta thonë se kryerja e adhurimit është thjesht zbatim i urdhrit të Allahut, dhe ai nuk është shkak për arritjen e lumturisë në këtë botë apo në botën tjetër, dhe as shkak për shpëtim, por thjesht për zbatim të urdhrit dhe dëshirë e Allahut. Po kështu thonë edhe për të gjithë krijimin: Nuk është krijuar për ndonjë qëllim apo urtësi, krijesat nuk janë shkaqe për atë që rezulton prej veprës së tyre, zjarri nuk është shkak për të djegur dhe uji nuk është shkak për t’u mbytur apo për të ftohur!

Tek këta është gjithçka njësoj, pa pasur dallim mes krijimit dhe urdhrit të Allahut; nuk ka dallim në vetë urdhrin, qoftë nëse ka të bëjë me një urdhërim apo me një ndalesë, por e gjithë çështja është se dëshira e Allahut ka caktuar që kjo të jetë e urdhëruar kurse kjo tjetra e ndaluar, pa pasur ndonjë cilësi të mirë që të jetë shkak i asaj që është e urdhëruar dhe as ndonjë cilësi të keqe që të jetë shkak i asaj që është e ndaluar.

Kjo bazë e tyre përfshin shumë domethënie dhe degëzime, dhe shumica e këtyre njerëzve nuk e gjejnë kurrë ëmbëlsinë e adhurimit dhe shijen e tij dhe as nuk kënaqen me të; prandaj namazin, agjërimin, zekatin, haxhin, teuhidin, sinqeritetin, e të tjera si këto, këta i quajnë thjeshtë “detyrime”, me të cilat janë ngarkuar; ndërkohë që nëse dikush prej njerëzve do të pretendonte se e do një mbret të caktuar apo dikë tjetër, do t’i quante urdhrat e mbretit thjesht “detyrime”, nuk do të ishte kurrë nga ata që e donte atë mbret.

I pari që e ka thënë këtë fjalë ka qenë El Xhead ibën Dirhem.

Lloj i dytë: Kaderitë mohues, të cilën pohojnë një lloj urtësie dhe shkaku të adhurimeve ndaj Allahut, por që nuk ka lidhje me ndihmën e Allahut dhe as nuk kthehet tek Ai, por kthehet vetëm te interesi i krijesave dhe e mira e tyre. Sipas këtyre, adhurimet janë ligjëruar për të qënë çmim i atyre që merr adhuruesi prej shpërblimit dhe të mirave të Allahut, njësoj si punëtori që merr pagesën e punës së tij. Këta argumentohen me Fjalën e Allahut: “Atëherë një zë do t’i thërrasë: “Ky është Xheneti që e trashëguat për atë që keni vepruar.” [El A’raf, 43]. Po kështu me Fjalën e Allahut: “A do të shpërbleheni me tjetër përveç asaj që vepronit?” [En Neml, 90]. Dhe me Fjalën e Allahut: “Hyni në xhenet me atë që vepronit më parë (në dynja).” [En Nahl, 32]; “Durimtarët do ta mërrin shpërblimin e tyre të bollshëm pa llogari.” [Ez Zumer, 10].

Në hadith Kudsij të saktë, të transmetuar nga Muslimi, Allahu thotë: “Ato janë veprat tuaja, të cilat ua regjistroj të gjitha, pastaj do t’u  jap shpërblimin për to.”

Këta thonë: Pra, adhurimet janë quajtur shpërblim, pagesë dhe sevap, sepse ato janë gjëra që i kthehen vepruesit për shkak të veprës së tij. Këtë e provon gjithashtu balancimi; sikur shpërblimi të mos ishte i lidhur me veprat si një çmim për to, balancimi nuk do të kishte kuptim.

Këto dy grupe janë në dy krahe të kundërta me njëri-tjetrin:

Xhebrijet nuk kanë bërë asnjë lidhje mes veprave dhe shpërblimit, dhe kanë lejuar që Allahu ta dënojë atë që e kalon të gjithë jetën e tij në adhurim të Allahut, dhe t’i jap bollëk e mirësi atij që e kalon jetën e tij në kundërshtim me urdhrat e Allahut; dhe që të dy këta jënë njësoj, sipas xhebrive, sepse që të gjithë i kthehen vetëm dëshirës së Allahut (pra, thonë që kështu ka dashur Allahu, pa ndonjë shkak apo urtësi të caktuar).

Kaderijet, në anën tjetër, ia bëjnë detyrim Allahut ruajtjen e interesit për të mirën e krijesave, duke thënë se të gjitha lidhen vetëm me veprat që bën njeriu, dhe se kur dikush merr një shpërblim pa punuar diçka, kjo do të ishte diçka e mangët dhe e gabuar, sepse dikush mund të marrë lëmoshë pa paguar ndonjë çmim. Pra, këta e quajnë të mirën që Allahu i jep njeriut, njësoj si lëmosha që një njeri i jep një njeriu tjetër, dhe se për njeriun është më e dashur që shpërblimin ta marrë për shkak të punës që ka bërë dhe jo si nder nga Allahu pa punuar njeriu asgjë. Sipas këtyre, punët nuk kanë asnjë lloj ndikimi te shpërblimi.

Padyshim, se të dy këto grupe janë të devijuara nga rruga e Drejtë, e cila është se: veprat e njeriut janë shkaqe që të çojnë te shpërblimi, dhe veprat e mira janë rezultat i suksesit që të jep Allahu dhe mirësi nga Ai, dhe nuk janë sasi e shpërblimit të Allahut, por qëllimi final i veprave, në rast se kryhen në formën më të plotë, është që të jenë falënderim ndaj Allahut për një pjesë të vogël të mirësive dhe begative të Tij ndaj njeriut; kështu që, nëse Allahu do i dënonte banorët e qiejve dhe të Tokës, dënimi i Tij ndaj tyre nuk do të ishte aspak i padrejtë, dhe sikur t’i mëshironte, kjo do të ishte mëshirë për ta, shumë herë më e madhe se punët e mira që ata veprojnë.

Mendo pak në Fjalën e Allahut: “Ky është Xheneti që ju është dhënë në trashëgim për atë që keni bërë.” [Ez Zuhruf, 72]; bashkë me fjalën e të Dërguarit të Allahut (salallahu alejhi ue selem): “Askush prej jush nuk do të hyjë në xhenet për shkak të veprës së tij.” [Buhariu dhe Muslimi]; do të shohësh se xheneti fitohet me vepër, kurse hadithi e mohon hyrjen në xhenet për shkak të veprës, por në fakt nuk ka asnjë lloj kundërthënie mes tyre, sepse gjëja që mohohet dhe ajo që pohohet, nuk janë për të njëjtin subjekt. Ajo që mohon hadithi është “çmimi” dhe meritimi i xhenetit vetëm me veprën tënde, ndërkohë që vepra jote është shumë e vogël në krahasim me shpërblimin në xhenet – dhe kjo kundërshton fjalën e kaderive mexhusë të cilët thonë se vetë mirësia e Allahut me shpërblimin për veprat përmban turbullim të mirësisë.

Ndërsa pohimi që ka ardhur në Kuran është pohim i shkakut – në kundërshtim me fjalën e kaderive xhebrije, të cilët thonë se nuk ka asnjë lidhje mes veprave dhe shpërblimit për to, dhe ato nuk janë shkak për shpërblimin, por janë thjesht shenja.

Kurse Rruga Profetike është: se Dëshira e përgjithshme e Allahut dhe Fuqia e Tij nuk e mohon lidhjen e shkaqeve me pasojat dhe anasjelltas.

Pra, çdonjëri nga grupet e humbura kanë lënë një anë të vërtetës, dhe si rezultat kanë rënë në një anë të së pavërtetës, madje në shumë anë; por Allahu i ka udhëzuar pasuesit e Sunetit në të vërtetën me vullnetin e Tij.

Lloj i tretë:  Ata që pretendojnë se dobia e adhurimit është sport i shpirtit dhe përgatitje e tij për të përvetësuar dijet dhe shkencat e ndryshme; si dhe nxjerrje e fuqive të shpirtit nga fuqitë shtazore; sikur të lihet adhurimi, shpirti i njeriut do t’i bashkëngjitet atyre të kafshëve dhe shtazëve, kurse adhurimi e nxjerr atë në logjikim, dhe kështu bëhet i aftë për të pranuar format e ndryshme të njohurive.

Këtë fjalë e thonë dy grupe njerëzish:

Grupi i parë: Ata që duan t’i afrohen Islamit dhe Sheriatit, prej filozofëve, të cilët thonë se bota është e vjetër (pa fillim, e pakrijuar nga Zoti), dhe se njeriu nuk është veprues i lirë që e zgjedh vetë veprën e tij.

Grupi i dytë: Ata që i janë hedhur filozofisë prej sufive, dhe që i janë afruar filozofëve, të cilët pretendojnë se adhurimet janë thjesht sporte për të stërvitur shpirtrat që të arrijnë njohuritë logjike dhe ato të mbizakonshme.

Nga këta, ka të tillë që nuk e quajnë adhurimin të detyrueshem veçse me këtë kuptim, dhe nëse e arrijnë këtë stërvitje, mbesin në mëdyshje: a të vazhdojë me ritet e dhikrit të tij të zakonshme apo të angazhohet me të rejat prej tyre. Disa të tjerë prej tyre thonë se duhet vazhduar me ritet e dhikrit dhe nuk duhen lënë asnjëherë; dhe këta ndahen gjithashtu në grupe:

1. Disa thonë se duhet ta vazhdosh dhikrin për të ruajtur ligjin dhe për të mbajtur dhe zotëruar veten.
2. Të tjerët thonë se dhikri duhet vazhduar për të ruajtur personin dhe nga frika se shpirti mund ta lërë dhikrin gradualisht dhe të rikthehet në gjendjen e tij të parë të shtazërisë.

Ky është caku i tyre i të menduarit në lidhje me urtësinë për të cilën është bërë i detyrueshëm adhurimi i Allahut, dhe në librat e skolastikëve (ndjekësve të rrugëve filozofike) nuk gjen veçse një nga këto tre rrugë apo të treja ato së bashku.

Lloj i katërt: Ata që bashkojnë mes krijimit, urdhrit, caktimit dhe shkakut; sipas këtyre, sekreti i adhurimit dhe qëllimi i tij qëndron në njohjen e të Vërtetës Hyjnore, dhe në kuptimin e të qënit të Allahut i Adhuruar, dhe se adhurimi është detyrim që rrjedh nga Hyjnizimi, dhe është rrjedhojë dhe domethëniea e tij; dhe lidhja e këtyre është si lidhja e atributeve me atributet, e të diturës me dijen, e të mundëshmes me fuqinë, e zërave me dëgjimin, e bamirësisë me mëshirën, e dhënies me bujarinë.

Sipas këtyre, kush e plotëson adhurimin sipas mënyrës që e kemi sqaruar, do ta kuptojë drejt urtësinë e adhurimeve dhe qëllimin e tyre, dhe do të dijë se ato janë qëllimi për të cilin njeriu është krijuar, dhe për të cilat janë dërguar Profetët, janë zbritur Librat dhe janë krijuar Xheneti dhe Xhehenemi.

Allahu i Madhëruar e ka thënë qartë këtë gjë, në Fjalën e Tij: “Unë nuk i kam krijuar xhinet dhe njerëzit për gjë tjetër, veçse që të më adhurojnë Mua!” [Edh Dharijat, 56].

Pra, adhurimi është ai, për të cilin Allahu i ka krijuar të gjitha krijesat, siç thonë Allahu i Madhëruar: “A mendon njeriu se është lënë pa ndonjë qëllim.” [El Kijameh, 36]; d.m.th. i lënë pa u ngarkuar me detyra e adhurime. Imam Shafiu thotë: “D.m.th. pa u ngarkuar me detyrime dhe pa u ndaluar nga gjëra të ndaluara.” Kurse të tjerë kanë thënë: “Pa u shpërblyer dhe pa u ndëshkuar.” Që të dyja këto interpretime janë të sakta, sepse shpërblimi dhe ndëshkimi rrjedh nga urdhërimi dhe ndalimi, dhe këto dyja janë kërkimi i adhurimit dhe synimi i tij; dhe realiteti i adhurimit është zbatimi i këtyre dyjave (urdhrave dhe ndalesave të Allahut), prandaj Allahu i Madhëruar thotë: “Ata të cilët e përmendin Allahun duke qenë në këmbë, ulur e shtrirë dhe që meditojnë në krijimin e qiejve dhe të Tokës: “Zoti ynë! Ti nuk i ke krijuar kotë këto, i Pastër nga çdo e metë je Ti! Na ruaj nga dënimi i zjarrit!” [Al Imran, 191]. Dhe thotë: “Ne i kemi krijuar qiejt, Tokën dhe gjithçka që gjendet midis tyre vetëm me urtësi.” [El Hixhr, 85]; dhe thotë: “Allahu i krijoi qiejt dhe Tokën me qëllim të plotë, në mënyrë që çdo njeri të jetë i shpërblyer për atë që ka punuar. E, askujt nuk do t’i bëhet padrejtësi.” [El Xhathije, 22].

Pra, Allahu ka treguar se Ai i ka krijuar qiejtë dhe Tokën me të vërtetën, me qëllim serioz, që përmban urdhrin dhe ndalimin e Tij, shpërblimin dhe ndëshkimin e Tij.

Përderisa qiejt dhe Toka janë krijuar për këtë qëllim (adhurimin e Allahut), i cili është qëllimi i të gjithë krijimit, atëherë si mund të thuhet se adhurimi nuk ka ndonjë qëllim apo urtësi të caktuar, por ai është thjesht marrje me qira e punëtorëve që të mos u turbullohet shpërblimi me favorin; apo thjesht përgatitje dhe stërvitje për shpirtin që të arrijë në njohuritë e logjikës së lartë gjërave të jashtëzakonshme?!

Nëse i zgjuari mendon thellë në dallimin mes këtyre fjalëve dhe të asaj që shpallja e Allahut argumenton në mënyrë të drejtëpërdrejtë, e sheh qartë se Allahu i Lartësuar e ka krijuar krijimin për ta adhuruar Atë me adhurim që përfshin dashurinë e plotë për Të, përuljen para Tij dhe nënshtrimin para urdhrit të Tij.

Pra, baza e adhurimit është: dashuria për Allahun, madje veçimi i Allahut në dashuri, duke mos dashur askënd përveç Tij, por gjithcka tjetër ta duash për Hir të Tij dhe në fenë e Tij; si dhe të duash të dërguarit dhe engjëjt e Allahut, sepse dashuria për ta është nga plotësimi i dashurisë për Allahun, dhe nuk është si dashuria e atyre që marrin të tjerë për t’i adhuruar në vend të Allahut, që i duan ashtu si duhet të duan Allahun.

Përderisa dashuria është realiteti i adhurimit të Allahut dhe sekreti i tij, atëherë ajo vërtetohet duke zbatuar urdhrat e Allahut dhe duke iu larguar ndalesave të Tij. Në zbatimin e urdhrave dhe ndalesave dallohet adhurimi dhe dashuria e vërtetë për Allahun. Prandaj, Allahu i Madhëruar e ka bërë pasimin e të Dërguarit të Tij shenjë dhe dëshmues për këtë gjë, siç ka thënë: “Thuaju (o Muhamed): Nëse e doni vërtet Allahun, atëherë më pasoni mua, në mënyrë që Allahu tju dojë ju.” ‘[Al Imran, 31]. Pra, pasimin e të Dërguarit (salallahu alejhi ue selem) e ka bërë kusht për të vërtetuar dashurinë për Allahun, dhe pasojë që Allahu t’i dojë ata; kështu që nëse mungon kushti, nuk arrihet pasoja. Me këtë gjë dallohet mosekzistimi i dashurisë për Allahun në rastin e mosekzistimit të pasimit të të Dërguarit të Allahut, dhe madje duhet gjithashtu që Allahu dhe i Dërguari i Tij të jenë më të dashur për besimtarin se gjithçka tjetër. Dhe përderisa njeriu ka në vetvete diçka tjetër më të dashur se Allahu dhe i Dërguari i Tij, atëherë kjo gjë është shokvënie Allahut, të cilën Allahu nuk e fal. Allahu i Madhëruar thotë: “Thuaj (O Muhamed): “Nëse prindërit tuaj, bijtë tuaj, vëllezërit tuaj, gratë tuaja, farefisi juaj, pasuria që keni fituar, tregtia për të cilën keni frikë se do të bierë dhe shtëpitë që i pëlqeni, janë më të dashura për ju sesa Allahu, i Dërguari i Tij dhe lufta në rrugën e Tij, atëherë pritni deri sa Allahu të ekzekutojë urdhrin e Tij. Allahu nuk e udhëzon në rrugën e drejtë popullin e pabindur.” [Et Teube, 24].

Po kështu, kushdo që paraprin fjalën e dikujt tjetër mbi Fjalën e Allahut, ose gjykon sipas fjalës së dikujt tjetër apo e merr për gjykues dikë tjetër, sigurisht që ky nuk është prej atyre që e duan Allahun. Por, mund të ngatërrohet çështja e dikujt që paraprin fjalën, gjykimin apo bindjen ndaj dikujt tjetër, duke menduar se ai nuk urdhëron, nuk gjykon dhe nuk thotë veçse atë që ka thënë i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem), kështu që i bindet atij dhe e merr atë për gjykues; ky është i justifikuar, përderisa nuk mund të kuptojë më shumë se kaq.

Gjithçka që lidhet me mospasjen dije, mos kuptimin, mos zotërimin e shkencave të kuptimit të fesë, apo të argumentuarit me ngjashmëritë dhe kudërshtitë, apo se ata të parët kanë qënë më të ditur se unë në njohjen e qëllimit të të Dërguarit të Allahut (salallahu alejhi ue selem), të gjitha këto janë justifikime që nuk bëjnë dobi.

Sigurisht që gabimi për njerëzit është diçka që ndodh, por nëse ndodh në këtë bazë të adhurimit të Allahut, është i papranueshëm dhe përfshihet në paralajmërimin e Allahut.

***

Adhurimi ka katër shtylla

Ato janë: Të sigurohesh për ato gjëra që i do dhe i pëlqen Allahu dhe i Dërguari i Tij, dhe zbatimi i tyre me zemër, gjuhë dhe gjymtyrë.

Pra, adhurimi është emërtim që i përfshin të katërta këto grada, dhe adhuruesit e vërtetë janë ata që i plotësojnë ato.

Fjala e zemrës është: të besosh gjithçka që Allahu ka thënë për Veten e Tij, dhe që ka treguar për Të i Dërguari i Tij (salallahu alejhi ue selem), prej Emrave të Allahut, atribiteve të Tij, veprave të Tij, engjëjve të Tij, takimin me Të, e të tjera.

Fjala e gjuhës është: shprehja e këtyre gjërave me gojë, thirrja në to, mbrojtja e tyre, sqarimi i shtrembërimit të bidateve që i kundërshtojnë këto, përmendja dhe adhurimi i Allahut dhe përhapja e Fesë së Tij.

Puna e zemrës: si dashuria për Allahun, mbështetja tek Ai, kthimi tek Ai, frika prej Tij, shpresa tek Ai, sinqeriteti ndaj Tij, durimi në kryerjen e urdhrave dhe ndalimi nga ndalesat e Tij, dhe durimi ndaj caktimit të Tij, kënaqja me Allahun, për Allahun dhe nga Allahu; miqësia për Hir të Tij dhe armiqësia për Hir të Tij; përulja para Tij, qetësimi me Të, e gjëra të ngjashme me këto që lidhen me punët e zemrës, të detyrueshmet e të cilave janë edhe më të detyrueshme se punët e detyrueshme të gjymtyrëve, dhe të pëlqyeshmet e tyre janë edhe më të pëlqyeshme se ato të veprave të gjymtyrëve.

Ndërsa veprat e gjymtyrëve: si namazi, xhihadi, shkuarja në namazin e të xhumasë dhe të namazeve me xhemat, ndihma e nevojtarit, bamirësia ndaj njerëzve, e të tilla.

Kur gjatë faljes së namazit thua: “Ijjake Neabudu” – Vetëm Ty të adhurojmë! – kjo do të thotë t’i përmbahesh rregullave të këtyre katër shtyllave të mësipërme, dhe t’i aprovosh ato.

Kur thua: “ue Ijjake nestein” – dhe vetëm prej Teje kërkojmë ndihmë! – d.m.th. kërkojmë të na ndihmosh të kryejmë adhurimin ndaj Teje dhe të na japësh sukses në të, që ta kryejmë sa më mirë dhe më plotë!

Kur thua: “Ihdinas siratal mustekim” – Na udhëzo në rrugën e drejtë! – kjo i përfshin të dy çështjet e mësipërme në detaje, dhe të inspiron në kryerjen e tyre dhe në ndjekjen e rrugës së atyre që kanë ndjekur rrugën për tek Allahu.

Allahu është Ai që jep sukses me mirësinë dhe bujarinë e Tij! Lavdërimi dhe falënderimi i përket vetëm Allahut, dhe paqja e bekimet e Allahut qofshin mbi atë, pas të cilit nuk ka të dërguar tjetër, mbi familjen e tij, shokët e tij, ndjekësit e tij dhe partinë e tij!

Me kaq u plotësua libri, me ndihmën e Allahut, Zotëruesit Absolut, Dhuruesit të Madh!

[1] Veçimi dhe pastrimi i Teuhidit (Njësimit të Allahut) nga idhujtaria dhe gjithçka e kundërshton atë. Autori e ka shkruajtur këtë libër duke u mbështetur në librat e dijetarëve të mëdhenj të mëparshëm, por kryesisht në librat “El Xhevab el Kafi”,  “Medarixhu es Salikin”, “El Fevaid” dhe “Bedaiul Fevaid” të Ibnul Kajjim el Xheuzije, si dhe nga librat e shejhut të Islamit, Ibnu Tejmijes (Allahu i mëshiroftë!); megjithëse nuk i përmend librat e tyre në rreshtat e librit, për arsye të rrethanave, kohës dhe vendit ku jetonte, pasi qëllimi kryesor ishte që njerëzit t’i ktheheshin Teuhidit të saktë dhe të vërtetë.