MARTESA DHE TE DREJTAT BASHKESHORTORE

Nga libri “Fikhu Suneh”
Autor: Sejjid Sabik
Përkthyer nga një grup përkthyesish
Nxjerrja e Haditheve: Bledar Albani, me gjykimet e shejh Muhamed Nasirudin Albani

Martesa është një nga ligjet e Allahut (xh.sh.) për krijesat e Tij dhe gjithësinë. Ajo është e përgjthshme dhe e përhershme, në mënyrë të tillë që prej saj nuk devijon bota e njeriut, e kafshëve apo e bimëve. Allahu i Lartësuar thotë:

وَمِنْ كُلِّ شَيْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ

“Dhe Ne krijuam prej çdo sendi dy lloje (mashkullin dhe femrën), që ju të përkujtoni (madhështinë e Zotit).” (Edh-Dharijat, 49).

سُبْحَانَ الَّذِي خَلَقَ الأَزْوَاجَ كُلَّهَا مِمَّا تُنْبِتُ الأَرْضُ وَمِنْ أَنفُسِهِمْ وَمِمَّا لا يَعْلَمُونَ

“I Lartësuar është Ai që krijoi të gjitha llojet (çiftet) nga çfarë rritet në tokë, nga vetë ata dhe nga çfarë ata nuk dinë.” (Jasinë, 36).

Martesa është rruga, të cilën Allahu (xh.sh.) e ka përzgjedhur për ripërtëritje dhe shumëzim në mënyrë që jeta të vazhdojë dhe të ruhet lloji njerëzor. Ai e ka përgatitur secilin prej dy bashkëshortëve, në mënyrë të tillë që secili prej tyre të luajë një rol pozitiv për realizimin e këtij qëllimi. Allahu i Lartësuar thotë:

يَاأَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنثَى

“O ju njerëz, vërtet Ne ju krijuam prej një mashkulli dhe një femre.” (El-Huxhuratë, 13).

Gjithashtu Ai thotë:

يَاأَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالا كَثِيرًا وَنِسَاءً

“O ju njerëz! Kini frikë Zotin tuaj, i Cili ju ka krijuar prej një njeriu dhe prej tij Ai krijoi gjininë tjetër e prej atyre të dyve u shtuan shumë burra dhe gra.” (En-Nisa, 1).

Allahu i Madhëruar nuk dëshiroi që njeriu të jetë sikurse krijesat e tjera, të cilat nuk i kontrollojnë epshet e tyre dhe kontakti seksual në mes mashkullit dhe femrës është i paorganizuar dhe i padisiplinuar nga rregulla të caktuara. Përkundrazi, Allahu (xh.sh.) ka vendosur për njeriun një sistem të përshtatshëm për integritetin e tij moral, i cili ka për qëllim të ruajë dhe të mbrojë nderin dhe dinjitetin e tij. Në këtë kuptim, Allahu (xh.sh.) ka përcaktuar që kontakti seksual në mes burrit dhe gruas të jetë fisnik dhe i bazuar mbi pëlqimin e saj dhe mbi “propozimin” dhe “pranimin”, si dy tregues të këtij pëlqimi. Përveç kësaj, ky kontakt bazohet edhe mbi dëshminë që secili prej tyre (burri dhe gruaja) është i ligjshem për tjetrin. Në këtë mënyrë Allahu (xh.sh.) ka vendosur kufij të sigurtë për disiplinimin e epsheve, ka mbrojtur pasardhjen gjenetike nga humbja dhe ka ruajtur gruan që të mos shndërrohet në një plaçkë kënaqesie për cilindo. Kështu Ai ka vendosur bazat e familjes, të cilat përshkohen nga ndjenjat prindërore të mëmësisë dhe atësisë, në mënyrë që familja të edukojë fëmijë të mbarë dhe të japë frutet e saj të shëndosha. Ky është sistemi i vetëm, të cilin Allahu (xh.sh.) e ka zgjedhur për njeriun dhe që feja islame vazhdon ta ndjekë duke i zhdukur të gjitha sistemet e tjera.

Llojet e martesave të cilat i ka zhdukur Islami

Nga këto lloje martesash mund të përmendim:

– Martesa “El Khidn”, e cila nënkupton se ajo që bëhet fshehurazi është e pranueshme, kurse ajo që bëhet haptazi është e qortueshme. Kjo lloj martese përmendet edhe në versetin kuranor, në të cilin Allahu (xh.sh.) thotë:

وَلا مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ

“(Zgjidhni gra të ndershme) dhe jo prostituta të hapta apo të fshehta.” (En-Nisa, 25).

– Martesa “El Bedel”, e cila nënkupton se një burrë i thotë një burri tjetër: “Ma lësho gruan tënde dhe unë ta lëshoj ty gruan time dhe do të shtoj diçka tjetër”. Darakutniu e ka transmetuar këtë nga Ebu Hurejra sipas një vargu transmetimi shumë të dobët.

Aishja (r.a.) ka përmendur edhe lloje të tjera martesash përveç dy llojeve të sipërpërmendura duke thënë: “Në kohën e injorancës paraislame kanë ekzistuar katër lloje lidhjesh martesore:

Martesa që praktikohet nga njerëzit sot: Një burrë e fejon vajzën e tij apo dikë që ka nën kujdestari me një burrë tjetër dhe pas shlyerjes së detyrimit material për këtë qëllim (Sadak) bëhet kurorëzimi martesor.

Një lloj tjetër martese është kur një burrë i thotë gruas së tij pas pastrimit të saj prej ciklit menstrual: “Shko tek ky person që të ngelësh shtatzënë prej tij”. Më pas burri nuk kryen marrëdhënie intime me gruan e tij derisa të konfirmohet shtatzania dhe më vonë është i lirë të bëjë si të dëshirojë. Burri e bën këtë veprim më dëshirën që t’i lindë një djalë. Kjo lloj martese quhet “El Istibda’a”.

Një lloj tjetër është kur një grup njërëzish mblidhen dhe të gjithë kryejnë marrëdhënie seksuale me të njëjtën grua. Në rast se kjo grua mbetet shtatzënë dhe pas kalimit të disa netëve nga lindja e saj, ajo i thërret të gjithë këta burra që të mblidhen tek shtëpia e saj dhe asnjëri prej tyre nuk mund ta refuzojë këtë. Atëherë ajo u thotë: “Ju e dini se si pasojë e asaj që ka ndodhur prej jush unë kam lindur një fëmijë.” Pastaj ajo i drejtohet atij që dëshiron prej tyre duke i thënë se fëmija është i tij dhe i jep fëmijës atësinë e tij. Burri nuk ka të drejtë që ta refuzojë këtë.

Lloji i katërt është kur mblidheshin shumë burra dhe kryenin marrëdhënie seksuale me një grua(me prostitutën) e cila nuk refuzonte asnjërin. Zakonisht këto gra vendosnin tek dyert e tyre flamuj që të shërbenin si shenjë për ata që dëshironin të kryenin marrëdhënie me to. Në qoftë se njëra prej tyre ngelej shtatzënë dhe lindte, atëherë këta burra mblidheshin dhe thirrnin një person që kishte aftësi të dallonte se kujt i ngjante fëmija . Në bazë të këtij gjykimi, ata e deklaronin njërin prej tyre baba të fëmijës dhe ai ishte i detyruar ta pranonte atësinë e tij.

Kur u dërgua Muhamedi (s.a.u.s.) me mesazhin e së vërtetës, ai i zhduku të gjitha llojet e martesave që ekzistonin në periudhën e injorancës paraislame, përveç martesës që praktikohet nga njerëzit sot.”[1]

Ky sistem martese, të cilin ka vazhduar ta ndjekë feja islame, nuk mund të realizohet përveçse me plotësimin e bazave të tij që janë “propozimi” dhe “pranimi”, si edhe me përmbushjen e kushtit të “dëshmisë”.

Në këtë mënyrë plotësohet kontrata martesore, e cila legjitimon kënaqësinë që bashkëshortët i dhurojnë njëri-tjetrit në rrugën e lejuar nga Allahu (xh.sh.).

Nga ana tjetër, kjo kontratë përcakton të drejtat dhe detyrat e secilit prej tyre.

Nxitja e martesës

Islami e nxit martesën në mënyra të shumëllojshme. Ai thekson se martesa është traditë e profetëve dhe udhëzim i të dërguarve dhe se ne duhet ta ndjekim shembullin e këtyre udhërrëfyesve me përpikmëri.

Allahu i Lartësuar thotë:

وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلا مِنْ قَبْلِكَ وَجَعَلْنَا لَهُمْ أَزْوَاجًا وَذُرِّيَّةً

“Ne kemi dërguar para teje të dërguar të tjerë, të cilëve u mundësuam të kenë gra dhe fëmijë.” (Er-Ra’d, 38)

Ndërsa Tirmidhiu transmeton nga Ebu Ejubi (r.a.) se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Traditat e të dërguarve janë katër: ngjyrosja e flokëve me këna, parfumosja, pastrimi i dhëmbëve (me misvak) dhe martesa.”[2]

Martesa përmendet gjithashtu si shprehje e mirësisë së Allahut (xh.sh.) ndaj robërve të Tij. Zoti thotë në Kuran:

وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا وَجَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ بَنِينَ وَحَفَدَةً وَرَزَقَكُمْ مِنْ الطَّيِّبَاتِ

“Allahu krijoi për ju bashkëshorte nga lloji juaj dhe prej bashkëshorteve tuaja Ai krijoi për ju fëmijë dhe nipa dhe ju furnizoi me (ushqime) të mira.” (En-Nahl, 72).

Në një rast tjetër Allahu (xh.sh.) e përmend martesën si një prej argumenteve të Tij. Ai thotë:

وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ

“Dhe nga argumentet e (madhërisë së) Tij është se për të mirën tuaj, Ai krijoi nga vetë lloji juaj gratë tuaja, në mënyrë që të gjeni prehje tek ato dhe në mes jush krijoi dashuri dhe mëshirë. Në këtë ka argumente për njerëzit që mendojnë”. (Er-Rum, 21).

Shpesh njeriu është në dilemë rreth pranimit të martesës dhe i shmanget asaj për shkak të frikës nga shpenzimet financiare dhe nga përgjegjësitë e saj të mëdha.

Në lidhje me këtë, Islami tërheq vëmendjen e besimtarëve duke thënë se Allahu (xh.sh.) do ta bëjë martesën një mënyrë për t’u pasuruar dhe do ta largojë barrën e madhe të saj duke i dhënë forcë besimtarit që të mposhtë shkaqet e varfërisë. Allahu i Lartësuar thotë:

وَأَنكِحُوا الأَيَامَى مِنْكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَرَاءَ يُغْنِهِمْ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ

“Dhe martoni të pamartuarat (të pamartuarit) tuaja, si edhe robërit e robëreshat tuaja që janë të ndershëm e të ndershme. Nëse janë të varfër, Allahu i begaton nga mirësitë e Tij. Allahu është Bujar i madh dhe i Gjithëdijshëm.” (En-Nur, 32).

Tirmidhiu transmeton nga Ebu Hurejra se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Tre njerëz e meritojnë ndihmën e Zotit: luftëtari në rrugën e Allahut; robi i cili ka nënshkruar kontratën me zotrinë e tij për të fituar lirinë kundrejt një pagese (çmimi) të caktuar për të cilin kanë rënë dakort kur ai përpiqet që ta shlyejë detyrimin , dhe personi që dëshiron të martohet për të ruajtur moralin e tij.”[3]

Gruaja është thesari më i çmuar që i shtohet pasurisë së një burri. Allahu i Madhëruar thotë:

وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلا يُنفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ

“Lajmëroji ata të cilët e ruajnë arin dhe argjendin dhe nuk e shpenzojnë atë në rrugën e Allahut, për një dënim që do t’u shkaktojë shumë dhimbje.” (Et-Teube, 34).

Tirmidhiu dhe Ibn Maxheh transmetojnë se Theubani (r.a.) ka thënë: “Kur ka zbritur ky ajet kuranor kemi qenë duke shoqëruar Profetin (s.a.u.s.) në njërin prej udhëtimeve të tij dhe një prej shokëve të tij tha: “Ky ajet ka zbritur për arin dhe argjendin. Sikur ta dinim se cili lloj i pasurisë është më i miri do ta përvetësonim atë.” Atëherë Profeti (s.a.u.s.) tha: “Gjuha që përmend Allahun (xh.sh.), zemra që e falënderon Atë dhe gruaja besimtare që e ndihmon burrin në besimin e tij.”[4]

Et-Taberiu, bazuar në një varg të mirë transmetimi, transmeton nga Ibn Abasi (r.a.), se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Kush i ka katër gjëra, atij i janë dhënë gjërat më të mira të kësaj bote dhe të botës tjetër: zemra që falenderon Allahun (xh.sh.); gjuha që e përmend Atë; trupi i fortë që duron në vështirësi dhe gruaja që nuk e do burrin e saj vetëm për kënaqësinë e saj apo pasurinë e tij.”[5]

Muslimi transmeton nga Abdullah Ibn Amër Ibn Asi se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Jeta e kësaj bote është kënaqësi dhe kënaqësia më e madhe e saj është gruaja e devotshme.”[6]

Nganjëherë, në çastet e meditimit shpirtëror, njeriut i duket se është më mirë që t’i shkëpusë të gjitha lidhjet me çështjet e kësaj bote. Në këtë mënyrë ai do të falet gjatë gjithë natës, do të agjërojë ditën, do të distancohet nga kontaktet me gratë dhe do të ndjekë rrugën e murgjërisë. Por Islami na mëson se kjo bie ndesh me natyrën e njeriut dhe për rrjedhojë e devijon edhe fenë e tij. Profeti (s.a.u.s.) është njeriu më i devotshëm dhe njeriu që më së shumti e ka pasur frikë Allahun (xh.sh.). Megjithatë, ai ka agjëruar dhe ka ngrënë, është falur gjatë natës dhe ka fjetur e po ashtu edhe është martuar. Kushdo që përpiqet të devijojë nga udhëzimet e tij e humbet nderin e të qenit ndjekës i rrugës së tij.

Buhariu dhe Muslimi transmetojnë se Enesi (r.a.) ka thënë: “Tre persona shkuan tek gratë e Profetit (s.a.u.s.) për t’i pyetur ato rreth adhurimeve që kryente Profetit (s.a.u.s.). Kur u informuan për adhurimin që bënte Profeti (s.a.u.s.), atyre iu dukën pak adhurimet që bënin vetë dhe thanë: “Ku jemi ne nga pozita e Profetit (s.a.u.s.), të cilit Allahu (xh.sh.) ia ka falur mëkatet e kaluara dhe ato që do të vijnë”. Njëri prej tyre tha: “Unë lutem gjatë gjithë natës përgjithmonë”. I dyti tha: “Unë agjëroj gjatë gjithë jetës”. Kurse i treti tha: “Unë distancohem nga gratë dhe s’do të martohem kurrë”.

Atëherë erdhi Profeti (s.a.u.s.) dhe u tha: “A jeni ju ata që keni thënë ashtu e kështu? Dijeni Vallahi se unë jam më i devotshëm dhe e kam frikë Allahun më shumë nga ju, por unë agjëroj dhe ha, falem natën dhe fle, ashtu si edhe martohem. Ai që devijon nga rruga ime nuk është pasuesi im.”[7]

Gruaja e devotshme është burim lumturie në familje dhe e mbush shtëpinë plot me hare, gëzim dhe dritë.

Ebu Emameh (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Nuk ka dobi më të madhe për besimtarin pas përkushtimit ndaj Allahut sesa gruaja e mirë, të cilën kur e urdhëron ajo i bindet; kur e shikon, i dhuron gëzim; kur betohet për të, ajo e mban premtimin dhe kur nuk është i pranishëm, ajo e ruan nderin e saj dhe pasurinë e tij.”[8] Këtë hadith e transmeton Ibn Maxheh.

Ndërsa Sa’d Ibn Ebu Vekasi (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Lumturia e njeriut konsiston në tri gjëra dhe fatkeqësia e tij konsiston po në tri gjëra. Lumturia e njeriut konsiston në: gruan e mirë, banesën e mirë dhe në mjetin e mirë të udhëtimit, kurse fatkeqësia e tij konsiston në: gruan e keqe, banesën e keqe dhe mjetin e keq të udhëtimit.”[9] Transmetuar nga Ahmedi sipas një vargu të saktë. Ky hadith është transmetuar edhe nga Taberani, Bezari dhe Hakimi, i cili e konsideron hadithin të saktë.

Ky hadith shpjegohet me një hadith tjetër të transmetuar nga Hakimi, sipas të cilit Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Tri gjëra përbëjnë lumturinë: gruaja e mirë të cilën kur e shikon të pëlqen dhe kur nuk je i pranishëm e ruan nderin e saj dhe pasurinë tënde, kafsha e nënshtruar e shpejtë e udhëtimit e cila të mundëson të arrish shokët dhe banesa e gjerë dhe shumëfunksionale. Tri gjëra përbëjnë fatkeqësinë: gruaja të cilën kur e shikon nuk të pëlqen, që e ngre zërin e saj mbi ty (ta kthen fjalën) dhe kur nuk je i pranishëm nuk e ruan nderin e saj dhe pasurinë tënde, kafsha e ngadaltë e udhëtimit që kur e rreh të lodh dhe kur e lë (nuk e rreh), nuk i arrin dot shokët dhe banesa e ngushtë dhe me pak funksione”.[10]

Përveç kësaj, martesa është një mënyrë adhurimi me anë të së cilës njeriu plotëson gjysmën e besimit të tij dhe takon Krijuesin në një gjendje të plotë pastërtie dhe dëlirësie. Enesi (r.a.) transmeton se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Atij që Allahu (xh.sh.) i ka dhuruar një grua të mirë e ka ndihmuar për të plotësuar gjysmën e besimit, prandaj le t’i frikësohet Allahut në gjysmën e mbetur.”[11] Hadithi transmetohet nga Taberaniu dhe Hakimi, i cili thotë se vargu i transmetimit është i saktë.

Ibn Maxheh, bazuar në një varg të dobët transmetimi, tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Kush dëshiron të takojë Allahun, i pastër, le të martohet me gra të lira.”[12]

Ibn Mesudi (r.a.) ka thënë: “Sikur të më kishin mbetur vetëm dhjetë ditë nga jeta dhe ta dija se në fund të tyre do të vdisja, po të kisha mundësi të martohesha do ta kisha bërë për t’u ruajtur nga sprova.”

Urtësia e martesës

Islami e ka nxitur dhe e ka pëlqyer martesën në këtë mënyrë për shkak të efekteve të saj të dobishme për individin, shoqërinë dhe njerëzimin në përgjithësi.

Instikti seksual është një nga epshet më të forta dhe më të egra, i cili e ngacmon njeriun gjatë gjithë kohës për të gjetur mënyrën e kënaqjes së tij. Në qoftë se njeriu nuk e posedon mënyrën e kënaqjes së epshit, ai do të vuajë nga shqetësimi dhe stresi, faktorë të cilët e shtyjnë atë drejt mëkatit. Martesa është mënyra më natyrore dhe virtuale për të kënaqur dëshirat seksuale dhe për të qetësuar trupin dhe shpirtin nga shqetësimet dhe konfliktualiteti. Martesa e parandalon shikimin epshor të së ndaluarës dhe i qetëson ndjenjat me anë të asaj që ka lejuar Allahu (xh.sh.).

Rreth kësaj flet dhe ajeti i mëposhtëm kuranor:

Ebu Hurejra tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Gruaja paraqitet në formën e djallit dhe largohet po në formën e tij. Nëse dikush sheh diçka që i pëlqen tek një grua, le të kthehet tek gruaja e tij sepse kjo e largon mendimin e keq që ai ka në shpirt.”[13]

Transmeton Muslimi, Ebu Daudi dhe Tirmidhiu.

2- Martesa është rruga më e mirë për të lindur fëmijë dhe për t’u shumëzuar me pasardhës, në mënyrë që jeta të vazhdojë. Kështu ruhen lidhjet gjenetike, të cilave Islami u ka kushtuar një rëndësi të veçantë.

Siç e kemi përmendur më përpara, Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Martohuni me gra të dashura që lindin shumë fëmijë, sepse unë do të krenohem para profetëve të tjerë Ditën e Gjykimit me numrin tuaj të madh.”[14]

Numri i madh i pasardhësve është i dobishëm për individin në veçanti dhe për shoqërinë në përgjithësi. Vendet e ndryshme i kushtojnë një rëndësi të madhe shtimit të banorëve të tyre duke u dhënë shpërblime inkurajuese atyre familjeve që kanë shumë fëmijë. Një thënie e vjetër thotë:“Krenaria varet nga numri i madh”. Ky fakt është edhe më i vlefshëm dhe nuk ka argumente që ta kundërshtojnë atë.

Ahnef Ibn Kajsi ka vizituar në një rast Muavijën, të cilin e ka gjetur duke mbajtur në krahë djalin e tij, Jezidin, dhe duke e parë atë me admirim. Muavija e ka pyetur: “Çfarë mendon për djemtë?” Ai e kuptoi ku e kishte fjalën dhe iu përgjigj: “O prijësi i besimtarëve, djemtë janë pjesë e trupit tonë, frut i zemrave tona dhe kënaqësia e syve tanë. Me ta triumfojmë mbi armiqtë dhe ata do të udhëheqin pasardhësit tanë. Bëhu për ta shtrojë e butë dhe mbulojë mbrojtëse; kur të kërkojnë diçka, jepua; nëse kërkojnë pëlqimin tënd, mos i refuzo; tregohu bujar ndaj tyre, se përndryshe ata do të mërziten nga prania jote, do e urrejnë jetën tënde dhe do të presin me padurim vdekjen tënde.” Muavija i tha: “Me të vërtetë ata janë sikurse i përshkrove.”[15]

3- Ndjenjat prindërore të atësisë dhe mëmësisë rriten dhe plotësohen me praninë e fëmijëve. E njëjta gjë ndodh edhe ndjenjat e dashurisë, dhembshurisë dhe butësisë. Këto janë virtyte pa të cilat humanizmi i asnjë njeriu nuk mund të plotësohet.

4- Ndjenja e përgjegjësisë gjatë martesës dhe kujdesit ndaj fëmijëve e nxit njeriun të jetë më Aktiv dhe këmbëngulës për të forcuar dhe zhvilluar aftësitë dhe talentin e tij personal. Ai punon me këmbëngulje për të mbajtur përgjegjësitë dhe për të përmbushur detyrimet e tij familjare. Në këtë mënyrë ai shfrytëzon të gjitha aftësitë e tij për të rritur mirëqenien dhe për të shtuar prodhimin. Kjo e shtyn njeriun për të shfrytëzuar të mirat materiale, të cilat Allahu (xh.sh.) i ka krijuar për dobi të njerëzve.

5- Martesa organizon ndarjen e detyrave brenda dhe jashtë familjes duke përcaktuar përgjegjësitë që duhet të kryejë secili nga bashkëshortët. Kështu, gruaja kujdeset për organizimin dhe mbarëvajtjen e punëve të shtëpisë, edukimin e fëmijëve dhe përgatitjen e një ambienti të këndshëm dhe çlodhës për burrin që të gjejë prehje dhe qetësi kur të kthehet nga puna si dhe të ripërtërijë forcat e tij. Nga ana tjetër, burri përpiqet për të siguruar shpenzimet financiare që i nevojiten familjes. Kjo ndarje e drejtë dhe frytdhënëse e përgjegjësive bën që secili nga bashkëshortët të kryejë detyrat e tij të natyrshme në mënyrën e pëlqyer nga Allahu (xh.sh.) dhe të respektuar nga njerëzit.

6- Frutet e martesës janë konsolidimi i familjes, forcimi i harmonisë mes familjeve dhe sigurimi i lidhjeve shoqërore të cilat i ka bekuar dhe mbështetur feja islame. Shoqëria e konsoliduar mbi baza dashurie dhe harmonie është shoqëri solide dhe e lumtur.

7- Gazeta “Esh-Sha’ab” (Populli), e botuar ditën e shtunë me datë 06/06/1959, ka publikuar një raport të Organizatës së Kombeve të Bashkuara, i cili thekson se të martuarit jetojnë më gjatë se të pamartuarit, qofshin këta të ve, të divorcuar apo beqarë nga të dy gjinitë. Raporti thotë: “Njerëzit në të gjitha vendet e botës kanë filluar të martohen në moshë më të re dhe të martuarit kanë jetëgjatësi më të madhe.” Raporti i OKB-së mbështetet mbi studime dhe statistika të kryera në të gjithë botën gjatë vitit 1958. Duke u bazuar mbi këto statistika, raporti thekson: “Është konfirmuar se mesatarja e vdekjeve tek të martuarit nga të dy gjinitë është më e vogël se mesatarja e vdekjeve tek të pamartuarit duke përfshirë të gjitha moshat.”

Më tej raporti vijon: “Duke u bazuar mbi këto statistika mund të themi se martesa është e dobishme nga ana shëndetësore si për burrin, ashtu edhe për gruan. Edhe problemet e shtatzënisë dhe të lindjes janë pakësuar dhe nuk përbëjnë rrezik për jetën e nënës. Mosha mesatare e martesës në botë sot është 24 vjeç për gruan dhe 27 vjeç për burrin. Kjo është më e vogël se mosha mesatare e martesës para disa vitesh.”

Statusi i martesës në jurisprudencën islame

Martesa e obliguar

Martesa është e obliguar për atë që ka mundësi financiare, ka dëshirë për t’u martuar dhe i frikësohet rënies në gjynah. Njeriu është i obliguar ta mbrojë dhe ta pastrojë shpirtin e tij nga kryerja e të ndaluarës dhe kjo arrihet vetëm përmes martesës.

Kurtubiu ka thënë: “Personi që ka mundësi për t’u martuar dhe i frikësohet dëmtimit të vetes dhe fesë së tij nga beqaria, mund ta mbrojë veten vetëm përmes martesës.”

Të gjithë juristët islamë janë të mendimit se në këtë rast martesa është e detyruar.

Ajeti i mëposhtëm kuranor flet për ata që kanë dëshirë të martohen, por nuk i përballojnë dot shpenzimet e saj:

وَلْيَسْتَعْفِفْ الَّذِينَ لا يَجِدُونَ نِكَاحًا حَتَّى يُغْنِيَهُمْ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ

“Ata që nuk kanë mundësi martese, le të përmbahen derisa Allahu t’i begatojë me të mirat e Tij.”

Këto persona duhet ta shpeshtojnë agjërimin duke u mbështetur në hadithin e transmetuar nga Grupi, ku Ibn Mesudi tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “O ju të rinj, ai që ka mundësi nga ju le të martohet, sepse martesa ua mbron shikimet dhe ua ruan moralin. Ai që nuk ka mundësi, le të agjërojë sepse agjërimi e ftoh pasionin seksual.”[16]

Martesa e pëlqyer

Kush ka dëshirë dhe mundësi financiare për martesë, por është i sigurt se nuk do t’i afrohet asaj çfarë Allahu (xh.sh.) ka ndaluar, atëherë martesa për të është e pëlqyer. Martesa është më primare sesa përkushtimi ndaj adhurimit dhe, siç e kemi përmendur, murgjëria nuk ka lidhje me Islamin.

Taberani transmeton nga Sead Ibn Ebi Vekasi se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Allahu na ka dhuruar në vend të murgjërisë fenë e vërtetë dhe tolerante.”[17]

Bejhakiu transmeton nga Ebu Umameh se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Martohuni, sepse unë do të jem krenar për numrin tuaj të madh para popujve të tjerë dhe mos u bëni si murgjërit kristianë.”[18]

Në vargun e transmetimit të këtij hadithi gjendet Muhamed Ibn Thabit i cili konsiderohet i dobët.

Omeri i ka thënë Ebu Zevaidit: “Dy gjëra të ndalojnë ty nga martesa, pamundësia ose shuthrja.”

Ibn Abasi ka thënë: “Nuk plotësohet adhurimi i një personi, derisa ai të martohet.”

Martesa e ndaluar

Martesa është e ndaluar për atë që nuk është i aftë t’i plotësojë detyrimet e tij bashkëshortore si nga ana seksuale ashtu dhe nga ana materiale, edhe pse ai mund të ketë dëshirë të martohet.

Kurtubiu ka thënë: “Kur dikush e di se ai nuk është i aftë t’i përballojë shpenzimet e martesës apo të plotësojë detyrimet e tij ndaj bashkëshortes, atij nuk i lejohet martesa pa ia sqaruar këtë bashkëshortes ose pa u siguruar për aftësitë e tij për përmbushjen e të drejtave të saj.”

Në të njëjtën mënyrë, nëse dikush ka një të metë e cila e pengon atë nga kryerja e marrëdhënieve seksuale, ai duhet t’ia sqarojë atë bashkëshortes dhe te mos e mashtrojë atë. Nuk lejohet që burri ta mashtrojë gruan duke e gënjyer për prejardhjen e tij( duke pretenduar se është nga filan fis ), pasurinë apo zanatin.

Po ashtu, kur një grua e di se ajo nuk është e aftë për të plotësuar detyrimet e saj ndaj burrit apo ka një të metë e cila e pengon nga kryerja e marrëdhënieve seksuale, si p.sh, çmenduria, lebroza ose ndonjë sëmundje në organin gjenital, ajo duhet t’ia sqarojë këtë burrit dhe të mos e mashtrojë atë. Kjo i ngjason rastit të shitësit të një malli, i cili është i detyruar që t’i vëjë në dukje të metat e mallit të tij.

Në qoftë se njëri nga bashkëshortët gjen tek tjetri ndonjë të metë, ai është i lirë ta prishë kurorëzimin. Në qoftë se e meta gjendet tek gruaja, atëherë burri është i lirë ta ndajë atë dhe të marrë shumën e paguar prej tij si mehër.

Transmetohet se Profeti (s.a.u.s.) u martua me një grua nga fisi Beni Bejadeh dhe gjeti se ajo vuante nga lebra në belin e saj. Ai e shkurorëzoi atë dhe tha: “Ma keni fshehur këtë të metë.”[19]

Nga Maliku transmetohen dy mendime të ndryshme në lidhje me gruan që shkurorëzohet nga burri i saj, pasi ai është i paaftë për të kryer marrëdhënie seksuale me të. Në qoftë se ajo i dorëzohet atij dhe pastaj ndahet për shkak të impotencës së tij, sipas një mendimi të Malikut ajo e mban të gjithë mehrin, dhe sipas një mendimi tjetër të tij, ajo mban vetëm gjysmën e mehrit.

Ky ndryshim i mendimeve të tij bazohet në rastet kur përfitohet mehri, kur gruaja i dorëzohet burrit apo kur kryen marrëdhënie të plota me të. (Kjo çështje do të sqarohet më vonë.)

Martesa e papëlqyer

Nuk pëlqehet martesa e atij që nuk është i aftë t’i plotësojë detyrimet e tij bashkëshortore si nga ana seksuale, ashtu edhe nga ana materiale, edhe kur kjo nuk e dëmton gruan pasi ajo mund të jetë e pasur ose nuk ka dëshirë të madhe në kryerjen e marrëdhënieve intime bashkëshortore. Në qoftë se kjo martesë bëhet pengesë për kryerjen e detyrimeve fetare apo për përkushtimin ndaj diturisë, atëherë shkalla e papëlqyeshmërisë së saj rritet.

Martesa e lejuar

Martesa është e lejuar kur nuk ka ndonjë shkak që ta ndalojë atë.

Ndalimi i murgjërisë për ata që kanë mundësi të martohen

Ibn Abasi tregon se një burrë i është ankuar Profetit (s.a.u.s.) për beqarinë duke i thënë: “A mund të tredhem?” Profeti (s.a.u.s.) i është përgjigjur: “Nuk është prej nesh ai që tredh dhe ai që tredhet.”[20] Transmeton Tabaraniu.

Sead Bin Ebu Vekasi ka thënë: “Profeti (s.a.u.s.) ia ka ndaluar Othman Bin Medhunit murgjërinë. Nëse do e kishte lejuar, ne do të ishim tredhur.”[21] Transmeton Buhariu.

Kjo do të thotë se, sikur të ishte lejuar murgjëria, ata do të kishin arritur deri atje sa të tredheshin.

Tabariu ka thënë: “Murgjëria që kishte për qëllim Othman Bin Mendhuri nënkupton ndalimin e grave të parfumosjes dhe gjërave të mira dhe të këndshme. Në lidhje me këtë ka zbritur ajeti kuranor”:

يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحَرِّمُوا طَيِّبَاتِ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ وَلا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ

“O ju që keni besuar! Mos i ndaloni të mirat që Allahu i ka lejuar për ju dhe mos e teproni. Vërtet Allahu nuk i do ata që e teprojnë (i kalojnë kufijtë e dispozitave të Zotit).” (El-Maide, 87).

Përparësia e martesës para kryerjes së haxhit

Nëse dikush ka nevojë të martohet sepse i frikësohet rënies në mëkat, ai mund të martohet para kryerjes së detyrës së haxhit. Në qoftë se nuk i frikësohet rënies në mëkat, atëherë ai duhet të kryejë haxhin më parë. E njëjta gjë vlen edhe për detyrimet kolektive (Farzet Kifaje) si lufta e shenjtë, dituria etj, të cilat duhet të bëhen para martesës, nëse personi nuk i frikësohet rënies në mëkat.

Shkaqet e largimit të njerëzve nga martesa

Sikurse e sqaruam më sipër, martesa është një detyrë e domosdoshme dhe, siç ka thënë Prijësi i besimtarëve Omeri (r.a.), dy gjëra e ndalojnë njeriun nga martesa: pamundësia dhe imoraliteti. Murgjëria s’ka asgjë të përbashkët me fenë islame dhe largimi i njerëzve nga martesa i privon ata nga shumë dobi dhe avantazhe.

Kjo mjafton për të nxitur shoqërinë islame që të punojë për t’i lehtësuar shkaqet dhe mjetet e martesës me qëllim që të përfitojnë prej saj burrat dhe gratë në mënyrë të barabartë.

Në kundërshtim më këtë, shumë familje muslimane kanë devijuar nga mësimet e larta islame dhe e kanë komplikuar martesën duke vënë shumë barriera për realizimin e saj. Me këtë komplikim ata kanë krijuar një krizë e cila u ka shkaktuar dhimbje dhe vuajtje shumë burrave dhe grave, duke i shtyrë ata drejt lidhjeve të ulëta dhe imorale. Fenomeni i krizës së martesës në shoqëritë rurale nuk është aq i ndjeshëm sa në shoqëritë metropolitane. Jeta e fshatit, me përjashtim të disa familjeve të pasura, vazhdon të jetë larg shfaqjeve të shpenzimeve të tepruara dhe të komplikimit të martesës, ndërsa në qytet ndodh e kundërta. Ndër shkaqet kryesore të shfaqjes së krizës së martesës është rritja e tepruar e vlerës së mehrit dhe shpenzimeve të tjera të martesës që e bëjnë atë të papërballueshme për burrin.

Nga ana tjetër, fenomeni i degradimit të gruas dhe i daljes së saj në publik me veshje të papërshtatshme bën që të dyshohet rreth moralit të saj dhe që burri të jetë shumë i kujdesshëm në përzgjedhjen e bashkëshortes së tij. Ka raste që burri arrin deri në distancim nga martesa, sepse sipas pikëpamjes së tij, ai nuk mund të gjejë gruan e përshtashme për të përballuar përgjegjësitë e jetës bashkëshortore.

Për këtë arsye, është e domosdoshme që t’u kthehemi mësimeve islame për edukimin e gruas sipas parimeve të virtyteve, moralit dhe modestisë dhe të braktisim rritjen e tepruar të vlerës së mehrit dhe të shpenzimeve të tjera të martesës.

Përzgjedhja e bashkëshortes

Gruaja është streha ku burri gjen prehje dhe qetësi, shoqja e tij e jetës, kujdestarja e shtëpisë, nëna e fëmijëve të tij, dashuria e zemrës së tij dhe ajo që i ruan sekretet dhe intimitetet e tij. Gruaja është baza kryesore e familjes, sepse ajo lind fëmijët të cilët trashëgojnë prej saj shumë prej veçorive dhe tipareve të tyre. Në krahët e saj formohen ndjenjat e fëmijëve dhe zhvillohen aftësitë e tyre. Ajo ua mëson atyre gjuhën, traditat, zakonet, fenë dhe sjelljet shoqërore. Për këto arsye, Islami i ka kushtuar një rëndësi të veçantë zgjedhjes së gruas së mirë dhe e ka konsideruar atë pasurinë më të çmuar që secili duhet të përpiqet ta gjejë dhe ta ruajë atë.

Grua e mirë konsiderohet ajo që e ruan fenë e saj, është e lidhur fort pas virtyteve, mbron të drejtat e burrit dhe kujdeset për fëmijët. Këto gjëra duhet të merren në konsideratë për përzgjedhjen e bashkëshortes.

Përsa i përket aspekteve të tjera të lidhura me jetën e kësaj bote, Islami tërheq vërejtjen ndaj tyre dhe i ndalon kur janë të zhveshura nga kuptimet e mirësisë, virtyteve dhe devotshmërisë.

Shpesh njerëzit në martesë aspirojnë pasurinë e madhe, bukurinë magjepëse, prestigjin apo prejardhjen fisnike duke anashkaluar perfektshmërinë shpirtërore dhe edukatën e mirë.

Këto martesa japin frute të hidhura dhe rezultojnë të dëmshme.

Në lidhje me këtë, Profeti (s.a.u.s.) na ka paralajmëruar duke thënë: “Ruhuni nga mbeturinat jeshile.” Profeti (s.a.u.s.) u pyet: “O i Dërguari i Allahut, çfarë është mbeturina jeshile?” Ai u përgjigj: “Gruaja e bukur me prejardhje të keqe.”[22] Transmetohet nga Darakutniu, i cili ka thënë se hadithi është treguar vetëm nga Vakidiu, prandaj konsiderohet i dobët.

Profeti (s.a.u.s.) gjithashtu ka thënë: “Mos u martoni me gratë për bukurinë e tyre, sepse ajo mund t’i prishë ato; mos u martoni me to për pasurinë e tyre, sepse pasuria mund t’i bëjë ato superiore ndaj jush. Martohuni me gratë për fenë e tyre. Me të vërtetë një robëreshë e shëmtuar por besimtare është më e mirë.”[23] Në zinzhirin e transmetimit të këtij hadithi gjendet Abdurrahman ibn Zijad El- Efrikij i cili konsiderohet i dobët.

Profeti (s.a.u.s.) gjithashtu na tregon se ai që nuk martohet me qëllim krijimin e familjes dhe përkujdesjen ndaj saj, por për qëllime të tjera, atëherë ai do të gjejë të kundërtën e asaj që ka pasur për qëllim. Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Kush martohet me një grua për pasurinë e saj, Allahu (xh.sh.) s’do t’i japë gjë tjetër përveç varfërisë, kush martohet me një grua për pozitën e saj të lartë, Allahu (xh.sh.) nuk do t’i japë gjë tjetër përveç përçmimit dhe kush martohet me një grua për të mbrojtur shikimin, për të ruajtur nderin dhe për të mbajtur lidhjet familjare, Allahu (xh.sh.) do ta bekojë këtë çift me njëri-tjetrin.”[24] Transmetohet nga Ibn Hibani i cili e konsideron hadithin të dobët.

Profeti (s.a.u.s.) na ka paralajmruar për këtë, në mënyrë që interesat e kësaj bote që nuk e lartësojnë pozitën e njeriut, të mos bëhen qëllimi parësor i martesës. Përkundrazi, është obligim që qëllimi parësor të jetë feja, sepse ajo është udhëzimi për mendjen dhe ndërgjegjen, pastaj vijnë cilësitë e tjera të cilat i pëlqejnë natyrës njerëzore. Profeti (s.a.u.s.) thotë: “Gruaja martohet për katër gjëra: pasurinë; pozitën shoqërore; bukurinë dhe fenë. Zgjedh atë që ka fe sepse kjo është zgjedhja më e mirë.”[25] Transmeton Buhariu dhe Muslimi.

Gjithashtu, Profeti (s.a.u.s.) përcakton cilësitë e gruas së mirë të cilat janë: bukuria, bindja ndaj bashkëshortit, mbajtja e fjalës së dhënë dhe besnikëria. Ai thotë: “Gruaja më e mirë është ajo që kur e shikon të dhuron gëzim, kur e urdhëron të bindet, kur betohesh për të e mban premtimin dhe kur nuk je i pranishëm e ruan nderin e saj dhe pasurinë tënde.”[26] Transmeton Nesaiu dhe të tjerët me një varg të saktë transmetimi.

Ndër cilësitë që duhet të ketë gruaja për t’u fejuar me të janë: të jetë e rritur në një ambient fisnik, të ketë temperament të butë, të jetë e qetë dhe larg devijimeve shpirtërore, sepse në këtë mënyrë do të jetë e dhembshur për fëmijët dhe do të kujdeset për të drejtat e burrit të saj.

Profeti (s.a.u.s.) kërkoi të fejohej me Umu Hanin, e cila i kërkoi ndjesë Profetit (s.a.u.s.) duke i thënë se kishte fëmijë. Atëherë Profeti (s.a.u.s.) tha: “Gratë më të mira të cilat kanë hipur mbi deve janë gratë e mira të Kurejshëve, të cilat janë të dhembshura ndaj fëmijës së vogël dhe e ruajnë pasurinë e burrit.”[27]

Është e natyrshme që prej origjinës së mirë të dalin pasardhës të mirë. Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Njerëzit janë sikurse metalet e arit dhe argjendit, më të mirët prej tyre në periudhën e injorancës paraislame janë më të mirët edhe në periudhën islame, në qoftë se e mësojnë fenë.”[28]

Një burrë u fejua me një grua e cila ishte në pozitë më të lartë shoqërore se ai. Për këtë, ajo ka thënë këto vargje:

“Ka qarë origjina e pastër me sy të përlotur e të lagët

Sepse ajo do të bashkohet me origjinën e mangët.”

Nga qëllimet kryesore të martesës është lindja e fëmijëve dhe për këtë duhet që gruaja të ketë aftësi për të lindur. Kjo mund të kuptohet nga trupi i saj pa të meta ose duke e krahasuar atë me të afërmit e saj si p.sh. me motrat, hallat ose tezet.

Një njeri u fejua me një grua që nuk lindte dhe i tha Profetit (s.a.u.s.): “O i Dërguari i Allahut, unë jam fejuar me një grua që ka pozitë të mirë shoqërore dhe është e bukur, por ajo nuk lind fëmijë.” Profeti (s.a.u.s.) ia ndaloi këtë duke i thënë: “Martohuni me gra të dashura që lindin shumë fëmijë, sepse unë do të krenohem me numrin tuaj të madh para popujve të tjerë Ditën e Gjykimit.”[29]

Grua e dashur është ajo që ia shfaq ndjenjat e dashurisë burrit të saj dhe përpiqet me të gjitha fuqitë që ta kënaqë atë. Njeriu, nga natyra e tij e dashuron të bukurën dhe e ndien thellë në shpirt se i mungon diçka nëse e bukura është larg tij. Në qoftë se e arrin atë, atëherë ai ndien qetësi shpirtërore, kënaqësi dhe lumturi. Për këtë Islami nuk e ka anashkaluar aspektin e bukurisë në përzgjedhjen e gruas. Në një hadith të saktë Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Allahu është i bukur dhe e do të bukurën.”[30]

Mugirah ibn Shu’beh i tregoi Profetit (s.a.u.s.) se ishte fejuar me një grua. Profeti (s.a.u.s.) i tha: “Shko dhe shihe atë, sepse vetëm kështu mund të vazhdoni.”[31] (Mund të vazhdojë mes jush dashuria dhe mirëkuptimi).

Profeti (s.a.u.s.) e këshilloi një burrë që ishte fejuar me një grua nga Ensarët duke i thënë: “Shko dhe shihe atë, sepse gratë e ensarëve kanë një shenjë në sy.”[32]

Xhabir Ibn Abdullahu është fshehur për të parë nga afër gruan me të cilën dëshironte të martohej.

Në disa raste Profeti (s.a.u.s.) dërgonte disa gra që të shikonin nëse gruaja ka ndonjë të metë të fshehur, duke thënë: “Merrni erë gojës dhe sqetullave të saj dhe shikoni leqet e këmbëve.”[33]

Preferohet që gruaja të jetë e virgjër sepse ajo nuk ka pasur kontakt me ndonjë burrë tjetër dhe është më e turpshme. Kjo e bën martesën më të fortë, sepse dashuria e saj për burrin i ngulitet thellë në zemër, siç thotë edhe thënia: “Dashuria i përket vetëm të dashurit të parë.”

Kur u martua Xhabir Ibn Abdullahu me një grua që ka qenë e martuar më përpara, Profeti (s.a.u.s.) i tha: “Përse nuk je martuar me një grua të virgjër që të dëfrehesh me të dhe ajo të dëfrehet me ty?”[34] Xhabiri iu përgjigj: “Babai më ka lënë disa vajza të vogla të cilat kanë nevojë për një grua që të kujdeset për to. Gruaja që ka qenë e martuar më përpara ka më shumë mundësi që të kujdeset për to sesa vajza e re që nuk është mësuar me punët e shtëpisë.”

Duhet të merret parasysh gjithashtu se është e domosdoshme që të ketë përafërsi në mes dy bashkëshortëve si në moshë ashtu edhe në pozitën shoqërore dhe nivelin kulturor e ekonomik të tyre. Përafërsia në aspektet e sipërpërmendura në mes bashkëshortëve ndihmon në vazhdimësinë e harmonisë dhe jetës bashkëshortore.

Ebu Bekri dhe Omeri (r.a.) kanë dëshiruar që të fejohen me vajzën e Profetit (s.a.u.s.) Fatimen (r.a.), por ai i ka refuzuar të dy duke u thënë se ajo është e vogël. Kur Aliu (r.a.) shprehu dëshirën për t’u fejuar me Fatimen (r.a.), Profeti (s.a.u.s.) pranoi dhe e martoi me të.”[35]

Këto janë disa mësime me të cilat Islami udhëzon ata që dëshirojnë të martohen që t’i marrin ato si ndriçues në rrugën e tyre dhe të ecin sipas tyre.

Në qoftë se i marrim parasysh këto mësime gjatë përzgjedhjes së bashkëshortes, shtëpitë tona do të shndërrohen në parajsë, fëmijët dhe prindërit do të jetojnë të lumtur, gjeneratat e reja do të jenë të mira dhe shoqëria do të jetojë një jetë të mirë dhe fisnike.

Përzgjedhja e bashkëshortit

Prindi duhet që ta zgjedhë bashkëshortin e vajzës së tij duke e martuar atë me një burrë që ka besim, moral, nder dhe sjellje të mirë, në mënyrë që po të jetojë me të, të jetojë me të mirë dhe po ta ndajë, ta ndajë atë me të mirë.

Imam Gazaliu thotë në librin e tij “Ihja Ulumid-din”: “Kujdesi për mbrojtjen e të drejtave të vajzës është shumë i rëndësishëm, sepse martesa e bën atë robëreshë pa mbrojtje pasi burri mund ta ndajë në çdo kohë. Kush e marton vajzën e tij me një burrë të padrejtë, të shthurur,bidatçi ( veprues i risive në fe ) dhe përdorues të alkoolit, e ka dëmtuar fenë e tij dhe e ka ekspozuar veten para zemërimi të Allahut (xh.sh.) për shkëputjen e lidhjes familjare dhe zgjedhjen e tij të keqe.”

Një burrë i ka thënë Hasanit, djalit të Aliut: “Unë kam një vajzë. Më thuaj me kë mund ta martoj atë?” Hasani i ka thënë: “Martoje me një burrë që e ka frikë Allahun (xh.sh.), sepse nëse e pëlqen do ta trajtojë me dinjitet dhe nëse nuk e pëlqen, të paktën do ta trajtojë me drejtësi”.

Aishja ka thënë: “Martesa është robëri, prandaj le të sigurohet secili prej jush ku e vendos vajzën e tij. Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Kush e marton vajzën e tij me një burrë të shthurur, i ka këputur lidhjet e saj familjare.”[36]

Transmetuar nga Ibn Hibani, i cili e ka klasifikuar në hadithet e dobëta kur ky hadithi është transmetuar nga Enesi, ndërsa e ka klasifikuar të vërtetë me varg transmetimi të saktë si thënie të Sha’biut.

Ibn Tejmije ka thënë: “Kush insiston në kryerjen e veprave imorale, nuk duhet të martohet.”

Fejesa

Fejesa nënkupton kërkesën për t’u martuar sipas mënyrës së njohur nga njerëzit. Fejesa i paraprin martesës dhe është ligjëruar nga Allahu (xh.sh.) para lidhjes së kurorës në mënyrë që dy bashkëshortët të njohin njëri-tjetrin dhe më pas të marrin hapin e martesës më të sigurtë dhe më të vetëdijshëm

Me kë lejohet fejesa ?

Lejohet fejesa me një grua vetëm kur plotësohen këto dy kushte:

1- Të mos ketë asnjë pengesë fetare për martesën e saj momentalisht.

2- Të mos e ketë paraprirë dikush tjetër me një fejesë të ligjshme, ose dikush tjetër para tij ka kërkuar dorën e saj dhe akoma nuk i është dhënë përgjigje.

Në qoftë se ka ndonjë pengesë fetare d.m.th. të jetë e ndaluar fejesa me të për ndonjë arsye ndalimi të përhershme ose te përkohshme ose të jetë e fejuar me dikë tjetër, atëherë ndalohet fejesa me të.

Fejesa gjatë periudhës së pritjes

Ndalohet fejesa e gruas gjatë periudhës së pritjes si pasojë e vdekjes së burrit të saj apo divorcit, qoftë ai divorc me të drejtë kthimi apo përfundimtar.

Në qoftë se gruaja është në periudhën e pritjes si pasojë e divorcit me të drejtë kthimi, ndalohet fejesa e saj sepse ajo konsiderohet akoma nën mbrojtjen e burrit të saj i cili ka të drejtë ta kthejë në çdo kohë.

Në qoftë se gruaja është në periudhën e pritjes si pasojë e divorcit përfundimtar, ndalohet fejesa e saj në mënyrë të drejtëpërdrejtë sepse burri ka sërish të drejta mbi të dhe mund ta kthejë atë me anë të një kurorëzimi të ri. Në qoftë se një burrë tjetër fejohet me të, atëherë shkelen të drejtat e burrit të parë.

Juristët islamë kanë mendime të ndryshme në lidhje me fejesën e saj në mënyrë të nënkuptuar dhe mendimi më i saktë është lejimi i saj.

Në qoftë se gruaja është në periudhën e pritjes si pasojë e vdekjes së burrit të saj, lejohet fejesa e saj në mënyrë të nënkuptuar por jo në mënyrë të drejtëpërdrejtë. Kjo sepse lidhja martesore e saj ka përfunduar me vdekjen e burrit dhe ai nuk ka të drejta mbi të pasi është i vdekur.

Ndalohet fejesa e saj në mënyrë të shpallur, sepse nga njëra anë duhet të respektohet hidhërimi i saj dhe mbajtja e zisë për burrrin e vdekur dhe nga ana tjetër duhet të respektohen ndjenjat e familjarëve dhe trashëgimtarëve të të ndjerit. Allahu i Madhëruar thotë:

وَلا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا عَرَّضْتُمْ بِهِ مِنْ خِطْبَةِ النِّسَاءِ أَوْ أَكْنَنتُمْ فِي أَنفُسِكُمْ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ سَتَذْكُرُونَهُنَّ وَلَكِنْ لا تُوَاعِدُوهُنَّ سِرًّا إِلا أَنْ تَقُولُوا قَوْلا مَعْرُوفًا وَلا تَعْزِمُوا عُقْدَةَ النِّكَاحِ حَتَّى يَبْلُغَ الْكِتَابُ أَجَلَهُ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي أَنفُسِكُمْ فَاحْذَرُوهُ

“Nuk është mëkat për ju që t’u propozoni për martesë grave në mënyrë të tërthortë ose duke e mbajtur të fshehtë në veten tuaj. Allahu e di se ju do t’ua përmendni atyre (dëshirën për martesë), por mos u premtoni diçka tjetër fshehurazi, përveçse t’u thoni fjalë të lejuara. Dhe mos vendosni lidhjen e kurorës derisa të përfundojë afati i caktuar. Ta dini se Allahu e di çfarë fshehni në ndërgjegjen tuaja, prandaj frikësohuni prej Tij.” (El-Bekare, 235).

Nga konteksti i ajetit, është e qartë se me “gra” nënkuptohen ato gra që janë në periudhën e pritjes si pasojë e vdekjes së burrave të tyre.

“Propozimi për martesë në mënyrë të tërthortë” ka për qëllim rastin kur një burrë thotë diçka që nënkupton diçka tjetër, p.sh. kur ai thotë “Dua të martohem” ose “ Dëshiroj që Allahu (xh.sh.) të ma lehtësojë të gjej një grua të mirë” ose “Allahu do t’ju japë të mira(mirësi).”

Lejohet t’i jepen dhurata gruas gjatë periudhës së pritjes si shenjë e shprehjes së fejesës së nënkuptuar. Lejohet gjithashtu lavdërimi i vetes dhe i veprave të lavdishme personale para gruas që është në periudhën e pritjes për të nënkuptuar fejesën me të.

Këtë e ka bërë edhe Ebu Xhafer Muhamed Ibn Ali Ibn Husejni.

Sukejne bint Handhele tregon: “Më kërkoi leje Muhamed Bin Ali pa përfunduar periudha e pritjes nga vdekja e burrit tim duke më thënë: “Ju e dini afërsinë time tek Profeti (s.a.u.s.) dhe Aliu (r.a.) si edhe pozitën time tek arabët.” Unë i thashë: “Allahu të faltë o Ebu Xhafer, ti je burrë me vlera të mëdha. A do të fejohesh me mua gjatë periudhës sime të pritjes?” Ai mu përgjigj: “Vetëm po të tregoja afërsinë time tek Profeti (s.a.u.s.) dhe Aliu (r.a.). Po kështu edhe Profeti (s.a.u.s.) shkoi tek Umu Seleme e cila ishte në periudhën e pritjes pas vdekjes së burrit të saj Ebu Selemes dhe i tha: “Ju e dini se unë jam i Dërguari Allahut dhe i përzgjedhuri i tij si edhe pozitën time të lartë tek populli im.”[37] Ky ishte gjykimi për fejesë. Këtë ka transmetuar Darkutniu. Hadithi ka shkëputje në vargun e transmetimit (hadith munkati’a), sepse Muhamed El Bakir Ibn Ali nuk ka jetuar në kohën e Profetit (s.a.u.s.).

Duke konkluduar mund të themi se kërkimi i dorës në mënyrë të drejtëpërdrejtë gjatë periudhës së pritjes në të gjitha rastet është e ndaluar, ndërsa realizimi i fejesës lejohet në rastin e periudhës së pritjes si pasojë e divorcit përfundimtar ose vdekjes së burrit. Ndalohet mendimi i fejesës gjatë periudhës së pritjes si pasojë e divorcit me të drejtë kthimi.

Juristët islamë kanë mendime të ndryshme rreth realizimit të fejesës gjatë periudhës së pritjes, në qoftë se kurorëzimi bëhet pas përfundimit të saj.

Maliku ka thënë: “Duhet të ndahet prej saj pa marrë parasysh nëse ka kryer marrëdhënie me të apo jo”.

Shafiu ka thënë: “Kurorëzimi është i vlefshëm, pavarësisht se ka bërë mëkat duke shpallur fejesën gjatë periudhës së pritjes, pasi këto janë dy gjëra të ndryshme.”

Juristët islamë kanë rënë dakord se çifti duhet të ndahet, në rast se kurorëzimi dhe kryerja e marrëdhënieve intime janë bërë gjatë periudhës së pritjes.

Lind pyetja: A lejohet që të martohen më vonë pas ndarjes?

Maliku, Lejthi dhe Euzaiu mendojnë se nuk lejohet martesa e tyre më vonë. Shumica e dijetarëve mendojnë se, nëse burri dëshiron, atij i lejohet që të martohet me të pas kalimit të periudhës së pritjes.

Fejesa me një grua të fejuar

Ndalohet fejesa e një burri me të fejuarën e dikujt tjetër, sepse kjo konsiderohet shkelje e të drejtave të të fejuarit të parë dhe ofendim i tij. Kjo mund të shkaktojë përçarje dhe armiqësi në mes të familjeve dhe prish rendin dhe qetësinë.

Ukbeh ibn Amir tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Besimtari është vëlla i besimtarit, prandaj nuk lejohet që ai të blejë diçka që vëllai i tij e ka blerë ose të fejohet me të fejuarën e vëllait të tij, derisa ai ta lëjë atë.”[38] Ky hadith është transmetuar nga Ahmedi dhe Muslimi.

Nuk merret në konsideratë sepse këtu është përmendur sipas përdorimit të zakonshëm të tij por këtu nuk është synuar ky kuptim prandaj ndalohet edhe kërkimi i dorës së një gruaje të cilën e ka kërkuar më parë një jobesimtar apo një i shthurur. Ndërsa disa nga shafiijtë dhe Euzaiu e kanë marrë për bazë kuptimin direkt të fjalës “vëlla” kështu që e kanë lejar kërkimin e dorës së një gruaje të cilën e ka kërkuar më parë një jobesimtar. Thotë Sheukani: “Në fakt kjo është ajo çka duhet nga hadithi”. (Vërejtje: Vëllazëri për të cilën bëhet fjalë këtu është vëllazëria islame në bazë të besimit islam.

Ndalimi përfshin si rastin kur e fejuara e pranon fejesën ashtu edhe rastin kur kujdestari i autorizuar prej saj e pranon këtë fejesë.

Lejohet kërkimi i dorës së një gruaje nga një person tjetër nëse refuzimi për të parin shprehet haptazi (drejtëpërdrejt) apo pranimi shprehet në mënyrë të nënkuptuar, si p.sh. kur ajo thotë “s’kam ndonjë kundërshtim për ty”; kur i fejuari i dytë s’ka dijeni për fejesën e parë; kur ajo nuk pranon dhe refuzon ose kur i fejuari i parë i ka dhënë leje të dytit për t’u fejuar.

Tirmidhiu tregon se Shafiu ka thënë në lidhje me kuptimin e këtij hadithi: “Në qoftë se dikush fejohet me një grua dhe ajo është e kënaqur me të dhe anon nga ai, atëherë askush tjetër nuk mund të fejohet me të fejuarën e tij”[39]: Në qoftë se dikush nuk e di nëse ajo është e kënaqur me të fejuarin e parë dhe anon nga ai, atëherë atij i lejohet fejesa me të. Në qoftë se personi i dytë fejohet me të pas përgjigjes së të parit dhe pastaj martohet me të, ai bën mëkat por martesa është e vlefshme, sepse në këtë rast ndalohet fejesa që nuk është kusht për vlefshmërinë e martesës. Martesa nuk prishet për shkak të fejesës jo të vlefshme.

Daudi ka thënë: “Kur martohet me të i fejuari i dytë, kurorëzimi prishet, pa marrë parasysh nëse ka kryer marrëdhënie me gruan apo jo.”

Shikimi i të fejuarës

Në mënyrë që jeta bashkëshortore të jetë e mbushur me gëzim dhe lumturi duhet që burri ta shikojë gruan para fejesës për të parë bukurinë e saj dhe, nëse i pëlqen, të vendosë për t’u fejuar me të. Nëse nuk i pëlqen, atëherë ai mund të shikojë dikë tjetër për t’u fejuar me të. Njeriu i mençur nuk ngutet për të marrë ndonjë vendim pa u siguruar nëse është i mirë apo jo.

A’meshi ka thënë: “Çdo martesë që bëhet pa e parë gruan ka përfundim të hidhur.”

Feja islame e nxit dhe e pëlqen shikimin e gruas me të cilën kërkon të fejohet:

Xhabir Ibn Abdullah tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Në qoftë se ndonjëri nga ju dëshiron që të fejohet me një grua dhe ka mundësi të shikojë tek ajo çfarë e shtyn atë për t’u martuar, le ta bëjë atë.”[40] Xhabiri ka thënë: “Kur kam dashur të fejohem me një grua nga fisi Benu Selemeh, jam fshehur për të shikuar tek ajo çfarë më shtyu për t’u fejuar me të.” Transmeton Ebu Daudi. Fakti që është fshehur për ta parë atë grua tregon se lejohet shikimi i gruas që dëshiron të fejohesh me të, edhe pa dijeninë e saj, qoftë edhe nëse ajo nuk e lejon këtë.

Mugijra Ibn Shua’beh tregon se ai e informoi Profetin (s.a.u.s.) se ishte fejuar me një grua. Profeti (s.a.u.s.) e pyeti: “A e ke parë?” Ai i tha “Jo”. Profeti (s.a.u.s.) i tha: “Shko dhe shikoje, sepse vetëm kështu mund të vazhdoni“[41] (mund të vazhdojë në mes jush dashuria dhe harmonia). Transmeton Nesaiu, Ibn Maxheh dhe Tirmidhiu, i cili e ka vlerësuar hadithin si të besueshëm.

Ebu Hurejra tregon se Profeti (s.a.u.s.) pyeti një burrë që ishte fejuar me një grua nga Ensarët duke i thënë: “A e ke parë?” Ai i tha “Jo”. Profeti (s.a.u.s.) i tha: “Shko dhe shikoje, sepse gratë e Ensarëve kanë një diçka në sy.”[42]

Pjesët e trupit që mund të shihen

Shumica e dijetarëve mendojnë se burrit i lejohet të shikojë vetëm fytyrën dhe duart e gruas. Duke parë fytyrën ai mund të krijojë përshtypje rreth bukurisë ose shëmtisë së saj dhe duke parë duart ai mund të arrijë në një përfundim rreth rregullsisë ose jo të trupit të saj. Ka thënë Daudi : “ I lejohet të shikojë gjithë trupin e saj”. Ndërsa Euzaiu ka thënë : “I lejohet të shohë puplat e këmbëve.”

Hadithet nuk përcaktojnë pjesët e trupit të gruas që lejohen të shihen, por ato argumentojnë lejimin e shikimit të pjesëve të trupit me të cilat plotësohet qëllimi i shikimit.[43]

Kjo argumentohet edhe me transmetimin e Abdurr-Rrezakut dhe Said Ibn Mensurit, të cilët tregojnë se Omeri (r.a.) e ka fejuar vajzën e tij Umu Kulthumin me Aliun (r.a.), duke i kujtuar atij se ajo është e vogël në moshë. Omeri i ka thënë: “Do të dërgoj që ta shohësh. Nëse të pëlqen, ajo do të jetë gruaja jote.” Omeri (r.a.) dërgoi Aliun për ta parë vajzën e tij dhe kur ai ia zbuloi kërcirin për t’ia parë, ajo i tha: “Sikur të mos ishe prijësi i besimtarëve do t’i kisha nxjerrë sytë.”[44]

Kur dikush e sheh një grua dhe nuk i pëlqen, ai duhet të heshtë dhe të mos e dëmtojë gruan me fjalët e tij, pasi ajo që nuk i pëlqen atij ndoshta do t’i pëlqejë dikujt tjetër.

Shikimi i burrit nga gruaja

E drejta e shikimit nuk u përket vetëm burrave, por edhe grave. Gruaja ka të drejtë ta shikojë të fejuarin për ta pëlqyer atë, sikurse edhe burri e shikon gruan për ta pëlqyer atë. Omeri ka thënë: “Mos i martoni vajzat tuaja me burra të shëmtuar. Ato kanë të drejtë t’i pëlqejnë burrat e tyre, sikurse ata dëshirojnë t’i pëlqejnë gratë e tyre.”

Njohja e cilësive

Çfarë thamë më sipër vlen për të parë nëse personi në fjalë është i bukur apo i shëmtuar. Për sa i përket cilësive morale, ato mund të njihen me anë të përshkrimit ose duke pyetur ata që jetojnë me këtë person, fqinjët e tij ose dikë tjetër të besueshëm nga të afërmit, si p.sh. nënën ose motrën. Profeti (s.a.u.s.) ka dërguar Umu Sulejmin për të parë një grua dhe i ka thënë: “Shikoi asaj leqet e këmbëve dhe merru erë sqetullave të saj.”[45] Në një transmetim tjetër: “Merru erë dhëmbëve të saj.” Transmeton Ahmedi, Hakimi, Taberaniu dhe Bejhakiu.

Gazaliu thotë në librin e tij “Ihja Ulumid-din”: “Bukurinë dhe cilësitë morale të një femre mund t’i përshkruajë vetëm një njeri i sinqertë, i besueshëm dhe i aftë të dallojë çfarë duket dhe çfarë fshihet. Ky njeri nuk duhet që të anojë nga ajo duke e tepruar në lavdërim dhe as ta ketë zili deri në atë masë sa mos t’i shprehë cilësitë e saj të mira. Njeriu për nga natyra anon për të zmadhuar cilësitë e mira apo të këqija të një femre në rastin e martesës. Janë të paktë ata që thonë të vërtetën dhe në shumicën e rasteve përdoret mashtrimi dhe joshja për t’u martuar. Ai që i druhet shikimit të një gruaje të huaj duhet të ketë kujdes të madh në këtë rast.”

Ndalimi i të ndenjurit vetëm me të fejuarën

Ndalohet të ndenjurit vetëm me të fejuarën, sepse ajo konsiderohet e ndaluar për burrin derisa të bëhet kurorëzimi.

Feja islame ka lejuar vetëm shikimin e të fejuarës dhe ajo mbetet e ndaluar për të, pasi nuk garantohet se gjatë të ndenjurit vetëm nuk do të ndodhë diçka që Allahu (xh.sh.) e ka ndaluar. Në qoftë se me të fejuarën ndodhet një i afërm i saj( i cili duhet të jetë nga ata persona me të cilët kësaj gruaje sipas sheriatit nuk i lejohet martesa me ta siç janë : babai ,vëllai , xhaxhai etj.), atëherë lejohet që ata të qëndrojnë bashkë, sepse në praninë e të afërmit nuk mund të ndodhë diçka e ndaluar. Xhabiri (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Kush beson në Allahun dhe në Ditën e Gjykimit të mos rrijë vetëm me një grua pa praninë e një të afërmi të saj, sepse i treti i tyre është djalli.”[46]

Amir Ibn Rabia tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Të mos rrijë vetëm një burrë me një grua të huaj sepse i treti i tyre do të jetë shejtani, vetëm nëse me ta ndodhet një i afërm i saj.”[47]

Këto dy hadithe janë transmetuar nga Ahmedi.

Rreziku i pakujdesisë për të ndenjurit e të fejuarve vetëm dhe dëmet e tij

Shumë njerëz e neglizhojnë këtë gjë dhe i lejojnë vajzat ose të afërmet e tyre të qëndrojnë vetëm me të fejuarit pa asnjë kontroll. Shpesh të fejuarit dalin vetëm dhe shkojnë ku të kenë dëshirë pa mbikëqyrjen e askujt. Si rezultat i kësaj, ndodh që gruaja të humbasë nderin, të prishë moralin dhe të nëpërkëmbë dinjitetin, duke u shtuar këtyre gjërave edhe mundësinë e prishjes së fejesës dhe mosrealizimit të martesës.

E kundërta e kësaj ndodh me një grup njerëzish fanatikë, të cilët nuk e lejojnë të fejuarin ta shikojë të fejuarën e tij gjatë fejeses, dhe atij nuk i mbetet gjë tjetër veçse ta pranojë këtë dhe të bëjë kurorëzimin pa e parë gruan e tij dhe ajo pa e pare atë deri natën e martesës. Shikimi i njëri- tjetrit natën e dasmës mund të sjellë për të dy surpriza të paparashikuara dhe mund të ndodhë ajo që nuk është planifikuar dhe çifti të ndahet.

Disa njerëz mjaftohen me shikimin e fotografive, por kjo realisht nuk është e mjaftueshme për t’u siguruar dhe nuk e përshkruan të vërtetën në mënyrë të detajuar. Zgjidhja më e mirë është mënyra të cilën e ka ligjëruar Islami, pasi ajo e respekton të drejtën e secilit prej bashkëshortëve për ta parë njëri-tjetrin duke evituar të ndenjurit e tyre vetëm me qëllim ruajtjen e nderit dhe dinjitetit të tyre.

Prishja e fejesës dhe pasojat e saj

Fejesa i paraprin aktit të martesës dhe në shumë raste pasohet me pagimin e mehrit tërësisht ose pjesërisht dhe me dhurimin e stolive të ndryshme, me qëllim forcimin e kësaj lidhjeje të re.

A lejohet që i fejuari, e fejuara ose të dy bashkë ta prishin fejesën? A kthehen gjërat që i janë dhuruar të fejuarës?

Fejesa është vetëm premtim për martesë dhe jo detyrim për plotësimin e saj. Prandaj secili nga dy të fejuarit ka të drejtë që të tërhiqet nga premtimi që bën. Allahu (xh.sh.) nuk ka përcaktuar ndonjë dënim material për atë që shkel premtimin, edhe pse kjo konsiderohet vepër e shëmtuar dhe një prej cilësive të hipokritit, përveç rasteve kur është e domosdoshme mosmbajtja e fjalës së dhënë.

Buhariu transmeton se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Shenjat e hipokritit janë tre: kur flet gënjen; kur premton nuk e mban fjalën dhe kur i besohet diçka tradhëton.”[48]

Abdullah Ibn Umeri në pragun e vdekjes ka thënë: “Shikoni këtë burrë nga fisi Kurejsh, unë ja kam thënë një fjalë rreth vajzës sime për martesë dhe nuk dëshiroj që ta takoj Allahun me një të tretën e hipokrizisë, prandaj dëshmoj para jush se e kam martuar atë me vajzën time.”(Marrë nga libri :“ Tedhkiratul Huffadh”)

Në qoftë se fejesa prishet, i fejuari ka të drejtë ta kthejë mehrin, sepse ai paguhet vetëm për martesë. Meqë martesa nuk u realizua, gruaja nuk ka asnjë të drejtë për mehrin i cili duhet t’i kthehet të zotit, sepse është e drejta e tij.

Për sa i përket dhuratave, nuk lejohet kthimi i tyre kur nuk jepen në këmbim të realizimit të martesës. Pasi personi e merr dhuratën, ajo konsiderohet pronë e tij dhe ai është i lirë të bëjë me të ç’të dojë. Është e papranueshme si nga ana fetare, ashtu edhe nga ana logjike kthimi i dhuratës tek dhuruesi pa pëlqimin e personit që e zotron dhuratën pasi kjo përbën shkelje të të drejtave të pronësisë së tij.[49]

Në qoftë se dhurata është dhënë për të zëvendësuar diçka tjetër ose përfituar diçka prej saj dhe kjo nuk është bërë, lejohet kthimi i saj. Dhuruesi ka të drejtë të kërkojë kthimin e dhuratës së tij që është dhënë në këmbim të martesës përderisa ajo nuk do të realizohet.

Kjo mbështetet në hadithet në vijim:

Autorët e Sunenit transmetojnë nga Ibn Abasi (r.a.) se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Nuk lejohet që dikush të dhurojë diçka që atij ja kanë dhuruar të tjerët dhe të dhurojë diçka dhe pastaj të kërkojë kthimin e saj, përveç kur prindi i dhuron fëmijës së tij.”[50]

Autorët e Suneneve transmetojnë gjithashtu nga Ibn Abasi (r.a.) se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Ai që kthen dhuratën e tij është njëlloj si ai që kthen të vjellat e tij.”[51]

Selimi tregon nga i ati se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Kush dhuron diçka dhe nuk kompensohet për të, ai ka të drejtë ta kthejë atë.”[52]

Sipas librit “A’lam El Muvekain”, përfundimi i nxjerrë nga krahasimi i këtyre haditheve është se:

“Nuk lejohet që dikush të kërkojë kthimin e dhuratës së tij, kur ajo nuk është dhënë në këmbim të diçkaje tjetër. Lejohet kthimi i dhuratës kur ajo është dhënë në këmbim të diçkaje tjetër apo përfitimi dhe personi që e ka marrë dhuratën nuk e ka bërë këtë. Të gjitha hadithet e përmendura më sipër merren për bazë dhe nuk ka asnjë mospërputhje në mes tyre.”

Mendimi i juristëve islamë

Gjykatat veprojnë duke u bazuar mbi shkollën juridike hanefite sipas së cilës lejohet që i fejuari t’i kthejë të gjitha dhuratat që i ka bërë të fejuarës së tij, në rast se ekzistojnë ende. Kështu, byzylyku, unaza, gjerdani, ora, etj., duhet t’i kthehen të fejuarit, nëse ato ekzistojnë.

Në qoftë se dhuratat nuk ekzistojnë, por kanë humbur, janë shitur, janë transformuar, kanë qenë ushqime dhe janë ngrënë ose pëlhurë dhe janë qepur rroba etj., atëherë i fejuari nuk ka të drejtë të kërkojë kthimin e tyre ose të diçkaje tjetër në vend të tyre.

Me datë 13 korrik 1933, Gjykata e Shkallës së Parë në qytetin Tanta të Egjiptit mori vendimin përfundimtar që përmban rregullat e mëposhtme:

Çfarë i jep i fejuari të fejuarës se tij jo me qëllim shpërblimin e saj për kurorëzim konsiderohet dhuratë.

2- Dhurata pas pranimit të saj kalon në pronësinë e marrësit. Personi të cilit i jepet dhurata është i lirë të veprojë më të si të dëshirojë.

3- Në qoftë se dhurata prishet ose konsumohet, atëherë dhuruesi nuk ka të drejtë të kërkojë kthimin e saj.

4- Dhuruesi ka të drejtë të kërkojë vetëm kthimin e dhuratave të cilat ekzistojnë.

Malikitë e trajtojnë këtë çështje duke marrë parasysh se cila palë e ka prishur fejesën. Në qoftë se fejesa është prishur nga burri, atëherë ai nuk ka të drejtë të kërkojë kthimin e dhuratave. Në qoftë se fejesa është prishur nga vajza, atëherë burri ka të drejtë të kërkojë kthimin e të gjitha gjërave që ai i ka dhuruar asaj, pa marrë parasysh nëse ato ekzistojnë apo jo. Në qoftë se ato nuk ekzistojnë, atëherë duhet të zëvendësohen me të tjera, përveç rastit kur kjo bie në kundërshtim me zakonet ose ndonjë kusht të vendosur.

Sipas Shafive, dhuratat duhet të kthehen pa marrë parasysh nëse ekzistojnë apo jo. Nëse ato ndodhen kthehen siç janë, nëse jo atëherë kthehet vlera e tyre. Ky mendim është i përafërt me mendimin e pëlqyer nga ne.

Akti i martesës

Shtylla kryesore e martesës është pëlqimi i të dy palëve dhe përputhshmëria e dëshirave të tyre për t’u kurorëzuar. Meqenëse “pëlqimi” dhe “përputhshmëria e dëshirave” janë çështje të brendshme, të cilat nuk mund të kuptohen nga njerëzit, atëherë lind nevoja e shprehjes së qartë për të treguar vendosmërinë e palëve për krijimin e kësaj lidhjeje bashkëshortore.

Kjo shprehje konsiston në fjalët e përdorura nga palët gjatë lidhjes të kontratës martesore. Ajo çfarë thotë njëra nga dy palët në fillim për të shprehur dëshirën e krijimit të lidhjes martesore quhet “propozim”. Çfarë thotë pala tjetër për të treguar se është dakord quhet “pranim”.

Duke u mbështetur mbi këtë, juristët islamë kanë thënë se bazat e martesës janë propozimi dhe pranimi.

Kushtet e propozimit dhe pranimit[53]

Kontrata martesore dhe efektet e jetës bashkëshortore që vijnë si rezultat i saj nuk mund të realizohen, nëse nuk plotësohen kushtet e mëposhtme:

Aftësia e të dy palëve për të gjykuar. Në qoftë se njëri nga palët është i çmendur, nën moshën madhore dhe nuk është i aftë të gjykojë, atëherë kontrata martesore nuk konsiderohet e vlefshme.

Unifikimi i kuvendit, ku shprehen “Propozimi” dhe “Pranimi”. Kjo do të thotë se nuk lejohet ndarja në mes të “propozimit” dhe “pranimit” me biseda të tjera duke e lënë atë temë bisede për t’u marrë me gjëra të tjera. Gjithsesi, nuk është kusht që “pranimi” të shprehet direkt pas “propozimit”. Në qoftë se kuvendi zgjatet dhe vonohet “pranimi” nga “propozimi”, por pa u ndërprerë në mes nga një bisedë tjetër, atëherë ai përsëri konsiderohet kuvend i unifikuar. Ky është mendimi i Hanefive dhe Hanbelive.

Në librin “El Mugni” thuhet:

“Në qoftë se vonohet “pranimi” nga “propozimi” brenda të njëjtit kuvend dhe pa u ndërprerë nga diçka tjetër, atëherë martesa është e rregullt. Kjo sepse kuvendi ka të njëjtin statut sikurse akti i kurorëzimit duke u bazuar në marrjen në zotërim(në dorë) të mallit apo të vleftës së tij në ato kontrata ku shitblerja është kusht që të kryhet dorë më dorë(na dhe merr). Në qoftë se të dyja palët ndahen para shprehjes së “pranimit”, atëherë “propozimi” bie sepse ai nuk ka më kuptim pasi ndarja konsideroht si kundërshtimi nga ana e tij. Në këtë rast propozimi është i papranueshëm. E njëjta gjë ndodh kur ata të dy e ndërpresin “propozimin” dhe “pranimin” me një bisedë tjetër e cila nënkupton shmangien e kontratës dhe marrjen me diçka tjetër.”

Transmetohet nga Ahmedi se një grup njerëzish shkuan tek një burrë dhe i thanë: “Martoje këtë person me vajzën tënde.” Ai tha: “E martova atë me një mehër prej 1000 derhemësh”. Ata shkuan tek burri për ta njoftuar për këtë dhe ai pranoi. Ahmedi u pyet: “A konsiderohet kjo martesë?” Ai tha “Po”.

Shafitë kushtëzojnë që “propozimi” dhe “pranimi” të ndodhin në të njëjtën kohë. Ata sqarojnë se në qoftë se ndahet në mes të “propozimit” dhe “pranimit” me një hytbe, kur thotë kujdestari i vajzës: “Të martova ty me vajzën time” dhe burri thotë: “Bismil-lahi vel hamdulil-lahi ves-salatu ves-selamu ala resulil-lah, (Me emrin e Allahut, falënderimi i takon vetëm Allahut, paqja dhe mëshira qofshin mbi të Dërguarin e Tij). E pranova martesën me të”, në këtë rast ka dy mendime:

Sipas Sheikhut Ebu Hamid El Esferajini martesa është e vlefshme, sepse hytbja është e urdhëruar për kurorëzim dhe nuk e cënon vlefshmërinë e tij. Kjo i ngjason tejemumit që merret midis dy namazeve në rastin kur falen të bashkuara .

Martesa nuk është e vlefshme, sepse është ndarë në mes të “propozimit” dhe “pranimit”. Kjo është e njëjtë me rastin kur ndahet në mes tyre me diçka tjetër, përveç hytbes. Kjo ndryshon nga rasti i tejemumit që është urdhëruar në mes dy namazeve, sepse hytbja është e urdhëruar para aktit të martesës.

Kurse Maliku e lejon ndërprerjen e shkurtër në mes propozimit dhe pranimit.

Shkaku i ndryshimit të mendimeve të juristëve islamë është të qenit apo jo kusht i aktit të martesës shprehja e pranimit në të njëjtën kohë nga të dy palët.

Të mos ketë mospërputhje në mes të shprehjes së “pranimit” dhe të “propozimit”, përveç rastit kur mospërputhja është për diçka më të mirë që e konfirmon më shumë pranimin, p.sh. kur propozuesi thotë: “Të martoj ty me vajzën time me një mehër prej 100 paund”, kurse pranuesi thotë: “Pranova martesën me të me një mehër prej 200 paund”. Në këtë rast akti i martesës është i vlefshëm, sepse pranimi përfshin diçka që është më e mirë.

Secila prej palëve duhet të dëgjojë nga pala tjetër çfarë tergon se ajo ka për qëllim kurorëzimin, edhe në qoftë se nuk kuptohen të gjitha fjalët e shprehjes së përdorur, sepse ajo që merret në considerate është qëllimi dhe synimi i këtyre fjalëve.

Fjalët e përdorura gjatë aktit të martesës[54]

Gjatë aktit të martesës duhet të përdoren fjalë të kuptueshme nga të dyja palët dhe shprehjet e përdorura duhet të tregojnë dëshirën për martesë, pa nënkuptime apo kuptime të dyfishta.

Dijetari i madh i Islamit, Ibn Tejmije, ka thënë:

“Martesa është e vlefshme kur kryhet në mënyrën e konsideruar nga njerëzit si e tillë, pa i kushtuar rëndësi gjuhës, fjalëve dhe veprimeve që kryhen. Kjo vlen për të gjitha llojet e kontratave.”[55]

Juristët kanë rënë dakord me këtë mendim në lidhje me pranimin pa kushtëzuar përdorimin e shprehjeve të veçanta. Ata mendojnë se pranimi realizohet me çfarëdolloj fjalësh të cilat nënkuptojnë pëlqimin dhe rënien dakord, si p.sh.: pranoj, jam dakord, e plotësoj, e zbatoj etj. Për sa i përket propozimit, juristët islamë kanë rënë dakord se ai është i vlefshëm kur përdoret fjala “martesë” dhe derivatet e saj të cilat në mënyrë të qartë e shprehin qëllimin.

Juristët islamë kanë mendime të ndryshme në lidhje me vlefshmërinë e propozimit duke përdorur fjalë të tjera përveç “martesës” si p.sh.: dhurim, shitje, pronësi dhe sadaka.

Hanefitë, Theuriu, Ebu Theuri, Ebu Ubejdi dhe Ebu Daudi e kanë lejuar këtë, sepse sipas tyre, akti i martesës varet nga qëllimi dhe vlefshmëria e tij nuk kushtëzohet me përdorimin e shprehjeve të veçanta. Hanefitë mendojnë se martesa konsiderohet e vlefshme kur përdoren fjalë që kanë kuptimin e kalimit në pronësi të menjëhershme e të përhershme. Nuk vlen përdorimi i fjalës lejim sepse ajo nuk tregon për kalim pronësie , as përdorimi i fjalës “jap hua” dhe “jap me qera” sepse ato tregojnë thjesht për përfitimin prej mallit dhe jo marrjen e tij në pronësi dhe as përdorimin e fjalës “testament” sepse ajo përdoret për fitimin e pronësisë pas vdekjes së personit që ka lënë testamentin.

E rëndësishme është që të përdoren fjalë kuptimi i të cilave përputhet me kuptimin fetar të martesës, sepse Profeti (s.a.u.s.) e ka martuar një burrë me një grua duke i thënë: “Po kaloj këtë grua në pronësinë tënde (si gruan tënde) dhe mehri është çfarë ti ke mësuar nga Kurani.”[56] Transmeton Buhariu.

Profeti (s.a.u.s.) është martuar duke përdorur fjalën “dhurim” dhe si rrjedhojë lejohet përdorimi i kësaj fjale edhe për pasuesit e tij. Allahu i Madhëruar thotë:

وَامْرَأَةً مُؤْمِنَةً إِنْ وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِيِّ

“(Ne ta kemi lejuar) dhe një grua besimtare, nëse ajo ia dhuron veten Profetit.” (El-Ahzabë, 50).

Mundet dhe duhet saktësimi i kësaj fjale me kuptimin e saj metaforik si në rastin e divorcit duke përdorur figura letrare.

Kurse Shafiu, Ahmedi, Seid ibn Musejibi dhe Atau mendojnë se propozimi vlen vetëm duke përdorur fjalën “martesë” ose derivatet e saj dhe se fjalët e tjera si “pronësi” dhe “dhurim” nuk vijnë në kuptimin e martesës. Sipas tyre, meqenëse dëshmia është kusht për aktin e martesës, atëherë nëse përdoret fjala “dhurim” gjatë aktit, ajo nuk mund të merret në konsideratë për martesë.

Akti i martesës në gjuhë të tjera përveç gjuhës arabe

Juristët islamë kanë rënë dakord për lejimin e aktit të martesës në gjuhë të tjera përveç gjuhës arabe, në qoftë se njëra ose të dyja palët nuk e kuptojnë gjuhën arabe.

Por ata kanë mendime të ndryshme në lidhje me rastin kur të dy palët e kuptojnë gjuhën arabe dhe kanë mundësi që ta bëjnë aktin e martesës në këtë gjuhë.

Ibn Kudameh në librin e tij “El Mugni” ka thënë:

“Kush ka mundësi që të kryejë aktin e martesës në gjuhën arabe, nuk lejohet që ta bëjë këtë në një gjuhë tjetër.” Ky është edhe njëri nga mendimet e Shafiut.

Kurse Ebu Hanife mendon se akti është i vlefshëm, sepse ai ka përdorur fjalën e martesës në gjuhën e tij. Prandaj është i vlefshëm siç është i vlefshëm edhe në gjuhën arabe.

Sipas një mendimi tjetër, ai konsiderohet se e ka lënë përdorimin e fjalës “martesë” në gjuhën arabe duke patur mundësi dhe si rrjedhojë, akti nuk është i vlefshëm. Kjo është sikurse rasti i përdorimit të fjalës “lejim” në martesë.

Për sa i përket atij që nuk e zotëron gjuhën arabe, lejohet kryerja e aktit të martesës në gjuhën e tij, sepse ai nuk ka mundësi që ta bëjë këtë ndryshe. Ky rast është i njëjtë me rastin e memecit dhe lejohet të përdorë kuptimin e fjalës “martesë” në gjuhën e tij. Ai që nuk e di gjuhën arabe nuk është i detyruar që t’i mësojë shprehjet e martesës në këtë gjuhë.

Kurse Ebu El-Hattabi ka thënë: “Ai duhet që t’i mësojë ato shprehje të gjuhës arabe që janë kusht në aktin e martesës si Tekbiri (të thënit “Allahu Ekber”), nëse ka mundësi.”

Mendimi i parë arsyetohet me atë se ndryshe nga tekbiri , martesa nuk është e detyruar , si rrjedhojë edhe mësimi i shtyllave të martesës në gjuhën arabe nuk është i detyruara ashtu siç nuk është e obliguar të mësohen në arabisht shprehjet e përdorura në kontrata të tjera siç është shitblerja .

Në qoftë se vetëm njëra palë e zotëron gjuhën arabe, atëherë ai duhet t’i shqiptojë këto shprehje në gjuhën arabe dhe pala tjetër t’i shprehë ato në gjuhën e saj.

Në qoftë se njëra nga palët nuk e di gjuhën e tjetrit, atëherë duhet që një person i besuar që i di të dy gjuhët t’i tregojë se fjala e shprehur prej tjetrit është fjala martesë.

Në fakt ne mendojmë se ky paraqet vështirësi duke patur parasysh se feja islame është lehtësim. Siç e kemi theksuar, baza kryesore e martesës është pëlqimi i ndërsjellë, ndërsa “propozimi” dhe “pranimi” janë shprehje argumentuese të këtij pëlqimi. Mjafton shprehja e propozimit dhe pranimit për vlefshmërinë e një akti martesor, pa marrë parasysh në cilën gjuhë ato thuhen.

Ibn Tejmije ka thënë: “Martesa është vepër e mirë, e cila i ngjason lirimit të një robi dhe dhënies së sadakasë dhe për këto vepra nuk është përcaktuar përdorimi i gjuhës arabe apo i ndonjë gjuhe tjetër.”

Në qoftë se një joarab i mëson shprehjet e martesës në gjuhën arabe në çast, ka mundësi që ai të mos e kuptojë domethënien e këtyre fjalëve sikurse e kupton në gjuhën e tij.

Por është e pranuar të thuhet se nuk është e pëlqyer kryerja e akteve të ndryshme në gjuhë të tjera përveç gjuhës arabe pa qenë nevoja, ashtu sikurse nuk pëlqehet shprehja e ligjëratave të ndryshme në gjuhë të tjera përveç gjuhës arabe pa patur nevojë. Transmetohet nga Maliku, Ahmedi dhe Shafiu se ata e konsiderojnë të papëlqyer bërjen zakon shprehjen e ligjëratës në gjuhë të tjera përveç gjuhës arabe, pa qenë nevoja.

Martesa e memecit

Martesa e memecit është e vlefshme kur bëhet me shenja të kuptueshme, ashtu siç vlen akti i shitblerjes së tij me këto shenja. Në qoftë se shenjat nuk janë të kuptueshme, atëherë martesa nuk konsiderohet e vlefshme, sepse ajo duhet të jetë marrëveshje mes dy personave dhe secila prej palëve duhet të kuptojë çfarë shpreh pala tjetër.

Akti i martesës së një personi që nuk është i pranishëm

Në qoftë se njëri nga personat që dëshirojnë të martohen nuk është i pranishëm, atëherë ai duhet të autorizojë një person tjetër ose të shkruajë një letër për palën tjetër ku të shprehë kërkesën e tij për martesë.

Në qoftë se pala tjetër dëshiron të pranojë kërkesën e tij për martesë, ajo duhet të sjellë dëshmitarët dhe t’i vëjë në dijeni për kërkesën e palës tjetër për martesë të shprehur në letër ose me anë të personit të autorizuar. Pranimi i martesës duhet të bëhet në praninë e dëshmitarëve në kuvend, pasi kjo është kusht për vlefshmërinë e saj.

Kushtet e shprehjeve të përdorura gjatë aktit të martesës

Juristët islamë kanë kushtëzuar që shprehjet e përdorura gjatë aktit të “propozimit” dhe “pranimit” duhet të jenë në kohën e shkuar ose njëra në kohën e shkuar dhe tjetra në kohën e ardhme.

Shembulli i rastit të parë:

Pala e parë thotë: “E martova vajzën time me ty”, kurse pala tjetër thotë “E pranova këtë”.

Shembulli i rastit të dytë:

Pala e parë thotë: “Do e martoj me ty vajzën time”, ndërsa pala tjetër thotë “E pranova këtë”.

Dijetarët e kanë kushtëzuar këtë, sepse realizimi i pëlqimit në mes palëve dhe përputhshmëria e dëshirave të tyre është baza kryesore e aktit të martesës, kurse “propozimi” dhe “pranimi” janë shprehje argumentuese të këtij pëlqimi. Është e domosdoshme që propozimi dhe pranimi të tregojnë në mënyrë të prerë realizimin e pëlqimit në kohën e kryerjes së aktit.

Forma e përdorur në legjislacionin islam për kontratat e ndryshme është forma e kohës së shkuar, sepse kjo formë tregon në mënyrë të prerë realizimin e pëlqimit të ndërsjellë në mes palëve dhe nuk nënkupton diçka tjetër.

Nuk lejohet përdorimi i formës së kohës së tashme apo të ardhme, sepse ajo nuk tregon në mënyrë të prerë realizimin e pëlqimit në kohën e kryerjes së aktit.

Në qoftë se njëra nga palët thotë: “E martoj vajzën time me ty”, kurse pala tjetër thotë: “Pranoj”, atëherë forma e përdorur në këtë rast nuk është e vlefshme për realizimin e kontratës së martesës, sepse kjo formë mund të nënkuptojë thjesht premtim për t’u martuar në të ardhmen. Ky premtim për martesë nuk konsiderohet akt martese për momentin .

Në qoftë se burri thotë: “Martoje vajzën tënde me mua” dhe babai i vajzës thotë: “E martova atë me ty”, atëherë akti i martesës është i vlefshëm, sepse forma urdhërore “Martoje atë me mua” ka kuptimin e autorizimit dhe akti konsiderohet i saktë edhe në atë e merr përsipër ta kryejë një person në emër të të dy palëve. Në qoftë se burri thotë: “Martoje atë me mua” dhe babai i vajzës thotë: “Pranova”, atëherë kjo do të thotë se pala e parë ka autorizuar palën tjetër, e cila e plotëson aktin për të dy palët me shprehjen e saj.

Kushti i zbatueshmërisë së aktit të martesës

Juristët islamë kanë kushtëzuar gjithashtu se akti i martesës duhet të jetë i zbatueshëm. Kjo do të thotë se forma e martesës duhet të jetë e pakushtëzuar dhe e pakufizuar, si p.sh. kur pala e parë thotë: “E martova vajzën time me ty”, ndërsa pala tjetër thotë “Pranova”.

Në qoftë se realizohen kushtet, martesa bëhet e vlefshme dhe do të ketë efektet e saj ligjore.

Akti i martesës mund të jetë i varur nga ndonjë kusht, i përcaktuar për në të ardhmen, i kufizuar me një periudhë kohore të caktuar ose i lidhur me ndonjë kusht. Në këto raste akti i martesës nuk konsiderohet i vlefshëm dhe më poshtë do të sqarojmë secilin nga këto raste:

1. Akti i martesës i varur nga ndonjë kusht

Kjo nënkupton varësinë e realizimit të aktit nga realizimi i diçkaje tjetër duke përdorur lidhëza kushtore, si p.sh. kur burri thotë: “Në qoftë se hyj në këtë punë, do të martohem me vajzën tënde”, ndërsa babai thotë: “Pranova”. Akti në këtë formë nuk konsiderohet i vlefshëm, sepse ai akt është i varur nga një kusht që mund të mos realizohet në të ardhmen.

Akti i martesës duhet të tregojë(japë) efektet i tij ligjore në momentin e shprehjes dhe të mos vonohet, ndërsa kushti i caktuar (hyrja në një punë të caktuar) nuk ekziston në momentin e të folurit dhe si rrjedhim varësia e martesës nga diçka që nuk ekziston tregon se edhe vetë martesa nuk ekziston.

Në qoftë se martesa varet nga një kusht i realizuar në momentin e të folurit, atëherë ajo është e vlefshme si p.sh. burri thotë: “Në qoftë se vajza juaj është 20 vjeçe, unë martohem me të” dhe babai i saj thotë: “Pranova” . Ky akt konsiderohet i vlefshëm nëse ajo është në të vërtetë 20 vjeçe.

E njëjta gjë vlen për rastin kur vajza thotë: “Nëse babai im është dakord, pranoj të martohem me ty” dhe burri thotë “Pranova”, ndërsa babai i pranishëm aty thotë: “Jam dakord”. Kjo martesë është e zbatueshme, sepse kushti i përmendur është formal.

2. Akti i martesës i përcaktuar në të ardhmen

Në qoftë se burri thotë: “Do ta martohem me vajzën tënde nesër ose pas një muaji” dhe babai i vajzës thotë “E pranova këtë”, ky akt nuk konsiderohet i vlefshëm as në momentin e shprehjes dhe as kur vjen koha e caktuar. Përcaktimi i një kohe në të ardhmen bie në kundërshtim me vlefshmërinë e aktit të martesës, i cili duhet të realizohet dhe të jape efektet e tij ligjore në momentin e të folurit.

3. Akti i martesës i kufizuar me një periudhë kohore të caktuar

Nuk lejohet martesa për një periudhë kohore të caktuar si p.sh. një muaj, më shumë ose më pak, sepse qëllimi i martesës është vazhdueshmëria e jetës bashkëshortore për të lindur fëmijë, për t’i rritur dhe edukuar ata dhe për të ruajtur prejardhjen gjenetike. Duke u bazuar mbi këtë, juristët islamë janë të mendimit se martesa e përkohshme dhe martesa përkohësisht me një grua të divorcuar me qëllim lejimin e kthimit të saj tek burri i parë janë të ndaluara. Në vijim do të sqarojmë secilën nga këto dy lloje martesash në mënyrë të detajuar.

Martesa e përkohshme (el Mut’ah)

Martesa e përkohshme ose siç quhet ndryshe martesa për kënaqësi (Mut’a) ndodh atëherë kur një burrë martohet me një grua për një ditë, një javë ose një muaj vetëm për të arritur kënaqësi të përkohshme prej saj. Juristët e katër shkollave juridike islame kanë rënë dakord se kjo lloj martese është e ndaluar, dhe nëse ndodh konsiderohet e pavlefshme duke u bazuar në argumentet e mëposhtme:

Asnjë nga rregullat fetare të përmendura në Kuran për sa i përket martesës, divorcit, periudhës së pritjes apo trashëgimisë nuk ka lidhje me këtë lloj martese dhe rrjedhimisht ajo klasifikohet në një grup me martesat e pavlefshme.
Hadithet Profetike e kanë ndaluar atë në mënyrë të qartë. Sebure El Xhuhenij tregon se ka marrë pjesë në çlirimin e Mekës, ku Profeti (s.a.u.s.) ua ka lejuar martesën e përkohshme dhe ende pa dale prej saj e ka ndaluar atë përsëri. Sipas transmetimit të Ibn Maxhes, Profeti (s.a.u.s.) e ka ndaluar martesën e përkohshme duke thënë: “O ju njerëz, unë ua kam lejuar martesën e përkohshme më përpara, por Allahu (xh.sh.) e ka ndaluar atë deri në Ditën e Gjykimit.”[57]

Aliu (r.a.) tregon gjithashtu se Profeti (s.a.u.s.) e ka ndaluar ditën e luftës së Hajberit martesën e përkohshme dhe ngrënien e mishit të gomarit.[58]

Mendimi më i saktë është se martesa e përkohshme është ndaluar në vitin e çlirimit të Mekës siç vërtetohet në “Sahihun” e Muslimit se muslimanët atë e kanë praktikuar në atë kohë me lejen e Profetit (s.a.u.s.). Në qoftë se martesa e përkohshme është ndaluar në luftën e Hajberit, atëherë rezulton se ajo është anuluar dy herë, por një gjë e ngjashme me këtë nuk ka ndodhur asnjëherë në historinë e jurisprudencës islame. Për këtë arsye, dijetarët islamë kanë mendime të ndryshme në lidhje me këtë hadith. Disa prej tyre e shpjegojnë atë duke thënë se Profeti (s.a.u.s.) e ka ndaluar mishin e gomarit ditën e luftës së Hajberit dhe e ka ndaluar martesën e përkohshme por pa e përmendur kohën e ndalimit të saj. Hadithi i Muslimit e plotëson këtë duke sqaruar se ndalimi i martesës së përkohshme është bërë vitin e çlirimit të Mekës. Ndërsa Shafiu ka marrë kuptimin e dukshëm të hadithit dhe ka thënë: “Nuk di ndonjë rast tjetër përveç martesës së përkohshme që Allahu (xh.sh.) ta ketë lejuar pastaj ta ketë ndaluar pastaj ta ketë lejuar pastaj ta ketë ndaluar përsëri.”

Umeri (r.a.) e ka ndaluar martesën e përkohshme nga minberi në kohën e kalifatit të tij dhe shokët e Profetit (s.a.u.s.) e kanë miratuar atë. Dihet se shokët e Profetit (s.a.u.s.) nuk do të miratonin diçka që është gabim.
Khatabiu ka thënë: “Martesa e përkohshme është e ndaluar me mirëkuptimin e dijetarëve, përveç disa sekteve shi’ite. Sipas rregullave shi’ite, askush përveç Aliut (r.a.) nuk ka të drejtë t’i kthejë të ndaluarat, por vërtetohet se Aliu (r.a.) ka thënë se lejimi i martesës së përkohshme është shfuqizuar. Bejhakiu tregon se kur Xhafer Ibn Muhamedi u pyet rreth martesës së përkohshme, ai ka thënë: “Ajo është imoralitet.”
Martesa e përkohshme ka për qëllim vetëm kënaqjen e epshit dhe jo qëllimet bazë të martesës, siç janë lindja dhe përkujdesja ndaj fëmijëve. Ajo i ngjason prostitucionit, sepse ka për qëllim vetëm kënaqësinë epshore. Nga ana tjetër, kjo lloj martese e dëmton gruan duke e shndërruar atë në një plaçkë që kalon nga një dorë në tjetrën, sikurse dëmton edhe fëmijët e lindur nga kjo martesë, të cilët privohen nga familja e qëndrueshme ku mund të rriten dhe edukohen.

Transmetohet se disa nga shokët e Profetit (s.a.u.s.) dhe disa nga pasardhësit e tyre e kanë konsideruar martesën e përkohshme të lejuar dhe më i njohuri prej tyre është Ibn Abasi (r.a.). Sipas librit “Tehdhibus Suneni”, Ibn Abasi e ka ndjekur këtë rrugë duke e lejuar martesën e përkohshme në raste nevoje dhe domosdoshmërie dhe jo në përgjithësi. Kur ai e pa se shumë njerëz filluar ta praktikonin këtë, ai ndryshoi qëndrim duke e ndaluar atë lloj martese për ata që nuk e kishin të nevojshme.

Khatabiu tregon se Seid Ibn Xhubejri i ka thënë Ibn Abasit: “A e di çfarë ke bërë duke dhënë këtë gjykim? Duke u bazuar mbi të, shumë njerëz e kanë praktikuar martesën e përkohshme, madje edhe poetët kanë folur për ty.”

IbnAbasi e pyeti: “Çfarë kanë thënë poetët?” Seidi i ka thënë se poetët, në lidhje me këtë, kanë thënë:

“I thashë një burri që ishte i burgosur për një kohë të gjatë,

O shoku im, përse nuk vepron sipas gjykimit të Ibn Abasit?

Përse nuk martohesh me ndonjë vajzë të re,

që të jetë prehje për ty derisa të kthehesh tek familja jote?”

Kur e dëgjoi këtë, Ibn Abasi (r.a.) tha: “Të Allahut jemi dhe tek Ai do të kthehemi. Për Allahun nuk kam pasur këtë për qëllim me gjykimin tim. Unë nuk kam lejuar gjë tjetër përveç asaj që është e ngjashme me lejimin e Allahut për të ngordhurën, gjakun dhe mishin e derrit, të cilat janë të lejuara vetëm në raste domosdoshmërie. Martesa e përkohshme është njëlloj si e ngordhura, gjaku dhe mishi i derrit.”

Ndërsa Shi’itët Imamijë e kanë lejuar martesën e përkohshme. Sipas tyre bazat e martesës janë:

1- Forma e aktit të martesës, e cila është e vlefshme duke përdorur njërën nga këto shprehje: “E martova atë me ty” ose “Ta lejova të kënaqesh me të përkohësisht”.

2- Gruaja, e cila duhet të jetë muslimane ose ithtare e librave hyjnorë (çifute ose kristiane). Preferohet që gruaja të jetë besimtare e devotshme dhe e moralëshme .Dhe nuk është e pëlqyer që të martohet me dike të shthurur .

3- Mehri (detyrimi material që duhet t’i dhurohet gruas), i cili është kusht që të përmendet gjatë aktit. Mehri mjafton që të shikohet dhe shuma e tij përcaktohet me mirëkuptim, qoftë ai edhe një grusht grurë.

4- Periudha kohore, e cila është kusht që të përcaktohet gjatë aktit me mirëkuptimin e të dy palëve dhe mund të jetë një ditë, një muaj, një vit, etj.

Rregullat e martesës sipas këtij sekti shi’it janë:

a-Në qoftë se përcaktohet periudha kohore pa e përmendur mehrin atëherë martesa është e pavlefshme, por nëse përmendet mehri dhe nuk përmendet periudha kohore atëherë ajo kthehet në një martesë të vazhdueshme(të përhershme).

b- Fëmija i lindur nga kjo martesë i njihet babait.

c- Në martesën e përkohshme nuk ka divorc dhe as dëshmi për tradhti bashkëshortore.

d- Nuk ekziston e drejta e trashëgimisë në mes bashkëshortëve.

e- Fëmija ka të drejtën e trashëgimisë nga prindërit, sikurse ata kanë të drejtën e trashëgimisë prej tij.

f- Pas përfundimit të kohës së martesës, periudha e pritjes për gruan është kalimi i dy cikleve menstrualë, në qoftë se ajo ka menstruacione , por në rast se ajo është nga ato gra që kanë menstruacione por në këtë kohë nuk i vijnë atëherë periudha e pritjes për të është 45 ditë .

Mendimi i Sheukanit

Sheukani ka thënë: “Sidoqoftë, ne duhet të zbatojmë me devotshmëri çfarë na ka urdhëruar Allahu, dhe në rastin e martesës së përkohshme ka argumente rreth ndalimit të saj përgjithmonë. Mendimi i kundërt i një grup prej sahabëve nuk e cënon këtë argumentim dhe nuk mund të përdoret si justifikim nga ne për ta bërë atë. Shumica e shokëve të Profetit (s.a.u.s.) e kanë pasur të qartë në mendjet e tyre këtë ndalesë , e kanë respektuar atë dhe na e kanë transmetuar .

Ibn Maxheh transmeton me një varg të saktë se Ibn Omeri ka thënë: “Profeti (s.a.u.s.) na e ka lejuar martesën e përkohshme tri here, pastaj e ka ndaluar atë përgjithmonë. Për Zotin! Mos të marr vesh për ndonjë rast që një i martuar ta ketë praktikuar atë, veçse do ta dënoj me vdekje duke e gjuajtur me gurë.”[59]

Ndërsa Ebu Hurejre tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Martesën e përkohshme e ka rrëzuar divorci, periudha e pritjes dhe trashëgimia.”[60] Transmeton Darakutni, ndërsa Hafidhi thotë se hadithi është i mirë.

Ekzistenca e Muemel ibn Ismailit në vargun e transmetimit nuk pengon që hadithi të jetë i besueshëm, sepse mendimet e ndryshme rreth tij nuk e nxjerrin hadithin nga kufijtë e të qenit i mirë, përderisa ka argumente që e forcojnë atë.Siç është rasti i hadithit që konsiderohet i mire për shkak të haditheve të tjera që e përforcojnë atë. Thënies se: “Lejimi i martesës së përkohshme bazohet në konsensus dhe gjykimi konsensual është përfundimtar, ndërsa ndalimi i saj bazohet në mendime të ndryshme, do të thotë se ai është hipotetik. Gjykimi hipotetik nuk mund ta shfuqizojë atë përfundimtar.” Ne mund t’i përgjigjemi si më poshtë:

Së pari, pretendimi se “gjykimi hipotetik nuk e shfuqizon atë përfundimtar” është i paqëndrueshëm, sepse nuk ka argumente për vërtetësinë e tij. Qenia e tij mendim i shumicës nuk është bindës për atë që mendon ndryshe, i cili mund të pyesë rreth argumenteve logjikë dhe të transmetuar sipas mendimit të të gjithë muslimanëve.

Së dyti, shfuqizimi me anë të këtij supozimi ka për qëllim vazhdimësinë e lejimit, por vazhdimësia është hipotetike dhe jo përfundimtare.

Për sa i përket leximit të Ibn Abasit, Ibn Mesu’dit, Ubejj Ibn Ka’bit dhe Said Bin Xhubejrit: “Dhe çfarë kënaqeni me to për një periudhë të caktuar”, ai nuk konsiderohet Kuran sipas atyre që kushtëzojnë që transmetimi i Kuranit nga një numër i madh brez pas brezi , transmetimi i të cilëve nuk mund të vihet në dyshim për shkak të pamundësisë së manipulimit nga ky numër i madh dhe as hadith, sepse ajo është transmetuar si Kuran. Ky lexim mund të jetë komentim i ajetit dhe nuk mund të konsiderohet argument. Ndërsa ata që nuk e kushtëzojnë këtë lloj transmetimi të Kuranit, e lejojnë shfuqizimin e argumenteve hipotetike nga Kurani me argumente hipotetike nga Suneti, siç vërtetohet nga bazat e shkencave islame.”

Akti i martesës me një grua kur burri ka për qëllim divorcin e saj

Juristët islamë janë të një mendimi se kur një burrë martohet me një grua pa vënë kusht ndonjë afat kohor, por duke pasur për qëllim ta divorcojë atë pas një kohe të caktuar ose pas përfundimit të misionit të tij në vendin ku ai jeton, atëherë kjo martesë është e vlefshme. Ndërsa Euzaiu e kundërshton këtë mendim dhe e konsideron këtë martesë njëlloj si martesa e përkohshme.

Dijetari Rashid Rida, duke e analizuar këtë mendim në librin e tij “Tefsirul Menar” ka thënë: “Këmbëngulja e dijetarëve islamë për ndalimin e martesës së përkohshme argumenton ndalimin e martesës duke pasur për qëllim divorcin, edhe pse juristët islamë janë të mendimit se akti i martesës është i saktë kur burri ka për qëllim martesën e përkohshme pa e kushtëzuar këtë në aktin e martesës. Por mbajtja sekret e këtij qëllimi konsiderohet mashtrim dhe për pasojë, kjo martesë meriton të jetë më e pasaktë sesa martesa në të cilën kushtëzohet qartazi përkohshmëria e martesës me mirëkuptim në mes palëve. Në rastin e shprehjes haptazi të martesës së përkohshme mëkati konsiston në keqpërdorimin e kësaj lidhjeje të shenjtë e cila konsiderohet lidhja njerëzore më fisnike, duke nxitur kënaqjen e epsheve në mes burrave dhe grave dhe gjërave të tjera të ndaluara. Mbajtja sekret e qëllimit për përkohshmërinë e martesës përfshin mashtrimin dhe për pasojë, ka edhe disa të këqija të tjera siç janë armiqësia, urrejtja dhe humbja e besimit edhe ndaj atyre që kanë qëllim të sinqertë për t’u martuar, qëllim i cili konsiston në mbrojtjen e ndërsjelltë mes bashkëshortëve, sinqeritetin mes tyre dhe bashkëpunimin për të formuar një familje të mirë.

Martesa përkohësisht me një grua të divorcuar tre herë me qëllim lejimin e kthimit të saj tek burri i parë (Tahlil)

Kjo nënkupton martesën me një grua të divorcuar tre herë pas mbarimit të periudhës së pritjes dhe më pas divorcimin e saj me qëllim që të jetë e lejuar për t’u kthyer tek burri i parë.

Statusi i saj në jurisprudencën islame

Kjo martesë kosiderohet një nga mëkatet e mëdha të cilin e ka ndaluar Allahu (xh.sh.) dhe i ka mallkuar ata që e praktikojnë atë.

Ebu Hurejre tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Allahu e ka mallkuar burrin e dytë[61] dhe burrin e parë në këtë lloj martese.”[62] Transmeton Ahmedi sipas një vargu të mirë transmetimi.
Abdullah Bin Mesudi tregon se Profeti (s.a.u.s.) e ka mallkuar burrin e dytë dhe burrin e parë.”[63] Transmeton Tirmidhiu, i cili thotë se hadithi është “hasen sahih” (i mirë dhe i saktë). Ky hadith është transmetuar nga profeti (s.a.u.s) në disa mënyra . Shumë prej shokëve të Profetit (s.a.u.s.) dhe juristët e brezit pasardhës kanë thënë se duhet vepruar sipas këtij hadithi. Prej tyre mund të përmendim: Umer Bin El-Hatabin, Othman Bin Afanin, Abdullah Ibn Umerin, etj.
Ukbetu Bin Amir tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “A t’ju tregoj se kush është cjapi i marrë hua?” Ata i thanë: “Po”. Profeti (s.a.u.s.) tha: “Ai është burri i dytë, Allahu e ka mallkuar burrin e dytë dhe burrin e parë.”[64] Transmeton Ibn Maxheh dhe Hakimi, kurse Ebu Zur’a dhe Ebu Hatimi thonë se hadithi është “mursel”. Buhariu e ka mohuar këtë hadith, sepse në vargun e transmetimit gjendet Jahja Bin Othmani, i cili është transmetues i dobët.
Ibn Abasi tregon se kur Profeti (s.a.u.s.) është pyetur rreth burrit të dytë ka thënë: “Atij i lejohet vetëm martesa e bazuar në dëshirën e vërtetë të palëve, me kusht kryerjen e marrëdhënieve intime dhe jo mashtrimi dhe tallja me librin e Allahut.” Transmeton Ebu Is’hak Xheuzxhaniu.
Umeri (r.a.) ka thënë: “Nëse do të më sjellin burrin e dytë apo burrin e pare sigurisht do i dënoj me vdekje duke i gjuajtur me gurë.” Kur është pyetur Ibn Umeri rreth tyre, ai ka thënë: “Të dy bëjnë prostitucion.” Transmeton Ibn Mundhiri, Ibn Ebi Shejbeh dhe Abdurrezaku.
Një burrë e ka pyetur IbnUmerin duke i thënë: “Ç’më thua mua që jam martuar me një grua me qëllim që ajo të kthehet tek burri i parë duke patur parasysh që ai nuk më ka urdhëruar dhe nuk e ka ditur këtë?”. Ibn Umeri i ka thënë: “Kjo nuk është e lejueshme, vetëm nëse është martesë e vërtetë me pëlqimin e palëve. Nëse të pëlqen e mban dhe nëse nuk të pëlqen e ndan. Në kohën e Profetit (s.a.u.s.) ne e kemi konsideruar këtë prostitucion.” Ai shtoi: “Ata konsiderohen se bëjnë prostitucion edhe nëse rrinë 20 vjet bashkë, përderisa burri është martuar me qëllim lejimin e kthimit të saj tek burri i parë.”[65]

Këto janë argumente të qarta për pavlefshmërinë e kësaj martese, sepse mallkimi bëhet vetëm për diçka të ndaluar në jurisprudencën islame.

Kjo martesë nuk e lejon kthimin e gruas tek burri i parë edhe në qoftë se ky kusht nuk përmendet gjatë aktit, përderisa martesa bëhet për këtë qëllim, sepse ato që merren në konsiderate janë synimet dhe qëllimet.

Ibn El-Kajjimi ka thënë: “Sipas dijetarëve të Medines, dijetarëve të hadithit dhe juristëve të tyre, nuk ka ndryshim në mes kushtëzimit të kësaj martese me fjalë apo me qëllim, sepse sipas tyre, në kontrata merren parasysh qëllimet dhe veprat gjykohen sipas qëllimeve. Sipas tyre kushti i fshehur gjatë aktit të martesës është njëlloj si ai i shprehur, sepse fjalët përdoren për të treguar një kuptim. Në qoftë se kuptimi dhe qëllimi janë të qartë, atëherë fjalët nuk kanë rëndësi, sepse ato janë thjesht një mjet për të shprehur qëllimin, i cili është realizuar edhe pa to dhe për pasojë zbatohen të njëjtat rregulla. Si mund të themi se kjo martesë është e rregullt kur ajo është e përkohshme dhe ka për qëllim lejimin e gruas për burrin e parë dhe jo vazhdimësinë e jetës bashkëshortore dhe realizimin e qëllimeve për të cilat është legjitimuar martesa, siç janë lindja, edukimi i fëmijëve etj. Kjo martesë formale është gënjeshtër dhe mashtrim dhe atë nuk e ka lejuar Allahu (xh.sh.) në asnjë fe dhe për asnjë njeri, sepse e keqja dhe dëmi i saj janë të qarta për të gjithë.

Ibn Tejmije ka thënë: “Feja e Allahut është më e pastër sesa të ndalojë një grua për dikë dhe pastaj një njeri i ulët t’ia lejojë atë këtij personi duke mos pasur për qëllim martesën e vërtetë për të kaluar jetën me atë grua. Kjo është prostitucion, ashtu siç e kanë quajtur shokët e Profetit (s.a.u.s.). Si mundet që harami(e ndaluara) ta bëjë diçka hallall (të lejuar), e keqja ta bëjë diçka të mirë dhe papastërtia të bëhet pastruese?! Një gjë e tillë nuk mund t’i fshihet atij që Allahu e ka udhëzuar në fenë islame dhe ia ka ndriçuar zemrën me besim, sepse kjo është një gjë e shëmtuar të cilën nuk e pranon mendja e shëndoshë,e jo më udhëzimet e profetëve dhe veçanërisht feja islame, që është legjislacioni më i përsosur dhe më fisnik.”

Ky është mendimi i saktë, të cilin e kanë mbështetur edhe Maliku, Ahmedi, Theuriu, Dhahiritë dhe shumë juristë të tjerë si Hasani, Nehaiu, Katadeh, Lejthi dhe Ibn Mubareku.

Një grup juristësh mendojnë se kjo martesë është e lejuar në qoftë se ky kusht nuk përmendet në akt. Ata e argumentojnë këtë mendim duke thënë se gjykimi bazohet në atë që duket dhe jo në qëllimet dhe ndërgjegjet e njerëzve. Sipas tyre, qëllimet nuk merren parasysh në kontrata.

Shafiu ka thënë: “Martesa është e parregullt kur dikush martohet me një grua dhe pastaj e divorcon atë për t’ia lejuar burrit të parë. Në qoftë se ky kusht nuk përmendet gjatë aktit, atëherë martesa konsiderohet e vlefshme.

Ebu Hanife dhe Zuferi kanë thënë: “Kur një burrë e vendos këtë kusht gjatë aktit të martesës duke thënë se ai e bën këtë për t’ia lejuar burrit të parë, atëherë gruaja i lejohet burrit të parë, por kjo vepër konsiderohet e papëlqyeshme. Sipas tyre akti i martesës nuk prishet nga kushtet e parregullta. Gruaja i lejohet burrit të parë pas divorcit të saj nga burri i dytë ose pas vdekjes së tij, pasi të ketë kaluar periudha e pritjes.

Ebu Jusufi mendon se kjo martesë nuk është e vlefshme pasi ajo është martesë e përkohshme. Ndërsa Muhamedi mendon se akti i dytë është i vlefshëm, por ai e ndalon kthimin e gruas tek burri i parë.

Martesa e cila e lejon kthimin e gruas të divorcuar tek burri i parë

Në qoftë se një burrë e divorcon gruan tre herë, atij nuk i lejohet që ta kthejë atë vetëm në rast se, pas përfundimit të periudhës së pritjes, ajo martohet me një burrë tjetër në mënyrë të rregullt duke mos patur për qëllim lejimin e kthimit të saj për burrin e parë. Në qoftë se burri i dytë martohet me këtë grua në mënyrë të rregullt dhe ata kryejnë marrëdhënie intime së bashku dhe pastaj ai e divorcon atë ose vdes, atëherë i lejohet burrit të parë të martohet me këtë grua pas përfundimit të periudhës së pritjes.

Shafiu, Ahmedi, Buhariu dhe Muslimi transmetojnë se Aishja (r.a.) tregon: “Gruaja e Rifa’a Kuradhiut shkoi tek Profeti (s.a.u.s.) dhe i tha: “Kam qenë e martuar me Refa’an dhe ai më ka divorcuar përfundimisht dhe pastaj u martova me Abdurrahman Bin Zubejrin, i cili është shumë i varfër.” Profeti (s.a.u.s.) qeshi dhe i tha: “A dëshiron që të kthehesh tek Rifa’a? Jo, kjo nuk lejohet përderisa të kryeni marrëdhënie intime me Abdurrahmanin.”[66]

Dijetarët e kanë përdorur këtë si argument për të vërtetuar se qëllimi i gruas për t’u kthyer tek burri i parë nuk e prish aktin e martesës. Në qoftë se gruaja ose kujdestari i saj kanë për qëllim nga martesa lejimin e kthimit të saj tek burri i parë, kjo nuk e cënon vlefshmërinë e aktit të martesës nëse burri i dytë nuk ka këtë qëllim . E njëjta gjë vlen edhe për burrin e parë, sepse ai nuk është palë në martesë dhe konsiderohet i huaj. Por ai është i mallkuar në qoftë se e kthen gruan në bazë të kësaj martese, sepse ajo është e ndaluar për të dhe bashkimi i tyre konsiderohet njëlloj sikur prostitucioni.

Me marrëdhënie intime nënkuptohet çdo gjë që e bën të detyrueshme larjen (guslin).

Në lidhje me këtë, Allahu i Madhëruar thotë:

فَإِنْ طَلَّقَهَا فَلا تَحِلُّ لَهُ مِنْ بَعْدُ حَتَّى تَنكِحَ زَوْجًا غَيْرَهُ فَإِنْ طَلَّقَهَا فَلا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا أَنْ يَتَرَاجَعَا إِنْ ظَنَّا أَنْ يُقِيمَا حُدُودَ اللَّهِ

“Në qoftë se burri e divorcon gruan (për herë të tretë), ajo nuk i lejohet më atij derisa të martohet me një burrë tjetër. Nëse ai (burri i dytë) e divorcon atë, atëherë nuk është mëkat që ata të kthehen përsëri në kurorë, nëse mendojnë se do t’i zbatojnë dispozitat e Allahut.” (El-Bekare, 230).

Duke u bazuar mbi këtë, gruaja nuk i lejohet burrit të parë vetëm nëse plotësohen këto kushte:

1- Martesa e saj me burrin e dytë duhet të jetë e rregullt. Martesa e parregullt nuk e lejon kthimin e gruas së divorcuar tre herë tek burri i parë.

2- Martesa të bëhet me dëshirën e të dy palëve.

3- Pas aktit të martesës, bashkëshortët duhet të kryejnë marrëdhënie intime të plota.

Urtësia e këtij ndalimi

Në lidhje me urtësinë e këtij ndalimi, komentuesit e Kuranit dhe dijetarët islamë kanë thënë:

Kur një burrë e di se gruaja e tij nuk është e lejuar për të pasi ta ketë divorcuar tri herë përveç nëse ajo martohet me një burrë tjetër, atëherë ai vetëpërmbahet si pasojë e xhelozisë dhe e dinjitetit të tij burrëror. Kjo gjë është më e theksuar kur burri i dytë është armik ose konkurent i tij. Në lidhje me këtë autori i “Menar-it”[67] ka shtuar në tefsirin e tij duke thënë: “Kur një burrë e ndan gruan e tij dhe pastaj e ndien se ka nevojë për të, ai pendohet dhe e kthen atë. Në qoftë se ai e urren jetën bashkëshortore me të përsëri, e ndan atë. Në rast se pendohet dhe e ndien nevojën e saj, ai mund ta kthejë atë për herë të dytë. Me anë të kësaj ai e ka nxjerrë mësimin e duhur, sepse divorci i parë mund të ketë ndodhur si rezultat i mosnjohjes së nevojës që ai ka për bashkëshorten e tij. Kurse divorci i dytë ndryshon nga i pari, sepse ai ndodh pas pendimit dhe ndjenjës se çfarë ka bërë më përpara ka qenë gabim. Pikërisht për këtë arsye thamë më sipër se ai në këtë rast e nxjerr mësimin e duhur. Në qoftë se ai e kthen gruan e tij për herë të dytë, kjo do të thotë se ai i jep përparësi mbajtjes dhe jo divorcit të saj dhe e largon mundësinë e ndarjes së saj për herë të tretë. Në qoftë se ai ndryshon mendje dhe e ndan gruan për herë të tretë, kjo tregon se ai nuk është i shëndoshë nga ana mendore dhe morale. Nga ana tjetër, nuk është e drejtë që gruaja të shndërrohet në një plaçkë të cilën burri mund ta hedhë dhe ta kthejë kur të dëshirojë. Në fakt është më e logjikshme që ajo të ndahet prej tij dhe ta fitojë lirinë e saj, sepse është e qartë se nuk mund t’i besohet ribashkimit të tyre dhe vazhdimësisë së jetës bashkëshortorë sipas dispozitave të caktuara nga Allahu.

Në qoftë se pas divorcit të tretë ajo martohet me një burrë tjetër me dëshirën e saj dhe ai e divorcon atë ose vdes dhe burri i parë ka dëshirë që të martohet me të duke e ditur se ajo ka qenë gruaja e një tjetri, atëherë lejohet martesa e tyre pas përfundimit të periudhës së pritjes, në qoftë se edhe ajo është dakord që të kthehet tek burri i parë. Në këtë rast ribashkimi i tyre dhe vazhdimësia e jetës bashkëshortore sipas dispozitave fetare është më e sigurtë.”

Akti i martesës i lidhur me ndonjë kusht

Kushtet e lidhura me aktin e martesës mund të jenë: Prej detyrimeve që sjell akti i martesës, kusht që bie në kundërshtim me këto detyrime, të dobishme për gruan ose të ndaluara në jurisprudencën islame.

Secili nga këto raste ka një status të veçantë në legjislacionin islam dhe në vijim do të sqarojmë secilin rast në veçanti:

Kushtet të cilat duhet të plotësohen

Kushtet të cilat duhet të plotësohen janë kushtet që janë në përputhje me detyrimet që sjell akti i martesës dhe me realizimin e qëllimeve të tij. Këto kushte nuk duhet të përmbajnë ndryshim të rregullave të përcaktuara nga Allahu (xh.sh.) dhe i Dërguari i Tij. Nga këto kushte mund të përmendim: jetën e mirë bashkëshortore; sigurimin e shpenzimeve; veshjes dhe banesës për gruan; dhënien e të drejtave gruas; mosdaljen e saj nga shtëpia pa lejen e burrit; bindjen ndaj burrit; të mos kryejë agjërime vullnetare pa lejen e burrit; të mos lejojë askënd të hyjë në shtëpi pa lejen e burrit; të mos shpenzojë nga pasuria e burrit pa pëlqimin e tij, etj.

Kushtet të cilat nuk janë të detyruara të plotësohen

Nuk është detyrim plotësimi i kushteve të cilat nuk e cënojnë vlefshmërinë e aktit të martesës dhe që bien në kundërshtim me detyrimet që sjell ky akt. Nga këto kushte mund të përmendim: lënien e detyrës së burrit për përballimin e shpenzimeve ndaj gruas, lënien e marrëdhënieve intime, mosdhënien e mehrit, detyrimin e gruas për të shpenzuar për burrin e saj ose për t’i dhuruar atij diçka, kryerjen e marrëdhënieve intime vetëm një herë në javë ose vetëm gjatë ditës dhe jo gjatë natës, etj. Këto kushte janë të gjitha të pavlefshme, sepse ato bien në kundërshtim me aktin e martesës dhe mohojnë të drejtat e legjitimuara të gruas. Pavarësisht nga kjo, akti i martesës është i saktë sepse këto kushte konsiderohen shtojcë e aktit të martesës dhe nuk është kusht përmendja ose mosnjohja e tyre. Njësoj si në rastin kur kushtëzohet dhënia e diçkaje të ndaluar për mehër, sepse martesa është e vlefshme edhe pse gruaja nuk ka dijeni për të drejtën e saj për t’u kompensuar me diçka tjetër, gjithashtu lejohet akti i martesës me kushte të pavlefshme.

Kushtet e dobishme për gruan

Ndër kushtet e dobishme për gruan mund të përmendim: burri të mos e nxjerrë gruan nga shtëpia ose nga qyteti, gruaja të mos e shoqërojë burrin në udhëtime, burri të mos martohet me një grua tjetër veç saj, etj.

Disa prej juristëve islamë mendojnë se martesa është e vlefshme dhe se këto kushte janë të shfuqizuara. Si rrjedhim, burri nuk është i detyruar t’i plotësojë ato. Disa juristë të tjerë mendojnë se detyrohet plotësimi i kushteve të vendosura për gruan. Nëse ato nuk plotësohen, atëherë akti i martesës prishet.

Mendimi i parë është mendimi i Ebu Hanifes, Shafiut dhe shumë dijetarëve të tjerë. Ata e mbështesin mendimin e tyre në argumentet e mëposhtme:

Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Muslimanët duhet t’i plotësojnë kushtet e vendosura prej tyre, përveç kushteve që e lejojnë haramin dhe e ndalojnë hallallin.”[68]

Ata argumentojnë se kushtet e përmendura më sipër e ndalojnë hallallin, sepse martesa me më shumë se një grua dhe udhëtimi janë të lejuara.

Profeti (s.a.u.s.) gjithashtu ka thënë: “Çdo kusht që nuk është i përmendur në Librin e Allahut (xh.sh.) është i pavlefshëm, edhe në qoftë se janë 100 kushte.”[69] Këto kushte nuk janë të përmendura në Librin e Allahut (xh.sh.) dhe nuk përfshihen në legjislacionin islam.
Këta dijetarë mendojnë se këto kushte nuk janë në dobi të aktit të martesës dhe nuk përputhen me rregullat e tij.

Mendimi i dytë është mendimi i Umer Ibn El-Hatabit, Sead Bin Ebu Vekasit, Muavijes, Amër Bin Asit, Umer Bin Abdul Azizit, Xhabir Bin Zejdit, Tausit, Euzaiut, Is’hakut dhe Hanbelive. Ata e mbështesin mendimin e tyre me anë të argumenteve të mëposhtme:

1- Allahu i Lartësuar ka thënë:

يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ

“O ju që keni besuar! Zbatoni kontratat tuaja.” (El-Maide, 1).

2- Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Muslimanët duhet t’i plotësojnë kushtet e vendosura prej tyre.”[70]

3- Buhariu, Muslimi dhe disa të tjerë transmetojnë nga Ukbeh Bin Amir se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Kushtet që më së shumti meritojnë të plotësohen janë kushtet e martesës.”[71]

4- Ethremi transmeton se një burrë u martua me një grua dhe vendosi si kusht që ajo të qëndrojë në një shtëpi të caktuar. Më vonë ai deshi që ta shpërngulë atë në një shtëpi tjetër, por njerëzit e saj u ankuan tek Umer Bin Khatabi i cili tha: “Ajo ka të drejtë që t’i plotësohet kushti. Në rast se nuk plotësohet kushti, atëherë shkelen të drejtat e saj.”[72]

5- Në këtë rast kushti i vendosur është në dobi të gruas dhe nuk bie në kundërshtim me qëllimin e martesës. Si rrjedhim detyrohet plotësimi i tij sikurse në rastin kur gruaja kushtëzon rritjen e vlerës së mehrit.

Ibn Kudameh e vlerëson si më të saktë mendimin e dytë dhe e ka kundërshtuar mendimin e parë duke thënë:

Mendimi i shokëve të Profetit të cilët i kemi përmendur (s.a.u.s.) konsiderohet unanim dhe nuk dimë asnjë rast që dikush ta ketë kundërshtuar atë në kohën e tyre.

Fjala e Profetit (s.a.u.s.): “Çdo kusht që nuk është i përmendur në Librin e Allahut (xh.sh.) është i pavlefshëm, edhe në qoftë se janë 100 kushte”, do të thotë: Në qoftë se nuk përfshihet në rregullat e përcaktuara nga Allahu (xh.sh.)dhe në ligjet e Tij. Por këto kushte janë të legjitimuara sipas argumenteve që përmendëm më sipër edhe pse ka mendime të ndryshme rreth tyre. Ai që e kundërshton këtë duhet të sjellë argumente të qarta. Fjalës së grupit të parë “Kjo e ndalon hallallin” i përgjigjemi duke thënë se kjo gjë nuk e ndalon hallallin, por i jep gruas të drejtën e zgjedhjes për të prishur aktin e martesës nëse burri nuk i plotëson kushtet e vendosura. Përsa i përket thënies së grupit të parë se: “Këto kushte nuk janë në dobi të aktit të martesës”, ne nuk pajtohemi me këtë mendim, sepse këto kushte janë në dobi të gruas dhe çfarë është në dobi të njërës prej palëve është në dobi të aktit të martesës.

Ibn Rushdi ka thënë: “Shkaku i ndryshimit në mes dy grupeve është mospërputhshmëria e të përgjithshmes me të veçantën. E përgjithshmja konsiston në hadithin e transmetuar nga Aishja (r.a.), e cila thotë se Profeti (s.a.u.s.) u ka folur njerëzve duke thënë: “Çdo kusht që nuk është i përmendur në librin e Allahut (xh.sh.) është i pavlefshëm, edhe në qoftë se janë 100 kushte.”[73]

Ndërsa e veçanta konsiston në hadithin e transmetuar nga Ukbeh Bin Amiri, i cili tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Kushtet që më së shumti meritojnë të plotësohen janë kushtet e martesës.”[74] Të dy hadithet janë nxjerrë nga Buhariu dhe Muslimi dhe janë të saktë. Por dihet se juristët klasikë islamë gjykojnë me të veçantën mbi të përgjithshmen, që do të thotë detyrimin e plotësimit të kushteve.”[75]

IbnTejmije ka thënë: “Qëllimet e njerëzve të mençur të përmendura në kontrata të ndryshme dhe që janë të përshtatshme nuk mund të anashkalohen apo të humben, si p.sh. shtyrja e kompensimeve, lloji i monedhave për çmimet e ndryshme në disa vende, karakteristikat e gjërave të ofruara për shitje dhe profesioni i kushtëzuar për njërin prej bashkëshortëve. Ka mundësi që kushtet të përcaktojnë diçka që nuk nënkuptohet nga mosvendosja e kushteve ose të kundërshtojnë diçka që nënkuptohet nga mosvendosja e kushteve.”[76]

Kushtet e ndaluara në jurisprudencën islame

Prej kushteve të ndaluara në jurisprudencën islame dhe që nuk lejohet plotësimi i tyre, mund të permendim kushtin e gruas për burrin që të divorcojë shemrën e saj. Ebu Hurejra tregon: “Profeti (s.a.u.s.) e ka ndaluar që dikush të fejohet me të fejuarën e vëllait të tij besimtar, të shesë diçka që vëllai i tij besimtar e ka shitur dhe e ka ndaluar që gruaja të kërkojë ndarjen e motrës së saj besimtare me qëllim që të përfitojë mbështetjen materiale dhe intimitetin bashkëshortor të burrit vetëm për veten e saj. Me të vërtetë rizku është në dorën e Allahut (xh.sh.).”[77]

Në një transmetim tjetër të Bukhariut dhe Muslimit përmendet se Profeti (s.a.u.s) “Ka ndaluar që gruaja të vejë si kusht ndarjen e motrës së saj besimtare”. Abdullah Bin Umeri tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Nuk lejohet që një grua të martohet duke divorcuar një grua tjetër.”[78] Transmeton Ahmedi.

Ndalimi i këtij veprimi tregon se kushti i ndaluar që është vendosur konsiderohet i prishur pasi gruaja kushtëzon prishjen e aktit të martesës dhe shkeljen e të drejtave të burrit dhe të gruas së parë. Ky kusht nuk është i saktë dhe i ngjason kushtëzimit të prishjes së aktit të shitblerjes.

Dikush mund të pyesë: “Cili është ndryshimi në mes të këtij kushti dhe kushtit të gruas që burri të mos martohet me një grua të dytë, i cili është i lejuar, ndërsa kushti për ndarjen e gruas së parë është i ndaluar?”

Ibn Kajimi i përgjigjet kësaj pyetjeje duke thënë: “Ndryshimi mes këtyre dy kushteve është se në rastin e kushtëzimit të ndarjes së gruas së parë ajo dëmtohet, i thyhet zemra, i shkatërrohet familja dhe armiqtë e saj kënaqen me fatkeqësinë e saj. Këto pasoja nuk ndeshen në rastin e kushtëzimit të gruas që burri të mos martohet me një grua të dytë. Legjislacioni islam i ka ndarë këto dy raste dhe krahasimi në mes tyre është i pabazë.

Martesa pa mehër (Shigar)[79]

Prej llojeve të martesës së lidhur me një kusht të pasaktë është edhe martesa pa mehër. Kjo nënkupton rastin kur një burrë e marton vajzën apo motrën e tij me një burrë tjetër, me kusht që edhe ai ta martojë vajzën ose motrën e tij me burrin e parë duke mos u dhënë grave vlerën e mehrit.

a- Profeti (s.a.u.s.) e ka ndaluar këtë lloj martese duke thënë: “Nuk lejohet martesa pa mehër (Shigar) në Islam.”[80] Këtë hadith e ka transmetuar Muslimi nga Ibn Umeri dhe Ibn Maxheh nga Enes Bin Maliku. Ka thënë në librin Ez-zeuëid: Zinxhiri(vargu) i transmetimit është i saktë ,transmetuesit e tij janë të besueshëm dhe gjithashtu ka rrugë të tjera transmetimi të sakta. Gjithashtu këtë hadith e ka transmetuar edhe Tirmidhiu nga Imran Bin Husajn dhe ka thënë se hadithi është i besueshëm dhe i saktë.

b- IbnUmeri tregon: “Profeti (s.a.u.s.) e ka ndaluar martesën pa mehër.”[81]

Kjo nënkupton kur një burrë i thotë një burri tjetër: “Ma jep mua për grua vajzën tënde ose motrën tënde që edhe unë ta jap ty për grua vajzën time ose motrën time dhe të mos ketë në mes nesh mehër.”[82] Transmeton Ibn Maxheh. Neveviu ka thënë se dijetarët islamë kanë rënë dakord se përveç vajzave, ky ndalim është i vlefshëm edhe për motrat, vajzat e vëllait, etj.

Mendimi i dijetarëve për këtë çështje

Shumica e juristëve islamë kanë argumentuar me anë të dy haditheve të sipërpërmendura se martesa pa mehër nuk është e vlefshme. Ndërsa Ebu Hanife mendon se martesa është e vlefshme dhe secila nga gratë duhet që të marrë prej burrit një sasi mehri të njëjtë me sasinë që marrin zakonisht të afërmet e saj të përngjashme me të në karakteristikat që kanë. Kjo për shkak se burrat kanë quajtur mehër diçka që nuk mund të konsiderohet e tillë duke këmbyer gratë dhe jo duke paguar mehrin me pasuri. Mehri jo i saktë nuk e prish aktin e martesës dhe kjo i ngjason rastit kur dikush martohet duke përcaktuar si mehër një sasi alkooli apo mish derri. Akti i martesës nuk prishet, por duhet që gruas t’i jepet një sasi mehri e njëjtë me atë që marrin zakonisht të afërmet e saj të përngjashme me të në karakteristikat që kanë.

Arsyet e ndalimit të martesës pa mehër(Shigar)

Dijetarët islamë kanë mendime të ndryshme në lidhje me arsyet e ndalimit të kësaj martese. Disa prej tyre mendojnë se arsyeja e ndalimit është varësia e njërës martesë nga tjetra, pasi njëri prej burrave thotë: “Nuk ta jap vajzën time për grua derisa të më japësh vajzën tënde për grua.”

Disa dijetarë të tjerë mendojnë se arsyeja e ndalimit është bashkëpjesëmarrja në mehër duke e bërë secilën prej grave mehër për tjetrën. Në këtë rast gruaja nuk përfiton asgjë dhe nuk i jepet mehër. Mehri konsiderohet se është kthyer tek kujdestari i saj duke zotëruar të drejtën e kënaqjes me gruan e tij, me anë të kalimit nën zotërimin e kujdestarit tjetër të drejtën për t’u kënaqur me femrën (vajzën , motrën etj.) që ai ka nën kujdestarinë e tij. Një gjë e tillë është padrejtësi për të dyja gratë dhe i privon ato nga e drejta e mehrit në mënyrë që të përfitojnë prej tij.Ka thënë Ibn El-Kajjim : Kjo përputhet me gjuhën arabe .

Kushtet e vlefshmërisë së martesës

Kushtet e vlefshmërisë së martesës janë ato kushte mbi të cilat varet vlefshmëria e saj në mënyrë të tillë që nëse ato plotësohen, atëherë martesa konsiderohet e vlefshme sipas legjislacionit islam. Si rrjedhim konfirmohen të gjitha rregullat dhe detyrimet e lidhura me martesën. Martesa konsiderohet e vlefshme nëse plotësohen këto dy kushte:

1- Gruaja të jetë e lejuar për burrin që dëshiron të martohet me të. Është kusht që gruaja të mos jetë e ndaluar për burrin për arsye të ndonjë shkaku të përkohshëm ose të përhershëm. Këtë kusht do ta shtjellojmë me hollësi në temën “Gratë e ndaluara”.

2- Dëshmia në martesë. Këtë kusht do ta sqarojmë duke u përqendruar në çështjet e mëposhtme:

a- Statuti i dëshmisë në jurisprudencën islame

b- Kushtet e dëshmitarëve

c- Dëshmia e grave

Statuti i dëshmisë në jurisprudencën islame

Shumica e dijetarëve islamë janë të mendimit se martesa nuk konsiderohet e vlefshme nëse nuk ka fakt ta vërtetojë atë . Martesa nuk konsiderohet e vlefshme derisa dëshimtarët të jenë të pranishëm gjatë aktit edhe pse ajo mund të publikohet me ndonjë mënyrë tjetër. Në qoftë se dëshmitarët janë të pranishëm gjatë aktit por dy palët e martesës u kërkojnë atyre mbajtjen e martesës sekret dhe mosshpalljen e saj, atëherë akti i martesës është i vlefshëm.

Ky mendim është argumentuar me sa vijon:

Ibn Abasi tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Vetëm prostitutat e martojnë veten e tyre pa dëshmitarë.”[83] Transmeton Tirmidhiu.

Aishja tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Nuk ka martesë pa praninë e kujdestarit të gruas dhe dy dëshmitarëve të drejtë.”[84] Transmeton Darkutniu. Ky ndalim argumenton se dëshmia është kusht i detyruar për vlefshmërinë e martesës dhe mosplotësimi i tij e bën martesën të pavlefshme.

Ebu Zubejr El Mekiu tregon se kur Umer Bin El-Hatabi është pyetur rreth martesës për të cilën kishin dëshmuar vetëm një burrë dhe një grua, ai ka thënë: “Kjo është martesë e fshehtë dhe nuk e lejoj atë. Kush e bën një gjë të tillë duhet të dënohet duke u gjuajtur me gurë (si në rastin e prostitucionit).”[85] Transmeton Maliku në “El- Mueta”.

Këto hadithe, edhe pse janë të dobëta, e përforcojnë njëra-tjetrën. Tirmidhiu thotë se kështu kanë vepruar dijetarët prej shokëve të Profetit (s.a.u.s.), ndjekësve të tyre dhe të tjerë, të cilët kanë thënë: “S’ka martesë pa dëshmitarë.” Të gjithë janë pajtuar me këtë mendim përveç një grupi të dijetarëve të mëvonshëm.

Nga dëshmia varen të drejtat e bashkëshortëve dhe fëmijëve të tyre. Dëshmia është kushtëzuar që babai të mos e mohojë atësinë e fëmijës dhe të mos humbë prejardhja e tij.

Disa dijetarë mendojnë se martesa është e vlefshme edhe pa dëshmitarë. Prej tyre mund të përmendim shiitët, Abdurrahman Bin Mehdiun, Jezid Ibn Harunin, Ibn Mundhirin, Daudin. Një gjë të tillë e ka vepruar Ibn Umeri dhe Ibn Zubejri. Transmetohet se Hasan Bin Aliu është martuar pa dëshmitarë dhe më pas e ka shpallur martesën.

Ibn Mundhiri thotë: “Nuk vërtetohet ndonjë argument për dy dëshmitarët në martesës.” Jezid Bin Haruni ka thënë: “Allahu (xh.sh.) e ka urdhëruar dëshminë në shitblerje dhe jo në martesë, kurse juristët islamë e kanë kushtëzuar atë në martesë dhe jo në shitblerje.”

Në qoftë se akti i martesës plotësohet por mbahet sekret, atëherë ai është i vlefshëm por i papëlqyer sepse bie në kundërshtim me urdhërimin për shpalljen e martesës. Të këtij mendimi janë: Shafiu, Ebu Hanie dhe Ibn Mundhiri. Prej atyre që nuk e kanë pëlqyer këtë mund të përmendim Umerin, Urven, Sha’biun dhe Na’fiun. Ndërsa Maliku mendon se martesa prishet. IbnVehebi tregon se kur Maliku është pyetur rreth një burri që martohet me një grua në praninë e dy dëshmitarëve dhe pastaj u kërkon atyre që ta mbajnë martesën sekret, ai ka thënë: “Martesa është e pavlefshme dhe çifti duhet të ndahet. Gruaja ka të drejtën e mehrit në qoftë se bashkëshortët kanë kryer marrëdhënie intime, ndërsa dëshmitarët nuk dënohen.”

Në fakt Maliku dhe ndjekësit e tij mendojnë se dëshmia nuk është detyrim në martesë dhe mjafton vetëm shpallja e saj. Ata e kanë argumentuar këtë duke thënë se Allahu (xh.sh.) e ka përmendur dëshminë në aktin e shitblerjes dhe është argumentuar se ajo nuk është prej detyrimeve të shitblerjes. Ndërsa për martesën Allahu (xh.sh.) nuk e ka përmendur dëshminë, gjë që tregon se është më e logjikshme që ajo të mos jetë prej kushteve dhe detyrimeve të martesës. Qëllimi i shpalljes së martesës është mbrojtja e prejardhjes gjenetike. Dëshmia vlen pas aktit për të zgjidhur mosmarrëveshjet që mund të lindin në mes bashkëshortëve. Në qoftë se akti kryhet pa praninë e dëshmitarëve dhe ata dëshmojnë më pas para kryerjes së marrëdhënieve intime në mes bashkëshortëve, atëherë akti është i vlefshëm. Në qoftë se bashkëshortët kryejnë marrëdhënie intime para dëshmisë, atëherë obligohet ndarja e tyre.

Kushtet e dëshmitarëve

Kushtëzohet që dëshmitarët të jenë: të shëndoshë nga ana mendore; të kenë arritur moshën e pjekurisë dhe të jenë të aftë të dëgjojnë dhe të kuptojnë se shprehjet e përdorura kanë për qëllim martesën. Në qoftë se dëshmitarët janë të verbër, kushtëzohet që ata të njohin me saktësi dhe pa asnjë dyshim zërin e secilës palë. Nëse dëshmitari është fëmijë, i çmendur, shurdh ose i dehur, atëherë martesa është e pavlefshme sepse nuk ka ndryshim në mes pranisë dhe mospranisë së tyre.

Kushtëzimi i drejtësisë për dëshmitarët

Për sa i përket kushtëzimit të drejtësisë për dëshmitarët, Hanfitë mendojnë se ky nuk është kusht dhe martesa është e vlefshme edhe me dëshminë e mëkatarëve. Kushdo që pranohet të jetë kujdestar i gruas gjatë aktit të martesës është i vlefshëm të jetë edhe dëshmitar, sepse qëllimi i dëshmisë në martesë është shpallja e saj.

Shafitë thonë: “Duhet që dëshmitarët të jenë të drejtë duke u bazuar në hadithin e sipërpërmendur, në të cilin Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Nuk ka martesë pa praninë e kujdestarit të gruas dhe dy dëshmitarëve të drejtë.”[86] Sipas tyre, në qoftë se martesa kryhet me dëshminë e dy të panjohurve (që nuk dihet nëse janë të drejtë apo jo), atëherë kemi dy mendime, por mendimi më i njohur i shkollës juridike shafite është se kjo dëshmi lejohet. Ata argumentojnë se martesa bëhet edhe në fshatra dhe vende të veçuara në mes njerëzve të zakonshëm dhe është e vështirë të dihet nëse janë të drejtë apo jo. Në qoftë se ky kusht merret në konsideratë akti i martesës vështirësohet, prandaj mjaftohemi me paraqitjen e jashtme dhe qenien e dëshmitarit në dukje i drejtë. Në qoftë se pas plotësimit të aktit të martesës vërtetohet se dëshmitari nuk ka qenë i drejtë, kjo nuk ndikon në vlefshmërinë e aktit të martesës sepse, siç e thamë më sipër, merret në konsideratë të qenit e dëshmitarit i drejtë në dukje.

Dëshmia e grave

Shafitë dhe Hanbelitë kushtëzojnë që dëshmitarët të jenë burra. Sipas tyre, akti i martesës me dëshminë e një burri dhe dy grave nuk është i vlefshëm. Për këtë ata bazohen në transmetimin e Ebu Ubejdit, i cili tregon se Zuhriu ka thënë: “Sipas Traditës Profetike nuk lejohet dëshmia e grave në dënime, martesë dhe as divorc.” Ata argumentojnë se martesa nuk është kontratë materiale, nuk ka një qëllim të tillë dhe në të marrin pjesë zakonisht vetëm burrat. Për këtë arsye ajo nuk mund të kryhet me dëshminë e grave. Kjo i ngjason rastit të dënimeve.

Ndërsa Hanefitë nuk e kushtëzojnë këtë. Sipas tyre, dëshmia e dy burrave ose e një burri dhe dy grave është e mjaftueshme duke u bazuar në ajetin e mëposhtëm kuranor:

وَاسْتَشْهِدُوا شَهِيدَيْنِ مِنْ رِجَالِكُمْ فَإِنْ لَمْ يَكُونَا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ مِمَّنْ تَرْضَوْنَ مِنْ الشُّهَدَاءِ

“Kërkoni të dëshmojnë dy dëshmitarë burra nga mesi juaj. Në qoftë se nuk gjenden dy burra, atëherë le të dëshmojnë një burrë dhe dy gra nga dëshmitarët që ju i pëlqeni.” (El-Bekare, 282).

Akti i martesës i ngjason aktit të shitblerjes sepse është me kompensim dhe është i vlefshëm me dëshminë e dy grave dhe një burri.

Kushti që dëshmitari të jetë i lirë

Ebu Hanife dhe Shafiu kushtëzojnë që dëshmitarët të jenë të lirë, kurse Ahmedi nuk e kushtëzon këtë. Ai mendon se dëshmia e dy robërve është e vlefshme për aktin e martesës, sikurse pranohet në të gjitha çështjet e tjera. Nuk ka asnjë argument nga Kurani dhe Tradita Profetike që e ndalon pranimin e dëshmisë së robërve, për sa kohë ata janë besnikë, të sinqertë dhe të devotshëm.

Kushti që dëshmitari të jetë musliman

Të gjithë juristët islamë kanë rënë dakord se kushtëzohet të qenit e dëshmitarëve muslimanë kur akti i martesës është ndërmjet një muslimani dhe një muslimaneje. Por ata kanë mendime të ndryshme në lidhje me dëshminë e një jomuslimani në aktin e martesës kur vetëm burri është musliman.

Ahmedi, Shafiu dhe Muhamed Bin Hasani mendojnë se akti i martesës është i pavlefshëm pasi nuk pranohet dëshmia e një jomuslimani në martesën e një muslimani. Ndërsa Ebu Hanife dhe Ebu Jusufi e lejojnë dëshminë e dy pasuesve të librave hyjnorë (çifutë ose kristianë) në rastin kur një musliman martohet me një çifute ose kristiane. Mbi këtë mendim është mbështetur ligji i marrëdhënieve civile.[87]

Akti i martesës është akt formal

Akti i martesës plotësohet me përmbushjen e bazave dhe kushteve të tij, por efektet e tij ligjore bëhen evidente vetëm me dëshminë e dy dëshmitarëve. Prania e dëshmitarëve nuk varet nga pëlqimi i dy palëve në martesë. Në këtë pikëpamje akti i martesës është akt formal dhe ndryshon nga akti pëlqimor, për vlefshmërinë e të cilit mjaftojnë propozimi dhe pranimi. Në aktin pëlqimor mjafton pëlqimi i ndërsjelltë në mes palëve për plotësimin e aktit, si p.sh. në rastin e kontratës së qirasë. Në rastin e aktit pëlqimor garantuesi i zbatimit të rregullave të tij është ligji dhe nuk ka nevojë për diçka tjetër.

Kushtet e zbatueshmërisë së aktit të martesës

Në qoftë se akti i martesës plotësohet në mënyrë të rregullt, ai bëhet i zbatueshëm e i pavarur nga leja e dikujt nëse përmbushen kushtet e mëposhtme:

Secila nga palët nënshkruse e aktit të martesës duhet të jetë i shëndoshë nga ana mendore, të ketë arritur moshën e pjekurisë dhe të jetë i lirë. Në qoftë se njëra nga palët nuk ka aftësi të plota p.sh.m. nuk është i shëndoshë nga ana mendore, nuk ka arritur moshën e pjekurisë ose nuk është i lirë, atëherë akti i nënshkruar prej tij është i vlefshëm por zbatimi i tij varet nga aprovimi i kujdestarit ose zotërisë Nëse kujdestari apo zotëria i tij bie dakord akti i martesës zbatohet, nëse jo ai prishet.
Secili prej palëve duhet të ketë një cilësi ligjore që i jep atij të drejtën për kryerjen e aktit të martesës. Nëse njëra nga palët e nënshkruan aktin e martesës pa autorizim dhe të drejtë kujdestarie ose është i autorizuar por ai e deformon atë apo është kujdestar por gjendet një tjetër më i afërt se ai, atëherë akti i martesës konsiderohet i vlefshëm nëse respektohen të gjitha kushtet. Gjithsesi, zbatimi i tij varet nga aprovimi i personit të interesuar direkt për këtë çë

Kushtet e obligueshmërise së aktit të martesës

Akti i martesës bëhet i detyrueshëm atëherë kur plotësohen bazat dhe kushtet e vlefshmërisë dhe zbatueshmërisë së tij. Në qoftë se plotësohet çfarë thamë më sipër, atëherë akti i martesës bëhet i detyrueshëm dhe asnjëra nga palët apo dikush tjetër nuk ka të drejtë ta anulojë apo ta prishë atë. Ky akt përfundon vetëm si rezultat i divorcit apo vdekjes së njërit prej bashkëshortëve.Ky është rregulli i përgjithshëm i aktit të martesës Këto rregulla janë bërë të detyruara sepse qëllimi i martesës është vazhdueshmëria e jetës bashkëshortore, edukimi i fëmijëve dhe kujdesi për ta. Ky qëllim mund të realizohet vetëm me obligimin e aktit të martesës.

Në lidhje me këtë dijetarët islamë kanë thënë: “Kushtet e obligueshmërise së martesës mund të përmblidhen në një kusht të vetëm, i cili nënkupton se pas plotësimit të aktit të martesës dhe kushteve të vlefshmërisë dhe zbatueshmërisë së tij asnjëri prej bashkëshortëve nuk ka të drejtë ta prishë atë. Në qoftë se dikush ka të drejtë ta prishë atë, atëherë zbatimi i tij nuk është i detyruar.”

Kur nuk detyrohet zbatimi i aktit të martesës ?

Akti i martesës nuk është i detyruar të zbatohet në rastet e mëposhtme:

Në qoftë se vërtetohet se njëra nga palët e ka mashtruar palën tjetër. Për shembull, nëse një burrë steril martohet me një grua dhe ia fsheh asaj faktin se ai nuk mund të lindë fëmijë, atëherë gruaja ka të drejtë ta prishë aktin e martesës kur ta marrë vesh këtë. Gjithsesi ajo mund ta vazhdojë jetën bashkëshortore me këtë burrë nëse dëshiron. Transmetohet se Umeri (r.a.) i ka thënë një burri që u martua me një grua dhe që nuk mund të lindte fëmijë: “Tregoji asaj që je steril dhe lëre të lirë të zgjedhë”. Gjithashtu konsiderohet mashtrim nëse një burrë martohet me një grua duke i thënë asaj së është i devotshëm dhe më pas vërtetohet se ai është i shthurur. Edhe në këtë rast gruaja ka të drejtë ta shfuqizojë aktin e martesës.

Në lidhje me mashtrimin Ibn Tejmije ka përmendur edhe këto raste: “Në qoftë se një burrë martohet me një grua duke e ditur se ajo është e virgjër dhe më pas vërtetohet e kundërta, atëherë ai ka të drejtë ta prishë martesën dhe të marrë diferencën e mehrit në mes të sasisë që i jepet një gruaje të virgjër dhe sasisë që i jepet një gruaje jo të virgjër. Në qoftë se martesa prishet para kryerjes së marrëdhënieve intime atëherë gruaja nuk ka fare të drejtën e mehrit.

Akti i martesës nuk është i detyruar të zbatohet edhe në rastin kur burri gjen tek gruaja ndonjë të metë e cila e pengon arritjen e kënaqësisë se plotë bashkëshortore si p.sh. kur gruaja ka rrjedhje të vazhdueshme gjaku. Kjo e metë e justifikon prishjen e aktit të martesës.[88]

Akti i martesës nuk është i detyruar të zbatohet edhe atëherë kur burri gjen tek gruaja diçka që pengon kryerjen e marrëdhënieve intime.

Lejohet prishja e aktit të martesës kur burri gjen tek gruaja një nga këto të meta ose ndonjë sëmundje si lebroza dhe çmenduria. Ashtu sikurse burri, edhe gruaja ka të drejtë ta prishë aktin e martesës nëse burri vuan nga lebroza, çmenduria dhe dobësia ose kur ai është i vogël në moshë.

Mendimi i juristëve islamë rreth prishjes së martesës për shkak të të metave

Juristët islamë kanë mendime të ndryshme në lidhje me këtë:

1- Disa prej juristëve mendojnë se akti i martesës nuk prishet për shkak të të metave pa marrë parasysh llojin e tyre. Të këtij mendimi janë: Daudi dhe Ibn Hazmi.[89] Autori i “Er-Reudatu En-Nedijje” thotë: “Dihet se, në bazë të dispozitave fetare, akti i martesës duhet të zbatohet së bashku me të gjitha rregullat e tij si: kryerja e marrëdhënieve intime, plotësimi i detyrimeve materiale, të drejtat e trashëgimisë, etj. Po sipas dispozitave fetare akti i martesës prishet vetëm me divorc ose vdekjen e njërit prej bashkëshortëve. Kush pretendon se lejohet prishja e aktit të martesës për ndonjë shkak tjetër, ai duhet të sjellë argumente të sakta për këtë. Në lidhje me të metat që ata përmendin nuk ka asnjë argument të qëndrueshëm që të vërtetojë lejimin e prishjes së aktit të martesës. Fjala e Profetit (s.a.u.s.): “Shko tek familja jote”[90] nënkupton divorcin dhe supozimi se mund të nënkuptojë prishjen e martesës është i paqëndrueshëm, pasi ne duhet të bazohemi në gjëra të sigurta dhe jo në supozime. Edhe në rastin e impotencës nuk ka ndonjë argument të saktë që të vërtetojë lejimin e prishjes së aktit të martesës. Bazuar mbi sa thamë më sipër, detyrohet vazhdimi i jetës bashkëshortore derisa të ndodhë diçka që e obligon prishjen e saj. Është e çuditshme se si mund të përcaktohen disa të meta për lejimin e prishjes së aktit të martesës dhe të anashkalohen disa të tjera.”

2- Shumica e juristëve islamë mendojnë se lejohet prishja e aktit të martesës për shkak të disa të metave, ndërsa për disa të tjera jo. Ata e arumentojnë mendimin e tyre me sa vijon:

Ka’b Ibn Zejdi (ose Zejd Ibn Ka’bi) tregon se: “Profeti (s.a.u.s.) u martua me një grua nga fisi Beni Gifar dhe kur hyri në shtrat me të ai pa se ajo e kishte pjesën e belit të bardhë (nga sëmundja e zgjebes). Profeti (s.a.u.s.) e urdhëroi të veshë rrobat e saj dhe nuk ia mori mehrin që i kishte dhënë.”[91] Transmeton Ahmedi dhe Seid Bin Mensuri.

Përcillet se Umeri (r.a.) ka thënë: “Në qoftë se një burrë mashtrohet nga një grua dhe ajo vuan nga çmenduria ose lebroza, atëherë ajo përfiton mehrin nëse kanë kryer marrëdhënie së bashku. Ndërsa mehri që ka dhënë burri i kthehet nga ai që e ka mashtruar.”[92] Transmeton Maliku dhe Darakutni.

Por këta dijetarë kanë mendime të ndryshme rreth llojeve të të metave për të cilat lejohet prishja e Aktit të martesës.

Ebu Hanife ka përcaktuar vetëm dy lloje të metash: impotencën dhe kur organi gjenital është prerë. Kurse Maliku dhe Shafiu kanë shtuar edhe çmendurinë dhe lebrozën dhe kur organi gjenital i femrës është i mbyllur. Ahmedi ka përmendur dhe hernien, veç të metave të përcaktuara nga tre juristët e tjerë.

Analiza e kësaj çështjeje

Në fakt të dy mendimet e sipërpërmendura nuk mund të merren në konsideratë pasi jeta bashkëshortore e bazuar mbi prehje, dashuri dhe mëshirë nuk mund të realizohet dhe të jetë e qëndrueshme, përderisa të gjenden të meta dhe sëmundje që i bëjnë bashkëshortët të urrejnë njëri-tjetrin. Qëllimi i martesës nuk mund të realizohet me praninë e këtyre të metave dhe sëmundjeve. Për këtë arsye feja islame u ka dhënë bashkëshortëve lirinë e zgjedhjes për të pranuar ose refuzuar martesën.

Në lidhje me këtë çështje imam Ibn Kajimi ka bërë një analizë që ia vlen të merret në konsideratë. Ai ka thënë: “Kur njëri nga bashkëshortët është i verbër, memec, shurdh ose ka humbur njërën apo të dyja gjymtyrët (duart ose këmbët), kjo konsiderohet e metë e urryeshme dhe fshehja e saj është mashtrim i madh që bie në kundërshtim me mësimet e fesë. Transmetohet se Prijësi i besimtarëve Umer ibn Hatabi (r.a) i ka thënë një burri që u martua me një grua dhe që nuk mund të lindte fëmijë: “Tregoji asaj që je steril dhe lëre të lirë të zgjedhë.”[93]

Çfarë do të thoshte Umer ibn Khatabi (r.a) rreth këtyre të metave të urryeshme? Në këtë rast mund të përdorim analogjinë se për çdo të metë që bashkëshortët urrejnë tek njëri-tjetri dhe me praninë e së cilës nuk mund të realizohet qëllimi i martesës, që është dashuria dhe mëshira, duhet respektuar liria e zgjedhjes. Kjo sepse martesa ka më shumë prioritet sesa shitblerja dhe se kushtet e vendosura në aktin e martesës janë më primare për t’u realizuar sesa ato të shitblerjes. Allahu (xh.sh.) nuk e ka detyruar Profetin (s.a.u.s.) asnjëherë që të bëjë diçka kur ai është i mashtruar ose i është bërë ndonjë padrejtësi. Në qoftë se dikush mediton rreth qëllimeve, drejtësisë dhe urtësisë së dispozitave fetare, në burimet e tyre do të gjejë se ky mendim është i saktë dhe përputhet me rregullat e legjislacionit islam.

Jahja Bin Seid El Ensariu transmeton nga Said Bin Musejjibi (r.a.) se Umeri (r.a.) ka thënë: “Në qoftë se një grua martohet dhe ajo vuan nga çmenduria ose lebroza dhe burri e zbulon këtë pasi kanë kryer marrëdhënie, atëherë ajo përfiton mehrin. Kujdestari i gruas duhet të paguajë vlerën e mehrit si dëmshpërblim për mashtrimin e tij”.[94]

Sha’biu tregon se Aliu (r.a.) ka thënë: “Në qoftë se një grua martohet dhe ajo vuan nga çmenduria, lebroza ose kur organi gjenital i femrës është i mbyllur, atëherë burri i saj është i lirë ta mbajë ose ta divorcojë atë, për aq kohë sa nuk ka kryer marrëdhënie intime me të. Nëse ai kryen marrëdhënie intime me të, atëherë ajo ka të drejtë ta mbajë mehrin.”[95]

Uekiu thotë: Sufjan Theuriu tregon nga Jahja Bin Seid nga Seid Bin Musejjebi se Umeri (r.a.) ka thënë: “Në qoftë se një burrë martohet me një grua që vuan nga lebroza ose është e verbër, atëherë ajo përfiton mehrin nëse kanë kryer marrëdhënie së bashku. Burri duhet ta marrë vlerën e mehrit nga ai që e ka mashtruar atë.”

Kjo tregon se Umeri (r.a.) nuk i ka përcaktuar të metat e sipërpërmendura duke i veçuar ato nga të tjerat. Në bazë të këtij mendimi ka gjykuar edhe gjykatësi i Islamit, Shurajh (r.a.), i cili është i njohur për diturinë, devotshmërinë dhe gjykimin e tij.

Abdurrezaku transmeton se Muameri tregon nga Ejjubi se Ibn Sirini (r.a.) ka thënë: Një burrë u ankua tek Shurajhu (r.a.) për një burrë tjetër duke i thënë: “Ky person më ka thënë se do të më martonte me një grua shumë të bukur, por ai më solli një grua të verbër”. Shurajhu (r.a.) tha: “Nëse të ka mashtuar për një të metë kjo nuk lejohet”. Medito rreth këtij gjykimi dhe shprehjes: “Nëse të ka mashtuar për një të metë”, e cila tregon se për çdo të metë që gruaja fsheh, burri ka të drejtë ta prishë aktin e martesës.

Zuhriu (r.a.) ka thënë: “Martesa mund të prishet për çdo sëmundje kronike. Nëse meditojmë rreth gjykimeve të shokëve të Profetit (s.a.u.s.) dhe ndjekësve të tyre do të mësojmë se ata nuk kanë specifikuar ndonjë të metë dhe anashkaluar ndonjë tjetër, përveç thënies së Umerit (r.a.): “Gratë mund të kthehen për katër të meta: çmenduria, lebroza,gangrena dhe sëmundjet në organin gjenital”. Por për këtë thënie nuk dimë ndonjë transmetim tjetër përveç transmetimit të Asbagut dhe Ibn Vehebit nga Umeri dhe Aliu (r.a.). Kjo është transmetuar nga Ibn Abasi sipas një vargu transmetimi pa ndërprerje.

Çfarë thamë më sipër vlen për rastin kur burri nuk përcakton (kushtëzon) diçka në aktin e martesës. Në qoftë se burri kushtëzon që gruaja të jetë e rregullt nga ana fizike, e bukur, e re, e bardhë ose e virgjër dhe më pas rezulton e kundërta, atëherë burri ka të drejtë ta prishë martesën. Në qoftë se martesa prishet para kryerjes së marrëdhënieve intime, gruaja nuk ka të drejtë mehri dhe nëse martesa prishet pas kryerjes së marrëdhënieve intime, atëherë gruaja ka të drejtë të mbajë mehrin. Burri duhet ta marrë vlerën e mehrit nga kujdestari i gruas si dënim për të, në qoftë se ai ka mashtruar burrin. Në qoftë se gruaja e ka mashtruar burrin, atëherë ajo nuk ka të drejtë mehri dhe nëse ajo e ka marrë mehrin duhet që t’ia kthejë atë burrit. Ky është edhe mendimi i Ahmedit në një nga transmetimet e tij dhe që konsiderohet mendimi tij më i saktë për rastin kur burri i ka kushtëzuar këto gjëra para martesës. Shokët e Ahmedit kanë thënë se nëse gruaja kushtëzon ndonjë cilësi për burrin e saj dhe më pas rezulton e kundërta ajo nuk ka të drejtë zgjedhjeje për prishjen e martesës, përveç rastit kur ajo kushtëzon që burri të jetë i lirë dhe më pas rezulton se ai është rob. Në lidhje me kushtëzimin e gruas që burri të ketë prejardhje fisnike ka dy mendime. Duke shqyrtuar rregullat e shkollës hanbelite mund të themi se mendimi më i saktë është se nuk ka ndryshim në mes kushteve të vendosura nga burri dhe atyre të vendosura nga gruaja. Si rrjedhim, gruaja ka më tepër të drejtë zgjedhjeje nëse nuk plotësohen kushtet e vendosura prej saj duke marrë parasysh se ajo nuk ka mundësi ndarjeje me divorc. Përderisa burri ka të drejtë zgjedhjeje edhe pse ai mund të përdorë divorcin, atëherë është më e logjikshme që gruaja ta ketë këtë të drejtë duke marrë parasysh se ajo nuk ka mundësi divorci. Lejohet qe gruaja ta prishë martesën kur burri ka ndonjë ndonjë zanat të ulët jo për shkak se këto të meta cënojnë fenë dhe dinjitetin e burrit por sepse ato pengojnë arritjen e kënaqësisë së plotë të saj . Nëse gruaja kushtëzon që burri të jetë i ri, i hijshëm ose i rregullt nga ana fizike dhe më pas rezulton se ai është plak, i shëmtuar, i verbër, shurdh, memec ose zezak, si mund t’ia mohojmë asaj të drejtën për prishjen e aktit të marteses? Kjo është e papranueshme, paradoksale dhe bie në kundërshtim me analogjinë dhe rregullat e legjislacionit islam.

Si mund t’ia lejojmë njërit prej bashkëshortëve prishjen e martesës për shkak të një shenje të vogël lebroze dhe t’ia ndalojme këtë të drejtë tjetrit kur lebroza është perhapur në të gjithë trupin? E njëjta gjë vlen edhe për sëmundjet e tjera kronike. Kur Profeti (s.a.u.s.) e ka ndaluar shitësin ose dikë tjetër që ka dijeni për të metat e mallit që t’ia fshehin ato blerësit, atëherë çfarë mund të thuhet për të metat e fshehura në martesë? Tregohet se Profeti (s.a.u.s.) i ka thënë Fatime Bint Kajsit kur ajo ia mori mendimin për martesën e saj me Muavijen dhe Ebu Xhehmin: “Muavija është shumë i varfër, kurse Ebu Xhehmi i rreh shumë gratë.”[96]

Ky hadith argumenton detyrimin e tregimit të të metave në martesë. Si mund të jetë fshehja e të metave, gënjeshtra dhe mashtrimi shkak për detyrimin e martesës? Si mund të jetë një person me të meta dhe gënjeshtar bashkëshort i detyruar për dikë duke ditur se ai e urren atë dhe para martesës ka kushtëzuar që të mos jetë i tillë? Dihet me siguri se rregullat dhe ligjet e jurisprudencës islame nuk pajtohen me këtë.Allahu e di më së miri.

Ebu Muhamed Bin Hazmi mendon se kur burri kushtëzon që gruaja të jetë pa të meta dhe më pas rezulton e kundërta, atëherë akti i martesës është përfundmisht i pavlefshëm dhe në të nuk zbatohet asnjë nga rregullat e martesës si: mehri, trashëgimia, etj. Ajo që i është ofruar burrit nuk është gruaja e tij, sepse gruaja pa të meta është pa dyshim e ndryshme nga gruaja me të meta. Përderisa ai nuk është martuar me të, atëherë nuk ekziston asnjë dispozitë martesore mes tyre.

Si veprojnë gjykatat[97] në lidhje me këtë çështje ?

Gjykatat veprojnë sipas nenit të 9-të të ligjit të miratuar në vitin 1920. Ky ligj thotë shprehimisht:

“Gruaja ka të drejtë ta prishë aktin e martesës, nëse e meta e burrit ka zënë vend mirë në trupin e tij dhe nuk mund të shërohet ose mund të shërohet pas një kohe të gjatë dhe në qoftë se ajo jeton me burrin mund të dëmtohet. Kjo është e vlefshme për të gjitha llojet e të metave si çmenduria, lebroza etj,. pavarësisht nëse e meta është gjendur tek burri para aktit të martesës dhe ajo nuk e ka ditur ose ajo është shfaqur pas aktit dhe gruaja nuk e pëlqen atë. Në qoftë se gruaja martohet me burrin duke e ditur të metën e tij ose e meta shfaqet pas martesës dhe ajo e pranon atë në mënyrë të drejtëpërdrejtë ose me nënkuptim, atëherë ajo nuk ka të drejtë të kërkojë ndarje. Në këtë rast ndarja konsiderohet divorc i parevokueshëm dhe kërkohet ndihma e personave të specializuar për të ditur llojin e të metës dhe shkallën e dëmit të saj.”

Sipas Hanefive, në këtë kategori futet martesa e një gruaje në moshë madhore dhe e aftë nga ana mendore me një burrë të përshtatshëm për të me një vlerë mehri më të vogël se mehri që i jepet një gruaje me cilësitë e saj dhe pa pëlqimin e kujdestarit më të afërt të saj. E njëjta gjë vlen edhe kur martohet një djalë ose një vajzë e vogël në moshë me dikë të përshtatshëm me të prej një kujdestari tjetër përveç babait ose gjyshit kur ata nuk ekzistojnë dhe me një vlerë mehri mesatare. Në këtë rast akti i martesës nuk është i detyrueshëm të zbatohet. Këtë çështje do e sqarojmë me hollësi kur të flasim për kujdestarinë.

Kushtet e dëgjimit të pretendimeve të bashkëshortëve nga ana ligjore

Legjislacioni juridik ka vendosur disa kushte për dëgjimin e pretendimeve në martesë nga njëra anë dhe për zbatimin zyrtar të aktit të martesës nga ana tjetër. Në vijim po paraqesim këto kushte në mënyrë të përmbledhur për të plotësuar përfitimin.

Teksti ligjor për dëgjimin e pretendimeve në martesë

Sipas katër paragrafeve të nenit 99 të ligjit nr. 78, të miratuar në vitin 1931, në lidhje me rregulloren e gjykatave dhe procedurat juridike të ndjekura prej tyre, thuhet: “Nuk lejohet dëgjimi i pretendimeve rreth martesës ose divorcit që mund të kenë ndodhur para vitit 1911 , si në rast mohimi ashtu edhe në rast pohimi kur njëri nga bashkëshortët ka vdekur, pavarësisht nëse këto pretendime bëhen nga njëri prej bashkëshorteve apo dikush tjetër. Kjo lejohet vetëm në rastin kur pala pretenduese paraqet dokumente të rregullta larg fallsifikimeve që vërtetojnë vlefshmërinë e pretendimeve që kanë. Pavarësisht nga kjo lejohet dëgjimi i pretendimeve të njërit prej bashkëshortëve rreth mohimit ose pohimit të martesës, që mund të kenë ndodhur para vitit 1897 kur pretendimet e tij argumentohen nga thëniet e dëshmitarëve, me kusht që kjo martesë të jetë e njohur mes njerëzve. Nuk lejohet dëgjimi i pretendimeve të njërit prej bashkëshorteve apo dikujt tjetër në ngjarjet që mund të kenë ndodhur që nga viti 1911 përveç rastit kur ato janë të shoqëruara me dokumente zyrtare ose të shkruara dhe të firmosura nga vetë bashkëshorti i vdekur.

Nuk lejohet dëgjimi i pretendimeve rreth martesës si në rast mohimi ashtu edhe në rast pohimi, përveç rastit kur ato janë të shoqëruara me çertifikatë martese zyrtare në ngjarjet që mund të kenë ndodhur që nga 1 Gushti i vitit 1931.

Në memorandumin shpjegues të këtyre artikujve thuhet: “Sipas rregullave ligjore gjykimi varet nga koha, vendi, ngjarja dhe personi. Kryetari i shtetit ka të drejtë t’i ndalojë gjykatësit që të mos dëgjojnë disa pretendime ose t’i kufizojë ato nëse e gjykon këtë të arsyeshme në varësi të kohës dhe nevojave të njerëzve dhe me qëllim mbrojtjen e të drejtave të tyre. Këtë rrugë e kanë ndjekur edhe juristët islamë në të gjtha kohërat dhe e kanë aplikuar këtë parim në gjykimet e tyre. Rregulloret e gjykatave të miratuara në vitet 1897 dhe 1910 kanë përcaktuar me hollësi çështjet e lidhura me dëgjimin e pretendimeve rreth martesës ose divorcit. Njerëzit janë ambjentuar me këto rregulla pasi janë siguruar për ndikimin e tyre në mbrojtje të të drejtave familjare. Pavarësisht nga kjo, rastet konfliktuale tregojnë se akti i martesës që konsiderohet baza e lidhjes familjare ka ende nevojë të mbrohet. Mund të ndodhë që dy persona të bien dakord, të martohen pa asnjë dokument zyrtar martese dhe më pas njëri prej tyre të tërhiqet. Pala tjetër nuk mund ta argumentojë vërtetësinë e kësaj martese para gjykatësve. Gjithashtu dikush mund të pretendojë pa të drejtë se është i martuar me dikë për ndonjë qëllim përfitimi duke marrë parasysh lehtësinë e vërtetimit të këtij pretendimi të rremë, pasi legjislacioni islam e lejon dëgjimin e dëshmisë në martesë. Nga ana tjetër, pretendimi për martesën mund të vërtetohet me anë të dokumenteve në disa raste por jo gjithmonë. E drejta martesore nuk do të humbte sikur të vendosej vërtetimi i martesës në të gjtha rastet me anë të dokumenteve zyrtarë, ashtu siç veprohet me disa kontrata të tjera, edhe pse ato janë më pak të rëndësishme se martesa: gjithashtu rreziku që vjen nga fallsifikimet në martesë është më i madh sesa në kontratat e tjera, paragrafi i katërt i nenit 99 është shtuar me qëllim nxitjen e njerëzve për të praktikuar këtë si edhe shfaqjen e rëndësisë së aktit të martesës dhe shenjtërimin e tij, ndalimin e mohimit të martesës dhe për të respektuar lidhjet familjare. Në këtë paragraf thuhet: “Nuk lejohet dëgjimi i pretendimeve rreth martesës si në rast mohimi ashtu edhe në rast pohimi, përveç rastit kur ato janë të shoqëruara me çertifikatë martese zyrtare për ngjarjet që mund të kenë ndodhur që nga fillimi i Gushtit 1931.”

Përcaktimi i moshës së bashkëshortëve për të dëgjuar pretendimet në martesë

Sipas paragrafit të pestë të nenit 99 të rregullave të procedurave juridike “nuk lejohet dëgjimi i pretendimeve në martesë, në qoftë se gruaja është më e vogël se 16 vjeçe ose burri është më i vogël se 18 vjeç, përveç rastit kur gjykata e urdhëron këtë”.

Në memorandumin shpjegues të këtij paragrafi thuhet: “Më përpara nuk ka qenë i lejuar dëgjimi i pretendimeve në martesë, në qoftë se gruaja në kohën e nënshkrimit të aktit martesor ka qenë më e vogël se 16 vjeçe ose burri më i vogël se 18 vjeç, pa marrë parasysh nësë bashkëshortët e kishin arritur ose kaluar këtë moshë në kohën e dëgjimit të pretendimeve.

Është parë e arsyeshme që pretendimet në martesë të mos dëgjohen, me qëllim lehtësimin e kësaj çështjeje për njerëzit dhe mbrojtjen dhe respektimin e të drejtave martesore. Kjo bëhet vetëm në rastin kur bashkëshortët apo njëri prej tyre ,nuk e kanë arritur moshën e përcaktuar nga ana juridike në kohën e pretendimeve dhe jo në kohën e nënshkrimit të aktit”.

Përcaktimi i moshës së bashkëshortëve për zbatimin e aktit të martesës nga ana juridike

Sipas paragrafit të dytë të nenit 366 të rregullave të procedurave juridike: “Nuk lejohet zyrtarizimi i aktit të martesës si edhe legalizimi i martesave të bëra para hyrjes në fuqi të këtij ligji, në qoftë se gruaja nuk ka mbushur moshën 16 vjeçe, ndërsa burri 18 vjeç në kohën e nënshkrimit të aktit të martesës”.

Në memorandumin shpjegues të këtij paragrafi thuhet: “Akti i martesës ka një rëndësi të madhe dhe një pozitë të lartë në jetën shoqërore pasi prej tij varet lumturia ose fatkeqësia bashkëshortore dhe familjare si edhe përkujdesja apo pakujdesia ndaj fëmijëve. Në kohët e sotme gjendja sociale ka ndryshuar dhe jeta bashkëshortore kërkon një përgatitje më të madhe për të përballuar detyrimet e saj. Në shumicën e rasteve bashkëshortët nuk mund t’i përballojnë këto detyrime martesore, nëse nuk e kanë arritur moshën e pavarësisë financiare.[98] Duke ditur se femra për nga natyra e saj biologjike e arrin moshën madhore më shpejt se mashkulli është parë e arsyeshme që mosha e saj juridike për t’u martuar të jetë më e vogël se mosha e mashkullit. Kështu është parë e përshtatshme që për t’u martuar gruaja duhet të jetë të paktën 16 vjeçe, ndërsa burri 18 vjeç. Për këto arsye shoqërore, ligjvënësit egjiptianë kanë përcaktuar këtë moshë juridike për zbatimin e aktit të martesës dhe për dëgjimin e pretendimeve të palëve në martesë”.

Me qëllim mbrojtjen e ligjit të përcaktimit të moshës juridike për vlefshmërinë e aktit të martesës nga shkeljet, artikulli i dytë i ligjit 44, i miratuar në vitin 1933, thotë: “Kush dëshmon para gjykatës dëshmi të rremë ose paraqet dokumente të falsifikuara me qëllim vërtetimin e moshës juridike të martesës për njërin nga bashkëshortët, dënohet me burgim për një periudhë jo më shumë se dy vjet ose me gjobë jo më shumë se 100 paundë egjiptianë. Nga ana tjetër, nëpunësi juridik qe zyrtarizon një akt martese duke e ditur se njëri nga bashkëshortët nuk e ka arritur moshën ligjore për martesë dënohet me burgim ose me gjobë jo më shumë se 200 paundë egjiptianë.”

Gratë e ndaluara

Jo të gjitha gratë janë të lejuara për t’u martuar me to. Është kusht fetar që gruaja me të cilën dikush dëshiron të martohet të mos jetë e ndaluar për të, pa marrë parasysh nëse ky ndalim është i përkohshëm apo i përhershëm.

Ndalimi i përhershëm e bën gruan të ndaluar për atë burrë në të gjitha kohët, kurse ndalim i përkohshëm e bën atë të ndaluar, për aq kohë sa ajo të jetë në atë gjendje të veçantë. Në qoftë se kjo gjendje ndryshon, atëherë ndalimi i përkohshëm anulohet dhe ajo bëhet e lejuar.

Shkaqet e ndalimit të përhershëm janë:

1- Lidhjet nga gjaku

2- Lidhjet nga martesa

3- Afërsia nga qumështi

Këto shkaqe janë të përmendura në ajetin e mëposhtëm kuranor:

حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهَاتُكُمْ وَبَنَاتُكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ وَعَمَّاتُكُمْ وَخَالاتُكُمْ وَبَنَاتُ الأَخِ وَبَنَاتُ الأُخْتِ وَأُمَّهَاتُكُمْ اللاتِي أَرْضَعْنَكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ مِنْ الرَّضَاعَةِ وَأُمَّهَاتُ نِسَائِكُمْ وَرَبَائِبُكُمْ اللاتِي فِي حُجُورِكُمْ مِنْ نِسَائِكُمْ اللاتِي دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَإِنْ لَمْ تَكُونُوا دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَلا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ وَحَلائِلُ أَبْنَائِكُمْ الَّذِينَ مِنْ أَصْلابِكُمْ وَأَنْ تَجْمَعُوا بَيْنَ الأُخْتَيْنِ إِلا مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَحِيمًا

“U janë ndaluar juve (të martoheni me): nënat tuaja, bijat tuaja, motrat tuaja, hallat tuaja, tezet tuaja, bijat e vëllait, bijat e motrës, nënat tuaja që ju kanë dhënë gji, motrat nga gjiri, nënat e grave tuaja (vjehrrat) dhe vajzat që janë nën kujdesin tuaj e të lindura (prej tjetër babai) nga gratë tuaja me të cilat patët kontakt, e nëse nuk keni pasur kontakt me to (me gratë), atëherë s’ka pengesë (të martoheni me ato vajza), dhe (janë të ndaluara) gratë e bijve tuaj që janë të lindjes suaj (jo të bijëve të adoptuar), dhe të bashkoni (në të njëjtën kohë në një kurorë) dy motra, përveç asaj që ka kaluar. Vërtetë, Allahu falë shumë dhe është Mëshirues i Madh”. (En-Nisa, 23).

Ndalimi i përkohshëm i martesës përfshin disa raste të cilat do t’i trajtojmë më vonë.

1- Gratë e ndaluara për shkak të lidhjes nga gjaku:

Gratë e ndaluara për shkak të lidhjes nga gjaku janë:

Nëna

Vajza

Motra

Halla

Tezja

Vajzat e vëllait

Vajzat e motrës

Në të njëjtën kategori me nënën futen të gjitha nënat e trungut tënd familjar, si p.sh nëna dhe gjyshja e nënës si edhe nëna dhe gjyshja e babait.

Në kategorinë e vajzës hyjnë të gjitha femrat që e kanë prejardhjen prej teje, si p.sh vajzat e djalit ose vajzës dhe kështu me radhë.

Me motra nënkuptohen motrat nga njëri ose nga të dy prindërit.

Me halla nënkuptohen motrat e babait dhe gjyshit tënd nga njëri ose të dy prindërit. Në të njëjtën kategori me hallat futen edhe hallat e nënës tënde.

Me teze nënkuptohen motrat e nënës tënde nga njëri ose të dy prindërit, si edhe tezet e babait tënd.

Në të njëjtën kategori me vajzat e vëllait ose motrës futen edhe vajzat e vajzave dhe djemve të tyre.

2- Gratë e ndaluara për shkak të lidhjes nga martesa:

Gratë e ndaluara për shkak të lidhjes nga martesa janë:

a- Nëna e gruas tënde (vjehrra) dhe nëna e nënës së saj dhe nëna e babait të saj, duke u bazuar në ajetin kuranor:

وَأُمَّهَاتُ نِسَائِكُمْ

“(u janë ndaluar) nënat e grave tuaja (vjehrrat)”. (En-Nisa, 23).

Për ndalimin e tyre nuk është kusht kryerja e marrëdhënieve intime me gruan, por mjafton vetëm kryerja e aktit të martesës që ato të konsiderohen të ndaluara. Ndërsa Ibn Abasi dhe Zejd Bin Thabiti mendojnë se ai që nënshkruan aktin e martesës me një grua por nuk kryen marrëdhënie me të mund të martohet me nënën e gruas së tij.

b- Vajza e gruas me të cilën ke kryer marrëdhënie intime. Në këtë kategori futen edhe vajzat e djemve dhe vajzave të saj, duke u bazuar në fjalën e Allahut të Madhëruar:

وَرَبَائِبُكُمْ اللاتِي فِي حُجُورِكُمْ مِنْ نِسَائِكُمْ اللاتِي دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَإِنْ لَمْ تَكُونُوا دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَلا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ

“(U janë ndaluar) edhe vajzat që janë nën kujdesin tuaj e të lindura (prej tjetër babai) nga gratë tuaja me të cilat patët kontakt, e nëse nuk keni pasur kontakt me to (me gratë), atëherë s’ka pengesë (të martoheni me ato vajza)”. (En-Nisa, 23).

Fjala e Allahut (xh.sh.) “që janë nën kujdesin tuaj” përshkruan gjendjen e këtyre vajzave në shumicën e rasteve, por nuk është kusht për ndalimin e tyre. Ato janë të ndaluara për ju qofshin ose jo nën kujdesin tuaj.

Dhahiritë e konsiderojnë këtë kusht dhe thonë se burrit i lejohet të martohet me vajzat e gruas së tij nëse ato nuk janë nën kujdesin e tij. Kjo është transmetuar edhe prej disa shokëve të Profetit (s.a.u.s.). Malik Bin Eusi tregon: “Isha i hidhëruar pasi më kishte vdekur gruaja me të cilën kisha edhe fëmijë. Në atë gjendje më takoi Ali Bin Ebu Talibi dhe më tha: “Çfarë ke?” I thashë se më kishte vdekur gruaja. Ai më pyeti: “A ka ajo ndonjë vajzë?” I thashë se kishte një vajzë e cila jetonte në Taif. Ai më pyeti: “A ka qenë vajza e saj nën kujdesin tënd?” I thashë se nuk kishte qenë nën kujdesin tim. Ai më tha: “Atëherë martohu me të”. I thashë: “A nuk ka thënë Allahu i Madhëruar:

وَرَبَائِبُكُمْ اللاتِي فِي حُجُورِكُمْ مِنْ نِسَائِكُمْ اللاتِي دَخَلْتُمْ بِهِنَّ

“(U janë ndaluar) edhe vajzat që janë nën kujdesin tuaj e të lindura (prej tjetër babai) nga gratë tuaja me të cilat patët kontakt”. (En-Nisa, 23).

Aliu (r.a.) më tha: “Ajo nuk ka qenë nën kujdesin tënd dhe ajeti kuranor ndalon vetëm ato që kanë qenë nën kujdesin tënd.”[99]

Shumica e juristëve islamë i janë përgjigjur këtij mendimi duke thënë: “Fjala e Aliut nuk mund të vërtetohet, sepse ajo është transmetuar nga Ibrahim Bin Ubejdi, i cili është i panjohur dhe shumica e dijetarëve islamë nuk e kanë marrë atë për bazë”.

c- Gruaja e djalit dhe e nipit (djalit të djalit ose vajzës), e kështu me radhë duke u bazuar në fjalën e Allahut të Madhëruar:

وَحَلائِلُ أَبْنَائِكُمْ الَّذِينَ مِنْ أَصْلابِكُم

“(Janë të ndaluara) edhe gratë e bijve tuaj që janë të lindjes suaj (jo të bijve të adoptuar)”. (En-Nisa, 23).

d- Gruaja e babait. Ndalohet që djali të martohet me gruan e babait të tij, pa marrë parasysh nëse babai ka kryer marrëdhënie intime me të, përderisa e ka nënshkruar aktin e martesës. Kjo lloj martese ka qenë e përhapur në periudhën e paditurisë paraislame dhe është quajtur “martesë e urryer”. Fëmija që vinte nga kjo martesë quhej i neveritshëm, i urryer. Allahu (xh.sh.) e ka ndaluar këtë martesë duke e urryer dhe përbuzur atë.

Imam Raziu ka thënë: “Shkallët e së keqes janë tre: e keqja mendore, e keqja fetare dhe e keqja e zakonshme. Allahu (xh.sh) e ka përshkruar këtë martesë me të gjitha shkallët e të keqes. Ai thotë:

وَلا تَنكِحُوا مَا نَكَحَ آبَاؤُكُمْ مِنْ النِّسَاءِ إِلا مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَمَقْتًا وَسَاءَ سَبِيلا

“Mos u martoni me ato gra me të cilat kan që kanë qenë të martuar baballarët tuaj, me përjashtim të asaj që ka kaluar (para Islamit), sepse ajo ka qenë turpësi, përbuzje dhe traditë e shëmtuar”. (En-Nisa, 22).

Fjala e Allahut “turpësi” nënkupton shkallën e së keqes mendore, fjala “përbuzje” nënkupton shkallën e së keqes fetare dhe fjala “traditë e shëmtuar” nënkupton shkallën e së keqes së zakonshme.”

Ibn Sa’di tregon nga Muhamed Bin Ka’bi se shkaku i zbritjes së këtij ajeti është tradita e shëmtuar sipas së cilës kur dikujt i vdiste babai, i biri i tij martohej me gruan e babait (që nuk ishte nëna e tij), nëse dëshironte. Nëse nuk dëshironte të martohej vetë me të, atëherë ai i zgjidhte asaj burrin që dëshironte. Kur vdiq Ebu Kajs Bin Esleti, i biri i tij Muhsini, u martua me gruan e të atit duke mos shpenzuar për të dhe duke mos i dhënë të drejtë trashëgimie. Ajo shkoi tek Profeti (s.a.u.s.) dhe u ankua për këtë. Profeti (s.a.u.s.) i tha: “Kthehu në shtëpi se ndoshta Allahu (xh.sh.) to të zbresë ndonjë ajet për ty.” Me këtë rast zbriti ajeti i sipërpërmendur.

Hanefitë mendojnë se kush kryen marrëdhënie jashtëmartesore me një grua, e prek apo e puth atë ose sheh me epsh në pjesët e turpshme të saj, atij i ndalohet të martohet me vajzat dhe mbesat e saj, sikurse edhe asaj i ndalohet të martohet me djemtë dhe nipat e tij. Sipas Hanefive, gratë e ndaluara për shkak të lidhjeve nga martesa ndalohen edhe për shkak të lidhjeve jomartesore.E njëja gjë vlen edhe për Nëse dikush ka kryer marrëdhënie jomartesore me nënën e gruas me të cilën dëshiron të martohet ose me vajzën e saj, atëherë ajo grua është e ndaluar për të përgjithmonë.

Ndërsa shumica e juristëve islamë mendojnë se gratë e ndaluara për shkak të lidhjeve nga martesa nuk ndalohen për shkak të lidhjeve jomartesore. Ata e kanë argumetuar mendimin e tyre duke thënë:

1- Allahu i Madhëruar thotë:

وَأُحِلَّ لَكُمْ مَا وَرَاءَ ذَلِكُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوَالِكُمْ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ

“U janë lejuar, veç këtyre (që u përmendën), të tjerat që t’i merrni me pasurinë tuaj (me martesë) duke pasur për qëllim bashkëshortësi e jo prostitucion”. (En-Nisa, 24).

Ky ajet tregon se cilat gra janë të lejuara pas sqarimit se cilat gra janë të ndaluara nga ajeti i mësipërm dhe nuk përmend se marrëdhëniet jashtëmartesore janë prej shkaqeve të ndalimit.

2- Aishja (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) është pyetur nga një burrë që dëshironte të martohej me një grua me të cilën ai kishte pasur marrëdhënie jashtëmartesore ose me vajzën e saj . Profeti (s.a.u.s.) i tha: “Harami nuk e ndalon hallallin, kjo ndalohet vetëm nëse ti ke qenë i martuar me të.”[100] Këtë hadith e ka transmetuar Ibn Maxhe nga Ibn Umeri.

3- Rregullat e përmendura nga Hanefitë për ato raste imoraliteti që mund të ndodhin, nuk do të ishin lënë në harresë nga Allahu (xh.sh.) pa zbritur ndonjë ajet kuranor rreth tyre apo pa u përcaktuar nga Tradita Profetike. Gjithashtu, as shokët e Profetit (s.a.u.s.) nuk na kanë treguar diçka të tillë edhe pse ata kanë jetuar afër periudhës së paditurisë paraislame kur prostitucioni ka qenë shumë i përhapur. Në qoftë se ndonjëri prej tyre do e konsideronte të arsyeshme apo të nevojshme do të kishte pyetur rreth kësaj çështjeje dhe gjykimi rreth saj do të na ishte transmetuar.[101]

4- Prostitucioni, ashtu sikur edhe kontakti pa epshe, nuk e bën gruan të konsiderohet si bashkëshortja e tij dhe për pasojë nuk ndalohen nëna dhe vajzat e saj si në rastin e grave të ndaluara për shkak të lidhjes nga martesa.

3- Gratë e ndaluara për shkak të afërsisë nga qumështi

Ndalohen për shkak të afërsisë nga qumështi të gjitha ato gra që janë të ndaluara për shkak të lidhjeve të gjakut. Siç e kemi përmendur edhe më sipër, gratë e ndaluara për shkak të lidhjeve të gjakut janë: nëna, vajza, motra, halla, tezja, vajzat e vëllait dhe vajzat e motrës, duke u bazuar në ajetin kuranor:

Sikurse e thekson edhe ky ajet kuranor, nëna nga gjiri konsiderohet sikurse nëna e vërtetë dhe ndalohet martesa e saj me atë burrë të cilit i ka dhënë gji. I ndalohen këtij burri edhe të afërmet e saj si në rastin e nënës së vërtetë. Pra ndalohen:

Gruaja që i ka dhënë gji, e cila konsiderohet nëna e tij nga qumështi.

Nëna e gruas që i ka dhënë gji pasi ajo konsiderohet si gjyshja e tij.

Vjehrra e nënës së qumështit, e cila konsiderohet gjithashtu si gjyshja e tij.

Motra e nënës së qumështit, pasi ajo konsiderohet si tezja e tij.

Motra e burrit(i cili ka qenë shkak për këtë qumështi) të nënës së qumështit, pasi ajo konsiderohet si halla e tij.

Vajzat e djemve dhe vajzave të nënës së qumështit, pasi ato konsiderohen si vajzat e vëllezërve dhe motrave të tij.

Motrat nga qumështi, qofshin ato motra nga njëri ose të dy prindërit.[102]

Gjidhënia me të cilën vërtetohet ndalimi

Sikurse shihet, gjidhënia me të cilën vërtetohet ndalimi është gjidhënia e plotë. Kjo nënkupton atë që foshnja ta thithë gjirin e gruas dhe të ushqehet me qumështin e saj derisa ta lëshojë atë vetë pa e detyruar diçka. Nëse foshnja e thith gjirin e gruas vetëm një ose dy herë, atëherë ajo grua nuk konsiderohet e ndaluar për të pasi kjo nuk është gjidhënie e plotë dhe qumështi i saj nuk ndikon në ushqimin e fëmijës.

Aishja (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Një ose dy thithje të gjirit nuk e bëjnë gruan të ndaluar”.[103]

Transmetuar nga grupi, perveç Bukhariut. Me fjalën thithje kuptohet pirja në sasi të pakët.

Dijetarët kanë mendime të ndryshme në lidhje me këtë çështje, të cilat do t’i përmbledhim si më poshtë:

1- Çdo lloj gjidhënieje, qoftë në sasi të vogël apo të madhe e vërteton ndalimin pasi ajeti kuranor nuk e ka kufizuar këtë. Bukhariu dhe Muslimi transmetojnë se Ukbeh Bin Harith ka thënë: “Kur Ummu Jahja Bint Ebu Ihabi u martua me një burrë, erdhi një robëreshë zezake dhe u tha: “Unë u kam dhënë gji të dyve”. Kur ajo e njoftoi Profetin (s.a.u.s.) për këtë, ai i urdhëroi që të ndahen.”[104]

Urdhëri i Profetit (s.a.u.s.) për ndarjen e tyre pa i pyetur se sa herë u ka dhënë gji, tregon se çdo lloj gjidhënieje, qoftë në sasi të vogël apo të madhe, e vërteton ndalimin. Meqë gjidhënia është një veprim mbi të cilin varet ndalimi i diçkaje, atëherë sasia e vogël apo e madhe e saj janë të barabarta për vlefshmërinë e ndalimit, pasi rritja e kockave dhe e mishit të foshnjës influencohet si nga sasia e vogël e qumështit, ashtu edhe nga sasia e madhe e tij. Të këtij mendimi janë: Aliu, Ibn Abbasi, Said Bin Musejebi, Hasan El Basriu, Zuhriu, Katadja, Hamadi, Euzaiu, Theuriu, Ebu Hanifja, Maliku, dhe Ahmedi sipas një transmetimi.

2- Ndalimi nuk vërtetohet më më pak se pesë gjidhënie të ndara.

Për këtë dijetarët bazohen në fjalën e Aishes (r.a.), të transmetuar prej Muslimit, Ebu Davudit dhe Nesaiut: “Në fillim është shpallur në Kuran “Ndalimi vërtetohet me dhjetë gjidhënie të njohura” dhe më pas është anulluar dhe është bërë pesë gjidhënie. Profeti vdiq dhe ato lexoheshin ende në Kuran.”[105]

Në fakt ky është kufizim i kuptimit të shprehur në Kuran dhe në Traditën Profetike dhe ky kufizim është sqarim dhe jo anullim ose specifikim . Ky mendim është kundërshtuar sepse Kurani vërtetohet vetëm sipas transmetimeve masive brez pas brezi dhe nëse kjo çështje është ashtu siç ka thënë Aishja atëherë këtë duhet ta dinin edhe kundërshtarët e këtij mendimi, në mënyrë të veçantë Aliu dhe Ibn Abbasi. Nëse ky mendim nuk do të kundërshtohej, ai do të konsdiderohej mendimi më i sakte, prandaj edhe Bukhariu e ka lënë këtë transmetim.

Ky është mendimi i Abdullah Bin Mes’udit, Aishes (sipas një transmetimi), Abdullah Bin Zubejrit, Ataut, Tausit, Shafiut, Ahmedit (mendimi më i njohur i shkollës së tij), Ibn Hazmit dhe shumicës së dijetarëve të hadithit.

3- Ndalimi vërtetohet me të paktën tre gjidhënie, duke u bazuar në fjalën e Profetit (s.a.u.s.): ““Një ose dy thithje të gjirit nuk e bëjnë gruan të ndaluar”. Ky hadith tregon në mënyrë të qartë se më pak se tre gjidhënie nuk e bëjnë gruan të ndaluar. Ndalimi vërtetohet me tre ose më shumë gjidhënie. Ky është mendimi i Ebu Ubejdit, Ebu Theurit, Davud Edh-Dhahiriut, Ibn Mundhirit dhe i Ahmedit (sipas një transmetimi).

Qumështi i gruas është shkak ndalimi në të gjitha rastet

Ushqimi me qumështin e gruas është shkak ndalimi, pa marrë parasysh nësë ai thithet nga gjiri apo i hudhet foshnjës në gojë ose në hundë, pasi me të gjtha mënyrat foshnja ushqehet dhe e largon urinë e tij. Ushqimi me qumështin e gruas në këto mmënyra kryen funksionin e gjidhënies dhe ndikon në rritjen e trupit dhe kockave të foshnjës, prandaj ato konsiderohen të barabarta përsa i perket ndalimit.

Qumështi i gruas i përzier me diçka tjetër

Në qoftë se qumështi i gruas përzihet me diçka tjetër, p.sh. me ushqim, pije, ilaçe, qumësht deleje ose të ndonjë gjë tjetër, dhe me këtë perzierje ushqehet fëmija, atëherë qumështi i gruas bëhët shkak ndalimi vetëm nëse ai përbën sasinë më të madhe të përzierjes. Të këtij mendimi janë Hanefijtë, Muzeniu dhe Ebu Theuri. Njëri prej dijetarëve të shkollës juridike malikije, Ibn Kasimi, ka thënë: “Nëse qumështi i gruas përzihet me ujë ose diçka tjetër dhe pastij i jepet fëmijës, ai nuk bëhet shkak ndalimi”.

Ndërsa Shafiu, Ibn Habibi, Mutrifi dhe Ibn El-Maxhishuni (ndjekës i shkollës malikije) mendojnë se qumështi i përzier bëhët shkak ndalimi njëlloj si në rastin kur ai nuk është i përzier ose është i përzier por qumështi dallohet akoma.

Ibn Rushdi ka thënë: “Shkaku i ndryshimit të mendimeve të dijetarëve rreth kësaj çështjeje d.m.th. a konsiderohet qumështi i përzier shkak ndalimi apo jo? është i ngjashëm me rastin kur diçka e papastër përzihet me diçka të lejuar dhe të pastër. Ajo që duhet marrë në konsideratë në këtë rast është nëse ai quhet qumësht, kur është i përzier, njëlloj si në rastin e ujit, nëse mund të përdoret për pastrim kur ai është përzier me diçka të pastër.”[106]

Cilësitë e gruas gjidhënëse

Grua gjidhënëse, qumështi i së cilës bëhet shkak ndalimi, konsiderohet çdo grua që qumështi del prej gjirit të saj, pa marrë parasysh nëse është në moshë madhore apo jo, me menstruacione apo jo, e martuar apo e vejë, me shtatëzënë apo jo.

Mosha për gjidhënie

Gjidhënia e cila bëhet shkak ndalimi në martesë është kur foshnja nuk e ka kaluar moshën dy vjeçare. Kjo është mosha të cilën e ka përcaktuar Allahu (xh.sh.) në Kuran:

وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ

“Nënat, që duan ta plotësojnë gjidhënien, janë të obliguara t’u japin gji fëmijëve të vet dy vjet të plota”[107]

Foshnja në këtë moshë është i vogël dhe qumështi i gruas i mjafton atij për t’u ushqyer dhe për të rritur trupin, i cili konsiderohet pjesë prej trupit të gjidhënëses, prandaj bëhet shkak ndalimi në martesë njëlloj si fëmijët e saj të vërtetë.

Darakutniu dhe Ibn Adij transmetojnë se Ibn Abbasi (r.a.) ka thënë: “Gjidhënie konsiderohet vetëm kur foshnja nuk i ka kaluar dy vjet”. Ebu Davudi transmeton se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Gjidhënie konsiderohet vetëm ajo që forcon kockat dhe rrit trupin”.[108]

Kockat forcohen dhe trupi rritet kur foshnja nuk i ka kaluar dy vjet.

Ummu Selemeh (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Gjidhënia e cila bëhet shkak ndalimi është ajo që i mjafton fëmijës për ushqim dhe që ndodh para ndarjes së gjirit”.[109]

Në qoftë se foshnjës i ndahet gjiri para se të mbushë dy vjet dhe ai ushqehet me gjëra të tjera, pastaj një grua i jep atij qumësht nga gjiri i saj, kjo gjidhënie sipas Ebu Hanifes dhe Shafiut konsiderohet shkak ndalimi në martesë duke u mbështetur në fjalën e Profetit (s.a.u.s.), i cili ka thënë: “Gjidhënie konsiderohet atëherë kur fëmija pi nga uria”.[110]

Maliku ka thënë: “Në qoftë se fëmijës i jepet qumësht gjiri pasi i ka mbushur dy vjet, pa marrë parasysh sasinë e tij, kjo gjidhënie nuk konsiderohet shkak ndalimi në martesë dhe qumështi i pirë prej tij konsiderohet sikurse uji. Në qoftë se fëmijës i ndahet gjiri para se të mbushë dy vjet dhe ai ushqehet me gjëra të tjera, atëherë gjidhënia që ndodh pas ndarjes së gjirit nuk konsiderohet shkak ndalimi në martesë”.

Dhënia gji një të rrituri

Shumica e juristëve islamë mendojnë se nëse i jepet gji një të rrituri, kjo gjidhënie nuk konsiderohet shkak ndalimi në martesë. Për këtë ata bazohen në argumentet e sipërpërmendura. Por një grup dijetarësh të hershëm dhe të vonë mendojnë se dhënia gji një të rrituri (qoftë edhe plak) bëhet shkak ndalimi në martesë njëlloj si dhënia gji një foshnjëje. Ky është mendimi i Aishes (r.a.), Aliut, Urve Bin Zubejrit, Ata’u Ibn Ebu Rebahut, Lejth Bin Sa’adit dhe Ibn Hazmit. Ata bazohen në një transmetim të Malikut, i cili tregon se kur Ibn Shihabi është pyetur rreth dhënies gji një të rrituri, ai ka thënë: “Më ka treguar Urve Bin Zubejri se Profeti (s.a.u.s.) e ka urdhëruar Sehle Bint Suhejlin t’i japë gji Salimit (me qëllim që ai të konsiderohet si djali i saj) dhe ajo e ka zbatuar këtë. Më pas ajo e ka konsideruar Salimin si djalin e saj nga gjiri.”[111]

Urve Bin Zubejri tregon se Aishja (r.a.) është bazuar mbi këtë argument për dhënien gji të rriturve që ajo dëshironte të hynin tek ajo (me qëllim që ata të konsiderohen si fëmijët e saj) dhe për këtë ka urdhëruar edhe motën e saj, Ummu Kulthumin, dhe vajzat e vëllait të saj në mënyrë që ata të hynin tek to pa problem.

Maliku dhe Ahmedi transmetojnë se Ebu Hudhejfa, i cili ishte i martuar me Sehlën, adoptoi Salimin ashtu sikurse Profeti (s.a.u.s.) kishte adoptuar Zejdin. Sipas traditave arabe në periudhën e injorancës paraislame, kush adoptonte një djalë e konsideronte atë si djalin e tij të vërtetë duke i dhënë pjesë edhe në trashëgimi. Kjo traditë ka zgjatur derisa ka zbritur ajeti kuranor:

ادْعُوهُمْ لآبَائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِنْدَ اللَّهِ فَإِنْ لَمْ تَعْلَمُوا آبَاءَهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ فِي الدِّينِ وَمَوَالِيكُمْ

“Thirrni (mbështetni) ata në etërit e vërtetë të tyre, kjo është më e drejtë tek Allahu, e nëse nuk ua dini (se kush janë) etërit e tyre, atëherë ata janë vëllezërit tuaj dhe të afërmit tuaj në fé”[112] Më pas ata thirreshin sipas prindërve të tyre e kujt nuk i dihej babai konsiderohej vëlla në fe .

Sehlja ka shkuar tek Profeti (s.a.u.s.) dhe i ka thënë: “O i Dërguari i Allahut, ne e konsiderojmë Salimin si djalin tonë, jeton me mua dhe Ebu Hudhejfen dhe më ka parë të veshur me rroba shtëpie (jo e veshur sipas rregullave fetare), dhe ti e di se çfarë ka zbritur Allahu për fëmijët e adoptuar. Profeti (s.a.u.s.) i tha: “Jepi gji atij pesë herë (që të konsiderohet si djali juaj nga gjiri)”. Më pas ai ishte si djali i saj nga qumështi.”[113]

Zejneb Bint Ummu Selemeh tregon se Ummu Selemeh i ka thënë Aishes (r.a.): “Tek ty hyn një djalosh që unë nuk dua të hyjë tek unë”. Aishja (r.a.) i ka thënë: “A nuk është Profeti (s.a.u.s.) për ty shëmbulli më i mirë për t’u ndjekur? Gruaja e Ebu Hudhejfes i ka thënë Profetit (s.a.u.s.): O i Dërguari i Allahut, Salimi hyn në shtëpinë time edhe pse ai është i rritur. Kjo e ka bërë Ebu Hudhejfen xheloz.” Profeti (s.a.u.s.) i ka thënë asaj: “Jepi gji atij që të hyjë në shtëpinë tënde (si djali yt).”[114]

Ibn Kajjimi i ka analizuar këto dy transmetime dhe ka thënë: “Hadithi i Sehles nuk është i anulluar dhe as specifik apo i përgjithshem që të vlejë për çdo njeri. Ai është lejim për shkak të nevojës për atë person që e ka të domosdoshme të rrijë vetëm në shtëpi me një grua të pandaluar për të dhe ajo e ka të vështirë të ruhet prej tij si në rastin e Salimit dhe gruas se Ebu Hudhejfes. Në qoftë se i rrituri pi gji për këtë arsye (që gruaja të konsiderohet si nëna e tij), atëherë kjo gjidhënie bëhet shkak ndalimi si në rastin e foshnjës. Në të kundërt, dhënia gji një të rrituri nuk konsiderohet shkak ndalimi.”

I këtij mendimi është edhe Shekhul Islami Ibn Tejmije . Hadithet rreth dhënies gji një të rrituri janë të pakufizuara dhe kufizohen me hadithin e Sehles ose të përgjithshme për të gjitha rastet dhe specifikohen me rastin e përmendur në këtë hadith. Kjo gjë është më e saktë sesa konsiderimi i tyre hadithe të anulluara ose pretendimi se ato vlejnë vetëm për personin e përmendur në hadith dhe përputhet me zbatimin e të gjitha haditheve në lidhje më këtë çështje. Për më tepër, rregullat fetare e dëshmojnë këtë.(Mbaroi fjala e tij)

Dëshmia për gjidhënien

Pranohet dëshmia e një gruaje të vetme në rastin e gjidhënies, duke u bazuar në transmetimin e Ukbeh Bin Harithit, i cili tregon se ishte martuar me Ummu Jahja Bint Ebi Ihabin dhe një robëreshë zezake ka ardhur dhe u ka thënë: “Unë ju kam dhënë gji të dyve”. Ajo ia ka treguar këtë Profetit (s.a.u.s.), i cili i urdhëroi që të ndahen duke u thënë se kjo grua pretendon se u ka dhënë gji të dyve.”[115]

Tausi, Zehriu, Ibn Ebu Dhi’bi, Euzaiu dhe Ahmedi (sipas një transmetimi) e kanë përdorur këtë hadith si argument për të vërtetuar se mjafton dëshmia e një gruaje të vetme në lidhje me gjidhënien.

Ndërsa shumica e dijetarëve islamë mendojnë se nuk mjafton dëshmia e gruas gjidhënëse pasi ajo konsiderohet dëshmi për veten e saj. Ebu Ubejdi tregon se Omeri, Mugirah Bin Shu’beh, Aliu dhe Ibn Abbasi nuk e kanë marrë në konsideratë dëshminë e gjidhënëses për veten e saj për të ndarë burrin nga gruaja. Omeri (r.a.) ka thënë: “Burrri dhe gruaja ndahen kur të ketë dëshmi të sigurtë, në qoftë se jo, ata nuk ndahen vetëm nëse e bëjnë këtë me dëshirën e tyre nga meraku.”

Në qoftë se do të merrej në konsideratë dëshmia e gjidhënëses, çdo grua do të mund ta ndante burrin nga gruaja e tij duke pretenduar në mënyrë të rremë se ajo u ka dhënë gji atyre.

Hanefijtë kushtëzojnë dëshminë e dy burrave, ose të një burri dhe dy grave për vërtetimin e gjidhënies dhe nuk pranohet dëshira vetëm e grave. Për këtë, ata bazohen në fjalën e Allahut të Madhëruar:

“Kërkoni të dëshmojnë dy dëshmitarë burra nga mesi juaj, e në qoftë se nuk gjënden dy burra, atëherë një burrë e dy gra, nga dëshmitarët që i pëlqeni.”[116]

Bejhakiu transmeton se Omeri (r.a.) e ka refuzuar dëshminë e një gruaje e cila pretendonte se u kishte dhënë gji të dy bashkëshortëve duke thënë: “Nuk e ndaj burrin nga gruaja e tij deri sa të dëshmojnë dy burra ose një burrë dhe dy gra.”

Shafiu (r.a.) e pranon dëshminë në këtë mënyrë, si edhe dëshminë e katër grave (pasi dëshmia e dy grave barazohet me dëshminë e një burri) sepse në shumicën e rasteve gratë asistojnë gjatë lindjes dhe gjidhënies.

Maliku e pranon dëshminë e dy grave me kusht që fjala e tyre të jetë përhapur para dëshmisë.

Ibn Rushdi ka thënë: “Disa dijetarë e konsiderojnë hadithin e transmetuar nga Ukbeh Bin Harithi si një veprim të pëlqyer por jo të detyruar duke e harmonizuar atë me rregullat bazë në lidhje me dëshminë.Ky duket si më i saktë. Ky është një transmetim nga Maliku.”

Atësia e burrit të gjidhënëses për fëmijën

Në qoftë se një grua i jep gji një fëmije, burri i saj konsiderohet baba për këtë fëmijë kurse vëllai i tij konsiderohet xhaxha për të, duke u bazuar në hadithin e Hudhejfes që e kemi përmendur më sipër si edhe në hadithin e Aishes (r.a.), të cilës Profeti (s.a.u.s.) i ka thënë: “Lejoje Eflahun, vëllain e Ebu Ku’ajsit sepse ai është xhaxhai yt”.[117] Gruaja e Ebu Ku’ajsit i ka dhënë gji Aishes (r.a.).

Ibn Abbasi është pyetur rreth një burri i cili kishte dy robëresha dhe njëra prej tyre i kishte dhënë gji një vajze, kurse tjetra një djali: A lejohet që të martohet djali me këtë vajzë? Ibn Abbasi ka thënë: “Jo, sepse ata kanë të njëjtin baba nga qumështi”. Të këtij mendimi janë katër imamët e shkollave juridike, si edhe Euzaiu dhe Theuriu. Prej shokëve të Profetit (s.a.u.s.) kanë pasur këtë mendim Aliu dhe Ibn Abbasi.

Neglizhimi i çështjes së gjidhënies

Shumë njerëz e neglizhojnë çështjen e gjidhënies dhe i ushqejnë fëmijët e tyre me qumështin e një gruaje apo të shumë grave pa i kushtuar rëndësi njohjes së fëmijëve të gjidhënëses, motrave të saj, apo fëmijëve të burrit të saj – që i ka me tjetër grua- apo vëllezërve të tij. Për të njohur gjykimet që lindin si pasojë e këtij afrimiteti të ri të cilin Allahu e ka bërë njëlloj si lidhja nga gjaku siç janë ndalimi i martesës dhe të drejtat të tjera të këtij afrimiteti, të zbatohen rregullat e moslejimit të martesës me ta si pasojë e këtij afrimiteti të ri të cilin Allahu e ka konsideruar të barabartë me lidhjen e gjakut.

Në shumë raste ndodh që një burrë të martohet me motren e tij të qumështit, me hallen apo tezen pa e ditur këtë.[118] Për këtë arsye obligohet që kësaj çështjeje t’i kushtohet një rëndësi e veçantë më qellim mënjanimin e rënies në veprime të ndaluara.

Urtësia e ndalimit të martesës për shkak të lidhjeve të ndryshme

Thuhet në Tefsirin eEl- Menar: “Allahu (xh.sh.) i ka krijuar disa lidhje mes njerëzve që ata të mëshirojnë njëri tjetrin dhe të bashkëpunojnë për të larguar të keqën dhe për t’i sjellë dobi njëri tjetrit. Lidhjet më të forta në mes njerëzve janë ato të gjakut dhe të martesës. Secila prej këtyre lidhjeve ka brënda vetes gradë të ndryshme.

Përsa i përket afërsisë së gjakut, lidhja më e fortë e saj nga ana e ndjenjave është lidhja ndërmjet fëmijëve dhe prindërve. Ai që e ka shijuar ndjenjën e të qënit prind, e kupton sekretin e kësaj force shtytëse për t’u kujdesur për rritjen dhe edukimin e fëmijëve derisa ky fëmijë të rritet e të bëhet burrë si ai . Prindi e konsideron fëmijën si pjesë të trupit të tij tek e cila do të mbështëtet në të ardhmen. Nga ana tjetër, fëmija e konsideron prindin shkak të egzistencës së tij i cili e ka sjellë në jetë. Prindi është për fëmijën burim udhëzimi dhe krenarie. Bazuar mbi këto ndjenja, fëmija e respekton prindin e tij, ndërsa prindi kujdeset për fëmijën e tij me dhëmbshuri dhe mëshirë. Kështu është shprehur Imam Muhamed Abduhu.

Askush nuk mund ta mohojë se ndjenjat e nënës janë më të forta se ato të babait, mëshira e saj është më e gjërë dhe dhëmbshuria e saj është më e madhe. Nëna ka ndenja më të buta dhe zemër më të ndjeshme sepse foshnja rritet në barkun e saj dhe ajo e ushqen atë me gjakun e saj. Pasi fëmija lind, ajo e ushqen atë me qumështin e saj dhe çdo herë që ai thith prej gjirit të saj, ajo i dhuron atij një ndenjë të re që buron prej zemrës së saj. Edhe fëmija nuk do askënd në botë sa do nënën e tij. Ai e do dhe babain por jo aq sa nënën, pavarësisht se ai mund ta respektojë babain më shumë. A ka krim më të madh ndaj natyrës së pastër njerzore nëse këto ndjenja të larta në mes prindërve dhe fëmijëve rivalizohen nga dëshirat epshore të cilat i shkatërrojnë këto ndjenja që janë gjëja më e mirë në këtë jetë?!

Kjo është arsyeja përse ndalimi i martesës me nënat përmendet i pari në ajetin kuranor dhe pas tij vjen ndalimi i martesës me vajzat. Sikur natyra njerzore të mos e kishte njohur kriminalitetin, shthurjen dhe degjenerimin do të ishim habitur nga ndalimi i martesës me nënat dhe vajzat pasi natyra e pastër njerzore e konsideron këtë diçka të pamundur.

Përsa i përket lidhjes në mes vëllezërve dhe motrave, ajo i ngjason lidhjes në mes prindërve dhe fëmijëve sepse të gjithë ata konsiderohen pjesë të të njëjtit trup. Vëllai dhe motra kanë të njëjtën origjinë të cilës ata i përkasin në mënyrë të barabartë dhe pa asnjë dallim. Përveç kësaj, ata rriten në të njëjtën strehë, me të njëjtën mënyrë jetese dhe zakonisht ndjenjat e dashurisë së ndërsjelltë në mes vëllait dhe motres janë të balancuara. Këto ndjenja nuk janë më të theksuara tek njëri prej tyre siç ndodh me ndjenjat e nënës për fëmijët, të cilat janë më të theksuara së ato të babait. Për këto arsye, ndjenjat e miqësisë në mes tyre janë të barabarta dhe nuk ka asnjë lloj lidhjeje tjetër njerzore që të karakterizohet nga kjo barazi e plotë e ndjenjave të dashurisë dhe të besimit reciprok.

Tregohet se një grua ndërmjetësoi tek Haxhaxhi pasi ai donte që t’i vriste burrin, djalin dhe vëllain. Ai i tha që të zgjidhte njërin prej tyre për ta falur. Ajo zgjodhi vëllain e saj. Haxhaxhi e pyeti: “Përse e zgjodhe vëllain?” Ajo i tha: “Unë nuk mund të kem vëlla tjetër pasi prindërit më kanë vdekur, ndërsa burrin dhe djalin mund t’i gjej përsëri duke u martuar me dikë tjetër.” Haxhaxhi u mahnit nga kjo përgjigje dhe i fali të tre duke thënë: “Sikur gruaja të mos kishte zgjedhur vëllain do t’i kisha vrarë të tre.” Si konkluzion mund të themi se ndjenjat në mes vëllezërve dhe motrave janë ndjenja natyrore të forta dhe asnjëri prej tyre nuk mund ta shikojë tjetrin me syrin e epshit pasi ndjenjat e dashurisë në mes tyre janë mbizotëruese për sa kohë ekziston natyrshmëria e pastër.

Urtësia e ndalimit nga jurisprudenca islame të martesës me motrën konsiston në udhëzimin e njerëzve me natyrë të sëmurë për të zëvëndësuar ndjenjat e instiktit seksual me ndjenjat e dashurisë së ndërsjelltë në mes vëllait dhe motres.

Ndërsa hallat dhe tezet janë të ndaluara sepse ato kanë prejardhje të drejtpërdrejtë prej trungut të babait dhe të nënës. Në një hadith Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Babai dhe xhaxhai janë si dy degë të së njëjtës pemë.”[119] Në këtë kontekst, ndjenjat për xhaxhain janë pjesë e ndjenjave ndaj babait dhe ndjenjat për dajën janë pjesë e ndjenjave ndaj nënës. Thuhet se ndalimi i martesës me gjyshen hyn në të njëjtën kategori me ndalimin e martesës me nënën.

Prej mirësive të fesë së pastër islame është se ajo u ka kushtuar rëndësi ruajtjes së ndjenjave të bashkëpunimit dhe mëshirës ndaj xhaxhallarëve dhe dajave duke i ndaluar ndjenjat epshore dhe martesën me hallat dhe tezet.

Përsa u përket vajzave të vëllait dhe të motres, mund të themi se natyra e pastër e njeriut i konsideron ato njëlloj si vajzat e tij sepse vëllai dhe motra janë si vetja e tij.

“Ai që ka natyrshmëri të pastër e ndjen këtë

dashuri vetvetiu , gjithashtu edhe ai që është

me natyrë të sëmurë e ndjen këtë dashuri

veçse dashuria e këtij të dytit është si

natyrshmëria e tij në sëmundjen e saj(kur është e sëmurë).”

Është e vërtetë se ndjenjat e njeriut ndaj vajzës së tij janë më të forta sepse ajo është pjesë e trupit të tij të cilën e ka rritur dhe edukuar me kujdes dhe përkushtim. Siç e thamë edhe më lart, ndjenjat e njeriut ndaj vëllait dhe motrës janë më të forta se ndjenjat ndaj vajzave të tyre. Ndryshimi në mes hallave dhe tezeve nga njëra anë, dhe vajzave të vëllezërve dhe motrave nga ana tjetër, është se ndjenjat ndaj këtyre të fundit janë ndjenja dhembshurie dhe dashurie, kurse ndjenjat ndaj hallave dhe tezeve janë ndjenja respekti dhe nderimi. Por ato (hallat dhe tezet nga njëra anë dhe vajzat e vëllezërve dhe motrave nga ana tjetër) janë të barabarta nga largësia prej ndjenjave epshore. Në ajetin kuranor hallat dhe tezet janë rënditur para vajzave të vëllezërve dhe motrave sepse ato janë të lidhura me nënën dhe babain dhe respekti ndaj tyre është më i madh dhe më i lartë se respekti ndaj vëllezërve dhe motrave.

Këto janë llojet e lidhjeve të afërta në mes njerëzve me të cilat ata kanë mëshirë, dhembshuri dhe dashuri për njëri tjetrin. Me anë të këtyre lidhjeve Allahu (xh.sh.) i ka ngulitur në zemrat e njerëzve ndjenjat e dashurisë, mëshirës, dhembshurisë dhe respektit të ndërsjelltë. Për këtë qëllim Allahu (xh.sh) e ka ndaluar martesën brënda këtyre lidhjeve duke na udhëzuar që ndjenjat e martesës t’i ruajmë për njerëzit e largët ose të huajt me të cilët lidhjet natyrore ose lidhjet e gjakut janë të dobëta siç janë shtresat e largëta të pasardhësve të afërm si fëmijët e xhaxhallarëve, të hallave, të dajave dhe tezeve .

Në këtë mënyrë krijohen lidhjet e reja në mes njerëzve me anë të martesës të cilat, për nga ndjenjat e dashurisë dhe mëshirës, janë të barabarta me lidhjet e gjakut dhe kështu zgjërohet rrethi i dashurisë dhe mëshirës në mes njerëzve. Kjo është urtësia shpirtërore e legjislacionit islam në lidhje me ndalimin e martesës me njerëzit me të cilët kemi lidhje gjaku. Por për këtë ndalim ka edhe një urtësi të madhe dhe vitale nga ana trupore. Ajo konsiston në faktin se martesa me të afërmit rezulton në dobësinë e shëndetit të fëmijëve. Në qoftë se martesa në mes njerëzve të afërm përsëritet nga disa breza me rradhë, atëhere edhe aftësia riprodhuese e tyre dobësohet gradualisht deri sa zhduket. Kjo ndodh për këto arsye:

1-Siç kanë thënë juristët islamë, forca e brezave pasardhës varet nga fuqia shtytëse e instiktit seksual të bashkëshortëve. Ata kanë thënë gjithashtu se instikti seksual është i dobët tek bashkëshortët që kanë afërsi gjaku. Ky është shkaku që juristët islamë e konsiderojnë të papëlqyeshme martesën me vajzat e xhaxhait apo të hallës etj. Kjo shpjegohet me faktin se instikti seksual është një ndjenjë e brendshme e njeriut e cila rivalizohet nga ndjenja e afërsisë së gjakut e cila mund ta zhdukë atë plotësisht ose ta trondisë dhe dobësojë.

2-Shkaku i dytë është i njohur nga mjekësia dhe për ta shpjeguar, për njerëzit e thjeshtë mund të sjellim një shëmbull të thjeshtë të cilin e njohin fshatarët që kultivojnë tokën.

Në qoftë se ata mbjellin në një arë të njëjtën bimë në mënyrë të vazhdueshme, prodhimi i saj dobësohet gradualisht deri sa zhduket për arsye të mbarimit të ushqimit të përdorur nga kjo bimë dhe akumulimit të ushqimeve të tjera në tokë të cilat nuk përdoren nga bima. Në qoftë se kjo bimë kultivohet në një arë tjetër dhe në vend të saj, në arën e parë, kultivojmë një bimë të dytë atëherë secila prej këtyre bimëve do të rriten dhe do të ketë prodhim të bollshëm. Është vërtetuar në agronomi se ndryshimi i farërave brënda të njëjtit lloj është i dobishëm. Në qoftë se në një arë kultivojmë grurë dhe nga e njëjta farë kultivojmë grurë edhe vitin tjetër, atëhere rritja e grurit do të jetë e dobët dhe prodhimi i tij do të jetë i pakët. Në qoftë se farën e grurit e marrim nga një vend tjetër dhe e kultivojmë në atë arë, atëherë rritja e tij do të jetë më e shëndoshë dhe prodhimi më i madh.

Gratë janë sikurse ara ku kultivohen fëmijët. Grupet e ndryshme të njerëzve janë sikurse llojet e farave. Secili fis duhet të kujdeset që anëtarët e tij të martohen në një fis tjetër në mënyrë që t’u lindin fëmijë të shëndetshëm dhe me aftësi riprodhuese. Fëmija trashëgon tiparet e prindërve dhe substancat e trupave të tyre ashtu sikurse trashëgon moralin dhe cilësitë e tyre shpirtërore edhe pse ndryshon nga prindërit. Trashëgimi i tipareve nga prindërit dhe ndryshimi prej tyre janë dy ligje të krijimit dhe secili prej tyre duhet të marrë pjesën që i takon në mënyrë që rraca njerzore të zhvillohet dhe njerëzit të afrohen dhe të fuqizohen. Kjo nuk mund të realizohet nga martesa me njerëzit e afërm e cila, siç e thamë, është e dëmshme si nga ana trupore ashtu edhe nga ana shpirtërore dhe bie në kundërshtim me natyrën e pastër njerzore duke u bërë pëngesë për zhvillimin e marrëdhënieve shoqërore.

Gazaliu ka thënë në librin e tij “Ihja Ulumid-din”: “Gjatë përzgjedhjes së bashkësortes duhet të tregohet kujdes që ajo të mos jetë prej lidhjeve të afërta të gjakut sepse fëmija mund të lindë i dobët”. Në lidhje me këtë çështje ai ka përmendur një hadith jo të saktë.

Ibrahim El Harbi ka treguar në lidhje me fjalën “të huaj” të përmendur në“ Garijbi El-hadith ” se Omeri (r.a.) u ka thënë fisit Saib: “Martohuni me gra të huaja që fëmijët tuaj të mos lindin të dobët.”

Gazaliu e ka komentuar këtë duke thënë: “Instikti seksual ripërtërihet dhe fuqizohet me anë të shikimit dhe prekjes. Kjo ndjenjë është më e fortë në rastin kur kemi të bëjmë me një grua të huaj që e takojmë për herë të parë. Ndërsa në rastin e gruas të cilën e kemi parë shpesh, kjo ndjenjë dobësohet dhe nuk ripërtërihet.”

Kjo analizë nuk është e vlefshme për të gjitha rastet duke u bazuar në çfarë thamë më sipër.

Përsa i përket urtësisë së ndalimit të martesës për shkak të lidhjeve të qumështit, mund të themi se ajo shpreh mëshirën Allahut (xh.sh.) për ne duke e zgjëruar rrethin e lidhjeve njerzore me lidhjet e qumështit. Nga ana tjetër, trupi i foshnjës rritet me qumështin e gjidhënëses dhe fëmija trashëgon prej saj disa cilësi fizike dhe morale ashtu siç trashëgon edhe fëmija i saj i vërtetë.

Urtësia e ndalimit të martesës për shkak të lidhjeve martesore konsiston në faktin se vajza e gruas dhe nëna e saj është e arsyeshme të ndalohen sepse gruaja është motra shpirtërore e burrit, drejtuesja dhe plotësuesja e natyrës së tij njerzore. Për këtë arsye, nëna e gruas konsiderohet njëlloj si nëna e tij për nga respekti. Martesa me nënën e gruas është një gjest shumë i shëmtuar sepse lidhjet nga martesa kanë të njëjtën rëndësi si lidhjet e gjakut. Kur një burrë martohet me një grua nga një fis tjetër, ai konsiderohet si një prej anëtareve të tij dhe në shpirtin e tij lind një ndjenjë e re dashurie ndaj tyre. Nga ana tjetër, a mund të bëhet burri shkak për xhelozi dhe urrejtje në mes nënës dhe vajzës së saj? Sigurisht që jo sepse kjo bie në kundërshtim me urtësinë e krijimit të lidhjeve martesore dhe bëhet shkak për shkatërrimin e familjes. Në përputhje më natyrën e pastër njerzore mbi të cilën bazohen interesat shoqërore, nëna e gruas është sikurse nëna e burrit dhe vajza e saj e cila është nën kujdesin e tij, konsiderohet njëlloj si vajza e tij e vërtetë. Gjithashtu për një burrë, gruaja e djalit duhet të konsiderohet si vajza e tij e vërtetë dhe ta trajtojë atë me të njëjtat ndjenja atësore që e trajton vajzën e tij. Nga ana tjetër edhe djali duhet ta konsiderojë gruan e babait si nënën e tij.

Prej mëshirës së Allahut ndaj nesh dhe urtësisë së Tij është edhe ndalimi i bashkimit të dy motrave në një kurorë. Kjo ka për qëllim që lidhjet martesore të jenë të mbështetura mbi baza të shëndosha dashurie dhe të mos cënohen prej shkaqeve të dëmtimit dhe urrejtjes. Nëse Allahu (xh.sh.) e ka ndaluar bashkimin e dy motrave në një kurorë, si mund ta lejojë martesën e burrit me nënën e gruas apo vajzën e saj dhe dihet se ato janë më të afërta tek gruaja?! Në të njëjtën mënyrë, si mund ta lejojë djalin që të martohet me gruan e babait të tij, apo babain që të martohet me gruan e djalit të tij?! Allahu i Madhëruar na ka sqaruar se urtësia e martesës konsiston në gjetjen e prehjes dhe qetësisë shpirtërore nga secili prej bashkëshortëve duke u bazuar mbi ndjenjat e dashurisë dhe mëshirës në mes bashkëshortëve dhe të afërmëve të tyre nga lidhjet e gjakut. Ai thotë në Kuran:

وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً

“Dhe nga faktet e (madhërisë së) Tij është që për të mirën tuaj, Ai krijoi nga vetë lloji juaj palën (gratë), me qëllim që të gjeni prehje tek ato dhe në mes jush krijoi dashuri dhe mëshirë.”[120]

Allahu (xh.sh.) e ka kufizuar prehjen dhe qetësinë shpirtërore vetëm për bashkëshortët ndërsa dashuria dhe mëshira nuk janë të kufizuara. Ato përfshijnë bashkëshortët dhe të afërmit e tyre nga lidhjet e gjakut. Këto ndjenja rriten dhe fuqizohen me lindjen e fëmijëve.

Gratë e ndaluara përkohësisht

Gratë e ndaluara përkohësisht janë:

1- Bashkimi i dy grave të ndaluara në një kurorë

Ndalohet bashkimi në një kurorë i dy motrave[121], i një gruaje me hallën ose tezen e saj, sikurse ndalohet bashkimi në një kurorë i dy grave që kanë afërsi me njëra tjetren (afërsia në këtë rast nënkupton se po të ishte njëra prej tyre burrë nuk do të lejohej martesa në mes tyre).

Argumentet e këtij ndalimi janë:

a- Allahu i Madhëruar thotë në Kuran:

ْ وَأَنْ تَجْمَعُوا بَيْنَ الأُخْتَيْنِ إِلا مَا قَدْ سَلَفَ

“(U janë ndaluar) të bashkoni (në të njëjtën kohë në një kurorë) dy motra, përveç asaj që ka kaluar”[122]

b- Bukhariu dhe Muslimi transmetojnë se Ebu Hurejra ka thënë: “Profeti (s.a.u.s.) e ka ndaluar bashkimin e një gruaje në kurorë me hallën ose tezen e saj.”[123]

c- Ahmedi, Ebu Davudi, Ibn Maxhe dhe Tirmidhiu[124] transmetojnë se Fejruz Dejlemiu ka qënë i martuar me dy motra që para ardhjes së Islamit dhe Profeti (s.a.u.s.) i ka thënë: “Ndaje cilën të dëshirosh prej tyre.”[125]

d- Transmetohet se Ibn Abbasi ka thënë: Profeti (s.a.u.s.) e ka ndaluar që një burrë të bashkojë një grua në kurorë me hallën ose tezen e saj duke thënë: “Në qoftë se ju e bëni këtë atëherë keni shkëputur lidhjet tuaja farefisnore”.[126]

Kurtubiu ka thënë se Ebu Muhamed El Asiliu e ka përmendur këtë hadith në librin e tij “El Fevaid”, gjthashtu edhe Ibn Abdul Berri dhe të tjerë.

e- Ebu Davudi transmeton në “Merasil-et” [127] e tij se Husejn Bin Talha ka thënë: “Profeti (s.a.u.s.) e ka ndaluar bashkimin e motrave në kurorë nga frika e shkëputjes së lidhjeve farefisnore.”

Sipas hadithit të Ibn Abbasit dhe Husejn Bin Talhas, qëllimi i ndalimit të kësaj martese është frika e shkëputjes së lidhjeve farefisnore në mes të afërmëve.

Bashkimi i dy të afërmëve në një kurorë mund të shkaktojë ndjenjat e smirës dhe urrejtjes në mes tyre pasi dihet se gratë kanë xhelozi për njëra tjetrën.

Bashkimi midis dy grave të afërta me njëra – tjetrën në një kurorë është i ndaluar si në martesë ashtu edhe gjatë periudhës së pritjes.

Dijetarët islamë kanë rënë dakord se kur një burrë e divorcon gruan e tij me të drejtë kthimi, atëherë nuk i lejohet atij që të martohet me motren e saj apo me të tjera para përfundimit të periudhës së pritjes pasi ai mund ta kthejë gruan e parë gjatë kësaj kohe. Por dijetarët islamë kanë mendime të ndryshme në rastin e divorcit përfundimtar kur ai nuk ka të drejtë ta kthejë gruan e ndarë.

Aliu, Zejd Bin Thabiti, Muxhahidi, Nekaiu, Sufjan Theuriu, Hanefijtë dhe Ahmedi mendojnë se ai nuk ka të drejtë të martohet me motren e saj apo me katër të tjera para përfundimit të periudhës së pritjes sepse akti i martesës është në fuqi deri në përfundimin e saj. Kjo gjë argumentohet me faktin se burri është i obliguar të përballojë shpenzimet e gruas gjatë periudhës së pritjes.

Ibn Mundhiri thotë: “Në opinionin tim mendimi më i saktë është thënia e Malikut se burrit i lejohet të martohet me motren e gruas së tij gjatë periudhës së pritjes.”

Said Bin Musejebi, Hasani dhe Shafiu mendojnë se akti i martesës mbaron me divorcin përfundimtar dhe burrit i lejohet të martohet me motren e gruas së tij gjatë periudhës së pritjes.

Në qofë se një burrë bashkon në një kurorë dy gra të ndaluara, p.sh. dy motra, ai mund ta ketë bërë këtë me një akt martesor ose me dy akte. Në qoftë se ai është martuar me to me një akt të vetëm dhe asnjëra prej tyre nuk ka pasur ndonjë pengesë ligjore për tu martuar, atëherë akti i martesës është i pavlefshëm për të dyja gratë. Në këtë rast zbatohen rregullat e martesës së pavlefshme dhe ata duhet të ndahen vetë dhe nëse nuk e bëjnë atëherë ndahen me vendimin e gjykatës. Në qoftë se ata ndahen para kryerjes së marrëdhënieve bashkëshortore, asnjëra prej grave nuk ka të drejtë mehri dhe akti i martesës nuk ka asnjë efekt ligjor. Në qoftë se ata ndahen pas kryerjes së marrëdhënieve bashkëshortore, atëherë gruaja me të cilën ai ka kryer marrëdhënie intime ka të drejtën e mehrit me sasinë më të vogël midis mehrit që marrin të afërmit e saj dhe mehrit për të cilin kanë rënë dakort. Në këtë rast akti i martesës ka të gjitha efektet ligjore të martesës së pavlefshme.

Në qoftë se njëra nga gratë ka ndonjë pengesë ligjore për t’u martuar (p.sh. është e martuar me dikë tjetër ose është në periudhen e pritjes) ndërsa tjetra nuk ka ndonjë pengesë ligjore, atëherë akti i gruas së dytë është i vlefshëm, kurse akti i gruas së parë eshtë i pavlefshëm dhe për të zbatohen rregullat e martesës së pavlefshme.

Në qoftë se burri martohet me motrat me dy akte njëri pas tjetrit në të cilët janë plotësuar të gjtha rregullat dhe kushtet e një akti martesor të vlefshëm, atëherë akti më i hershëm është i vlefshëm, kurse i dyti është i pavlefshëm. Nëse vetëm në njërin akt janë plotësuar të gjtha rregullat dhe kushtet e një akti martesor të vlefshëm, atëherë vetëm ky akt është i vlefshëm pa marrë parasysh nëse është më i hershmi apo jo.

Në qoftë se nuk dihet cili akt është më i hershëm,ose dihet dhe më pas harrohet p.sh. ai ka autorizuar dy burra për ta martuar dhe ata e martojnë atë me dy gra dhe më pas vërtetohet se ato janë motra, por kanë harruar se cili akt është nënshkruar më parë, atëherë të dy aktet e martesës konsiderohen të pavlefshëm dhe për të dy zbatohen rregullat e martesës së pavlefshme.[128]

2-3 Martesa me gruan e dikujt tjetër ose me atë që është në periudhen e pritjes

Muslimanit nuk i lejohet që të martohet me gruan e dikujt tjetër dhe me atë që është në periudhen e pritjes sepse kjo përbën shkelje të të drejtave të burrit të parë. Allahu i Madhëruar thotë në Kuran:

وَالْمُحْصَنَاتُ مِنْ النِّسَاءِ إِلا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ

“(Nuk u lejohet të martoheni) Edhe me gra të martuara (që kanë burrat e nuk janë të lëshuara), përveç atyre që i keni futur në pushtetintuaj (robëreshat e luftës)”[129]

Siç e tregon dhe ky ajet, gratë e martuara janë të ndaluara përveç robëreshave të luftës, të cilat edhe nëse janë të martuara i lejohen atij që i ka kapur rob pas pastrimit të tyre. Muslimi dhe Ibn Ebu Shejbe transmetojnë se Ebu Saidi (r.a.) ka thënë: “Profeti (s.a.u.s.) kishte dërguar një ushtri në Evtas dhe gjatë rrugës u ndeshën me armiqtë ku dolën fitimtarë dhe kapën shumë robëresha. Disa prej shokëve të Profetit (s.a.u.s.) nuk i frekuentonin robëreshat e luftës pasi u vinte zor prej burrave të tyre jobesimtarë. Me këtë rast zbriti ajeti kuranor:

وَالْمُحْصَنَاتُ مِنْ النِّسَاءِ إِلا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ

“(Nuk u lejohet të martoheni) Edhe me gra të martuara (që kanë burrat e nuk janë të lëshuara), përveç atyre që i keni futur në pushtetintuaj (robëreshat e luftës)”

Kjo do të thotë se robëreshat e luftës janë të lejuara pas kalimit të periudhës së pritjes.Kjo periudhë plotësohet pas kalimit të një cikli menstruacionesh.

Hasani ka thënë: “Shokët e Profetit (s.a.u.s.) i kanë konsideruar robëreshat të lejuara pas kalimit të një cikli menstrual.”

Ndërsa periudhën e pritjes e kemi trajtuar në temën e fejesës.

4- Gruaja e divorcuar tre herë

Gruaja e divorcuar tre herë nuk i lejohet burrit të saj të parë derisa të martohet me dikë tjetër me një akt martesor të rregullt.[130]

5- Martesa e Muhrimit[131]

Muhrimit i ndalohet që të martohet vetë apo të martojë dikë tjetër. Në qoftë se ai e bën këtë akti konsiderohet e pavlefshme dhe nuk ka asnjë efekt ligjor. Muslimi dhe të tjerët transmetojnë se Othman Bin Afani (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s) ka thënë: “Nuk i lejohet muhrimit të martohet vetë, të martojë dikë tjetër apo të fejohet.”[132] Tirmidhiu e ka transmetuar këtë hadith pa përmendur fjalën “apo të fejohet” dhe ka thënë se hadithi është i mirë dhe i saktë.

Të këtij mendimi janë disa nga shokët e Profetit (s.a.u.s.), Shafiu, Is’haku Ahmedi dhe të cilët gjykojnë se muhrimit nuk i lejohet të martohet dhe nëse ai e bën këtë, martesa konsiderohet e pavlefshme.

Transmetimi se Profeti (s.a.u.s) është martuar me Mejmunen duke qënë muhrim[133] bie në kundërshtim me transmetimin e Muslimit i cili ka thënë se Profeti (s.a.u.s.) është martuar me Mejmunen duke mos qënë muhrim.[134]

Tirmidhiu ka thënë se dijetarët kanë mendime të ndryshme në lidhje me martesën e Profetit (s.a.u.s.) me Mejmunen pasi ai ka qënë në udhëtim për në Meke. Disa prej tyre thonë se ai është martuar duke mos qënë muhrim ndërsa kjo martesë u bë e njohur kur ai ishte muhrim , ndërsa kontakti me të ndodhi kur nuk ishte muhrim në Serf gjatë rrugës në Mekke. Hanefijtë mendojnë se lejohet martesa e muhrimit duke argumentuar se ihrami nuk pengon vlefshmërinë e aktit të martesës por vetëm kryerjen e marrëdhënieve intime në mes bashkëshortëve.

6- Martesa me robëreshën kur është e mundur martesa me një grua të lirë

Dijetarët islamë kanë rënë dakord se lejohet martesa e një robi me një robëreshë sikurse lejohet martesa e një gruaje të lirë me një rob në qoftë se ajo dhe kujdestarët e saj e pranojnë këtë. Dijetarët islamë kanë rënë dakord gjithashtu se nuk lejohet martesa e një gruaje me robin e saj dhe në qoftë se ajo bëhet pronare e burrit të saj atëherë akti i martesës prishet. Dijetarët kanë mendime të ndryshme në lidhje me martesën e një burri të lirë me një robëreshë. Shumica e dijetarëve mendojnë se kjo martesë lejohet vetëm nëse plotësohen këto dy kushte:

Pamundësia e martesës me një grua të lirë.

Frika nga rënia në gjynah.

Ata e kanë argumentuar mendimin e tyre me fjalën e Allahut të Madhëruar:

وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ مِنْكُمْ طَوْلا أَنْ يَنكِحَ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ فَمِنْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ مِنْ فَتَيَاتِكُمْ الْمُؤْمِنَاتِ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِكُمْ بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ فَانكِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أهْلِهِنَّ وَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ مُحْصَنَاتٍ غَيْرَ مُسَافِحَاتٍ وَلا مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ فَإِذَا أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَيْنَ بِفَاحِشَةٍ فَعَلَيْهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَى الْمُحْصَنَاتِ مِنْ الْعَذَابِ ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ الْعَنَتَ مِنْكُمْ وَأَنْ تَصْبِرُوا خَيْرٌ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ

“Dhe kush nga ju nuk ka mundësi materiale që të martohet me femra të lira besimtare, le të martohet me ato besimtare që i keni nën pushtetintuaj (robëreshat). Allahu di më së miri për besimin tuaj. Ju jeni nga njëri- tjetri (të një origjine). Pra, martohuni me ato (robëresha) me lejen e të zotërve të tyre dhe jepuani mehrin në mënyrë të drejtë, (zgjidhni) gra të ndershme e jo prostituta të hapta apo të fshehta. Dhe kur të martohen ato, nëse bëjnë ndonjë punë të turpshme, ndëshkimi kundër tyre është sa gjysma e atij të grave të lira (jo robëresha). Kjo (martesa me robëresha) është e lejuar për ata që i frikësohen imoralitetit, por të jeni të durueshëm, është më mirë për ju. Allahu është falës dhe mëshirues.”[135]

Kurtubiu ka thënë: “Durimi në beqari është më i preferuar se martesa me një robëreshë sepse fëmijët e lindur prej kësaj martese konsiderohen robër. Mbrojtja e vetes dhe durimi sipas parimeve të moralit është më e mirë se përçmimi. Transmetohet se Omeri (r.a.) ka thënë: “Çdo burrë i lirë që është martuar me një robëreshë e ka robëruar gjysmën e tij” – d.m.th. që fëmijët e tij bëhen robër.”

Dahak Bin Muzahimi tregon“ kam dëgjuar” Enes Bin Maliku e ka dëgjuar Profetin (s.a.u.s) duke thënë: “Kush dëshiron që ta takojë Allahun i pastër le të martohet me gra të lira.”[136] Transmetuar nga Ibn Maxhe. Vargu i transmetimit të këtij hadithi është i dobët.

Ebu Hanifja mendon se lejohet martesa e një burri të lirë me një robëreshë edhe nëse ai ka mundësi të martohet me një grua të lirë. Martesa me robëreshën, sipas Ebu Hanifes, ndalohet vetem kur burri është i martuar me një grua të lirë me qëllim mbrojtjen e dinjitetit të gruas së lirë.

7-Martesa me prostitutën

Nuk lejohet që një burrë të martohet me një grua prostitutë dhe as një grua e ndershme të martohet me një burrë imoral derisa ata të pendohen për imoralitetin e tyre. Ky gjykim bazohet në argumentet e mëposhtme:

a- Allahu (xh.sh.) ka kushtëzuar që secili prej bashkëshortëve ta ruajë nderin e tij derisa të martohet. Ai thotë në Kuran:

الْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمْ الطَّيِّبَاتُ وَطَعَامُ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حِلٌّ لَكُمْ وَطَعَامُكُمْ حِلٌّ لَهُمْ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنْ الْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنْ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ وَلا مُتَّخِذِي أَخْدَانٍ

“Sot u lejuan për ju ushqimet e mira, edhe ushqimet (të therurat) e ithtarëve të librit janë të lejuara (hallall) për ju, edhe ushqimet (të therurat) tuaja janë të lejuara për ta.(U janë lejuar edhe) Gratë e ndershme besimtare dhe (gratë) e ndershme nga ata të cilëve u është dhënë libri para jush, dhe duhet t’u jepni atyre pjesën e caktuar të kurorës duke pasur për qëllim martesën, dhe jo imoralitetin apo t’i mbani ato si të dashura ilegale.”[137] D.m.th. Allahu ashtu siç ka lejuar ushqimet e mira dhe ushqimet (të therurat ) e ithtarëve të librit nga hebrenjtë dhe të krishterët ka lejuar gjithashtu martesën me gratë e ndershme besimtare dhe me gratë e ndershme nga ithtarët e librit për sa kohë që burrat janë të ndershëm dhe nuk kanë për qëllim imoralitetin apo për t’i mbajtur si të dashura ilegale.

b- Allahu i Madhëruar e ka përmendur ruajtjen e nderit edhe në martesën me robëreshat në pamundësi të martesës me gra të lira. Ai thotë:

فَانكِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أهْلِهِنَّ وَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ مُحْصَنَاتٍ غَيْرَ مُسَافِحَاتٍ وَلا مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ

“Pra, martohuni me ato (robëresha) me lejen e të zotërve të tyre dhe jepuani mehrin në mënyrë të drejtë, (zgjidhni) gra të ndershme e jo prostitute të hapta apo të fshehta.”[138]

c- Këtë e mbështet në mënyrë të qartë edhe ajeti kuranor:

الزَّانِي لا يَنكِحُ إلا زَانِيَةً أَوْ مُشْرِكَةً وَالزَّانِيَةُ لا يَنكِحُهَا إِلا زَانٍ أَوْ مُشْرِكٌ وَحُرِّمَ ذَلِكَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ

“Imorali nuk meriton të martohet me dikë tjetër, veçse me ndonjë prostitutë ose idhujtare, dhe me prostitutën nuk duhet të martohet dikush tjetër, përveç ndonjë imoral ose idhujtar. Ajo (martesa me imoralët) është e ndaluar për besimtarët.”[139]

d- Amr Bin Shuajbi tregon nga babai i tij , nga gjyshi i tij se Merthed Bin Ebu Merthed Ganeviu, i cili po sillte robërit në Mekke, ka pasur një shoqe në Meke e cila quhej Anak dhe ishte prostitutë. Ai ka shkuar tek Profeti (s.a.u.s.) dhe e ka pyetur: “O i Dërguari i Allahut, a mund të martohem me Anakun?” Profeti (s.a.u.s) ka heshtur dhe më pas i ka zbritur ajeti kuranor:

وَالزَّانِيَةُ لا يَنكِحُهَا إِلا زَانٍ أَوْ مُشْرِك

“Dhe me prostitutën nuk duhet të martohet dikush tjetër, përveç ndonjë imoral ose idhujtar.”[140]

Profeti (s.a.u.s) e ka thirrur Merthedin dhe pasi i ka lexuar ajetin, i ka thënë: “Mos u marto me të”.[141] Transmetuar nga Ebu Davudi, Tirmidhiu dhe Nesaiu.

e- Ebu Hurejra tregon se Profeti (s.a.u.s) ka thënë: “Imorali i dënuar me rrahje kamxhiku nuk lejohet të martohet veçse me një grua si ai.”[142] Transmetuar nga Ahmedi dhe Ebu Davudi.

Sheukaniu ka thënë:

“Ky përshkrim është i përgjithshem për ata që e shfaqin imoralitetin e tyre dhe tregon se nuk lejohet martesa e një burri me një grua që dihet haptazi se është imorale ashtu sikurse nuk lejohet martesa e një gruaje me një burrë që dihet haptazi se është imoral. Kjo gjë vërtetohet edhe me ajetin e sipërpërmendur në fund të së cilit thuhet në mënyrë të qartë se martesa me imoralët është e ndaluar për besimtarët.”

Prostitucioni dhe martesa[143]

Në fakt ka një ndryshim shumë të madh në mes të martesës dhe aktit seksual. Martesa është baza e shoqërisë dhe themeli i egzistencës së saj. Ajo është ligji natyror dhe universal i cili i jep vlerë dhe kuptim jetës. Ajo përfaqëson dashurinë e vërtetë dhe bashkëpunimin jetik për ndërtimin e familjes dhe vazhdimësinë e jetës në tokë.

Qëllimi i Islamit nga ndalimi i martesës me imoralen

Islami nuk dëshiron që besimtari të bjerë pre e prostitutës dhe as besimtarja të bjerë në duart e imoralit. Ai nuk dëshiron që besimtarët të jenë nën influencën e shpirtit të ulët dhe të papastër të imoralëve dhe të bashkëjetojnë me trupat e tyre të ndotur me të gjitha llojet e mikrobeve dhe të sëmundjeve.

Islami me të gjitha rregullat e tij urdhëresat dhe ndalesat ka për qëllim realizimin e lumturisë për shoqërinë njerëzore dhe lartësimin e saj në nivelet që Allahu dëshiron.

Imoralët janë burim i sëmundjeve më të rrezikshme

Si mund të jenë njerëzit imoralë të lumtur kur ata vuajnë nga sëmundje të rrezikshme dhe vdekjeprurëse të cilat u përhapen në të gjitha pjesët e trupit?!

Sifilisi dhe gonorreja janë dy sëmundje seksuale të cilat mjaftojnë për t’i konsideruar imoralët një të keqe të madhe dhe plagë të rëndë për njerëzimin, e keqe e cila duhet shkulur (zhdukur) nga kjo botë. Si mund të jetë shoqëria njerëzore e lumtur kur këta njerëz imoralë i përhapin sëmundjet e tyre shpirtërore tek pasardhësit e tyre dhe bashkë me to përhapin edhe sëmundjen e sifilisit të trashiguar?! Si mund të jetë një familje e lumtur kur ajo lind fëmijë me defekte fizike dhe morale për shkak të infeksioneve dhe sëmundjeve në organet e tyre gjenitale?!

Ngjashmëria në mes imoralëve dhe idhujtarëve

Muslimani i edukuar me mësimet kuranore dhe me udhëzimet e Profetit (s.a.u.s) nuk mund të jetojë me një imorale e cila ka një mentalitet të ndryshëm prej tij dhe nuk jeton me ndershmëri si ai. Besimtari nuk mund të krijojë lidhje martesore me një krijesë e cila nuk ka të njëjtat ndjenja si ai, duke e ditur se Allahu i Madhëruar ka thënë në lidhje me martesën:

Çfarë dashurie mund të ketë në mes një muslimani dhe një prostitute?! A mund të gjejë prehje shpirti i besimtarit të dëvotshëm në shpirtin e një imoraleje?!

Nga ana tjetër besimtari, i cili nuk mund të martohet me një imorale për shkak të shthurjes dhe devijimit të ndjenjave të saj, nuk mund të jetojë as me një jobesimtare e cila nuk ka të njëjtin besim si ai dhe ka një tjetër këndvështrim për jetën. Ajo nuk e konsideron të ndaluar shthurjen dhe degjenerimin të cilin e ka ndaluar Islami. Perveç kësaj, jobesimtarja nuk i njeh parimet sublime njerzore për të cilat na ka urdhëruar Islami sepse doktrina në të cilën ajo beson është e pabazë dhe e humbur. Mentaliteti i saj është larg mentalitetit të tij dhe në mes tyre nuk ka asnjë lidhje. Allahu i Madhëruar thotë në Kuran:

وَلا تَنكِحُوا الْمُشْرِكَاتِ حَتَّى يُؤْمِنَّ وَلأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْكُمْ وَلا تُنكِحُوا الْمُشْرِكِينَ حَتَّى يُؤْمِنُوا وَلَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ وَلَوْ أَعْجَبَكُمْ أُوْلَئِكَ يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَاللَّهُ يَدْعُو إِلَى الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَيُبَيِّنُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ

“Mos u martoni me idhujtare derisa ato të besojnë. Një robëreshë besimtare është më e vlefshme se një idhujtare, edhe nëse ajo (idhujtarja) ju mahnit (me bukurinë e saj). Mos u martoni as me idhujtarë derisa ata të besojnë. Një rob besimtar është më i vlefshëm se idhujtari edhe nëse ai ju mahnit (me bukurinë e tij) . Ata ju ftojnë për në zjarr, e Allahu me mëshirën e vet ju fton për në xhennet dhe për në shpëtim me lejën e Tij. Ai ua sqaron njerëzve argumentet e veta në mënyrë që ata të përkujtojnë.”[145]

Pendimi fshin mëkatet e kaluara

Në qoftë se imorali dhe imoralja pëndohen për mëkatet e tyre me sinqeritet dhe me vendosmëri për t’u larguar nga ky ves i shëmtuar dhe për të filluar një jetë të re dhe të pastër, atëhere Allahu (xh.sh.) e pranon pendimin e tyre dhe i përfshin ata me mëshirën e Tij të gjërë duke i futur në grumbullin e njerëzve të dëvotshëm.

Allahu i Madhëruar thotë në Kuran:

وَالَّذِينَ لا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ وَلا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلا بِالْحَقِّ وَلا يَزْنُونَ وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ يَلْقَ أَثَامًا يُضَاعَفْ لَهُ الْعَذَابُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَيَخْلُدْ فِيهِ مُهَان إِلا مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلا صَالِحًا فَأُوْلَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا

“Edhe ata që përveç Allahut, nuk adhurojnë zot tjetër dhe nuk mbysin njeriun që e ka ndaluar Allahu, por vetëm me të drejtë, dhe që nuk bëjnë imoralitet. Kush i punon këto, ai do të ndëshkohet. Atij i dyfishohet dënimi ditën e kijametit dhe aty do të mbetet i përbuzur përgjithmonë.Përveç atij që është penduar dhe bën vepra të mira, atyre Allahu ua shndërron të këqijat në të mira. Allahu është Falës i mëkateve dhe Mëshirues.”[146]

Një njeri e ka pyetur Ibn Abbasin duke i thënë: “Unë kam njohur një grua dhe kam bërë me të çfarë ka ndaluar Allahu. Pastaj Allahu më ka mëshiruar duke më udhëzuar që të pëndohem. A mund të martohem me të pasi njerëzit që kam pyetur më kanë thënë:

الزَّانِي لا يَنكِحُ إلا زَانِيَةً أَوْ مُشْرِكَةً

“Imorali nuk meriton të martohet me dikë tjetër, veçse me ndonjë prostitutë ose idhujtare.”

Ibn Abbasi i ka thënë: “Rasti yt nuk ngjason me këtë rast prandaj martohu me të dhe mëkatin e kësaj martese e mbart unë.” Transmetuar nga Ibn Ebi Hatim.

Ibn Omeri është pyetur rreth një burri i cili kishtë marrëdhënie jashtëmartesore me një grua, nëse ai mund të martohej me të. Ai është pergjigjur duke thënë: “Ata mund të martohen vetëm nëse pëndohen dhe bëhën të devotshëm”.

Xhabir Bin Abdullahi ka dhënë një pergjigje të ngjashme në lidhje me këtë çështje. Ibn Xheriri transmeton se motra e një personi nga Jemeni pasi kishte kryer marrëdhënie jashtëmartesore preu damarët e qafës së saj me thikë .Pasi e arritën (gjetën) të gjallë e mjekuan derisa u shërua. Pasi u shërua nga plagët, ajo udhëtoi me xhaxhain e saj në Medine. Atje ajo u pendua dhe filloi të lexonte Kuran dhe të adhuronte Allahun derisa u bë një ndër gratë më të devotshme.Xhaxhait të saj filluan t’i kërkonin dorën e saj ( të fejohen me të). Xhaxhait të saj i vinte keq për të, por nga ana tjetër atij nuk i pëlqentë që ta fshehte defektin e saj. Ai shkoi tek Omeri dhe ia tregoi këtë gjë. Omeri i tha: “Në qoftë se ti e përhap të fshehtën e saj atëherë unë do të dënoj. Nëse një burrë i devotshëm kërkon të martohet me të dhe ti je dakord, martoji ata.” Në një transmetim tjetër thuhet se Omeri ka thënë: “A po e përhap të fshehtën e saj? A po e zbulon me qëllim atë që Allahu e ka fshehur? Betohem në Allahun se nëse ia tregon dikujt të fshehtën e saj do të dënoj dhe do të bëj shëmbull për njerëzit. Martoje atë si të ishte një vajze e moralshme besimtare.”

Omeri (r.a.) ka thënë gjithashtu: “Kam dashur që të mos lejoj asnjë person i cili ka kryer vepra të imoralshme duke qënë musliman, që të martohet me një grua të ndershme.” Ubej Bin Ka’bi i ka thënë Omerit: “O Prijësi i besimtarëve, mosbesimi në Allahun është mëkat më i madh se imoraliteti por pendimi i sinqertë për këtë mëkat pranohet.”

Ahmedi transmeton se pendimi i gruas mund të vërtetohet nëse është i vertetë duke e joshur atë për të kryer marrëdhënie jashtëmartesore. Nëse ajo i përgjigjet kësaj ftese, atëherë pendimi i saj nuk është i vertetë dhe nëse refuzon, atëherë pendimi i saj është i vertetë.

Ai e ka bazuar mendimin e tij në fjalën e Ibn Omerit .Por shokët e Ahmedit e kanë kundërshtuar këtë mendim duke thënë: “Nuk lejohet që besimtari të ftojë një grua për të kryer marrëdhënie jashtëmartesore, sepse kjo ftesë mund të bëhët vetëm kur ata janë vetëm dhe në Islam nuk lejohet të ndenjurit vetëm më një grua të huaj qoftë edhe për t’i mësuar asaj Kuranin. Në qoftë se të ndenjurit vetëm me një grua nuk lejohet për t’i mësuar asaj Kuranin, atëherë si mund të lejohet për ta ftuar atë për të kryer marrëdhënie jashtëmartesore? Perveç kësaj, nuk mund të sigurohemi se nëse gruaja e pranon ftesën e tij, burri nuk do të kryejë marrëdhënie me të. Nuk lejohet që besimtari të vendoset në një situatë të tillë.Sepse pendimi nga gjynahet e tjera , për njerëzit e tjerë dhe për gjykimet (rregullat) e tjera nuk bëhet në këtë formë (mënyrë) prandaj edhe kjo pendesë nuk duhet bërë në këtë mënyrë.”[147]

Ahmedi, Ibn Hazmi, Ibn Tejmije dhe Ibn Kajjimi mendojnë se nuk lejohet martesa me një imoral ose një imorale para pendimit të tyre. Përveç pendimit, Imam Ahmedi ka kushtëzuar edhe kalimin e një kohe sa periudha e pritjes. Sipas tij, nëse një grua imorale martohet para pendimit të saj ose para kalimit të një kohe sa periudha e pritjes, atëherë kjo martesë është e pavlefshme dhe obligohet ndarja e tyre.

Janë transmetuar nga Ahmedi dy versione në lidhje me kohëzgjatjen e periudhës së pritjes. Sipas versionit të parë, kjo kohëzgjatje është përfundimi i tre cikleve menstrualë. Ndërsa versioni i dytë thotë se kjo kohëzgjatje është përfundimi i një cikli menstrual.

Hanefijtë, Shafiijtë dhe Malikijtë mendojnë se lejohet martesa e një imorali me një grua imorale dhe anasjelltas. Sipas tyre, imoraliteti nuk e cënon vlefshmërinë e aktit të martesës.

Ibn Rushdi mendon se shkaku i mendimeve të ndryshme të dijetarëve është mënyra se si ata e kuptojnë ajetin e mëposhtëm kuranor:

Disa prej tyre mendojnë se ajeti ka për qëllim përbuzjen e martesës me imoralët, kurse të tjerët thonë se ai ka për qëllim ndalimin e martesës me ta. Përveç kësaj ata kanë mendime të ndryshme në lidhje me kuptimin e shprehjes: “ Ajo është e ndaluar për besimtarët”. Disa prej tyre mendojnë se ajo nënkupton imoralitetin, kurse të tjerët thonë se ajo nënkupton martesën me imoralët. Shumica e dijetarëve islamë mendojnë se ajeti ka për qëllim përbuzjen e martesës me imoralët dhe jo ndalimin e saj. Për këtë ata bazohen në hadithin e mëposhtëm:

Një burrë shkoi tek Profetit (s.a.u.s.) dhe u ankua për gruan e tij duke thënë: “Ajo nuk kundërshton asnjë burrë që e prek.” Profeti (s.a.u.s) i tha: “Divorcoje atë.” Burri i tha: “Por unë e dua atë.” Profeti (s.a.u.s) i tha: “Atëherë mbaje atë”.[149]

Ahmedi ka thënë se ky hadith është “munker”, kurse Ibn Xheuziu e ka përmendur në hadithet “meudua”. Ebu Ubejdi thotë se ky hadith bie në kundërshtim me Kuranin dhe Traditën Profetike sepse Allahu (xh.sh.) ka lejuar vetëm martesën me gra të ndershme dhe në lidhje me atë që e akuzon gruan e tij për imoralitet ka zbritur ajetin e mallkimit dhe Profeti (s.a.u.s.) i ka ndarë bashkëshortët përgjithmonë. Si mund të lejojë Profeti (s.a.u.s.) vazhdimësinë e martesës me një grua të përdalë që nuk refuzon askënd? Ky hadith është “mursel”. Ibn Kajjimi ka thënë se ky hadith i pabazë bie në kundërshtim me hadithet e sakta të cilat e ndalojnë martesën me prostitutat.

Dijetarët që e kanë lejuar martesën me imoralet kanë mendime të ndryshme në lidhje me martesën me to gjatë periudhës së pritjes. Maliku e ka ndaluar këtë për të respektuar burrin dhe për të evituar përzierjen e fëmijëve nga martesa me fëmijët nga prostitucioni. Ndërsa Ebu Hanifja dhe Shafiu mendojnë se lejohet lidhja e aktit me imoralen gjatë përiudhës së pritjes. Shafiu shton se lejohet martesa me imoralen edhe në qoftë se ajo është shtatzënë, sepse kjo lloj shtatzanie nuk meriton respek (shenjtëri).

Ebu Jusufi dhe Ebu Hanifja (sipas një transmetimi të tij) nuk e lejojnë martesën me gruan imorale shtatzënë derisa ajo ta lindë fëmijën e saj. Profeti (s.a.u.s.) e ka ndaluar kryerjen e marrëdhënieve me robëreshën shtatzënë derisa të lindë, pavarësisht se fëmija i saj konsiderohet rob i pronarit të saj. Gruaja shtatzënë nga prostitucioni duhet të lindë dhe më pas të martohet me qëllim respektimin e burrit të saj. Transmetohet se Profeti (s.a.u.s.) është bërë gati të mallkojë atë person i cili kryen marrëdhënie seksuale me robëreshën e tij të luftës shtatzënë nga një burrë tjetër edhe pse fëmija në barkun e robëreshës nuk i njihet babait të tij e do të jetë robi i tij.”[150] (Tehdhibu Sunneh vëllimi i tretë).

Sipas një transmetimi tjetër nga Ebu Hanifja, lejohet akti i martesës me një grua shtatzënë nga prostitucioni por burri nuk duhet të kryejë marrëdhënie me të derisa të lindë.

Ndryshimi në mes imoralitetit para martesës dhe pas saj

Dijetarët islamë kanë thënë:

Nëse një grua e martuar e shkel kurorën nuk prishet martesa. E njëjta gjë vlen edhe për burrin sepse imoraliteti pas martesës ndryshon nga ai para saj.

Ndërsa transmetohet nga Hasani dhe Xhabir Bin Abdullahi se kur gruaja e martuar shkel kurorën ajo duhet të ndahet nga burri i saj. Ahmedi e ka pëlqyer ndarjen e bashkëshortëve duke thënë: “Nuk shoh ndonjë arsye pse burri duhet ta mbajë gruan e cila e tradhëton dhe mund t’i sjellë ndonjë fëmijë që nuk është i tij”.

8- Martesa me gruan për të cilën burri është betuar se ajo ka kryer marrëdhënie jashtëmartesore

Nuk lejohet që burri të martohet me gruan për të cilen ai është betuar se ka kryer marrëdhënie jashtëmartesore. Ajo konsiderohet e ndaluar përgjithmonë për burrin pasi ai të bëjë këtë betim. Allahu i Lartësuar thotë në Kuran:

وَالَّذِينَ يَرْمُونَ أَزْوَاجَهُمْ وَلَمْ يَكُنْ لَهُمْ شُهَدَاءُ إِلا أَنفُسُهُمْ فَشَهَادَةُ أَحَدِهِمْ أَرْبَعُ شَهَادَاتٍ بِاللَّهِ إِنَّهُ لَمِنْ الصَّادِقِينَ وَالْخَامِسَةُ أَنَّ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَيْهِ إِنْ كَانَ مِنْ الْكَاذِبِين وَيَدْرَأُ عَنْهَا الْعَذَابَ أَنْ تَشْهَدَ أَرْبَعَ شَهَادَاتٍ بِاللَّهِ إِنَّهُ لَمِنْ الْكَاذِبِينَ وَالْخَامِسَةَ أَنَّ غَضَبَ اللَّهِ عَلَيْهَا إِنْ كَانَ مِنْ الصَّادِقِينََ

“Ndërsa ata të cilët akuzojnë gratë e tyre dhe nuk kanë dëshmitar tjetër përveç vetes, dëshmia e çdonjërit prej tyre është të betohet katër herë në Allahun se thotë të vërtetën. E pesta (herë e betimit) është që mallkimi i Allahut të jetë mbi të nëse ai gënjen. Dhe nga gruaja e akuzuar largohet dënimi nëse betohet katër herë në Allahun se ai (akuzuesi) gënjen. E pesta (herë e betimit) është që ta godasë hidhërimi i Allahut nëse akuza ka qenë e vërtetë”[151]

9- Martesa e muslimanit me idhujtaren

Dijetarët islamë kanë rënë dakord se nuk lejohet martesa e një muslimani me një grua idhujtare, budiste, ateiste apo me një grua që ka braktisur Islamin. Për këtë gjykim ata janë mbështetur në fjalën e Allahut të Madhëruar:

Shkaku i zbritjes së këtij ajeti

Mukatili ka thënë: “Ky ajet ka zbritur për Ebi Murthid El-Ganevi dhe thuhet se ka zbritur për Murthid El-Ganevi i cili quhej Kenaz ibn Hasin El-Ganevi, të cilin Profeti (s.a.u.s.) e kishte dërguar në Meke fshehurazi për të marrë një prej shokëve të tij. Ganeviu kishte në Meke një të dashur të cilën e njihte që para Islamit dhe quhej Anak. Ajo e takoi Ganeviun kur ishte në Mekke, por ai i tha: “Islami e ka ndaluar çfarë kemi bërë në periudhën e injorancës paraislame.” Atëherë ajo i kërkoi që të martohen. Ai i tha: “Do të pyes Profetin (s.a.u.s.)”. Kur u kthye në Medine, ai e pyeti Profetin (s.a.u.s.) për këtë dhe ai e ndaloi që të martohet me të duke i thënë se muslimanit nuk i lejohet të martohet me një idhujtare”[153]…[154]

Es-Sudij tregon nga Ibn Abbasi se ky ajet ka zbritur për Abdullah Bin Revahen, i cili kishte një robëreshë zezake. Një ditë ai u zëmerua me të dhe e goditi me pëllëmbë. Më vonë ai u frikësua për këtë veprim dhe shkoi tek Profeti (s.a.u.s.) për t’i treguar çfarë kishte ngjarë. Profeti (s.a.u.s.) i tha: “Më trego rreth saj.” Abdullahu i tha: “Ajo agjëron, merr abdes, falet dhe dëshmon se nuk ka Zot tjetër përveç Allahut dhe se ti je i Dërguari i Tij.” Profeti (s.a.u.s.) I tha: “O Abdullah, ajo është besimtare.” Atëherë Abdullahu tha: “Betohem në Atë që të ka dërguar ty me të vertetën se do t’ia jap asaj lirinë dhe do të martohem me të.” Ai me të vertetë veproi kështu, por disa njerëz filluan ta përgojonin atë dukë thënë se ai është martuar me një robëreshë. Këta njerëz dëshironin që të martoheshin me gra idhujtare që vinin nga familje me pozitë të lartë. Me këtë rast ka zbritur ajeti i sipërpërmendur.[155]

Ibn Kudame thotë në librin e tij “El Mugnij”:

“Të gjthë jobesimtarët( siç janë ata që adhurojnë putat , gruët , drurët dhe kafshët) përveç pasuesve të librave hyjnorë (çifutët dhe kristianët) konsiderohen si idhujtarët. Dijetarët janë dakord se ndalohen të therurat e tyre dhe martesa me gratë e tyre. Përsa i përket renegates(ajo që heq dorë nga parimet e fesë islame), ndalohet martesa me të pa marrë parasysh cilën fe ka përqafuar.”

Martesa e muslimanit me pasueset e librave hyjnorë (çifutet dhe kristianet)

Lejohet që muslimani të martohet me gratë e lira prej pasuesve të librave hyjnorë (çifutet dhe kristianet) duke u bazuar në ajetin kuranor:

Ibn Mundhiri ka thënë: “Nuk ka asnjë transmetim të saktë nga të parët tanë që kjo të jetë ndaluar.”

Ibn Omeri (r.a.) ka thënë kur është pyetur rreth martesës së muslimanit me një grua çifute ose kristiane: “Allahu (xh.sh.) e ka ndaluar martesën e besimtarëve me gra politeiste dhe unë nuk di politeizëm më të madh sesa të thotë gruaja se Jezusi, i cili është një rob nga robët e Allahut.”[157]

Kurtubiu tregon se Nehasi ka thënë: “Mendimi i Ibn Omerit nuk përputhet me mendimin e shumicës së dijetarëve të cilët duhet të merren për bazë në formulimin e argumenteve. Sepse një grup nga shokët e Profetit (s.a.u.s.) dhe pasardhësit e tyre e kanë lejuar martesën e muslimanit me një grua çifute ose kristiane. Prej shokëve të Profetit (s.a.u.s.) që e kanë lejuar këtë mund të përmendim: Othmanin, Talhan, Ibn Abbasin, Xhabirin dhe Hudhejfjen. Ndërsa nga pasardhësit e shokëve të Profetit (s.a.u.s.) mund të përmendim: Said Bin Musejibin, Said Bin Xhubejrin, Hasanin, Muxhahidin, Tausin, Ikrimen, Sha’biun, Dahakiun dhe shumë juristë të tjerë. Nuk ka asnjë mospërputhje në mes të dy ajeteve sepse fjala “politeizëm” nuk përfshin ndjekësit e librave hyjnorë duke u bazuar në fjalën e Allahut (xh.sh.):

لَمْ يَكُنْ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ مُنفَكِّينَ حَتَّى تَأْتِيَهُمْ الْبَيِّنَةُ

“Ata të cilët nuk besuan nga pasuesit e librave hyjnorë dhe politeistët, nuk iu ndanë (besimit të tyre) derisa atyre u erdhi argumenti i qartë.”[158]

Allahu (xh.sh) në këtë ajet kuranor nuk i ka futur pasuesit e librave hyjnorë dhe politeistët në të njëjtën kategori sikurse shihet nga perdorimi i lidhëzes “dhe”.

Transmetohet se Othmani (r.a.) është martuar me një grua të krishterë që quhej Naile Bint El Ferafise El Kelbije e cila më pas ka pranuar Islamin. Gjithashtu Hudhejfja ka qënë i martuar me një grua çifute. Kur Xhabiri është pyetur rreth martesës së një muslimani me një grua çifute ose kristiane, ai ka thënë: “Jemi martuar me to në kohën e çlirimit të Mekes së bashku me Sa’d Bin Ebu Vekasin.”

Mospëlqimi i martesës me pasueset e librave hyjnorë (çifutet dhe kristianet)

Edhe pse martesa me pasueset e librave hyjnore është e lejuar, ajo nuk është e pëlqyer sepse nuk është e sigurtë se burri nuk do të anojë nga ajo, gjë e cila mund të rezultojë në dobësimin e besimit të tij ose në përqafimin e fesë së saj. Në qoftë se gruaja jeton në një vend jomusliman,( me të cilin shteti islam është në luftë) atëherë grada e papëlqyeshmërisë së kësaj martese është më e lartë sepse kjo çon në shtimin e numrit të tyre. Disa dijetarë arrijnë deri atje sa e ndalojnë martesën me një grua pasuese të një libri hyjnor e cila jeton në një vend jomusliman(me të cilin shteti islam është në luftë). Kur Ibn Abbasi është pyetur rreth kësaj martese, ai ka thënë se ajo nuk lejohet dhe ka lexuar ajetin kuranor:

قَاتِلُوا الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلا بِالْيَوْمِ الآخِرِ وَلا يُحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَلا يَدِينُونَ دِينَ الْحَقِّ مِنْ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حَتَّى يُعْطُوا الْجِزْيَةَ عَنْ يَدٍ وَهُمْ صَاغِرُونَ

“Luftoni ata që nuk besojnë në Allahun dhe në botën tjetër, që nuk e konsiderojnë të ndaluar (haram) atë që e ndaloi Allahu dhe i Dërguari i Tij, që nuk besojnë në fenë e vërtetë, prej atyre të cilëve u është dhënë libri, (luftoni ata) derisa ta japin xhizjen në dorë e duke qenë të mposhtur.”[159]

Kurtubiu ka thënë se kur Ibrahim Nekhaiu e ka dëgjuar këtë i ka pëlqyer.

Urtësia e lejimit të martesës me pasueset e librave hyjnorë (çifutet dhe kristianet)

Islami e ka lejuar martesën e muslimanëve me gratë pasuese të librave hyjnorë me qëllim zhdukjen e pëngesave për afrimitetin në mes ndjekësve të librave hyjnorë dhe Islamit. Me anë të bashkëjetesës martesore familjet afrohen me njëra tjetrën dhe atyre u jepet mundësia që të njohin vërtetësinë e Islamit, parimet dhe mësimet e tij. Kjo është një mënyrë praktike për të afruar muslimanët me pasuesit e librave hyjnorë dhe për t’i ftuar ata në fenë e vërtetë.

Kushdo që dëshiron të martohet me një grua pasuese të librave hyjnorë duhet të ketë këtë qëllim.

Ndryshimi në mes politeistes dhe pasueses së librave hyjnorë[160]

Politeistja nuk ka ndonjë fe që t’ia ndalojë asaj tradhëtinë bashkëshortore, ta obligojë të jetë besnike, ta urdhërojë për të kryer vepra të mira dhe t’ia ndalojë kryerjen e veprave të këqija. Sjellja e saj varet nga karakteri i saj dhe traditat familjare të cilat janë të mbushura me legjënda dhe iluzione idhujtarie si edhe me ëndrra dhe dëshira satanike. Ajo mund ta tradhëtojë burrin dhe ta prishë besimin e fëmijëve. Në qoftë se burri magjepset pas bukurisë së saj, ajo e ka më të lehtë që të vazhdojë në shthurjen dhe degjenerimin e saj dhe të familjes së saj. Në qoftë se burrin e pushton ndjenja e magjepsjes me bukurinë fizike të gruas së tij politeiste, ai nuk do të arrijë ta shijojë këtë bukuri dhe do të jetë gjithmonë i pikëlluar për shkak të shthurjes së saj.

Nga ana tjetër, nuk ka ndonjë ndryshim të madh në mes burrit musliman dhe gruas së tij pasuese të një libri hyjnor. Ajo beson në Zotin dhe e adhuron atë, ajo beson në profetët e dërguar prej Zotit, në botën tjetër dhe në dënimin dhe shpërblimin e saj, si edhe në obligueshmërinë e kryerjes së veprave të mira dhe në ndalimin e veprave të këqija. Ndryshimi thelbësor më i madh në mes burrit musliman dhe gruas së tij pasuese të një libri hyjnor është se ajo nuk beson në profetësinë e Muhamedit (s.a.u.s.). Ai i cili beson në profetët në përgjithësi dhe nuk ka besuar në profetësinë e Muhamedit (s.a.u.s.), e ka bërë këtë vetëm nga mosnjohja e saj. Muhamedi (s.a.u.s.) ka ardhur me të njëjtin mesazh si të gjithë profetët e tjerë, por mesazhi i tij është më i gjërë për shkak të nevojave të kohës, përparimit të njerëzimit dhe përshtatshmërisë së tij për gjeneratat e ardhshme.Një pengesë tjetër që mund të shfaqet është se kjo bëhet nga inati apo refuzimi i jashtëm duke e besuar atë me zemrat e tyre – por kjo është e pakët – ndërsa pengesa më e madhe është e para( mosnjohja e vërtetë e mesazhit të profetit Muhamed (s.a.u.s.).

Kur gruaja të jetojë me burrin e saj musliman, ajo mund ta kuptojë vërtetësinë e fesë së tij dhe mirësinë e rregullave të saj. Kur të mësojë për jetën e Profetit (s.a.u.s.) dhe të lexojë ajetet famëlartë të Kuranit, Allahu mund ta udhëzojë atë për të pranuar Islamin dhe për t’u bërë besimtare e devotshme. Në këtë mënyrë ajo do të shpërblehet dy herë në qoftë se ka qenë e devotshme.

Martesa e muslimanit me Sabijen[161]

Sabiinët janë ndjekësit e një feje në mes të Mazdaizmit, Hebraizmit dhe Kristianizmit.Ata nuk kanë fe të shpallur. Muxhahidi ka thënë: “Thuhet se ata janë një sekt i ndjekësve të librave hyjnorë që lexojnë Zeburin.” Kurse Haseni ka thënë se ata janë një popull që adhurojnë ëngjujt.

Abdurrahman Bin Zejdi ka thënë: “Ata janë ndjekës të një feje dhe kanë jetuar në gadishullin e Mosulit. Ata besojnë se nuk ka zot tjetër përveç Allahut por nuk kanë ndonjë profet, libër hyjnor apo obligime fetare përveç thënies :La ilahe il-la Allah.S’ka zot tjetër përveç Allahut. Idhujtarët i kanë quajtur shokët e Profetit (s.a.u.s.) “sabiinë” për shkak të ngjashmërisë së shprehjes “Nuk ka zot tjetër përveç Allahut” në mes të muslimanëve dhe sabiinëve.

Kurtubiu ka thënë:

“Sipas mendimit të disa dijetarëve, vlen të përmendet se Sabiinët besojnë në njësinë e Allahut dhe në influencën e yjeve.”

Kurse Raziu ka thënë: “Ata janë një popull që adhurojnë yjet dhe mendojnë se Allahu i ka bërë ata(yjet) pikë referimi për të drejtuar lutjet ose i ka autorizuar për të drejtuar jetën në tokë.”

Për këtë arsye dijetarët islamë kanë mendime të ndryshme në lidhje me martesën e muslimanit me një sabije. Disa prej tyre mendojnë se ata janë ndjekës të një libri hyjnor të deformuar dhe i konsiderojnë të njëjtë me çifutët dhe kristianët. Sipas këtij mendimi, martesa e muslimanit me një sabije lejohet duke u mbështetur në fjalën e Allahut të Madhëruar:

Të këtij mendimi janë edhe Ebu Hanifja dhe dy shokët e tij.

Disa dijetarë të tjerë kanë hezituar për shkak të mosnjohjes së vërtetë të tyre për t’i konsideruar ata të njëjtë me pasuesit e librave hyjnorë dhe kanë thënë: “Në qoftë se ata besojnë tek profetët dhe librat hyjnorë sikurse çifutët dhe kristianët, atëherë ata konsiderohen të njëjtë. Në qoftë se nuk besojnë tek profetët dhe librat hyjnorë, atëherë ata nuk konsiderohen të njëjtë me çifutët dhe kristianët. Në këtë rast ata konsiderohen si idhujtarët dhe nuk lejohet martesa e grave të tyre me muslimanët.”

Ky është mendimi i Shafijve dhe Hanbelijve.

Martesa e muslimanit me adhurueset e zjarrit (mexhuset)

Ibn Mundhiri ka thënë: “Dijetarët islamë nuk kanë rënë të gjithë dakord për ndalimin e martesës me mexhuset dhe për ndalimin e ngrënies së të therurave të tyre.”

Megjthatë, shumica e dijetarëve islamë e kanë ndaluar martesën më gratë e tyre dhe ngrënien e të therurave të tyre, sepse ata nuk kanë ndonjë libër hyjnor, nuk besojnë në profetët e Zotit dhe adhurojnë zjarrin.

Shafiu transmeton se Omeri (r.a.) ka thënë në lidhje me mexhusët: “Nuk e di si t’i konsideroj ata.” Abdurrahman Bin Aufi i ka thënë se e ka dëgjuar Profetin (s.a.u.s.) duke thënë: “Trajtoni ata (Mexhusët) në të njëjtën mënyrë si ndjekësit e librave hyjnorë (çifutët dhe kristianët)”.”[163]

Ky hadith argumenton se ata nuk janë nga ndjekësit e librave hyjnorë.

Kur Imam Ahmedi është pyetur nëse është e vërtetë se Mexhusët janë ndjekës të një libri hyjnor, ai ka thënë: “Ky është gabim i madh.”

Ndërsa Ebu Theuriu mendon se lejohet martesa e muslimanit me një mexhuse duke argumentuar se ata lihen në fenë e tyre nëse japin xhizjen (taksën) në të njëjtën mënyrë si çifutët dhe kristianët.

Martesa e muslimanit me ndjekëset e ndonjë libri hyjnor përveç çifuteve dhe kristianeve

Hanefijtë kanë thënë në lidhje me ata që ndjekin ndonjë fe hyjnore dhe besojnë në ndonjë libër të zbritur prej Zotit, si p.sh. fletët e Ibrahimit ose Zeburi i Davudit, se lejohet martesa e muslimanit me gratë e tyre si edhe ngrënia e të therurave të tyre përderisa nuk bien në politeizëm. Ky është edhe mendimi i Hanbelijve (sipas një transmetimi) të cilët thonë se ata konsiderohen si çifutët dhe kristianët përderisa besojnë në një nga librat e Zotit.

Ndërsa Shafijtë dhe Hanbelijtë (sipas një transmetimi tjetër) mendojnë se nuk lejohet martesa e muslimanit me gratë e tyre sikurse nuk lejohet ngrënia e të therurave të tyre duke u bazuar në fjalën e Allahut të Lartësuar:

أَنْ تَقُولُوا إِنَّمَا أُنزِلَ الْكِتَابُ عَلَى طَائِفَتَيْنِ مِنْ قَبْلِنَا

“(E zbritëm Kuranin) Që të (mos) thoni se libri u ka zbritur vetëm dy grupeve para nesh (çifutëve dhe të krishterëve) .”[164]

Sipas tyre, librat e tjerë hyjnorë (përveç Teuratit dhe Ungjillit) nuk kanë përfshirë rregulla, por vetëm predikime dhe thënie të urta, prandaj nuk kanë të njëjtin gjykim.

Martesa e një gruaje muslimane me jo muslimanin

Të gjithë dijetarët islamë janë të mendimit se nuk lejohet martesa e një gruaje muslimane me një burrë jo musliman, pa marrë parasysh nëse burri është idhujtar apo ndjekës i ndonjë libri hyjnor. Kjo argumentohet me fjalën e Allahut të Lartësuar:

يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا جَاءَكُمْ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ لا هُنَّ حِلٌّ لَهُمْ وَلا هُمْ يَحِلُّونَ لَهُنَّ

“O ju që besuat, kur t’ju vijnë besimtaret e shpërngulura (prej Mekes), provoni besnikërinë e tyre[165], ndonëse Allahu më së miri e di besimin e tyre. Nëse vërtetoni se ato janë besimtare, atëherë mos i ktheni ato tek jobesimtarët, sepse as ato nuk janë të lejuara për ta dhe as ata nuk janë të lejuar për to.”[166]

Urtësia e këtij ndalimi konsiston në faktin se burri është përgjegjës për gruan e tij dhe ka të drejtë ta urdhërojë atë dhe ajo duhet t’u bindet urdhërave të tij për kryerjen e veprave të mira. Kjo nënkupton se burri ka të drejtë të ushtrojë pushtetine tij mbi gruan.

Nuk duhet që muslimani ose muslimania të jetë nën pushtetine një jobesimtari. Allahu i Lartësuar thotë në librin e Tij:

وَلَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلا

“Në asnjë mënyrë Allahu nuk ua mundëson jobesimtarëve që të kenë pushtet të plotë mbi besimtarët.”[167]

Përveç kësaj, bashkëshorti jobesimtar nuk e pranon besimin e gruas së tij muslimane dhe nuk beson në librin e Allahut dhe në profetësinë e Muhamedit (s.a.u.s.). Familja nuk mund të jetë e qëndrueshme dhe jeta bashkëshortore nuk mund të vazhdojë kur ka një mospërputhshmëri kaq të madhe në mes të bashkëshortëve. E kundërta e kësaj ndodh në rastin kur një musliman martohet me një grua ndjekëse të një libri hyjnor. Ai beson në fenë e saj dhe besimi i tij nuk mund të plotësohet pa besuar në librin e saj hyjnor dhe në profetësinë e Profetit të saj.

9- Martesa me më shumë se katër gra

Nuk lejohet që një burrë të martohet në të njëjtën kohë me më shumë se katër gra sepse kjo konsiderohet shkelje e rregullave të përcaktuara nga Allahu për mbarëvajtjen e jetës bashkëshortore. Allahu i Lartësuar thotë:

وَإِنْ خِفْتُمْ أَلا تُقْسِطُوا فِي الْيَتَامَى فَانكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَى وَثُلاثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ذَلِكَ أَدْنَى أَلا تَعُولُوا

“Në qoftë se frikësoheni se nuk do të jeni të drejtë ndaj jetimeve[168], atëherë martohuni me ato gra që ju pëlqejnë, me dy, me tri ose me katër. Dhe nëse i frikësoheni padrejtësisë (ndaj tyre), atëherë martohuni vetëm me një grua, ose (martohuni) me ato që i keni nën pushtetin tuaj (robëreshat). Ky (përcaktim) është më afër që të mos gaboni.”[169]

Shkaku i zbritjes së këtij ajeti

Bukhariu, Ebu Davudi, Nesaiu dheTirmidhiu transmetojnë se Urve Bin Zubejri e ka pyetur Aishen (r.a.) rreth ajetit të mësipërm. Ajo i ka thënë: “O djali i motrës sime, vajza jetime banon me kujdestarin e saj në të njëjtën shtëpi dhe ka pjesë në pasurinë e tij. Kujdestari mund të joshet nga pasuria dhe bukuria e saj dhe dëshiron që të martohet me atë pa i dhënë mehr të drejtë( me drejtësi) , por vetëm mehrin si ç’mund t’i jepte asaj dikush tjetër. Për këtë Allahu (xh.sh.) e ka ndaluar martesën me jetimet përveç rastit kur kujdestarët tregohen të drejtë dhe u japin atyre sasinë më të madhe të mehrit që mund të marrin të tilla femra. Allahu (xh.sh.) i ka urdhëruar këta burra që të martohen me gra të tjera të cilat u pëlqejnë. Pas zbritjes së këtij ajeti, njerëzit e kanë pyetur Profetin (s.a.u.s.) rreth këtyre grave dhe ka zbritur ajeti i mëposhtëm:

وَيَسْتَفْتُونَكَ فِي النِّسَاءِ قُلْ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِيهِنَّ وَمَا يُتْلَى عَلَيْكُمْ فِي الْكِتَابِ فِي يَتَامَى النِّسَاءِ اللاتِي لا تُؤْتُونَهُنَّ مَا كُتِبَ لَهُنَّ وَتَرْغَبُونَ أَنْ تَنكِحُوهُنَّ

“Kërkojnë prej teje (O Muhammed) shpjegim rreth çështjes së grave. Thuaju: “Allahu ua sqaron çështjen e tyre dhe kjo që po ju shpallet nga libri (Kurani) u perket grave jetime, me të cilat dëshironi të martoheni duke mos u dhënë pasurinë që u është caktuar.”[170]

Fjala e Allahut (xh.sh.) “kjo që po ju shpallet nga libri” në këtë ajet nënkupton ajetin tjetër:

وَإِنْ خِفْتُمْ أَلا تُقْسِطُوا فِي الْيَتَامَى فَانكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ

“Në qoftë se frikësoheni se nuk do të jeni të drejtë ndaj jetimeve, atëherë martohuni me ato gra që ju pëlqejnë”[171]

Ndërsa fjala e Allahut (xh.sh.) në ajetin tjetër “me të cilat dëshironi të martoheni” nënkupton edhe mospëlqimin e ndonjërit për t’u martuar me vjazën jetime e cila jeton në të njëjtën shtëpi me kujdestarin por që nuk është e bukur dhe e pasur. Kujdestarët janë ndaluar të martohen me vajzat jetime për shkak të lakmisë në pasurinë dhe bukurinë e tyre përveçse me drejtësi edhe sikur të ishin të varfra dhe jo të bukura.”[172]

Kuptimi i këtij ajeti

Duke u bazuar në çfarë thamë më sipër, Allahu i Madhëruar u drejtohet kujdestarëve të jetimeve me anë të këtij ajeti kuranor duke u thënë: Në qoftë se keni ndonjë jetime që jeton me ju nën kujdestarinë tuaj dhe keni frikë se nuk ia jepni të drejtën e saj të pasurisë mehrin në të njëjtën sasi që marrin zakonisht të afërmet e saj duke u martuar me të, atëherë martohuni me gra të tjera, pasi u është lejuar të martoheni deri me katër gra. Në qoftë se keni frikë se nuk do të jeni të drejtë ndaj grave tuaja, atëherë jeni të obliguar të martoheni vetëm me një grua dhe të keni kontakt me ato robëresha që keni nën pushtetin tuaj.

Dobia e kufizimit të martesës vetëm më katër gra

Shafiu ka thënë se tradita e saktë Profetike tregon në mënyrë të prerë se Allahu (xh.sh.) nuk ia ka lejuar askujt tjetër përveç Profetit (s.a.u.s.) që të martohet me më shumë se katër gra. Ky është edhe mendimi i të gjithë dijetarëve islamë me përjashtim të një grupi të shiave të cilët e lejojnë martesën me më shumë se katër gra. Bile, disa prej tyre nuk e kufizojnë numrin e grave. Disa prej tyre mund të sjellin si argument faktin se Profeti (s.a.u.s.) është martuar me më shumë se katër gra, dhe pikërisht me nëntë gra, siç e tregojnë hadithet e sakta.

Imam Kurtubiu i është përgjigjur këtij grupi duke thënë:

“Duhet ta dini se numri “dy”, “tre” dhe “katër” nuk e argumenton lejimin e martesës me nëntë gra siç pretendojnë ata që i janë larguar kuptimit të Kuranit dhe të Traditës Profetike. Ky mendim bie në kundërshtim edhe me veprimet e të parëve tanë.Duke pretenduar se me lidhëzën (ue ) kihet për qëllim mbledhjen këtu.

Rafidijtë dhe disa prej Dhahirijve bazohen për këtë në martesën e Profetit (s.a.u.s.) në të njëjtën kohe më nëntë gra dhe pretendojnë nga padituria se trajta gjuhësore e numrave e lejon mbledhjen apo shumëzimin e tyre. Disa nga Dhahirijtë kanë arritur deri atje sa të thonë se lejohet martesa deri më 18 gra në të njëjtën kohë. Këto pretendime tregojnë paditurinë e tyre rreth gjuhës arabe dhe Traditës Profetike dhe bien në kundërshtim me konsensusin e dijetarëve islamë. Nuk ka asnjë transmetim që të tregojë se ndonjëri prej shokëve të Profetit (s.a.u.s.) dhe pasardhësve të tyre të jetë martuar me më shumë se katër gra në të njëjtën kohë.”

Maliku në Mueta, Nesaiu dhe Dar Kutniu tregonjë në sunenet e tyre se kur Gilan Bin Umeje Thekafiu pranoi Islamin, ishtë i martuar me dhjetë gra. Atëherë Profeti (s.a.u.s.) i ka thënë: “Zgjidh katër prej tyre dhe ndaji të tjerat.”[173]

Ebu Daudi transmeton se Harith Bin Kajsi ka thënë: “Kur kam pranuar Islamin kam pasur tetë gra i tregova profetit s.a.u.s për këtë dhe Profeti (s.a.u.s.) më ka thënë: “Zgjidh katër prej tyre.”[174]

Mukatili ka thënë: Kajs Bin Harithi kishte tetë gra të lira. Kur ka zbritur ky ajet, Profeti (s.a.u.s.) e ka urdhëruar që të ndante katër prej tyre dhe të mbante katër të tjerat. Mendimi më i saktë është se ai ka qënë Harith Bin Kajs El Esediu siç e përmend edhe Ebu Daudi. Muhamed Bin Haseni në librin e tij “Es Sijër El Kebir” thotë se ai ka qënë Harith Bin Kajsi, i cili është i njohur për juristët islamë.

Përsa i përket lejimit të martesës së Profetit (s.a.u.s.) me më shumë se katër gra në të njëjtën kohë, mund të themi se kjo konsiderohet prej veçorive të tij. Ndërsa mendimi i disave se numrat e përmendur në ajet mund të mblidhen është i gabuar sepse Allahu (xh.sh.) u është drejtuar arabëve me gjuhën më të qartë të përdorur prej tyre dhe arabët nuk nënkuptojnë nëntën duke përdorur numrat dy, tre dhe katër. Gjithashtu edhe mendimi i atyre që i shumëzojnë numrat është i gabuar pasi forma numërore e përdorur në ajetin kuranor nuk e lejon këtë. Mendimet e këtyre grupeve argumentojnë mosnjohjen e rregullave të gjuhës arabe nga ana e tyre.

Autori Sejjid Sabik ka bërë goxha sqarim nga ana gjuhësore për të treguar se Shiitët , Rafidijtë etj, kanë gabuar në kuptimin që i kanë dhënë këtij ajeti.Përkthyesi (mendoj) ka bërë mirë që e ka përmendur këtë çështje në mënyrë të përmbledhur. Mendoj se është e vështirë që ky sqarim gjuhësor i bërë nga autori të sillet me hollësi në shqip dhe të jetë i kuptueshëm nga lexuesi shqiptar.

Obligimi i trajtimit të grave në mënyrë të drejtë

Allahu (xh.sh.) e ka lejuar poligaminë duke e kufizuar atë vetëm me katër gra dhe duke kushtëzuar domosdoshmërinë e trajtimit të tyre në mënyrë të drejtë dhe të barabartë si nga vendbanimi, ushqimi, veshmbathja apo të fjeturit me to.[175]

Është kusht që burri të mos bëjë asnjë dallim në aspektin material në mes gruas së tij të pasur dhe asaj të varfër, apo të asaj që rrjedh nga një familje me pozitë të lartë shoqërore dhe asaj që rrjedh nga një shtresë e ulët.

Në qoftë se burri frikësohet se nuk mund t’i trajtojë gratë e tij me drejtësi dhe pa dallim në mes tyre, atëherë ndalohet martesa e tij me më shumë se një grua në të njëjtën kohë. Në rast se burri mundet që të jetë i drejtë ndaj tre grave dhe jo ndaj gruas së katërt, atëherë ndalohet martesa e tij me gruan e katërt. Në qoftë se burri mundet që të jetë i drejtë ndaj dy grave dhe jo ndaj gruas së tretë, atëherë ndalohet martesa e tij me gruan e tretë. Në rast se burri frikësohet se nuk do të jetë i drejtë nëse martohet me një grua të dytë, atëherë nuk lejohet që ai ta bëjë këtë duke u bazuar në ajetin kuranor:

ِ فَانكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَى وَثُلاثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ذَلِكَ أَدْنَى أَلا تَعُولُوا

“… atëherë martohuni me ato gra që ju pëlqejnë, me dy, me tri ose me katër. Dhe nëse i frikësoheni padrejtësisë (ndaj tyre), atëherë martohuni vetëm me një grua, ose (martohuni) me ato që i keni nën pushtetin tuaj (robëreshat). Ky (përcaktim) është më afër që të mos gaboni.”[176]

Ebu Hurejre (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.): “Kush ka dy gra dhe anon nga njëra prej tyre, do të vijë ditën e gjykimit me njërën anë të trupit të shtrëmbëruar”.[177]

Transmetuar nga Ebu Daudi, Tirmidhiu, Nesaiu dhe Ibn Maxhe.

Nuk ka asnjë mospërputhje në mes të obligimit të drejtësisë në ajetin e mësipërm dhe asaj që e ka mohuar Allahu (xh.sh.) në ajetin e mëposhtëm:

وَلَنْ تَسْتَطِيعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَيْنَ النِّسَاءِ وَلَوْ حَرَصْتُمْ فَلا تَمِيلُوا كُلَّ الْمَيْلِ فَتَذَرُوهَا كَالْمُعَلَّقَةِ

“Ju kurrsesi nuk do të mund të jeni të drejtë në mes grave tuaja edhe nëse përpiqeni. Prandaj mos anoni plotësisht nga ndonjëra prej tyre dhe ta lini tjetrën si të varur.”[178]

Drejtësia e kërkuar në ajetin e parë nënkupton drejtësinë e dukshmë, e cila mund të realizohet dhe jo drejtësinë në aspektin e dashurisë, të cilën nuk mund ta realizojë askush. Pikërisht për këtë lloj drejtësie flet ajeti i dytë.

Muhamed Bin Sirini tregon se ka pyetur Ubejden rreth këtij ajeti dhe ai i ka thënë: “Ai nënkupton dashurinë dhe instiktin seksual”.

Ebu Bekr Bin Arabiu ka thënë: “Ubejdja ka thënë të vërtetën sepse askush nuk mund ta kontrollojë dashurinë dhe instiktin seksual, përderisa zemra e tij është në dorën e Zotit, i cili e drejton atë nga të dëshirojë. Gjithashtu edhe tërheqja seksuale mund të jetë më e madhe për njërën grua se sa për tjetrën. Nëse kjo nuk bëhet me qëllim, atëherë burri nuk konsiderohet mëkatar sepse Allahu (xh.sh.) nuk na kërkon llogari për gjërat të cilat nuk kemi mundësi t’i bëjmë”.

Aishja (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) e ka ndarë çdo gjë me drejtësi në mes grave të tij duke thënë: “O Zot, kjo është ndarja që unë e kam në dorë dhe mos më qorto për gjërat që janë në dorën tënde dhe jo në dorën time”.[179]

Ebu Daudi ka thënë se me këtë ai nënkuptonte zemrën. Transmetuar nga Ebu Daudi, Tirmidhiu, Nesaiu dhe Ibn Maxhe.

Khatabiu ka thënë se ky hadith argumenton domosdoshmërinë e ndarjes së çdo gjëje në mënyrë të barabartë në mes grave që janë në të njëjtën kurorë. Ajo që nuk pëlqehet është animi nga njëra grua në aspektet materiale të jetës bashkëshortore dhe shkelja e të drejtave të grave të tjera. Kjo nuk përfshin animin e zemrës sepse një gjë e tillë nuk është në dorën e njeriut. Profeti (s.a.u.s.) e ka ndarë çdo gjë në mënyrë të barabartë në mes grave të tij duke thënë: “O Zot, kjo është ndarja që unë e kam në dorë dhe mos më qorto për gjërat që janë në dorën tënde dhe jo në dorën time”.

Në lidhje me këtë çështje ka zbritur dhe ajeti kuranor:

“Ju kurrsesi nuk do të mund të jeni të drejtë në mes grave tuaja edhe nëse përpiqeni. Prandaj mos anoni plotësisht nga ndonjëra prej tyre dhe ta lini tjetrën si të varur.”[180]

Në qoftë se burri është në udhëtim, ai ka të drejtë që të zgjedhë gruan që dëshiron për ta shoqëruar. Gjithsesi, është më e pëlqyer që ta zgjedhë me short gruan që do ta shoqërojë në udhëtim.

Nga ana tjetër, gruaja e zgjedhur ka të drejtë që t’ia lirojë vendin e saj një tjetre nëse dëshiron. Transmetohet se Aishja (r.a.) ka thënë: “Kur Profeti (s.a.u.s.) donte që të udhëtonte, ai e zgjedhte me short gruan që do ta shoqëronte në udhëtim. Ai merrte me vete në udhëtim gruan të cilës i kishte rënë shorti. Profeti (s.a.u.s.) ia caktonte secilës prej grave të tij ditën për të qëndruar me të, por Seude Bint Zema’a ia dhuronte ditën e saj Aishes.”[181]

Khatabiu mendon se ky hadith argumenton lejimin e shortit. Ai gjithashtu argumenton ndarjen e ditëve në mes grave sikurse të netëve, si edhe lejimin e dhurimit të së drejtës për marrdhënie bashkëshortore një gruaje tjetër, ashtu siç lejohet dhurimi i pasurisë. Shumica e dijetarëve kanë rënë dakord se gruas, e cila e shoqëron burrin në udhëtim pas hedhjes së shortit, nuk i llogariten ditët e udhëtimit dhe nga ana tjetër, ato nuk u kompensohen grave të tjera. Por disa dijetarë të tjerë mendojnë se ato ditë duhet t’u kompensohen grave të tjera në mënyrë që të gjitha gratë të kalojnë ditë të njëjta me burrin. Mendimi i parë është mendimi i shumicës së dijetarëve dhe është më i saktë sepse gruaja që e shoqëron burrin në udhëtim është zgjedhur me short. Perveç kësaj, ajo përballon lodhjen dhe vuajtjet e udhëtimit dhe do të ishte padrejtësi sikur ajo të konsiderohej e barabartë me gratë e tjera të cilat nuk kanë vuajtur nga lodhja e udhëtimit.

E drejta e gruas për t’i vënë kusht burrit që të mos martohet me ndonjë grua tjetër

Siç e thamë më sipër, Islami e ka kushtëzuar poligaminë me mundësinë e burrit për të qënë i drejtë ndaj grave të tij dhe e ka kufizuar atë vetëm me katër gra. Nga ana tjetër, ai i ka dhënë të drejtën gruas apo kujdestarit të saj për t’i vënë kusht burrit që të mos martohet me ndonjë grua tjetër përveç saj. Në qoftë se gruaja kushtëzon në aktin e martesës që burri i saj të mos martohet me ndonjë grua tjetër, ky akt është i vlefshëm dhe obligohet zbatimi i tij. Në qoftë se burri nuk i përmbahet këtij kushti, gruaja ka të drejtë që të kërkojë shkurorëzimin e saj nëse dëshiron. Kjo e drejtë e saj për prishjen e aktit nuk bie veçse nëse ajo vetë e rrëzon atë apo pranon këtë veprim të burrit të saj.

I këtij mendimi është Imam Ahmedi dhe këtë mendim e shikojnë më të saktë Ibn Tejmije dhe Ibn Kajjimi të cilët argumentojnë se kushtet e vëndosura në aktin e martesës meritojnë vëmendje dhe rëndësi më të madhe sesa kushtet e aktit të shitblerjes, dhënies me qera, etj. Bazuar mbi këtë, obligohet plotësimi i këtij kushti më shumë sesa në aktet e sipërpërmendura.

Këta dijetarë janë mbështetur mbi argumentet e mëposhtme për të vërtetuar mendimin e tyre:

1- Bukhariu dhe Muslimi transmetojnë se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Kushtet që më se tepërmi meritojnë të plotësohen janë kushtet e martesës”.[182]

2- Bukhariu dhe Muslimi transmetojnë nga Abdullah Bin Ebu Mulejke, i cili tregon se Misver Bin Mekhreme i ka thënë se e ka dëgjuar Profetin (s.a.u.s.) në hutbe duke thënë: “Fisi i Hisham Bin Mugires më kanë kërkuar që të lejoj martesën e vajzës së tyre me Ali Bin Ebu Talibin. Unë nuk e lejoj këtë (Ai ka përsëritur tre herë: Nuk e lejoj këtë), vetëm në qoftë se Aliu dëshiron që ta divorcojë vajzën time dhe të martohet me vajzën e tyre. Me të vërtetë vajza ime është pjesë nga vetja ime, xhelozia e saj më bën xheloz edhe mua dhe vuajtjet e saj më bëjnë të vuaj edhe mua”.[183]

Sipas një transmetimi tjetër Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Fatimja është pjesë nga vetja ime dhe kam frikë se kështu sprovohet në besimin e saj.”[184]

Pastaj ai përmendi një lidhje martesore që kishte me fisin Benu Abdu Shems duke i lavdëruar ata për respektimin e kësaj lidhjeje martesore dhe tha: “Kur flasin, më thonë të vërtetën dhe kur më premtojnë diçka, e mbajnë premtimin e tyre. Unë nuk po ndaloj diçka të lejuar dhe nuk po lejoj diçka të ndaluar, por betohem në Allahun se vajza e të Dërguarit të Allahut nuk do të bashkohet në një kurorë me vajzën e armikut të Allahut kurrën e kurrës.”[185]

Ibn Kajjimi ka thënë se ky gjykim përfshin disa çështje:

Në qoftë se gruaja kushtëzon që burri i saj të mos martohet më një grua tjetër në të njëjtën kohë, atëherë obligohet plotësimi i këtij kushti. Në qoftë se burri martohet me një grua tjetër, gruaja ka të drejtë ta prishë aktin e martesës. Hadithi i sipërpërmendur e përfshin këtë aspekt sepse Profeti (s.a.u.s.) na ka treguar se çfarë e bën Fatimen xheloze dhe i shkakton asaj vuajtje e bën edhe Profetin (s.a.u.s.) xheloz dhe i shkakton atij vuajtje. Nuk ka asnjë dyshim se Profeti (s.a.u.s.) e ka martuar vajzën e tij me Aliun me qëllim që ai të mos e bëjë atë xheloze dhe të mos i shkaktojë vuajtje sikurse të mos e bëjë babain e saj xheloz dhe të mos i shkaktojë atij vuajtje. Edhe pse ky kusht nuk është përmendur në boshtin e martesës, ai nënkuptohet. Të përmendurit e një lidhjeje martesore tjetër dhe lavdërimi i saj duke thënë se kur kanë folur i kanë thënë të vërtetën dhe kur i kanë premtuar e kanë mbajtur fjalën, ka për qëllim ta nxisë Aliun për të ndjekur shëmbullin e tyre. Gjithashtu, kjo lë të kuptohet se Aliu më përpara ka premtuar se nuk do ta bëjë xheloze dhe nuk do t’i shkaktojë vuajtje gruas së tij. Për këtë arsye Profeti (s.a.u.s.) e nxit atë që ta mbajë fjalën e dhënë duke përmendur lidhjen e tij martesore.

Nga ky hadith mësojmë se kushtet e nënkuptuara të cilat janë traditë e një vendi konsiderohen njëlloj si kushtet e përmendura gjatë aktit të martesës dhe mosplotësimi i tyre i jep të drejtën palës tjetër që ta prishë kurorëzimin. Në qoftë se një popull e ka zakon që të mos i nxjerrë gratë e tyre jashtë shtëpisë dhe burri nuk ka mundësi që ta bëjë këtë, atëherë ky kusht konsiderohet sikur kushti i përmendur në akt sepse ai është një prej rregullave të përgjithshme të banorëve të atij vendi.

Sipas rregullave të Imam Ahmedit arrihet në përfundim se kushtet e nënkuptuara nga traditat e njerëzve janë njëlloj si kushtet e përmendura. Për këtë arsye, Hanbelijtë e kanë obliguar pagimin e hakut të punës kur dikush e çon rrobën e tij tek rrobalarësi ose rrobaqepësi, ose çon një ushqim tek furrtari për ta pjekur ose tek një kuzhinier për ta gatuar, ose futet në banjë për tu larë dhe e lan një person i cili paguhet për këtë punë zakonisht dhe dihet se të gjithë këta punojnë me pagesë. Edhe pse këta persona nuk e përmendin kushtin e pagimit, ai nënkuptohet dhe për këtë arsye obligohet pagimi i tij në një sasi që merret zakonisht për këtë punë.

Nëse supozojmë se gruaja rrjedh nga një familje në të cilën burrat nuk e kanë traditë të martohen me më shumë se një grua,dhe gjithashtu nuk ia mundësojnë këtë gjë të tjerëve në lidhje me gratë e fisit të tyre, atëherë ky kusht i nënkuptuar nga tradita e tyre është njëlloj si kushti i përmendur në akt.

Duke u bazuar mbi çfarë thamë më sipër, Fatimja, e bija e Profetit (s.a.u.s.) dhe zonja e të gjitha grave të njerëzimit me së tepërmi meriton që kushtet e nënkuptuara në martesë të merren në konsideratë njëlloj si ato të shprehurat. Në qoftë se ky kusht do t’i ishte shprehur Aliut (r.a.) gjatë aktit të martesës, ai do të konsiderohej thjesht rikonfirmim i një kushti të nënkuptuar. Ndalimit i Aliut për të bashkuar në një kurorë me Fatimen (r.a.) dhe vajzën e Ebu Xhehlit, përmban në vetvete disa urtësi të shkëlqyera. Gruaja e përforcon poziten e burrit të saj. Në qoftë se ajo karakterizohet nga një pozitë e lartë, i tillë konsiderohet edhe burri i saj. Ky është dhe rasti i Aliut me Fatimen (r.a.). Allahu (xh.sh.) nuk do ta lejonte që vajza e Ebu Xhehlit të vendosej në të njëjtën gradë me Fatimen, vajzen e Profetit (s.a.u.s.), duke ditur ndryshimin e madh në mes tyre. Bashkimi i saj në të njëjtën kurorë me zonjën e grave të njerzimit është i papranueshëm si nga ana fetare ashtu edhe nga ana shoqërore.

Për këtë arsye Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Betohem në Allahun, se vajza e të Dërguarit të Allahut nuk do të bashkohet në një kurorë me vajzën e armikut të Allahut kurrën e kurrës.”[186]

Siç e kemi përmendur në fillim të kësaj teme, juristët islamë e kanë legjitimuar të drejtën e gruas për të kushtëzuar burrin e saj që të mos martohet me një grua tjetër.

Urtësia e lejimit të poligamisë

1- Prej argumenteve të mëshirës dhe mirësisë së Allahut (xh.sh.) ndaj njerëzve është edhe lejimi i poligamisë duke e kufizuar atë me katër gra. Siç e kemi thënë më lart, burri ka të drejtë që të bashkojë në një kurorë në të njëjtën kohë katër gra me kusht që ai t’i trajtojë ato në mënyrë të barabartë si nga aspekti material, ashtu edhe nga aspekti i intimitetit bashkëshortor. Në qoftë se burri frikësohet se nuk mund t’i përballojë këto detyrime, atëherë ndalohet martesa e tij me më shumë se një grua. Gjithashtu, në qoftë se burri frikësohet se nuk mund të përmbushë detyrimet e tij ndaj një bashkëshortjeje të vetme, atëherë ndalohet martesa e tij derisa të jetë i aftë t’i realizojë këto detyrime.

Nga ana tjetër, poligamia nuk është vepër e obliguar apo e pëlqyer, ajo thjesht është diçka të cilën Islami e ka lejuar. Ajo futet tek ato gjëra të cilat janë të domosdoshme për vazhdimësinë e jetës dhe që në asnjë mënyrë nuk do të mund të neglizhohej apo të anashkalohej prej Ligjvënësit Suprem.

2- Islami mbart një mesazh sublim për njerzimin dhe muslimanët janë të obliguar që të përparojnë duke zbatuar mësimet e këtij mesazhi dhe t’ua përcjellin atë të tjerëve. Muslimanët nuk mund të përparojnë në qoftë se ata nuk posedojnë një shtet të fuqishem në të gjithë komponentët e tij si: ushtri, shkencë, industri, bujqësi, tregti, etj. të cilët konsiderohen elementë të një shteti të qëndrueshem, të fuqishem dhe me influencë. Kjo gjë nuk mund të realizohet pa patur një popullsi të madhe e cila siguron një numër të bollshëm punëtorësh në të gjitha fushat e aktivitetit njerzor. Për këtë arsye shprehja e urtë thotë “Fuqia konsiston në numrin e madh të njerëzve”. Mënyra më adekuate për të arritur këtë qellim është martesa e hershme nga njëra anë, dhe martesa me më shumë se një grua nga ana tjetër. Shtetet në kohët moderne e kanë kuptuar rëndësinë e madhe që ka shtimi i popullsisë dhe rolin e saj të pamohueshem për rritjen e prodhimit, fuqinë ushtarake dhe influencën ndërkombëtare. Për këtë arsye, ato i kanë kushtuar rëndësi motivimit të martesës dhe shpërblimit të bashkëshortëve që lindin shumë fëmijë. Eksploruesi gjerman Paul Ashmid, e ka kuptuar rëndësinë që ka shtimi i popullsisë tek muslimanët dhe e ka konsideruar atë faktorin kryesorë të fuqisë së tyre. Në librin e tij “Islami, fuqia e së ardhmes”, të publikuar në vitin 1936 ai thotë: “Eksponetët e forcës në vendet islame të Lindjes pasqyrohen në tre faktorë kryesorë:

a- Fuqia e religjonit islam si nga ana e doktrinës, ashtu edhe nga ana e parimeve të tij të vëllazërimit në mes njerëzve të kombësive, rracave dhe kulturave të ndryshme.

b- Pasuria e madhe me burime natyrore e vendeve islame të cilat kanë një shtrirje të gjërë gjeografike që nga Oqeani Atlantik deri në Oqeanin Paqësor. Këto burime natyrore të shumëllojshme do të krijonin një njësi të fuqishme dhe të shëndoshë ekonomike e cila do t’i plotësonte nevojat e banorëve të saj pa pasur nevojën e vendeve europiane në qoftë se muslimanët do të afroheshin dhe do të bashkëpunonin me njëri- tjetrin.

c- Rritja e lartë e popullsise në vendet muslimane është faktor i rëndësishëm i fuqisë së këtyre vendeve.

Në qoftë se këta tre faktorë gërshetohen së bashku, d.m.th. muslimanët vëllazërohen mbi bazat e doktrinës islame dhe pasuritë e tyre natyrore i mbulojnë nevojat e popullsisë në rritje, atëherë rreziku islam do të jetë kercënues për Europën pasi këto vende do të ushtrojnë dominimin e tyre në një rajon që konsiderohet qëndra e botës.” [187]

Paul Ashmidi, pasi ka analizuar me hollësi këto tre faktorë duke u bazuar në statistikat zyrtare të kohës si edhe parimet e doktrinës islame të kristalizuara në historinë e muslimanëve dhe në unitetin dhe solidaritetin e tyre për të luftuar pushtuesit, ka sygjeruar:

“Përëndimi kristian në nivel popujsh dhe qeverish, duhet të solidarizohet dhe të bashkohet për të rikthyer kryqëzatat në një formë tjetër të përshtatshme për kohën me qëllim eleminimin e këtij rreziku që i kanoset, në mënyrë deçizive.”

3- Shteti mbartës dhe komunikues i mesazhit islam në shumë raste përballohet më rreziqe gjatë luftës së tij të shenjtë, dhe shumë prej shtetasve të tij martirizohet. Si pasojë e këtyre luftërave, shumë gra mbesin të veja dhe lind nevoja e përkujdesjes ndaj tyre. Mënyra më e mirë për t’u përkujdesur ndaj tyre është martesa me to.

Nga ana tjetër, shteti islam nuk ka alternativë tjetër për të kompensuar të rënët në luftë përveç se më anë të rritjes së lindjeve dhe poligamia është njëra nga mënyrat e realizimit të këtij qëllimi.

4- Mund të ndodhë që në një vend numri i grave të jetë më i madh se numri i burrave, sidomos në vendet e prekura nga luftërat. Në përgjithësi numri i grave në një vend është më i madh se numri i burrave edhe në kohë paqeje sepse burrat kryejnë punë më të rënda dhe më të rrezikshme se gratë. Kjo argumentohet edhe me faktin se mosha mesatare e jetëgjatësisë për burrat është më e ulët se për gratë. Ky fakt e bën poligaminë diçka të domosdoshme sepse është e nevojshme që të tregohet përkujdesje ndaj numrit më të madh të grave. Në qoftë se nuk lejohet poligamia, atëherë këto gra janë të prirura që të devijojnë dhe të kryejnë vepra imorale. Kjo gjë do të shkaktojë shthurjen e shoqërisë dhe degjenerimin e moralit të saj. Edhe në qoftë se këto gra përmbahen duke e ruajtur veten e tyre nga imoraliteti, ato do të kalojnë të gjithë jetën e tyre të privuara nga kënaqësitë martesore dhe kjo gjë mund t’i çojë në depresion. Në këtë mënyrë shoqëria humbet një pasuri njerzore e cila mund të kishte qënë një ndër burimet e forcës së saj. Disa shtete në të cilat numri i grave është më i madh se numri i burrave, janë detyruar që ta lejojnë poligaminë. Ato nuk kanë gjetur rrugëzgjidhje tjetër më të mirë pavarësisht se kjo nuk përputhej me bindjet dhe traditat e tyre.

Dr. Muhamed Jusuf Musa tregon:

“Kur kam qenë në Paris së bashku me disa kolegë të tjerë egjiptianë në vitin 1948, u ftuam që të marrim pjesë në Konferencën Botërore të Rinisë, e cila u organizua në Mynih të Gjermanisë. Unë dhe një koleg tjetër egjiptian patëm fatin që të marrim pjesë në simpoziumin i cili trajtonte problemin e rritjes drastike të numrit të grave në krahasim me numrin e burrave në Gjermaninë e pasluftës. Qëllimi i këtij simpoziumi ishte gjetja e një zgjidhjeje adekuate për këtë problem. Pas shqyrtimit të të gjitha varianteve të propozuara prej tyre, ata dështuan në gjetjen e një zgjidhjeje të pranuar. Atëherë, unë dhe kolegu im propozuam zgjidhjen e vetme të natyrshme e cila është lejimi i poligamisë. Në fillim ky propozim u prit me habi dhe përçmim, por pas një studimi të paanshëm dhe të thelluar, pjesëmarrësit në simpozium ranë dakord se kjo ishte zgjidhja më e mirë. Në përfundim të konferencës, lejimi i poligamisë ishte një ndër sugjerimet e miratuara prej saj. Pasi u ktheva në atdhe në vitin 1949, u gëzova shumë kur lexova në një prej gazetave egjiptiane se banorët e kryeqytetit të Gjermanisë Perëndimore Bon, kishin kërkuar që kushtetuta ta lejonte poligaminë.”

5- Dihet se burri është më i prirur për kryerjen e aktit seksual në krahasim me gruan. Burri është i gatshëm për kryerjen e marrdhënieve intime që nga mosha e pubertitetit deri në pleqëri, ndërsa gruaja nuk është e gatshme për këtë gjatë ciklit menstrual, i cili mund të shkojë deri në 10 ditë dhe lehonisë, e cila mund të shkojë deri në dyzet ditë. Përveç kësaj, duhet që të merret në konsideratë gjendja e gruas gjatë shtatzanisë dhe gjidhënies. Aftësia e gruas për të lindur përfundon kur ajo arrin moshën 45-50 vjeçe, ndërsa burri është i aftë të bëjë fëmijë edhe pas moshës 60 vjeç. Për këtë arsye duhet t’u kushtohet kujdes këtyre rasteve dhe të gjenden zgjidhjet e duhura. Në qoftë se gruaja është në një gjendje që e ndalon atë për kryerjen e marrëdhënieve intime me burrin, çfarë mund të bëjë burri gjatë kësaj periudhe?! A është më e mirë që ai të martohet me një grua tjetër dhe ta ruajë nderin e tij, apo të kryej marrëdhënie jashtëmartesore me një grua me të cilën ai nuk ka asnjë lidhje tjetër veç lidhjes që kanë kafshët me njëra – tjetrën?! Nuk duhet të harrojmë që Islami e ka ndaluar rreptësisht prostitucionin. Allahu i Lartësuar thotë në Kuran:

وَلا تَقْرَبُوا الزِّنَى إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَسَاءَ سَبِيلا

“Dhe mos iu afroni imoralitetit sepse vërtet ai është vepër e shëmtuar dhe një rrugë shumë e keqe.”[188]

Gjithashtu ndaj atyre që kryejnë këtë vepër të shëmtuar ka përcaktuar një dënim frikësues.Allahu i Lartësuar thotë në Kuran:

الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ وَلا تَأْخُذْكُمْ بِهِمَا رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ إِنْ كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَلْيَشْهَدْ عَذَابَهُمَا طَائِفَةٌ مِنْ الْمُؤْمِنِينَ

“(Është dispozitë obliguese që) Imoralin dhe imoralen t’i rrihni me nga njëqind të rëna, dhe në zbatimin e dispozitave të Allahut mos u tregoni zemërbutë ndaj atyre të dyve, nëse me të vërtetë besoni në Allahun dhe botën tjetër. Gjatë zbatimit të ndëshkimit ndaj tyre, le të jenë të pranishëm një numër besimtarësh.”[189]

6- Ka raste kur gruaja nuk mund të lindë fëmijë ose vuan nga një sëmundje e pashërueshme. Megjithkëtë, ajo dëshiron që ta vazhdojë jetën martesore. Ndërsa burri nga ana tjetër, dëshiron që të ketë një grua që t’i dhurojë fëmijë dhe të kujdeset për punët e shtëpisë. A është më mirë për burrin që ta pranojë këtë situatë të hidhur dhe të vazhdojë jetën me gruan që nuk lind fëmijë ose me gruan e sëmurë e cila nuk mund të kujdeset për punët e shtëpisë dhe t’i përballojë ato i vetëm?! Apo është më mirë që ta ndajë dhe ta dënojë atë pavarsisht nga dëshira e saj për ta vazhduar jetën bashkëshortore me të?!

A nuk është më mirë që ai ta plotësojë në të njëjtën kohë dëshirën e tij dhe dëshirën e saj duke u martuar me një grua tjetër dhe duke mos e ndarë gruan e parë?!

Kam bindjen se mënyra e fundit është zgjidhja më e mirë për të dy bashkëshortët dhe çdo njeri me ndërgjegje të pastër dhe ndjenja fisnike duhet ta pranojë atë.

7- Ka disa burra të cilët për shkak të natyrës së tyre fizike dhe psikologjike, kanë dëshira të theksuara seksuale dhe nuk mjaftohen me një grua. Kjo gjë në mënyrë të veçantë është karakteristikë e vendeve të nxehta. Kështu në vend të shthurjes së moralit të burrit duke pasur lidhje jashtëmartesore, është lejuar martesa e tij me gra të tjera për të kënaqur dëshirat e tij seksuale në rrugë të lejuar.

8- Këto janë disa nga shkaqet e përgjithshme dhe të veçanta të cilat Islami i ka marrë në konsideratë për lejimin e poligamisë. Dihet se Islami nuk ka ardhur për një gjeneratë të caktuar njerëzish dhe as për një kohë të veçantë. Ai ka ardhur për të gjithë njerëzit dhe për të gjitha kohërat, dhe për këtë, duhet që të merret në konsideratë faktori kohë dhe vend.Gjithashtu në konsideratë duhen marrë edhe rrethanat e ndryshme të individëve , si dhe ruajtja e interesit të “ umetit” ( popullit musliman) duke shtuar numrin e tij për qenë të guximshëm në kohë lufte e paqeje është nga qëllimet më të rëndësishme të Ligjvënësit.

9- Lejimi i poligamisë ka luajtur një rol të rëndësishëm në mbajtjen e shoqërive islame të pastra dhe të painfektuara nga sëmundjet e degjenerimit moral, të cilat janë të përhapura në shumë shoqëri të tjera të cilat e praktikojnë poligaminë pa e ligjëruar atë. Në shoqëritë të cilat e ndalojnë poligaminë vërehen dukuritë e mëposhtme:

a- Përhapja e prostitucionit dhe imoralitetit. Në disa raste numri i prostitutave është më i madh se numri i grave të martuara.

b- Rritja e numrit të fëmijëve të lindur nga marrëdhëniet jashtëmartesore. Në disa raste ky numër arrin 50% të lindjeve. Në SHBA çdo vit lindin më shumë së 200000 fëmijë të jashtëligjshëm. Gazeta “Esh-Sha’ab” e publikuar në muajin Gusht të vitit 1959, shkruan:

“Numri i madh i fëmijëve të lindur nga marrëdhëniet jashtëmartesore në SHBA, ka shkaktuar një debat të madh rreth degradimit të moralit në shoqërinë amerikane. Rritja e numrit të fëmijëve të jashtëligjshem u kushton

shtenjtë taksapaguesve amerikanë pasi shteti merr përsipër përkujdesjen ndaj kësaj ushtrie fëmijësh. Është e rëndësishmë të përmendet se numri i tyre arrin në mbi 200000 fëmijë të jashtëligjshem në vit. Për të përballuar këtë problem, autoritetet zyrtare në disa shtete janë duke studiuar mundësinë e sterilizimit të grave të cilat i kanë braktisur mësimet fetare. Në disa shtete të tjera debati fokusohet rreth sygjerimeve për kufizimin e ndihmës sociale për nënat të cilat lindin më shumë se një fëmijë të jashtëligjshem. Sipas Ministrisë së Shëndetësisë, Arsimit dhe Çështjeve Sociale në SHBA, “Taksapaguesit amerikanë do të paguajnë këtë vit 210 milion dollarë për të mbuluar nevojat e fëmijëve të jashtëligjshem, pasi çdo fëmije i jepet një shumë mujore prej 27.29 dollarësh. Statistikat zyrtare tregojnë se numri i fëmijëve të jashtëligjshëm është rritur nga 87900 fëmijë në vitin 1938 në 201700 në vitin 1957. Ministria e Çështjeve Sociale parashikon se numri i fëmijëve të jashtëligjshem do të arrijë në afro 250000 për vitin 1958. Megjithatë, specialistët mendojnë se numri real i këtyre fëmijëvë i kalon shifrat zyrtare. Statistikat tregojnë së mesatarja e lindjeve të jashtëligjshme është rritur tre herë për çdo njëmijë lindje për dy gjeneratat e fundit. Kjo rritje është alarmante për adoleshentët dhe vajzat e reja. Sociologët theksojnë një fakt të rëndësishëm se familjet që u përkasin shtesave të larta e fshehin faktin që vajzat e tyre kanë lindur fëmijë të jashtëligjshëm. Në shumë raste ato ua japin fëmijët në heshtje familjeve të tjera për t’i adoptuar.”

c- Marrëdhëniet jashtëmartesore kanë rezultuar në shfaqjen e sëmundjeve të ndryshme fizike si edhe të komplikacioneve psikologjike dhe depresionit nervor.

d- Infiltrimi në shpirtërat e njërëzve i faktorëve të dobësisë dhe degjenerimit.

e- Prishja e lidhjes në mes bashkëshortëve dhe për pasojë, lëkundja e stabilitetit familjar deri në atë gradë sa familja konsiderohet diçka e pavlerë.

f- Humbja e pasardhësve të sigurtë pasi burri nuk e di me siguri se fëmijët që ai kujdeset për ta janë fëmijët e tij.

Këto dukuri janë rezultat i natyrshëm i mosrespektimit të natyrës së pastër njerëzore dhe i devijimit nga mësimet e Allahut (xh.sh.). Ky është argumenti më i fuqishëm se udhëzimet e fesë islame janë udhëzimet më të sakta dhe rregullat e saj janë legjislacioni më i përshtatshëm për njeriun, i cili jeton në tokë dhe jo për melaike që jetojnë në qiell. Për të konkluduar, po citojmë pyetjen e shtruar nga Alfons Atien Dine në librin “Muhamedi, i Dërguari i Zotit” dhe përgjigjen e dhënë prej tij:

“A ka dobi morale nga moslejimi i poligamisë?”

Ai është përgjigjur duke thënë: “Kjo është e dyshimtë sepse prostitucioni i cili pothuajse nuk egziston në vendet islame, do të përhapej dhe bashkë me të edhe efektet e tij shkatërruese. Përveç kësaj, në vendet islame do të shfaqej një sëmundje e cila nuk ka egzistuar më parë dhe ajo është mosmartesa e grave. Kjo do të shkaktonte përhapjen e shthurjes morale si në vendet ku martesa është e kufizuar vetëm me një grua. Kjo sëmundje është shfaqur tashmë me një përqindje të frikshme.Kjo sëmundje do të ishte më e theksuar në kohë luftërash. ” [190]

Kufizimi i poligamisë

Abuzimi me poligaminë dhe mosrespektimi i rregullave islame në lidhje me të ka shërbyer si argument për ata që kanë dëshiruar për ta kufizuar poligaminë. Ata kanë sugjeruar se një burrë nuk duhet të lejohet që të martohet me më shumë se një grua pa e studiuar më parë gjendjen e tij dhe mundësitë e tij financiare. Ata kanë kërkuar që burri duhet të marrë leje për ta bërë këtë nga një gjykatës apo dikush tjetër. Sipas tyre, jeta bashkëshortore kërkon shpenzime të mëdha dhe nëse pjestarët e familjes shtohen me anë të poligamisë atëherë edhe barra e burrit bëhet më e rëndë. Si pasojë, burri ndihet i dobët për të përballuar shpenzimet financiare për të gjithë pjestarët e familjes dhe për të edukuar fëmijët e tij që ata të bëhen anëtarë të denjë të shoqërisë. Në këtë rast poligamia çon në përhapjen e injorancës, papunësisë, mungesës së strehimit dhe përhapjes së mikrobit të imoralitetit në rradhët e shoqërisë. Në kohët e sotme burri nuk martohet me më shumë se një grua përveç se me qëllimin e ngopjes së dëshirave seksuale apo lakmisë për pasuri. Kjo gjë nuk përfaqëson urtësinë dhe dobinë e lejimit të poligamisë, por përkundrazi rezulton në shkeljen e të drejtave të bashkëshortëve dhe të fëmijëve. Në shumë raste atyre u mohohet e drejta e trashëgimisë dhe nxitet urrejtja në mes vëllezërve dhe motrave nga nëna të ndryshme. Kjo urrejtje mund të përhapet edhe në mes të familjeve pasi secila grua dëshiron të hakmerret ndaj tjetrës, gjë që në disa raste mund të çojë deri në vrasje. Këto janë disa nga arsyet të cilat janë përdorur për argumentimin e kufizimit të poligamisë.

Në përgjigje të këtij mendimi ne themi:

Shërimi i këtyre fenomeneve nuk mund të bëhet duke ndaluar diçka që Allahu (xh.sh.) e ka lejuar, por kjo mund të realizohet me anë të shkollimit dhe edukimit të njerëzve me rregullat e fesë. Allahu (xh.sh.) e ka lejuar njeriun që të hajë dhe të pijë por pa i kaluar kufinjtë. Në qoftë se ai e tepron në ushqim ose pije, ai mund të preket nga sëmundje ose dëme të ndryshme. Këto sëmundje nuk shfaqen për shkak të ushqimit por për shkak të keqpërdorimit të tij. Shërimi në këtë rast nuk bëhet duke ndaluar ushqimin apo pijet por duke i mësuar ata me rregullat të cilat duhet të respektohen gjatë ngrënies dhe pirjes me qëllim evitimin e dëmeve. Ata të cilët e kanë kushtëzuar poligaminë me lejen e gjykatësit duke sjellë argumente nga rastet e njerëzve që janë martuar me më shumë se një grua, i kanë anashkaluar pasojat dëmprurëse të këtij ndalimi. Në fakt, dëmet që rezultojnë nga lejimi i poligamisë janë më të papërfillshme në krahasim me dëmet nga ndalimi i saj. Është më e logjikshme që t’u frikësohemi dëmeve të mëdha duke lejuar dëmet e vogla, sipas rregullit të lejimit të së keqës më të vogël. Lënia e kësaj çështjeje në dorën e gjykatësit nuk mund të rregullohet pasi nuk ka standarte të sakta për njohjen e gjendjes dhe konditave të njerëzve. Kjo gjë mund të sjellë më shumë dëm sesa dobi.

Muslimanët, që nga fillimet e islamit deri në ditët e sotme, janë martuar me më shumë se një grua dhe nuk na është transmetuar asnjë rast që dikush të jetë përpjekur ta ndalojë apo ta kufizojë poligaminë ashtu siç është propozuar. Nuk duhet që askush ta ngushtojë mëshirën e gjërë të Allahut (xh.sh.) ose t’i kufizojë rregullat e vendosura prej tij të cilat kanë veçori dhe dobi të mëdha siç e kanë pranuar miqtë dhe armiqtë tanë pa përjashtim.

Historia e poligamisë[191]

Në fakt, poligamia ka qënë e përhapur edhe para ardhjes së Islamit tek shumë popuj si p.sh. tek hebrenjtë, arabët, sllavët etj. Tek sllavët futen banorët e këtyre vendeve: Rusia, Lituania, Letonia, Estonia, Polonia, Çekosllovakia[192] dhe Jugosllavia[193]. Gjithashtu poligamia ka qënë e përhapur edhe tek gjermanët dhe saksonët. Këtu futen banorët e këtyre vendeve: Gjermania, Austria, Zvicra, Belgjika, Hollanda, Danimarka, Suedia, Norvegjia dhe Anglia.

Bazuar mbi këtë, nuk është i saktë pretendimi se poligamia është një sistem të cilin e ka sjellë Islami. Përveç kësaj poligamia është e përhapur edhe sot në disa vende joislame si p.sh. në Afrikë, Indi, Kinë dhe Japoni. Kjo vërteton se pretendimi që poligamia është e përhapur vetëm në vendet islame është i pabazë.

Gjithashtu nuk ka asnjë lidhje në mes të Kristianizmit dhe ndalimit të poligamisë sepse nuk gjendet asnjë thënie e qartë në Ungjill që ta ndalojë këtë. Europianët e parë të cilët përqafuan Kristianizmin kanë ndjekur sistemin e martesës me një grua të vetme sepse shumica e popujve politeistë europianë si p.sh. grekët dhe romakët, e kanë pasur traditë ndalimin e poligamisë. Kështu që këta popuj i kanë ruajtur traditat e tyre edhe pas përqafimit të Kristianizmit. Pra, sistemi i monogamisë(Bashkëjetesa e një burri vetëm me një grua , si një formë e martesës) nuk është një sistem të cilin e ka sjellë tek europianët feja e re e krishterë. Ai ka qenë një sistem i vjetër të cilin ata e kanë praktikuar edhe gjatë politeizmit të tyre. Më vonë doktrina bashkëkohore kristiane e ka përvetësuar ndalimin e poligamisë duke e konsideruar atë si një ndër bazat e fesë kristiane, pavarsisht se nuk ka asnjë argument nga Ungjilli që ta vërtetojë këtë ndalim.

Një fakt tjetër historik është se sistemi i poligamisë është shfaqur në formën e tij të plotë vetëm tek popujt e civilizuar, ndërsa ai ka qënë pak i përhapur ose i ndaluar plotësisht tek popujt primitivë. Këtë fakt e pranojnë sociologët dhe historianët e civilizimeve të lashta. Prej tyre mund të përmendim: Vester Mark, Hob House, Hiller dhe Generbourge.

Është konstatuar se sistemi i monogamisë ka qënë më i përhapuri tek popujt e prapambetur dhe primitive të cilët jetonin me gjueti dhe me ngrënien e frutave natyrore të gatshme si edhe tek popujt që sapo kishin filluar të kultivonin tokën. Ndërsa sistemi i poligamisë është shfaqur në formën e tij të plotë tek popujt e civilizuar të cilët e kishin lënë prapa periudhën primitive të të jetuarit me gjah ose duke ngrënë frute natyrore të gatshme. Këta popuj kishin kaluar në periudhën e zbutjes dhe shfrytëzimit të kafshëve dhe kultivimit të tokës. Shumë sociologë dhe historianë të civilizimeve mendojnë se sistemi i poligamisë do të përhapet dhe do të praktikohet më shumë në të ardhmen për shkak të zhvillimit dhe civilizimit të shoqërisë njerzore.

Kjo gjë argumenton pavërtetësinë e pretendimit se sistemi i poligamisë është i lidhur me prapambetjen e popujve. Në fakt e kundërta e kësaj është e vërtetë.

Kjo përsa i përket sistemit të poligamisë parë nga aspekti historik, qëndrimi i kristianizmit ndaj tij, përhapja e tij tek popujt e ndryshëm dhe lidhja e tij me civilizimin e shoqërisë njerzore.

Ne nuk i kemi përmendur këto fakte për të justifikuar sistemin e poligamisë por për të sqaruar të vërtetën rreth saj dhe për t’ju përgjigjur fushatës perëndimore e cila e shtrëmbëron të vërtetën dhe historinë.

Kujdestaria në martesë

Kuptimi i kujdestarisë:

Kujdestaria është e drejtë ligjore me anë të së cilës zbatohet një çështje ndaj tjetrit duke e zëvendësuar atë. Kujdestaria mund të jetë e përgjithshme dhe e veçantë. Kujdestaria personale nënkupton kujdestarinë ndaj vetes ose ndaj pasurisë. Përsa i përket kujdestarisë në martesë, ajo konsiderohet personale dhe mund të quhet “Kujdestari ndaj vetes në martesë”.

Kushtet e kujdestarit

Kushtet e kujdestarit janë: të jetë i lirë, i shëndoshë nga ana mendore dhe në moshë madhore pa marrë parasysh nëse personi që ai ka nën kujdestari është musliman apo jo. Kështu, nuk lejohet kujdestaria e robit, e të çmendurit apo fëmijës sepse asnjëri prej tyre nuk mund të konsiderohet kujdestar ndaj vetes, dhe si i tillë, nuk mund të jetë as kujdestar ndaj të tjerëve. Këtyre tre kushteve u shtohet edhe kushti që kujdestari të jetë musliman në rastin kur personi që ai ka nën kujdestari është musliman. Nuk lejohet që jomuslimani të jetë kujdestar për një musliman duke u bazuar në fjalën e Allahut të Madhëruar:

وَلَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلا

“Allahu në asnjë mënyrë nuk ua mundëson jobesimtarëve që të kenë pushtet mbi besimtarët.”[194]

Moskushtëzimi i drejtësisë për kujdestarin

Nuk është kusht që kujdestari të jetë i drejtë sepse të qënit e tij i shthurur nuk e anullon të drejtën e tij për të martuar dikë. Kjo ndalohet vetëm kur shthurja e tij arrin në kufinjtë e imoralitetit dhe paturpësisë. Në këtë rast personit nuk i besohet lënia e dikujt nën kujdestarinë e tij dhe atij i hiqet e drejta e kujdestarisë.

Kujdestaria e gruas për veten e saj në martesë

Shumë dijetarë mendojnë se gruaja nuk ka të drejtë të martojë veten e saj apo dikë tjetër dhe se akti i martesës nuk quhet i vlefshëm me shprehjet e saj. Ata mendojnë se kujdestaria është kusht për vlefshmërinë e aktit të martesës dhe se ai që e lidh këtë akt është kujdestari. Për këtë ata bazohen mbi argumentet e mëposhtme:

1- Allahu i Madhëruar thotë në Kuran:

وَأَنكِحُوا الأَيَامَى مِنْكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ

“Dhe martoni të pamartuarat (të pamartuarit) tuaj, si edhe robërit e robëreshat tuaja që janë të ndershëm e të ndershme.”[195]

2- Allahu i Lartësuar thotë:

وَلا تُنكِحُوا الْمُشْرِكِينَ حَتَّى يُؤْمِنُوا

“Mos u martoni as me idhujtarë derisa ata të besojnë.”[196]

Siç shihet nga këto dy ajete, Allahu (xh.sh.) u drejtohet vetëm burrave dhe jo grave në lidhje me martesën. Fjala e Allahut “Mos u martoni as me idhujtarë” do të thotë: O ju burra kujdestarë, mos i martoni ato gra që janë nën kujdestarinë tuaj me idhujtarë.

3- Ebu Musa tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Nuk ka martesë pa praninë e kujdestarit.”[197] Transmetuar nga Ahmedi, Ebu Daudi, Tirmidhiu, si edhe nga Ibn Habani dhe Hakimi të cilët e konsiderojnë hadithin të saktë.

Ndalimi i përmendur në këtë hadith tregon pavlefshmërinë e martesës së atyre që martojnë veten e tyre pa praninë e kujdestarit, siç do ta shikojmë më poshtë në një hadith tjetër të transmetuar nga Aishja (r.a.).

4- Bukhariu transmeton se Hasani ka lexuar shprehjen kuranore:

فَلا تَعْضُلُوهُنَّ

“Mos i pengoni ato (që të martohen me burrat e tyre).”[198], dhe pastaj ka thënë: “Makil Bin Jesari më ka treguar se ky ajet ka zbritur për të dhe më ka thënë: E kisha martuar motrën time me një burrë dhe më pas ai e divorcoi atë. Pas kalimit të periudhës së pritjes, ai erdhi për të kërkuar dorën e saj, por unë i thashë: Unë e martova atë me ty dhe të respektova por ti e ndave. Si mund të vish tani dhe ta kërkosh atë përsëri?! Jo, për Allahun nuk do të kthehesh më me të. Ai ishte burrë i mirë dhe motra ime dëshironte të kthehej me të. Me këtë rast zbriti ajeti kuranor :

فَلا تَعْضُلُوهُنَّ

“Mos i pengoni ato (që të martohen me burrat e tyre).”[199]

Thashë : Tani po, o i dërguari i Allahut, dhe i martova ata sërish.”[200]

Hafidhi ka thënë në librin e tij “El Fet’h”:

Shkaku i zbritjes së këtij ajeti është argumenti më i fuqishëm për domosdoshmërinë e pranimit të martesës nga kujdestari. Në qoftë se kjo nuk do të ishte e domosdoshme, atëherë pengesa nga ana e e tij nuk do të kishte kuptim gruaja mund të kishte martuar veten e saj pa patur nevojën e miratimit të vëllait të saj. Në qoftë se dikush e ka vetë diçka në dorë nuk mund të thotë se dikush tjetër e ka penguar.

5- Aishja (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Çdo grua që martohet pa lejen e kujdestarit të saj, martesa e saj është e pavlefshme. (Profeti e ka përsëritur tre herë shprehjen: Martesa e saj është e pavlefshme.) Në qoftë se burri ka kryer marrëdhënie me të, atëherë ajo përfiton vlerën e mehrit që përfitojnë zakonisht të afërmet e saj. Në qoftë se asnjë kujdestar nuk pranon ta martojë atë, atëherë le ta martojë atë prijësi i atij vendi.”[201]

Ky hadith është transmetuar nga Ahmedi, Ebu Daudi, Ibn Maxheh dhe Tirmidhiu, i cili thotë se hadithi është i mirë. Ndërsa Kurtubiu e konsideron hadithin të saktë.

Nuk merret në konsideratë fjala e Ibn Ulejes, i cili tregon nga Ibn Xhurejxhi se ai e ka pyetur Zuhriun rreth këtij hadithi dhe ai ka thënë: Nuk e njoh këtë hadith. Por kjo thënie e Ibn Xhurejxhit nuk është transmetuar prej askujt tjetër përveç Ibn Ulejes. Një grup dijetarësh kanë transmetuar nga Zuhriu por nuk e kanë përmendur këtë. Edhe nëse kjo gjë vërtetohet se është thënë nga Zuhriu, nuk mund të përdoret si argument pasi hadithi është transmetuar nga dijetarë të tjerë të besueshëm si Sulejman Bin Musa dhe Xha’fer Bin Rebia. Zuhriu mund ta ketë harruar këtë hadith e kjo nuk e dëmton atë pasi çdo njeri mund të harrojë.

Hakimi ka thënë: Eshtë vërtetuar transmetimi i këtij hadithi nga gratë e Profetit (s.a.u.s.): Aishja, Ummu Selemeh dhe Zejnebja pastaj ka përmendur 30 hadithe .

Ibn Mundhiri ka thënë: Nuk di asnjë mendim të kundërt nga sahabët në lidhje me këtë çështje.

6- Martesa ka qëllime të shumëllojshme dhe në shumë raste gruaja nuk është e aftë të bëjë zgjedhjen e duhur pasi ajo i nënshtrohet ndjenjave dhe jo logjikës. Në këtë rast ajo nuk mund t’i realizojë qëllimet e martesës dhe për këtë është ndaluar që ajo vetë të lidhë aktin e martesës dhe kjo e drejtë i është dhënë kujdestarit, në mënyrë që qëllimet e martesës të arrihen në formën më të plotë. Tirmidhiu ka thënë: Sipas hadithit të Profetit (s.a.u.s.):“Nuk ka martesë pa praninë e kujdestarit”, kanë vepruar shumë prej shokëve të tij dijetarë si: Omer Bin Khatabi, Ali Bin Ebu Talibi, Abdullah Bin Abbasi, Ebu Hurejra, Ibn Omeri, Ibn Mesu’di dhe Aishja (r.a.). Po kështu kanë vepruar edhe ndjekësit e shokëve të Profetit (s.a.u.s.) si: Said Bin Musejebi, Hasan Basriu, Shurejhu, Ibrahim Nekhaiu, Omer Bin Abdulazizi, etj. Të këtij mendimi janë edhe juristët islamë: Sufjan Theuriu, Evzaiu, Abdullah Bin Mubareku, Shafiu, Ibn Shubrumeh, Ahmedi, Is’haku, Ibn Hazmi, Ibn Ebu Lejla, Tabariu dhe Ebu Theuri.

Tabariu ka thënë: Tregimi i Hafsasë se martesa e saj pasi kishte mbetur e ve është bërë nën kujdestarinë e Omerit (r.a.) dhe jo prej saj, argumenton pavlefshmërinë e thëniës se: “Gruaja në moshë madhore dhe e lirë ka të drejtë të martojë veten e saj pa praninë e kujdestarit.”

Sikur ky mendim të ishte i saktë, atëherë Profeti (s.a.u.s.) do ta kishte lënë fejesën e Hafsasë në dorën e saj, dhe jo në dorën e babait të saj.[202]

Ndërsa Ebu Hanifja dhe Ebu Jusufi mendojnë se gruaja në moshë madhore dhe e aftë nga ana mendore ka të drejtë të martojë veten e saj, pa marrë parasysh nëse është e virgjër apo ka qenë e martuar më parë. Gjithsesi ata mendojnë se preferohet që ajo t’ia lërë në dorë aktin e martesës kujdestarit të saj sepse kjo e mbron dinjitetin e saj, duke marrë në konsideratë se akti i martesës nënshkruhet në praninë e disa burrave të huaj për të.

Kujdestari i saj i afërt nuk ka të drejtë ta kundërshtojë martesën që gruaja e ka bërë pa praninë e tij vetëm në rast se ajo martohet me një burrë që nuk është i nivelit të saj apo vlera e mehrit është më e vogël se vlera mesatare që marrin të afërmet e saj. Në qoftë se gruaja martohet me një burrë që nuk është i nivelit të saj pa pëlqimin e kujdestarit, Ebu Hanifja dhe Ebu Jusufi gjykojnë se martesa është e pavlefshme sepse jo çdo kujdestar është mbrojtës i mirë, dhe jo çdo gjykatës është i drejtë. Ata kanë gjykuar se martesa është e pavlefshme me qëllim eleminimin e armiqësisë, sipas këtij mendimi jepet edhe fetvaja në medhhebin Hanefij. Në një transmetim tjetër thuhet se kujdestari ka të drejtë të kundërshtojë dhe të kërkojë ndarjen e çiftit nga gjykatësi me qëllim mbrojtjen e dinjitetit të tij.

Gjithsesi, në qoftë se gruaja është shtatzënë në mënyrë të dukshme ose ka lindur një fëmijë, kujdestari nuk ka të drejtë të kërkojë ndarjen e bashkëshortëve. Ky ndalim ka për qëllim mbrojtjen e fëmijës së lindur apo të atij që është në barkun e nënës. Në qoftë se gruaja martohet me një burrë të nivelit të saj pa lejen e kujdestarit dhe me një vlerë mehri më të vogël se mesatarja, atëherë akti është i vlefshëm nëse burri është dakord për vlerën e mehrit. Nëse jo, kjo çështje i kalon gjykatësit për ta prishur. Në qoftë se gruaja nuk ka kujdestar të afërt ose nuk ka asnjë kujdestar,apo ka një kujdestar , që nuk është prej trashëguesve të saj, atëherë askush nuk ka të drejtë ta kundërshtojë martesën e saj pa marrë parasysh nëse është martuar me një burrë të nivelit të saj apo jo, me vlerë mehri mesatare apo më të vogël. Në këtë rast gruaja ka liri të plotë veprimi sepse kjo është një çështje personale e saj dhe e askujt tjetër. Askujt nuk i cënohet dinjiteti nga martesa e saj me një burrë që nuk është i nivelit të saj.

Juristët, shumica e tyre janë bazuar mbi këto argumente për të mbështetur mendimin e tyre:

1- Allahu i Madhëruar thotë:

فَإِنْ طَلَّقَهَا فَلا تَحِلُّ لَهُ مِنْ بَعْدُ حَتَّى تَنكِحَ زَوْجًا غَيْرَهُ

“Dhe në qoftë se burri e divorcon gruan (për herë të tretë), pas atij divorci ajo nuk është e lejuar për të derisa të martohet me një burrë tjetër.”[203]

2- Allahu i Lartësuar thotë:

وَإِذَا طَلَّقْتُمْ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلا تَعْضُلُوهُنَّ أَنْ يَنكِحْنَ أَزْوَاجَهُنَّ

“Kur i divorconi gratë, dhe më pas ato e përmbushin afatin e tyre të pritjes, mos i pengoni që të martohen sërish me burrat e tyre.”[204]

Në këto dy ajete, Allahu (xh.sh.) e përmend martesën si një veprim që kryhet nga gratë, d.m.th. gruaja është kryefjala e fjalisë.

3- Përderisa gruaja ka të drejtë të kryejë aktin e shitblerjes dhe aktet e tjera, atëherë ajo ka të drejtë të kryejë edhe aktin e martesës, sepse të gjitha aktet janë të barabarta. Edhe pse kujdestari i gruas ka të drejta në aktin e martesës, ai nuk mund ta anullojë atë përveç rastit kur gruaja martohet me një burrë që nuk është i nivelit të saj. Në këtë rast gruaja e ka keqpërdorur të drejtën e saj dhe kjo martesë cënon dinjitetin e kujdestarit.

Në lidhje me hadithet që kushtëzojnë kujdestarinë në martesë, Hanefijtë kanë thënë se ato janë për gratë të cilat nuk kanë mangësi në aftësinë e tyre si p.sh. vajza e vogël në moshë, e çmendura etj. Në fakt, përdorimi i rregullit të përgjithshëm për të klasifikuar disa individë të veçantë duke përdorur analogjinë është i njohur tek shumë dijetarë të bazave të jurisprudencës islame.

Domosdoshmëria e marrjes së mendimit të gruas para martesës

Pavarsisht se dijetarët kanë mendime të ndryshme në lidhje me kujdestarinë e gruas, ata janë të gjithë dakord se kujdestari është i obliguar të marrë mendimin dhe pëlqimin e gruas para martesës. Martesa ka për qëllim vazhdimësinë e jetës bashkëshortore në mes burrit dhe gruas. Nuk është e mundur që të vazhdojë dashuria dhe intimiteti ndërmjet bashkëshortëve nëse gruaja nuk e pëlqen këtë martesë. Bazuar mbi këtë, Islami e ka ndaluar detyrimin e gruas (e virgjër qoftë apo e martuar më parë) që të martohet me një burrë të cilin ajo nuk e pëlqen . Akti i martesës i cili kryhet nga kujdestari pa marrë pëlqimin e gruas konsiderohet i pavlefshëm, dhe gruaja ka të drejtë të kërkojë prishjen e kësaj martese. Për këtë, dijetarët bazohen në argumentet e mëposhtme:

Ibn Abbasi tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Gruaja që ka qënë e martuar më parë ka më shumë të drejta ndaj vetes së saj sesa kujdestari i saj[205], ndërsa vajzës së virgjër i merret pëlqimi para martesës. Heshtja tregon miratimin e saj.”[206] Transmetuar nga grupi përveç Bukhariut. Sipas transmetimit të Ahmedit, Muslimit, Ebu Daudit dhe Nesaiut “Vajzës së virgjër ia merr mendimin babai i saj.”

Ebu Hurejre (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Nuk mund të martohet gruaja e ve pa miratimin e saj dhe as vajza e virgjër pa pëlqimin e saj.” Profetin (s.a.u.s.) e pyetën: “Si mund ta dimë pëlqimin e saj?” Profeti (s.a.u.s.) u përgjigj: “Nga heshtja e saj.”[207]

Hesna Bint Khadam tregon se babai i saj e kishte martuar atë kur ajo kishte qenë e ve pa miratimin e saj. Ajo shkoi tek Profeti (s.a.u.s.) dhe ai e prishi kurorën e saj.”[208] Nxjerrë nga grupi përveç Muslimit.

Ibn Abbasi tregon se një vajzë e virgjër shkoi tek Profeti (s.a.u.s.) dhe i tregoi atij se babai i saj e kishte martuar atë pa pëlqimin e saj. Profeti (s.a.u.s.) i dha asaj të drejtën e zgjedhjes për ta prishur ose jo kurorën.”[209] Transmetuar nga Ahmedi, Ebu Daudi, Ibn Maxheh dhe Darkutniu.

Abdullah Bin Burejdeh tregon nga i ati se një vajzë e re ka shkuar tek Profeti (s.a.u.s.) dhe i ka thënë: “Babai im më ka martuar me djalin e vëllait të tij për të dalë nga pozita e tij e ulët nëpërmjet kësaj martese.” Profeti (s.a.u.s.) e la të lirë të vepronte si të dëshironte. Ajo tha: “Unë e pranoj vendimin e babait tim por kisha dëshirë t’ju tregoja grave se baballarët e tyre nuk kanë të drejtë t’i martojnë ato pa pëlqimin e tyre.”[210] Transmetuar nga Ibn Maxheh, i cili e konsideron hadithin të saktë.

Martesa e vajzës së vogël në moshë

Çfarë thamë më sipër vlen për gruan në moshë madhore. Përsa i përket vajzës së vogël në moshë, dijetarët mendojnë se babai dhe gjyshi i saj kanë të drejtë ta martojnë atë pa e marrë mendimin ose pëlqimin e saj sepse ajo në këtë moshë nuk jep dot mendim(të pjekur). Babai dhe gjyshi i saj i kushtojnë rëndësi mbrojtjes së të drejtave të saj. Ebu Bekri (r.a.) e ka martuar vajzën e tij të vogël Aishen (r.a.) me Profetin (s.a.u.s.) pa marrë pëlqimin e saj. Ai e ka bërë këtë sepse kur vajza është në moshë të vogël, mendimi i saj nuk merret në konsideratë. Kur vajza të arrijë moshën madhore, ajo nuk ka të drejtë zgjedhjeje për prishjen e martesës.

Shafijtë e shikojnë të pëlqyer që babai apo gjyshi mos ta martojnë vajzën e vogël derisa ajo të arrijë moshën madhore e të kërkojë pëlqimin (miratimin) e saj me qëllim që ajo të mos bjerë viktimë e një martese të cilën ajo se pëlqen. Ndërsa shumica e dijetarëve mendojnë se nuk lejohet që vajzën e vogël në moshë ta martojë dikush tjetër përveç babait ose gjyshit të saj. Nëse dikush tjetër e bën këtë, martesa konsiderohet e pavlefshme. Ebu Hanifja, Euzaiu dhe një grup prej dijetarëve më të hershëm mendojnë se lejohet që çdo kujdestar ta martojë atë dhe martesa konsiderohet e saktë, me kusht që kur të arrijë moshën madhore, vajzës t’i jepet e drejta e zgjedhjes për ta prishur ose jo martesën. Ky është mendimi më i saktë pasi është transmetuar se Profeti (s.a.u.s.) e ka martuar Umameh Bint Hamza në moshë të vogël dhe i ka dhënë asaj të drejtën e zgjedhjes kur ka arritur moshën madhore.

Profeti (s.a.u.s.) ka qënë kujdestari i saj në martesë me cilësinë e të afërmit të saj dhe jo me cilësinë e të Dërguarit të Allahut (xh.sh.). Nëse do ta kishte martuar atë më cilësinë e të Dërguarit të Allahut (xh.sh.), nuk do t’i kishte dhënë asaj të drejtën e zgjedhjes për të prishur martesën kur të rritet, duke u bazuar në fjalën e Allahut të Madhëruar:

وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمْ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ

“Kur Allahu ose i Dërguari i Tij kanë vendosur për një çështje, nuk i lejohet asnjë besimtari dhe besimtareje që të bëjnë ndonjë zgjidhje tjetër nga ana e tyre për atë çështje.”[211]

Ky është edhe mendimi i shokëve të Profetit (s.a.u.s.): Omerit, Aliut, Abdullah Bin Mesu’dit, Ibn Omerit dhe Ebu Hurejres (r.a.).

Kujdestaria e detyruar

Kujdestaria e detyruar bëhet për atë person i cili nuk ka aftësi për të vepruar si p.sh. ai që ka të meta mendore apo nuk ka arritur moshën e pjekurisë. E njëjta gjë vlen edhe për personin i cili ka aftësi të kufizuara. Kujdestari e detyruar do të thotë që kujdestari ka të drejtë të martojë atë që është nën kujdestarinë e tij pa ia marrë mendimin ose pëlqimin. Akti i martesës obligohet të zbatohet pa marrë parasysh mendimin e personit që është nën kujdestari. Feja islame e ka bërë këtë lloj kujdestarie të detyruar me qëllim mbrojtjen e interesave të personit që është nën kujdestari sepse ai nuk ka aftësi për të vepruar, ose ka aftësi të kufizuar. Si i tillë, ai nuk mund t’i mbrojë interesat e tij. Një person me të meta mendore nuk është në gjëndje të dallojë çfarë është në interesin e tij gjatë nënshkrimit të një akti. Veprimet e një personi me të meta mendore ose në moshë të vogël nuk mund të merren për bazë pasi ato janë kryer nga një person i cili nuk ka aftësi për të vepruar. Për këtë obligohet kujdestari i tij që të veprojë. Në qoftë se personi i cili nuk ka aftësi për të vepruar nënshkruan aktin e martesës, atëherë ky akt konsiderohet i pavlefshëm sepse shprehjet dhe veprimet e tij gjatë aktit të martesës nuk mund të merren për bazë për shkak të paaftësisë së tij për ta dalluar të mirën nga e keqja . Akti i martesës i nënshkruar prej një personi me aftësi të kufizuar konsiderohet i vlefshëm kur plotësohen kushtet e domosdoshme për vlefshmërinë e martesës, por zbatimi i tij varet nga lejimi i kujdestarit, d.m.th. kujdestari ka të drejtë ta lejojë atë ose ta anullojë atë.

Hanefijtë mendojnë se kujdestaria e detyruar obligohet për atë që ka afërsi gjaku me personat që nuk e kanë arritur moshën madhore ose nuk janë të shëndoshë nga ana mendore. Ndërsa shkollat e tjera juridike nuk i kanë klasifikuar në të njëjtën kategori personat që nuk e kanë arritur moshën madhore me personat që nuk janë të shëndoshë nga ana mendore. Dijetarët e këtyre shkollave juridike kanë rënë dakord se kujdestaria e detyruar obligohet për personat që nuk janë të shëndoshë nga ana mendore dhe kujdestar në këto raste mund të jenë babai, gjyshi ose një person të cilit i është lënë me testament kjo kujdestari dhe gjykatësi. Por ata kanë mendime të ndryshme në lidhje me kujdestarinë për personin i cili nuk e ka arritur moshën madhore. Imam Maliku dhe Ahmedi mendojnë se kujdestaria në këtë rast i takon vetëm babait ose personit që ai ka lënë me testament. Ndërsa Shafiu mendon se kujdestaria i takon babait dhe gjyshit.

Kush konsiderohet kujdestar

Shumica e dijetarëve islamë, prej tyre edhe Maliku, Theuriu, Lejthi dhe Shafiu, mendojnë se kujdestarë në martesë konsiderohen vetëm të afërmit e gjakut nga ana e babait. Kështu që dajat, vëllezërit nga nëna ose ndonjë i afërm tjetër nga nëna nuk ka të drejtë të jetë kujdestar në martesë.

Shafiu ka thënë: “Martesa e një gruaje konsiderohet e vlefshme vetëm me shprehjen e kujdestarit të saj të afërm nga gjaku. Në qoftë se ajo nuk ka kujdestar të afërm nga gjaku, atëherë martesa bëhet me shprehjen e një kujdestari më të largët. Në qoftë se edhe ai nuk gjendet, atëherë gjykatësi konsiderohet kujdestar i saj.”

Sipas Shafiut, renditja e kujdestarëve duhet të jetë në këtë mënyrë: babai, gjyshi nga babai, vëllai nga babai dhe nëna, vëllai nga babai, djali i vëllait nga të dy prindërit, djali i vëllait nga babai, xhaxhai, djali i xhaxhait dhe pastaj gjykatësi. Askush nuk ka të drejtë të jetë kujdestar kur para tij ndodhet dikush tjetër në renditje sepse ajo është një e drejtë që i takon për shkak të afërsisë nga gjaku duke i përngjasuar kështu trashëgimisë. Në qoftë se ndonjëri e marton dikë kur gjendet dikush para tij në renditje, atëherë kjo martesë konsiderohet e pavlefshme.

Sipas Shafiut, nëse gruaja e marton veten e saj me ose pa lejen e kujdestarit, martesa e saj konsiderohet e pavlefshme dhe nuk varet nga leja e kujdestarit.

Ndërsa Ebu Hanifja mendon se të drejtën e kujdestarisë në martesë e kanë edhe të afërmit e tjerë përveç të afërmëve nga ana e babait.

Autori i librit “Err-Rreuda En-Nedije” e ka analizuar këtë çështje duke thënë: “Kujdestarë konsiderohen të afërmit e gruas duke i dhënë prioritet më të afëmëve. Të afërm konsiderohen të gjithë ata të cilët ofendohen në qoftë se gruaja martohet me një burrë që nuk është i të njëjtit nivel me të.”

Ky kuptim i të afërmëve nuk përfshin vetëm lidhjet e gjakut nga ana e babait por edhe ato nga nëna, si p.sh. vëllai nga nëna apo djali i vajzës. Mund të ndodhë që të afërmit nga nëna të ofendohen më shumë se të afërmit nga babai kur gruaja martohet me një burrë që nuk është i të njëjtit nivel me të. Kështu që nuk e shohim të arsyeshme që të konsiderohen kujdestarë vetëm të afërmit nga babai ose ata që kanë të drejtë në trashëgimi. Kush pretendon të kundërtën duhet që të sjellë argumentet që e mbështesin mendimin e tij që kuptimi i kujdestarisë në martesë nga ana fetare apo gjuhësore të jetë i tillë.

Autori i librit “Err-Rreuda En-Nedije” vazhdon dhe thotë: “Nuk ka dyshim se disa të afërm kanë më shumë prioritet se disa të tjerë për të qënë kujdestarë. Por ky prioritet nuk përcaktohet nga e drejta për të përfituar nga trashëgimia,që të konsiderohet me të, por përcaktohet nga fakti se kush ofendohet më shumë kur gruaja martohet me një burrë që nuk është i të njëjtit nivel me të. Kjo vërteton se kujdestaria nuk u takon vetëm të afërmëve nga ana e babait por edhe të tjerëve. Sigurisht që të afërmit rënditen duke u dhënë prioritet atyre që kanë lidhje më të afërt, duke filluar me baballarët dhe djemtë për të vazhduar me vëllezërit nga të dy prindërit, vëllezërit nga babai, vëllezërit nga nëna, djemtë e djemve ose të vajzave, djemtë e vëllezërve dhe të motrave, xhaxhallarët, dajat, etj. Kush pretendon se kjo e drejtë u takon disave dhe u hiqet disa të tjerëve duhet të sjellë argument për këtë. Në qoftë se ai nuk ka argument por vetëm disa thënie të dijetarëve para tij, atëherë ne nuk mund ta marrim këtë në konsideratë.”[212]

Lejimi i martesës së kujdestarit me gruan që ai ka nën kujdestari

Lejohet që një burrë të martojë veten e tij me një grua të cilën ai e ka nën kujdestari pa pasur nevojë për ndonjë kujdestar tjetër dhe me kusht që gruaja të jetë dakord për këtë. Said Bin Khalidi transmeton se Ummu Hakim Bint Karidhi i ka thënë Abdurrahman Bin Aufit: “Disa burra kanë kërkuar të martohen me mua. Zgjidh kë të dëshirosh që të martohem me të.” Abdurrahmani i ka thënë: “A po e lë këtë çështje në dorën time?” Ajo iu përgjigj: “Po” Ai i tha: “Unë do të martohem me ty.”[213]

Maliku ka thënë: “Nëse një grua e cila ka qënë e martuar më përpara i thotë kujdestarit të saj: “Më marto mua me kë të dëshirosh”, dhe ai martohet vetë me të ose i zgjedh asaj një burrë tjetër, atëherë kjo martesë është e vlefshme edhe në qoftë se gruaja nuk e di cilin burrë i ka zgjedhur.”

Të këtij mendimi janë edhe Hanefijtë, Lejthi, Theuriu dhe Euzaiu. Ndërsa Shafiu dhe Daudi mendojnë se ata duhet t’i martojë gjykatësi ose ndonjë kujdestar tjetër qoftë edhe më i largët sepse kujdestaria është kusht i domosdoshëm për aktin e martesës. Për këtë arsye nuk lejohet që burri i cili martohet të jetë në të njëjtën kohë edhe kujdestar pasi është i njëjtë me rastin kur shitësi i shet vetes së tij. Ibn Hazmi e ka analizuar mendimin e Shafiut dhe Daudit duke thënë: “Përsa i përket thënies së tyre se nuk lejohet që burri i cili martohet të jetë në të njëjtën kohë edhe kujdestar , u themi se pikërisht kjo është çështja për të cilën po debatojmë dhe ne themi se lejohet që burri i cili martohet të jetë në të njëjtë kohë edhe kujdestar. Pretendimi i ngritur nga ata është njësoj si pretendimi i ngritur nga ne . Ndërsa përsa i përket thënies së tyre se : kjo është njësoj me rastin kur shitësi i shet vetes së tij , (veprim i cili nuk lejohet sipas tyre ) themi se kështu siç e kanë përmendur ata, kjo fjali nuk është e saktë, përkundrazi ky veprim (t’i shesësh vetes) lejohet në rastin kur dikush e autorizon dikë për të shitur diçka dhe ai ta blejë vetë atë nëse nuk e privilegjon veten e tij.”

Ibn Hazmi e ka argumentuar mendimin e tij duke u mbështetur në hadithin e Enesit të cilin e ka transmetuar Bukhariu. Enesi ka thënë: “Profeti (s.a.u.s.) i ka dhuruar lirinë Safijes dhe pastaj është martuar me të duke e konsideruar lirimin e saj si mehër dhe në darkën e dasmës ka shtruar hurma me gjalpë.”[214]

Ky hadith tregon se Profeti (s.a.u.s.) është martuar me gruan e cila ka qënë nën kujdestarinë e tij pa praninë e ndonjë kujdestari tjetër. Këtë e mbështet edhe ajeti kuranor i cili thotë:

“Dhe martoni të pamartuarat (të pamartuarit) tuaj, si edhe robërit e robëreshat tuaja që janë të ndershëm e të ndershme. Nëse janë të varfër, Allahu i begaton nga mirësitë e Tij. Allahu është bujar i madh dhe i gjithëdijshëm.”[215]

Ai i cili martohet me një grua të pamartuar me pëlqimin e saj ka zbatuar urdhërin e Allahut (xh.sh.) i cili nuk e ka penguar që kujdestari të martohet vetë me gruan që ai ka nën kujdestari. Përkundrazi kjo vlen të merret si obligim.

Mungesa e kujdestarit

Në qoftë se një i afërm që i plotëson kushtet e kujdestarisë është prezent, atëherë një person më i largët se ai nuk ka të drejtë të jetë kujdestar. Kështu, në qoftë se babai është prezent, atëherë vëllai, xhaxhai, ose dikush tjetër nuk ka të drejtë të jetë kujdestar. Në qoftë se ndonjëri nga këta persona e marton një vajzë e cila nuk e ka arritur moshën madhore, apo dikë që ka të njëjtin gjykim(status) me të pa lejen e babait ose autorizimin e tij, atëherë kjo martesë varet nga miratimi i babait. Në qoftë se personi më i afërt i vajzës nuk është prezent dhe i fejuari i cili është i të njëjtit nivel me vajzën nuk mund të presë që të marrë miratimin e tij, atëherë kujdestaria i kalon personit i cili vjen direkt pas tij në renditje në mënyrë që mos të (preket) cënohet interesi. Pas kthimit, kujdestari i parë nuk ka të drejtë që ta kundërshtojë martesën të cilën e ka bërë kujdestari që vjen pas tij sepse mosprezenca e tij konsiderohet e njëjtë me mosegzistencën e tij. Të drejtat e tij i kalojnë kujdestarit që vjen pas tij në renditje. Ky është mendimi i shkollës juridike hanefije.

Ndërsa Shafiu mendon se martesa është e pavlefshme në rastin kur një burrë martohet me një grua në praninë e një kujdestari të largët kur gjëndet një kujdestar më i afërt. Në qoftë se kujdestari më i afërt nuk është prezent, atëherë kujdestari që vjen pas tij në renditje nuk ka të drejtë të zërë vendin e tij. Në këtë rast e drejta e kujdestarisë i kalon gjykatësit. Autori i “Bidajetul Muxhtehid” ka thënë:“Mendimet e Malikut janë të ndryshme në këtë çështje.” Në një rast ai ka thënë se akti i martesës prishet kur bëhet nga kujdestari i largët përderisa gjëndet kujdestari më i afërt. Në një rast tjetër ai ka thënë se kjo lejohet. Sipas një mendimi të tretë ai ka thënë se kujdestari më i afërt ka të drejtë ta miratojë ose anullojë aktin e martesës së kryer nga një kujdestar i largët. Thotë (autori i : “Bidajetul- Muxhtehid”: “Këto mendime të ndryshme janë për rastet e tjera ndërsa përsa i përket rastit kur dikush tjetër e marton një vajzë të virgjër kur babai i saj është prezent apo marton dikë që është nën kujdesin e një personi të cilit i është lënë me testament e drejta për martesën e saj, në këto dy raste imam Maliku ka vetëm një mendim se martesa në këto të dyja raste prishet .”

Imam Maliku pajtohet me mendimin e Ebu Hanifes se në rastin kur kujdestari më i afërt nuk është prezent, e drejta e kujdestarisë i kalon kujdestarit që vjen pas tij në renditje.

Kujdestari i afërt i burgosur konsiderohet njëlloj si kujdestari i largët

Ibn Kudame thotë në librin e tij “El Mugni”: “Në qoftë se kujdestari i afërt është i burgosur ose i kapur rob në një vend të afërt por nuk është e mundur që ai të kthehet, atëherë ai konsiderohet sikurse kujdestari i largët. Në këtë rast nuk merret në konsideratë distanca por pamundësia e ardhjes së tij për lidhjen e aktit. Në qoftë se nuk dihet nëse kujdestari i afërt është afër apo larg ose dihet se gjëndet në një vend të afërt por jo saktësisht se ku, atëherë ai konsiderohet sikurse kujdestari i largët.”

Akti i martesës i kryer nga dy kujdestarë

Në qoftë se martesa e një gruaje bëhet nga dy kujdestarë, atëherë dy aktet e martesës mund të jenë bërë njëkohësisht ose njëri prej tyre i paraprin tjetrit. Në qoftë se dy aktet e martesës janë bërë njëkohësisht, ata konsiderohen të pavlefshëm. Nëse aktet bëhen në kohë të ndryshme, atëherë vetëm akti i parë i martesës konsiderohet i vlefshëm pa marrë parasysh nëse burri i dytë ka kryer marrëdhënie intime me gruan apo jo. Në qoftë se burri i dytë kryen marrëdhënie me gruan duke e ditur që ajo është martuar më përpara me një burrë tjetër, atëherë ai konsiderohet se ka bërë prostitucion dhe meriton të dënohet për këtë. Nëse burri i dytë nuk ka dijeni për aktin e parë, ai nuk dënohet por obligohet që gruaja t’i kthehet burrit të parë. Semureh tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Nëse një grua martohet nga dy kujdestarë, atëherë ajo i takon burrit të parë.”[216]

Transmetuar nga Ahmedi dhe Autorët e Sunenit. Tirmidhiu e konsideron hadithin të saktë. Përgjithësimi i bërë në këtë hadith tregon se gruaja i takon burrit të parë pa marrë parasysh nëse burri i dytë ka kryer marrëdhënie intime me të apo jo.

Gruaja e cila nuk ka kujdestarë dhe nuk mund të shkojë tek gjykatësi

Kurtubiu ka thënë: “Në qoftë se gruaja nuk ka kujdestarë dhe gjëndet në një vend ku nuk ka gjykatës, atëherë e drejta e kujdestarisë për të i kalon njërit prej komshijve të saj të besueshëm. Në këtë rast komshiu i besuar konsiderohet kujdestari i saj sepse martesa duhet të kryhet në mënyrën më të mirë të mundshme edhe në këto rrethana.”[217]

Të njëjtin mendim ka shprehur edhe Maliku në lidhje me gruan që është në gjëndje të dobët. Sipas tij, gruaja e cila nuk ka kujdestarë dhe nuk mund të shkojë tek gjykatësi, kalon nën kujdestarinë e një personi që ajo i beson. Në përgjithësi muslimanët konsiderohen kujdestarët e saj.

Shafiu mendon se lejohet që gruaja e cila nuk ka kujdestarë të autorizojë një burrë për të kryer martesën e saj sepse personi i autorizuar mund të zëvendësojë gjykatësin.

Pengesa e kujdestarit për martesën e gruas që ai ka nën kujdestari

Juristët islamë kanë rënë dakord se kujdestari nuk ka të drejtë të pengojë gruan që ai ka nën kujdestari që të martohet me një burrë të nivelit të saj dhe me një vlerë mehri mesatare nëse gruaja e dëshiron këtë. Në qoftë se kujdestari e ndalon këtë martesë, gruaja ka të drejtë të kërkojë prej gjykatësit që ta martojë atë. Kujdestaria në këtë rast i kalon direkt gjykatësit dhe jo kujdestarit i cili vjen pas kujdestarit të parë në renditje. Pengesa e martesës konsiderohet padrejtësi dhe si rrjedhim i takon gjykatësit që ta shqyrtojë këtë çështje.

Në qoftë se kujdestari e pengon martesën për shkak të ndonjë arsyeje të pranueshme, si p.sh. dëshira e gruas për t’u martuar me një burrë që nuk është i nivelit të saj, ose me një vlerë mehri më të vogël se mesatarja, ose propozimi i një burri tjetër më të përshtatshëm se burri i parë, atëherë e drejta e kujdestarisë nuk i kalon askujt tjetër sepse kujdestari nuk konsiderohet pengues i martesës.

Makil Bin Jesari tregon se:“Kisha një motër për të cilën po më vinin propozime për martesë. Më erdhi një djalë i xhaxhait tim dhe pasi e kërkoi atë e martova me të. Më pas ai e divorcoi atë duke pasur të drejtën e kthimit të saj në periudhën e pritjes.” Pas kalimit të periudhës së pritjes burri kërkoi nga Makili që të martohet sërish me motrën e tij. Makili e refuzoi këtë duke thënë: “Betohem në Allahun (xh.sh.) se nuk do ta martoj atë kurrë më me ty.” Në këtë rast ka zbritur ajeti i mëposhtëm kuranor:

“Kur i divorconi gratë, dhe më pas ato e përmbushin afatin e tyre të pritjes, mos i pengoni që të martohen sërish me burrat e tyre.”[218]

Muakali ka thënë: “Pasi bëra shlyerjen e betimit e martova motrën time me të.”[219]

Martesa e vajzës jetime

Lejohet martesa e vajzës jetime nga ana e kujdestarit nëse ajo nuk e ka arritur moshën e pjekurisë. Pasi të arrijë moshën e pjekurisë, ajo ka të drejtë të zgjedhë vazhdimësinë ose prishjen e martesës. Ky është mendimi i Aishes (r.a.), Ahmedit dhe Ebu Hanifes.

Allahu i Madhëruar thotë në Kuran:

Aishja (r.a.) ka thënë: “Këtu bëhet fjalë për vajzën jetime që banon me kujdestarin e saj në të njëjtën shtëpi. Kujdestari mund të dëshirojë që të martohet me të pa i dhënë të drejtën e saj të pasurisë, por vetëm mehrin si çdo gruaje tjetër. Për këtë Allahu (xh.sh.) e ka ndaluar martesën me jetimet përveç rastit kur kujdestarët tregohen të drejtë dhe u japin atyre të drejtën e pasurisë.”[221]

Siç është transmetuar në katër Sunenet, Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Vajzës jetime i merret pëlqimi në martesë. Heshtja nënkupton pëlqimin e saj dhe nëse kundërshton, atëherë martesa nuk mund të kryhet.”[222]

Ndërsa Shafiu thotë: “Nuk lejohet martesa e vajzës jetime para se ajo të arrijë moshën e pjekurisë duke u bazuar në fjalën e Profetit (s.a.u.s.) “Vajzës jetime i merret pëlqimi në martesë”. Marrja e pëlqimit bëhet vetëm pasi vajza të ketë arritur moshën e pjekurisë sepse nuk ka ndonjë dobi nga marrja e pëlqimit të vajzës së vogël.

Plotësimi i aktit të martesës vetëm nga një person

Në qoftë se i njëjti person është kujdestar i burrit dhe i gruas njëkohësisht, atëherë i lejohet atij që të plotësojë i vetëm aktin e tyre të martesës p.sh. : gjyshit i lejohet të martojë djalin e vogël të djalit të tij me vajzën e vogël të djalit të tij. Njëlloj si për rastin kur i njëjti person është i autorizuar nga të dy palët.

Kujdestaria e gjykatësit

E drejta e kujdestarisë i kalon gjykatësit në këto dy raste:

Kur kujdestarët grinden në mes tyre.
Në qoftë se gruaja nuk ka kujdestar fare ose kujdestari i saj nuk është i pranishëm.

Nëse një burrë dëshiron të martohet me një grua në moshë madhore dhe ajo e pëlqen atë por ajo nuk ka asnjë kujdestar të pranishëm, atëherë gjykatësi ka të drejtë t’i martojë ata vetëm nëse gruaja dhe burri i cili dëshiron të martohet me të bien dakord që të presin derisa të kthehet kujdestari. Kjo është e drejtë e gruas edhe nëse pritja zgjat për shumë kohë. Nëse gruaja në moshë madhore nuk dëshiron të presë, atëherë nuk obligohet pritja e kujdestarit dhe gjykatësi ka të drejtë t’i martojë ata.

Aliu (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Tre gjëra nuk mund të shtyhen: falja e nemazit kur arrin koha e tij, varrosja e të vdekurit dhe martesa e një gruaje në moshë madhore kur gjen një burrë të përshtatshëm për të.”[223] Transmetuar nga Bejhakiu dhe disa të tjerë. Vargu i transmetimit të këtij hadithi është i dobët. Të gjitha hadithet e transmetuara në lidhje me këtë çështje janë të dobëta.

Autorizimi në martesë

Autorizimi është i lejuar në të gjitha llojet e kontratave në përghithësi pasi ai është i nevojshëm për njerëzit në marrëdhëniet mes tyre. Juristët islamë kanë rënë dakord se çdo akt që mund të bëhet nga një person lejohet që të plotësohet edhe nga një person i autorizuar prej tij. Kështu, lejohet autorizimi në këto kontrata: shitblerje, qeradhënie, qeramarrje, zgjidhjen e mosmarrëveshjeve martesë, divorc, etj dhe në kontrata të tjera ku pranohet zëvendësimi i një personi nga një tjetër.

Transmetohet se Profeti (s.a.u.s.) është autorizuar për plotësimin e akteve të martesës së disa shokëve të tij.

Ebu Daudi transmeton nga Ukbe Bin Amiri se Profeti (s.a.u.s.) i ka thënë një burri: “A je dakord që të martoj ty me këtë grua?” Ai i ka thënë se është dakord. Pastaj Profeti (s.a.u.s.) i ka thënë gruas: “A je dakord që të martoj ty me këtë burrë?” Ajo i ka thënë se është dakord. Profeti (s.a.u.s.) i martoi ata. Pasi fjeti me të ai nuk i përcaktoi asaj dhe as nuk i dha gjë. Burri kishte marrë pjesë në luftën e Hudejbijes dhe kishte një pjesë të pasurisë që i ishte dhënë nga plaçka e luftës së Hajberit. Në prag të vdekjes burri tha: “Profeti (s.a.u.s.) më ka martuar me këtë grua dhe unë nuk i kam dhënë asaj mehr. Ju jeni dëshmitarë se sot po i jap asaj për mehr shigjetën që e kam përdorur në luftën e Hajberit.” Gruaja e mori shigjetën dhe e shiti atë një qind mijë dirhem.”[224]

Ky hadith argumenton se lejohet autorizimi i të njëjtit person nga të dy palët.

Ummu Habibe tregon se ajo ka qënë ndër ata të cilët kishin emigruar në Abisini dhe mbreti i Abisinisë, Nexhashiu e martoi atë me Profetin (s.a.u.s.) kur ajo ishte atje.”[225] Transmetuar nga Ebu Daudi. Në të vërtetë lidhjen e aktit të martesës e bëri Amr ibn Umeje Ed-Damerij i cili ishte autorizuar nga i dërguari i Allahut ndërsa Nexhashiu i dha asaj mehrin prandaj është përmendur (konsideruar ) si personi që ka lidhur këtë martesë.

Kush lejohet të autorizohet dhe kush jo

Lejohet autorizimi i një burri në moshë madhore, i shëndoshë nga ana mendore dhe i lirë pasi kështu ai ka aftësi të plotë për të vepruar[226]. Një person me aftësi të plotë për të vepruar ka të drejtë të martojë vetë veten e tij dhe si i tillë, lejohet që të autorizohet për të martuar dikë tjetër. Nëse një person nuk ka aftësi për të vepruar ose ka aftësi të kufizuar, atëherë ai nuk mund të autorizohet për të martuar dikë. Duke u bazuar mbi këtë, nuk lejohet që të autorizohet i çmenduri, fëmija dhe robi pasi asnjëri prej tyre nuk ka të drejtë që të martojë veten e tij pa pëlqimin e kujdestarit.

Dijetarët islamë kanë mendime të ndryshme në lidhje me vlefshmërinë e autorizimit të një personi nga gruaja në moshë madhore dhe e shëndoshë nga ana mendore që ta martojë atë me një burrë. Ndryshimi i mendimeve të dijetarëve për këtë çështje është i njëjtë me ndryshimin e tyre në lidhje me vlefshmërinë e martesës që bëhet nga gruaja pa praninë e kujdestarit. Ebu Hanifja mendon se gruaja ka të drejtë të autorizojë dikë për ta martuar ashtu sikurse burri përderisa ajo ka të drejtë që të martojë veten e saj.

Ndërsa shumica e dijetarëve islamë janë të mendimit se kujdestari i saj ka të drejtë ta martojë atë pa marrë autorizimin e saj por me kusht që kujdestari të marrë mendimin e saj siç e kemi sqaruar më përpara. Disa nga juristët shafiijë i kanë veçuar babain dhe gjyshin nga kujdestarët e tjerë duke thënë se babai dhe gjyshi nuk është e nevojshme që të autorizohen ndërsa të tjerët duhet të autorizohen.

Autorizimi i pakufizuar dhe i kufizuar

Lejohet që autorizimi të jetë i pakufizuar ose i kufizuar. Autorizimi i pakufizuar nënkupton që dikush të autorizojë një person për ta martuar atë pa e përcaktuar me cilën grua apo llojin dhe vlerën e mehrit.

Autorizimi i kufizuar nënkupton që dikush të autorizojë një person për ta martuar atë me një grua të caktuar ose me një grua që rrjedh nga një familje e caktuar apo me një vlerë mehri të përcaktuar.

Në lidhje me statusin juridik të autorizimit të pakufizuar, Ebu Hanifja mendon se personi i autorizuar nuk kufizohet nga ndonjë kusht. Sipas tij, nëse personi i autorizuar e marton burrin me një grua me të meta, jo të nivelit të tij, ose me një vlerë mehri më të lartë se mesatarja, kjo lejohet[227]. Në këtë rast martesa është e vlefshme dhe obligohet zbatimi i saj sepse moskufizimi i autorizimit e përfshin këtë.

Ndërsa Ebu Jusufi dhe Muhamedi mendojnë se autorizimi duhet të kushtëzohet nga këto tre kushte: gruaja të jetë e shëndoshë nga ana fizike, e të njëjtit nivel me burrin dhe vlera e mehrit të mos e kalojë mehrin mesatar. Megjithatë, ata mendojnë se lejohet kalimi i vlerës mesatare të mehrit me një sasi të pranuar dhe të praktikuar nga njerëzit. Ata e argumentojnë mendimin e tyre duke thënë se një person e autorizon dikë tjetër në martesë për ta ndihmuar atë që të përzgjedhë bashkëshorten e përshtatshme. Moskufizimi i autorizimit nuk do të thotë që personi i autorizuar ta martojë atë me një grua çfarëdo. Autorizimi nënkupton përzgjedhjen e një gruaje të përshtatshme për të dhe me një vlerë mehri të pranueshme. Kjo gjë duhet të merret në konsideratë pasi kushtet e nënkuptuara nga zakoni i njerëzve janë njëlloj si kushtet e përmendura.

Ky është mendimi më i saktë i cili duhet të merret për bazë.

Përsa i përket statusit të autorizimit të kufizuar, mund të themi se nuk lejohet shkelja e kushteve të vendosura përveç nëse kjo bëhet për diçka më të mirë si p.sh. kur personi i autorizuar i zgjedh burrit një grua më të bukur dhe më të mirë se gruaja e përcaktuar në autorizim, ose me një vlerë mehri më të vogël se vlera e mehrit e përcaktuar në autorizim. Në qoftë se kushtet e vendosura shkelen në disfavor të burrit që martohet, atëherë akti i martesës është i vlefshëm por nuk obligohet zbatimi i tij nga ana e burrit. Nëse burri dëshiron, ai mund ta zbatojë atë dhe nëse jo, ai ka të drejtë ta prishë aktin e martesës. Hanefijtë mendojnë se kur gruaja autorizon dikë për ta martuar atë, ky autorizim mund të jetë për ta martuar atë me një burrë të caktuar ose një burrë të pacaktuar. Nëse gruaja e autorizon dikë për ta martuar atë me një burrë të caktuar, atëherë akti i martesës nuk zbatohet pa miratimin e gruas nëse janë shkelur kushtet e vendosura si në lidhje me bashkëshortin, ashtu edhe në lidhje me mehrin. Nëse gruaja e autorizon dikë për ta martuar atë me një burrë të pacaktuar duke i thënë: “Të autorizoj ty për të më martuar mua me një burrë” dhe pastaj personi i autorizuar e marton gruan me veten e tij, me babain ose djalin e tij, atëherë zbatimi i aktit të martesës varet nga aprovimi i gruas për shkak të dyshimit që lind në këtë rast. Nëse personi i autorizuar e marton gruan me dikë tjetër që është i të njëjtit nivel me gruan dhe vlera e mehrit është mesatare, atëherë akti i martesës obligohet të zbatohet dhe gruaja apo kujdestari i saj nuk kanë të drejtë ta prishin aktin e martesës.

Nëse burri është i të njëjtit nivel me gruan por vlera e mehrit është më e vogël se mesatarja në masë të konsiderueshme, atëherë akti i martesës nuk zbatohet dhe varet nga miratimi i gruas dhe i kujdestarit të saj sepse secili prej tyre e ka këtë të drejtë. Në rast se burri i përzgjedhur nuk është i të njëjtit nivel me gruan, martesa konsiderohet e pavlefshme pa marrë parasysh nëse vlera e mehrit është më e vogël se mesatarja, sa mesatarja apo më e madhe. Në këtë rast zbatimi i martesës nuk varet nga aprovimi i gruas apo i kujdestarit të saj sepse martesa është e pavlefshme.

Personi i autorizuar në martesë është ndërmjetës dhe shprehës i atij që e ka autorizuar

Autorizimi në martesë ndryshon nga autorizimet në kontratat e tjera. Personi i autorizuar në martesë nuk është gjë tjetër veçse ndërmjetës dhe shprehës i atij që e ka autorizuar. Ai nuk ka të drejta në aktin e martesës, nuk i kërkohet vlera e mehrit[228] dhe nuk është përgjegjës që ta urdhërojë gruan t’i bindet burrit të saj. Ai gjithashtu nuk ka të drejtë ta marrë mehrin në emër të gruas përveç nëse ajo e lejon për ta bërë këtë. Në këtë rast lejimi i gruas konsiderohet autorizim për marrjen e mehrit dhe ndryshon nga autorizimi në martesë i cili përfundon me plotësimin e aktit të martesës.

Ngjashmëria në martesë

Përkufizimi i saj: Ngjashmëria, barazia ose përputhshmëria në martesë nënkupton që burri duhet të jetë i përshtatshëm për gruan e tij dhe i të njëjtit nivel me të si nga ana e pozitës shoqërore ashtu edhe në aspektin moral dhe material. Nuk ka dyshim se kur pozita e burrit është e ngjashme me pozitën e gruas, atëherë edhe jeta bashkëshortore do të jetë më e suksesshme dhe do të evitohen shkaqet e dështimit të martesës.

Statusi i saj ligjor

Lind pyetja: Cili është statusi ligjor i ngjashmërisë në martesë? A duhet të merret në konsideratë ky aspekt në martesë?

Ibn Hazmi mendon se ngjashmëria në mes bashkëshortëve nuk duhet të merret në konsideratë. Ai e argumenton këtë duke thënë: “Çdo musliman përderisa nuk është imoral ka të drejtë të martohet me çdo muslimane përderisa nuk është imorale. Besimtarët muslimanë janë të gjithë vëllezër dhe nuk ndalohet që djali i një gruaje zezake që rrjedh nga një familje e panjohur të martohet me vajzën e prijësit të besimtarëve që rrjedh nga familja e Profetit (s.a.u.s.). Muslimani i shthurur por që nuk është imoral është i përshtatshëm për muslimanen e shthurur që nuk është imorale.”

Ibn Hazmi bazohet mbi këto ajete kuranore për të mbështetur mendimin e tij:

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ

“Me të vërtetë besimtarët janë vëllezër.”[229]

Gjithashtu Allahu i Madhëruar thotë duke iu drejtuar gjithë muslimanëve:

فَانكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ

“Atëherë martohuni me ato gra që ju pëlqejnë.”[230]

Pasi Allahu (xh.sh.) i përmend gratë e ndaluara, Ai na drejtohet duke thënë:

وَأُحِلَّ لَكُمْ مَا وَرَاءَ ذَلِكُمْ

“U janë lejuar juve gratë e tjera përveç këtyre (që u përmendën).”[231]

Është transmetuar se Profeti (s.a.u.s.) e ka martuar Zejneben (nënën e besimtarëve) me shërbëtorin e tij Zejdin si edhe Mikdadin me Dibaa Bint Zubejr Bin Abdul Muttalibin.”

Ibn Hazmi shton duke thënë: “Përsa i përket mendimit tonë në lidhje me martesën e të shthururit dhe të shthururës, ai i obligon edhe ata që kanë mendim të ndryshëm nga ne që të mos lejojnë martesën e një të shthururi me dikë tjetër përveç të shthururës si edhe martesën e të shthururës me dikë tjetër përveç të shthururit. Këtë gjë nuk e ka thënë asnjëri prej tyre.”

Allahu i Madhëruar thotë në Kuran:

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ

“Me të vërtetë besimtarët janë vëllezër.”[232]

وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ

“Besimtarët dhe besimtaret kujdesen për njëri-tjetrin.”[233]

Marrja në konsideratë e ngjashmërisë në aspektin e devotshmërisë dhe moralit

Një grup dijetarësh mendojnë se ngjashmëria në martesë duhet të merret në konsideratë në aspektin e devotshmërisë dhe moralit dhe jo në aspektin e prejardhjes, profesionit, pasurisë, etj. Kështu, lejohet që një burrë i devotshëm por që nuk është i famshëm të martohet me një grua që rrjedh nga një familje e njohur. Në të njëjtën mënyrë lejohet që një burrë i cili ka një profesion të rëndomtë të martohet me një grua që ka pozitë të lartë shoqërore, një burri që nuk rrjedh nga një familje fisnike të martohet me një grua fisnike dhe të famshme ose një burrë i varfër të martohet me një grua të pasur përderisa ai është i moralshëm. Në këto raste asnjëri nga kujdestarët e gruas nuk ka të drejtë ta kundërshtojë martesën dhe të kërkojë ndarjen e çiftit edhe në qoftë se burri nuk është i të njëjtit nivel me kujdestarin që ka kryer aktin e martesës përderisa kjo është bërë me pëlqimin e gruas.

Në qoftë se nuk plotësohet kushti i devotshmërisë tek burri, atëherë ai nuk është i përshtatshëm që të martohet me një grua të devotshme. Në këtë rast gruaja ka të drejtë të kërkojë prishjen e aktit të martesës nëse ajo nuk ka qënë e martuar më përpara dhe babai i saj e ka detyruar atë të martohet me një burrë të shthurur.

Në librin “Bidajetul Muxhtehid” thuhet: “Juristët e shkollës Malikije janë dakord se gruaja e cila nuk ka qënë e martuar më përpara ka të drejtë të mos e pranojë martesën kur babai i saj e marton atë me një burrë që përdor alkool ose me një të shthurur në përgjithësi. Në këtë rast gjykatësi vendos për këtë çështjë duke i ndarë bashkëshortët. E njëjta gjë vlen edhe për rastin kur gruaja e cila nuk ka qënë e martuar më përpara martohet nga babai i saj me një burrë që e ka fituar pasurinë e tij në mënyrë të ndaluar ose me një burrë që e ka shprehi të betohet se do të ndahet (divorcohet).” Dijetarët e kësaj shkolle juridike e kanë mbështetur mendimin e tyre mbi argumentet e mëposhtme:

Allahu i Madhëruar thotë në Kuran:

يَاأَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمٌْ

“O ju njerëz, vërtet Ne ju krijuam juve prej një mashkulli dhe një femre, ju bëmë popuj e fise që të njiheni me njëri tjetrin. Me të vërtetë më i miri nga ju tek Allahu është ai që më tepër e ka frikë Atë.”[234]

Ky ajet kuranor tregon se njerëzit janë të barabartë në aspektin e krijimit dhe të vlerave njerzore. Askush nuk është më i lartë se të tjerët përveç në aspektin e devotshmërisë ndaj Allahut (xh.sh.) dhe në kryerjen e obligimeve dhe detyrave ndaj Allahut (xh.sh.) dhe ndaj njerëzve.

2- Tirmidhiu transmeton nga Ebu Hatim El Muzeni sipas një vargu të mirë transmetimi se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Nëse dikush që ka besim dhe moral propozon të martohet me vajzën tuaj, martojeni atë. Nëse nuk e bëni këtë do të përhapet shthurja dhe degjenerimi në tokë.” Shokët e Profetit (s.a.u.s.) i thanë: “O i Dërguari i Allahut, po nëse është kështu apo ashtu?” Profeti (s.a.u.s.) e përsëriti tre herë thënien: “Nëse dikush që ka besim dhe moral propozon të martohet me vajzën tuaj, martojeni atë.”[235]

Me anë të këtij hadithi Profeti (s.a.u.s.) u drejtohet kujdestarëve që t’i martojnë vajzat që ata kanë nën kujdestari me burra të cilët kanë besim, ndershmëri dhe moral. Nëse ata nuk e pranojnë burrin besimtar dhe të moralshëm por preferojnë një burrë tjetër që ka pozitë të lartë shoqërore, rrjedh nga një familje fisnike, është i famshëm ose i pasur, atëherë do të përhapet në tokë shthurja dhe degjenerimi që nuk ka fund.

3- Ebu Daudi transmeton nga Ebu Hurejra se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “O anëtarët e fisit Benu Bejada, martoni vajzat tuaja me Ebu Hindin dhe merrni për gra vajzat e tij.”[236] Ebu Hindi merrej me profesionin e nxjerrjes së gjakut me kupa (Hixhame).

Thotë autori i librit “Mealim Es-Sunen”:“Ky hadith është përdorur nga Maliku dhe ndjekësit e tij për të argumentuar se ngjashmëria në martesë merret në konsideratë vetëm në aspektin e besimit.” Tregohet se Ebu Hindi ka qënë shërbëtor tek fisi Benu Bejada dhe jo anëtar i fisit.

4- Profeti (s.a.u.s.) e ka kërkuar Zejneb Bint Xhahshin për Zejd Bin Harithen dhe ajo së bashku me vëllain e saj Abdullahun, e kanë kundërshtuar këtë me pretekstin e prejardhjes së tyre nga fisi Kurejsh. Zejnebi ka qënë vajza e Umejme Bint Abdul Muttalibit, hallës së Profetit (s.a.u.s.), ndërsa Zejdi ka qënë rob. Në lidhje me këtë ka zbritur ajeti kuranor:

وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمْ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالا مُبِينًا

“Kur Allahu ose i Dërguari i Tij kanë vendosur për një çështje, nuk i lejohet asnjë besimtari dhe besimtareje që të bëjnë ndonjë zgjidhje tjetër nga ana e tyre për atë çështje. Kush nuk i bindet Allahut dhe të Dërguarit të Tij është më të vërtetë i humbur.”[237]

Pas zbritjes së këtij ajeti vëllai i Zejnebit i ka thënë Profetit (s.a.u.s.): “Më urdhëro si të dëshirosh.” Më pas ai e martoi motrën e tij Zejnebin, me Zejdin.[238]

5- Ebu Hudhejfja e ka martuar Salimin me Hind Bint Velid Bin Utbe Bin Rebi’a. Salimi ka qënë shërbëtori i një gruaje nga Ensarët.[239]

6- Bilal Bin Rebahi është martuar me motrën e Abdurrahman Bin Aufit.

7- Kur Imam Aliu (r.a.) është pyetur rreth ngjashmërisë së bashkëshortëve, ai ka thënë: “Njerëzit janë të gjithë të barabartë përderisa kanë përqafuar Islamin dhe kanë besuar, pa marrë parasysh nëse janë arabë apo jo, anëtarë të fisit Kurejsh apo të fisit Hashimij.”

Ky është mendimi i shkollës juridike Malikije.

Shevkaniu ka thënë: “Është përcjellur nga Omeri, Ibn Mes’udi, Muhamed Ibn Sirini, Omer Ibn Abdul Azizi. Ibn El-Kajjimi gjithashtu e shikon këtë si mendimin më të saktë duke thënë : “Nga gjykimi i profetit (s.a.u.s) del se ngjashmëria (barazia)midis bashkëshortëve merret në konsideratë vetëm në aspektin e besimit, në origjinën dhe në gradën e tij. Nuk lejohet që gruaja muslimane të martohet me jomuslimanin dhe gruaja e ndershme të martohet me një imoral. Kurani dhe Tradita Profetike nuk përcaktojnë asnjë aspekt tjetër përveç besimit që të merret në konsideratë për ngjashmërinë në martesë. Ndalohet që gruaja besimtare të martohet me një burrë imoral, të ndyrë dhe nuk merren në konsideratë aspektet e tjera si: prejardhja fisnore, profesioni, pasuria etj. Lejohet martesa e një robi besimtar dhe të ndershëm me një grua të pasur dhe që rrjedh nga një familje fisnike, sikurse lejohet martesa e burrave nga fiset e tjera me gratë e fisit Kurejsh apo fisit Hashimij apo e burrave të varfër me gra të pasura.” [240]

Mendimi i shumicës së juristëve islamë

Siç e sqaruam më sipër juristët e shkollës Malikije dhe disa dijetarë të tjerë mendojnë se ngjashmëria në martesë merret në konsideratë vetëm në aspektin e devotshmërisë dhe besimit. Ndërsa dijetarët e tjerë nuk e kufizojnë ngjashmërinë në martesë vetëm me këtë aspekt. Ata mendojnë se përveç aspektit të devotshmërisë dhe besimit duhet të merren në konsideratë edhe disa çështje të tjera. Ndër këto çështje mund të përmendim:

Prejardhja

Arabët janë të përshtatshëm për njëri-tjetrin dhe anëtarët e fisit Kurejsh janë të përshtatshëm për njëri-tjetrin. Jo arabi nuk është i përshtatshëm për gruan arabe dhe arabi nuk është i përshtatshëm për gruan nga fisi Kurejsh. Kjo gjë argumentohet me sa vijon:

Hakimi transmeton nga Ibn Omeri se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Arabët janë të përshtatshëm për njëri-tjetrin, fisi me fisin, lagjia me lagjen,burri me burrin përveç rrobathurësit dhe kupëhedhësit.”[241]
Bezari transmeton nga Muadh Bin Xhebeli se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Arabët janë të përshtatshëm për njëri-tjetrin dhe robërit janë të përshtatshëm për njëri-tjetrin.”[242]
Omeri (r.a.) ka thënë: “Do e ndaloj martesën e grave që rrjedhin nga familje me prejardhje të mirë përveç me burra të përshtatshëm për to.”[243] Transmetuar nga Darkutniu.

Ibn Ebu Hatimi e ka pyetur babain e tij rreth hadithit të transmetuar nga Ibn Omeri dhe ai ka thënë: “Kjo është gënjeshtër e pabazë.” Darkutniu ka thënë se ai nuk është i vlefshëm, ndërsa Ibn Abul Berri e ka konsideruar hadithin “munker mevdu’a”.

Ibn Kattani ka thënë në lidhje me hadithin e treguar nga Muadhi se në vargun e tij të transmetimit gjëndet Sulejman Bin Ebu Xheuni i cili është i panjohur. Përveç kësaj, ky hadith është transmetuar nga Halid Bin Ma’dani i cili nuk ka dëgjuar nga Muadhi. Në fakt nuk është vërtetuar ndonjë hadith që mund të merret si argument për marrjen në konsideratë të prejardhjes familjare në lidhje me ngjashmërinë në martesë.

Shafiijtë dhe Hanefijtë nuk kanë pasur mendime të ndryshme për marrjen në konsideratë të prejardhjes familjare në lidhje me ngjashmërinë në martesë në mënyrën e përmendur më sipër. Por ata nuk janë pajtuar në detaje përsa i përket martesës së anëtarëve të fisit Kurejsh.

Hanefijtë mendojnë se një burrë nga fisi Kurejsh është i përshtatshëm për t’u martuar me një grua nga fisi Hashimij. *

Ndërsa Shafiijtë mendojnë se një burrë nga fisi Kurejsh nuk është i përshtatshëm të martohet me një grua nga fisi Hashimij me prejardhje nga Abdul El-Muttalibij. Ata e kanë argumentuar mendimin e tyre duke u bazuar në hadithin dhe e transmetuar nga Vaile Bin Eska’a, i cili tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Allahu i ka zgjedhur Kenanet nga pasardhësit e Ismailit (s.a.u.s.), ka zgjedhur Kurejshët nga fisi i Kenaneve, ka zgjedhur Hashimijtë nga fisi i Kurejshëve dhe më ka zgjedhur mua nga fisi Hashimij. Unë jamë i zgjedhuri i të zgjedhurve prej të zgjedhurve.”[244] Transmetuar nga Muslimi.

Hafidhi ka thënë në librin e tij “El Fet’h”: “E vërteta është se fisi Hashimij dhe pasardhësit e Muttalibit janë më të përzgjedhur. Ndërsa të tjerët janë të përshtatshëm për njëri-tjetrin.”

Në fakt ky mendim nuk përputhet me të vërtetën. Profeti (s.a.u.s.) i ka martuar dy vajzat e tij me Othman Bin Afanin dhe Zejnebin me Ebu A’as Bin Rebia. Të dy kanë qënë anëtarë të fisit Abdu Shems. Aliu (r.a.) e ka martuar vajzën e tij Ummu Kulthumin me Omerin (r.a.) dhe dihet se Omeri ka qënë anëtar i fisit Adevij.

Dituria qëndron mbi çdo lloj prejardhje fisnore apo fisnikërie. Dijetari, edhe në qoftë se nuk ka ndonjë prejardhje fisnore të njohur, është i përshtatshëm për t’u martuar me çdo grua pa marrë parasysh prejardhjen e saj. Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Njerëzit janë sikur metalet e arit dhe argjendit. Më i zgjedhuri i tyre në periudhën paraislame është më i zgjedhuri edhe në periudhën islame nëse mëson njohuritë fetare.”[245]

Allahu i Madhëruar thotë:

يَرْفَعْ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَات

“Allahu i lartëson ata që kanë besuar nga ju dhe i lartëson në shkallë të lartë ata të cilëve u është dhënë dituri.”[246]

قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ

“Thuaj: A janë të barabartë ata që dinë dhe ata që nuk dinë?”[247]

Çfarë thamë më sipër vlen për arabët. Ndërsa jo arabët konsiderohen të gjithë të barabartë përsa i përket aspektit të prejardhjes.

Transmetohet nga Shafiu dhe shumica e ndjekësve të tij se prejardhja merret në konsideratë edhe për jo arabët në martesat që bëhen në mes tyre duke përdorur analogjinë me rastin e arabëve. Edhe jo arabët ofendohen kur një grua nga fisi i tyre martohet me një burrë i cili nuk ka të njëjtën prejardhje të lartë si ajo. Në këtë rast përdoret i njëjti gjykim si për arabët pasi shkaku është i njëjtë.

Liria

Robi nuk është i përshtatshëm për t’u martuar me një grua të lirë, robi që ka fituar lirinë nuk është i përshtatshëm për t’u martuar me një grua e cila ka lindur e lirë dhe burri i lirë i cili i ka pasur prindërit robër nuk është i përshtatshëm për t’u martuar me një grua prindërit e të cilës nuk kanë qënë robër. Arsyeja e këtij gjykimi është se gruaja e lirë ndjehet e turpëruar kur martohet me një rob ose me një burrë prindërit e të cilit kanë qënë robër.

Islami

Ngjashmëria në rrënjët islame në mes bashkëshortëve merret në konsideratë për jo arabët. Ndërsa për arabët kjo nuk merret në konsideratë pasi ata krenohen me prejardhjen e tyre fisnore dhe jo me rrënjët islame të tyre. Duke u bazuar mbi këtë, gruaja muslimane e cila i ka pasur babain dhe të parët muslimanë nuk është e përshtatshme për t’u martuar me një burrë paraardhësit e të cilit nuk kanë qënë muslimanë. Gruaja e cila ka vetëm babain musliman është e përshtatshmë për t’u martuar me një burrë i cili ka vetëm babain musliman. Kush ka babain dhe gjyshin muslimanë është i përshtatshëm për t’u martuar me një grua që ka babain dhe të parët muslimanë sepse mjafton babai dhe gjyshi për të përcaktuar rrënjët islame në familjen e një personi dhe nuk është e nevojshme të shihet më tepër se kaq.

Ebu Jusufi mendon se ai që ka vetëm babain musliman është i përshtatshëm për t’u martuar me një grua që ka disa paraardhës muslimanë. Sipas tij, mjafton babai për të përcaktuar rrënjët islame në familjen e një personi. Ndërsa Ebu Hanifja dhe Muhamedi mendojnë se rrënjët islame të plota të një personi përcaktohen nga të qënit e babait dhe të gjyshit muslimanë.

4– Profesioni

Nëse gruaja rrjedh nga një familje e cila praktikon një profesion të respektuar, atëherë burri i cili praktikon një profesion të rëndomtë nuk është i përshtatshëm për të. Nëse profesionet janë të përafërta, atëherë ndryshimi në mes tyre nuk merret për bazë. Traditat e njerëzve janë kriteri kryesor për vlerësimin e profesioneve të respektuara dhe të rëndomta. Një profesion mund të konsiderohet i respektuar në një vend të caktuar apo në një kohë të caktuar. Nga ana tjetër i njëjti profesion mund të konsiderohet i rëndomtë në një vend tjetër apo në një kohë tjetër.

Dijetarët të cilët mendojnë se profesioni duhet të merret në konsideratë për ngjashmërinë në mes bashkëshortëve e kanë mbështetur mendimin e tyre në hadithin e Profetit (s.a.u.s.): “Arabët janë të përshtatshëm për njëri-tjetrin, fisi me fisin, lagjia me lagjen,burri me burrin përveç rrobathurësit dhe kupëhedhësit.”[248]

Ahmed Ibn Hanbeli është pyetur: “Si e merr për bazë këtë hadith kur ti e konsideron atë të dobët?” Ai ka thënë: “Njerëzit veprojnë sipas tij.”

Në librin “El Mugni” thuhet: “D.t.th. se ky hadith përputhet me traditat e njerëzve sepse ata që praktikojnë profesione të respektuara e konsiderojnë ofendim martesën e vajzave të tyre me burra të cilët praktikojnë profesione të rëndomta si: thurja e rrobave, regjia e lëkurave,fshesaxhi, mbledhja e mbeturinave, etj.”

Njerëzit në traditën e tyre vazhdimisht e kanë si fyes një veprim të tillë , nga kjo anë ajo i përngjan prejardhjes së ulët farefisnore. Ky është mendimi i Shafiijve, Muhamedit, Ebu Jusufit dhe i Ahmedit dhe Ebu Hanifes sipas një transmetimi të tyre. Sipas një transmetimi nga Ebu Jusufi, profesioni nuk merret në konsideratë përveç rastit kur ai është i urryer(shumë i ulët).

Pasuria

Juristët e shkollës shafiije kanë mendime të ndryshme në lidhje me marrjen në konsideratë të aspektit të pasurisë për ngjashmërinë në mes bashkëshortëve. Disa prej tyre mendojnë se pasuria duhet të merret në konsideratë. Sipas tyre, një burrë i varfër nuk është i përshtatshëm për t’u martuar me një grua të pasur. Ata e argumentojnë mendimin e tyre duke u bazuar mbi hadithin e transmetuar nga Semureh i cili tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Pozita e lartë shoqërore konsiston në pasuri ndërsa bujaria, fisnikëria në devotshmëri.”[249]

Ky grup dijetarësh arsyeton se i varfëri nuk ka aftësi për të përballuar shpenzimet martesore si i pasuri.

Disa dijetarë të tjerë të shkollës shafiije mendojnë se pasuria nuk duhet të merret në konsideratë pasi ajo nuk është e përhershme dhe se njerëzit që kanë dinjitet nuk duhet të krenohen me të.

Ndërsa Hanefijtë e marrin në konsideratë pasurinë duke vendosur si kriter aftësinë e burrit për të paguar mehrin dhe për të përballuar shpenzimet martesore. Nëse burri nuk i posedon këto dy gjëra ose njërën prej tyre, atëherë ai nuk është i përshtatshëm për t’u martuar me një grua të pasur.

Ebu Jusufi mendon se duhet të merret në konsideratë vetëm aftësia e burrit për të përballuar shpenzimet martesore dhe jo aftësia e pagimit të mehrit pasi çështja e mehrit zakonisht ka lehtësime në të dhe burri konsiderohet i aftë për pagesën e tij duke marrë parasyshë edhe ndihmën (kontributin) e babait të tij.

Sipas një transmetimi nga Ahmedi, aspekti i pasurisë duhet të merret në konsideratë sepse gruaja e pasur dëmtohet nga paaftësia e burrit për të përballuar shpenzimet e saj dhe të fëmijëve. Njerëzit e konsiderojnë varfërinë të metë dhe e dallojnë njëri-tjetrin në aspektin e pasurisë në të njëjtën mënyrë apo më tepër se si në aspektin e prejardhjes.

6. Të qënit pa të meta fizike

Ndjekësit e Shafiut dhe Maliku (siç e përmend Ibn Nasri për të) e konsiderojnë të qënit e bashkëshortëve pa të meta fizike kusht për ngjashmërinë në martesë. Burri me një të metë fizike të mjaftueshme për prishjen e aktit të martesës, nuk është i përshtatshëm për t’u martuar me një grua pa të meta. Nëse e meta e burrit nuk është e mjaftueshme për prishjen e aktit të martesës por është e urryeshme, si p.sh. të qënit e tij i verbër, i gjymtuar, i shpërfytyruar, etj.,atëherë ka dy mendime. Rujaniu gjykon se mendimi më i saktë është se burri nuk konsiderohet i përshtatshëm për gruan pa të meta.

Ndërsa Hanefijtë dhe Hanbelijtë nuk e konsiderojnë të qënit e bashkëshortëve pa të meta fizike kusht për ngjashmërinë në martesë.

Në librin “El Mugni” thuhet: “Të qënit pa të meta fizike nuk është kusht për ngjashmërinë në mes bashkëshortëve. Nuk ka ndryshim në mes të dijetarëve se të qënit me të meta nuk e prish aktin e martesës. Kjo i jep të drejtën e zgjedhjes vetëm gruas për prishjen ose jo të aktit të martesës dhe jo kujdestarëve të saj. Nga të metat dëmtohet vetëm gruaja ndërsa kujdestari i saj ka të drejtë ta pengojë martesën e saj me një burrë që vuan nga lebroza ose është i çmendur.”

Për cilin nga bashkëshortët merret në konsideratë ngjashmëria në martesë?

Ngjashmëria në martesë merret në konsideratë për burrin dhe jo për gruan. Kjo do të thotë se është kusht që burri të jetë i përshtatshëm për gruan dhe i ngjashëm me të. Nga ana tjetër, nuk është kusht që gruaja të jetë e të njëjtit nivel me burrin.*

Ky gjykim bazohet mbi argumentet e mëposhtme:

Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Ai që ka një robëreshë, e mëson atë siç duhet, e trajton me mirësi, i dhuron lirinë dhe më pas martohet me të, do të shpërblehet dy herë.”[250] Transmetuar nga Bukhariu dhe Muslimi.
Askush nuk mund të krahasohet me Profetin (s.a.u.s.) në aspektin e pozitës së lartë, por dihet se ai është martuar me gra të ndryshme arabe.Ai gjithashtu është martuar me Safije Bint Hujjejin e cila ka qënë çifute dhe më pas e ka pranuar Islamin.
Zakonisht gruaja e cila ka një pozitë të lartë shoqërore dhe kujdestarët e saj turpërohen kur ajo martohet me një burrë që nuk është i përshtatshëm për të. Ndërsa burri i cili ka një pozitë të lartë nuk turpërohet nga martesa e tij me një grua me pozitë të ulët.

Hanefijtë mendojnë se ngjashmëria merret në konsideratë për gruan vetëm në dy raste:

1- Në qoftë se burri autorizon dikë për ta martuar me një grua të papërcaktuar, atëherë zbatimi i martesës së bërë nga personi i autorizuar varet nga fakti nëse ai ka zgjedhur një grua të përshtatshme për burrin.[251]

2- Në qoftë se vajza në moshë të vogël martohet nga një kujdestar tjetër përveç babait i cili nuk njihet se bën zgjedhje të keqe, atëherë është kusht për vlefshmërinë e martesës që gruaja të jetë e përshtatshme për burrin si siguri e ruajtjes së interesit të tij (burrit).

Ngjashmëria në martesë është e drejtë e gruas dhe e kujdestarëve të saj

Shumica e juristëve islamë mendojnë se ngjashmëria në martesë është e drejtë e gruas dhe e kujdestarëve të saj. Nuk lejohet që një kujdestar ta martojë gruan me një burrë të papërshtatshëm për të pa pëlqimin e saj apo pëlqimin e kujdestarëve të tjerë.* Martesa e saj me një burrë të papërshtatshëm konsiderohet turp për të gjithë kujdestarët e tjerë dhe për këtë arsye nuk lejohet martesa pa pëlqimin e të gjithë kujdestarëve. Nëse gruaja dhe të gjithë kujdestarët e saj janë dakord, atëherë martesa është e vlefshme. Shafiijtë mendojnë se ngjashmëria në martesë është e drejtë e kujdestarit që kryen aktin e martesës dhe jo e të gjithë kujdestarëve.

Ndërsa Ahmedi sipas një transmetimi mendon se ajo është e drejtë e të gjithë kujdestarëve pa marrë parasysh nëse janë të afërt apo të largët. Nëse njëri prej tyre nuk është dakord atëherë ai ka të drejtë ta prishë martesën. Në një transmetim tjetër Ahmedi thotë se ngjashmëria është e drejtë e Allahut (xh.sh.). Nëse gruaja dhe kujdestarët e saj bien dakord për mosmarrjen në konsideratë të aspektit të ngjashmërisë, atëherë pëlqimi i tyre nuk merret për bazë. Por ky transmetim bazohet në ngjashmërinë në aspektin e besimit dhe jo në aspektet e tjera, siç ka ardhur në një prej transmetimeve të tij.

Kur merret në konsideratë ngjashmëria në martesë

Ngjashmëria në martesë merret në konsideratë në kohën e nënshkrimit të aktit të martesës. Nëse pas martesës ndodh(ndryshon) ndonjë cilësi që bie në kundërshtim me ngjashmërinë, atëherë ajo nuk e cënon aktin e martesës dhe nuk ndryshon asgjë nga realiteti. Kjo gjë nuk ndikon në aktin e martesës sepse kushtet e lidhura me martesën merren në konsideratë vetëm në kohën e nënshkrimit të aktit të martesës. Nëse burri në kohën e nënshkrimit të aktit ka një profesion të nderuar, është i aftë të përballojë shpenzimet martesore ose është i dëvotshëm dhe më vonë pas martesës rrethanat ndryshojnë dhe ai praktikon një profesion të rëndomtë, nuk është i aftë të përballojë shpenzimet e martesës ose i shkel dispozitata e Allahut (xh.sh.), kjo gjë nuk e cënon aktin e martesës i cili vazhdon të konsiderohet i vlefshëm. Me kalimin e kohës gjërat ndryshojnë dhe njeriu nuk qëndron në një gjëndje. Kështu që gruaja duhet ta pranojë realitetin, të durojë dhe të jetë e devotshme.

Të drejtat bashkëshortore

Në qoftë se akti i martesës është i vlefshëm dhe i zbatueshëm, atëherë ai ka efektet e tij ligjore dhe në bazë të tij obligohen të drejtat bashkëshortore.

Të drejtat bashkëshortore ndahen në tre grupe:

Të drejtat e gruas të obliguara për burrin.
Të drejtat e burrit të obliguara për gruan.
Të drejtat e përbashkëta të bashkëshortëve.

Nëse secili prej bashkëshortëve i kryen detyrimet dhe përgjegjësitë e tij ndaj tjetrit, atëherë harmonia dhe qetësia shpirtërore do të mbizotërojë në familje dhe do të realizohet lumturia bashkëshortore.

Në vijim do të shqyrtojmë me hollësi disa nga të drejtat bashkëshortore.

Të drejtat e përbashkëta të bashkëshortëve

Të drejtat e përbashkëta të bashkëshortëve janë:

Lejimi i jetës bashkëshortore dhe shijimi i kënaqësive që bashkëshortët i dhurojnë njëri tjetrit.

Ky është lejim i përbashkët pasi burrit i lejohet tek gruaja çfarë gruas i lejohet tek burri. Shijimi i kënaqësive bashkëshortore është e drejtë e të dy bashkëshortëve dhe mund të realizohet vetëm me bashkëpunimin e të dyve. Kjo gjë nuk mund të realizohet vetëm nga njëra palë.

Ndalimi i martesës për shkak të lidhjes martesore.

Gruaja është e ndaluar për babain, gjyshin,djemtë dhe nipat e burrit. Nga ana tjetër, burri është i ndaluar për nënën, vajzat dhe mbesat e gruas.

Legjitimimi i trashëgimisë në mes tyre pas realizimit të aktit të martesës.

Në qoftë se njëri nga bashkëshortët vdes pas realizimit të aktit të martesës, atëherë tjetri e trashëgon atë edhe nëse nuk kanë kryer marrëdhënie intime së bashku.

Vërtetimi i atësisë së fëmijës nga burri(bashkëshorti).
Trajtimi i njëri-tjetrit me mirësi.

Secili nga bashkëshortët duhet ta trajtojë tjetrin me mirësi në mënyrë që të mbizotërojë harmonia, mirëkuptimi dhe paqja në mes tyre.

Allahu i Madhëruar thotë në Kuran:

وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ

“Trajtoni gratë tuaja me mirësi”[252]

Të drejtat e gruas të obliguara për burrin

Nga të drejtat e gruas të obliguara për burrin janë:

Të drejtat materiale.

Në këtë kategori futen mehri dhe shpenzimet ndaj bashkëshortes.

Të drejtat jomateriale.

Nga këto të drejta mund të përmendim drejtësinë në mes grave nëse burri është i martuar me më shumë se një grua si edhe mosdëmtimin e gruas.

Në vijim do të shpjegojmë këto të drejta me hollësi.

Mehri (Dhurata e kurorës)

Feja islame i ka kushtuar rëndësi përkujdesjes ndaj gruas dhe respektimit të saj duke i dhënë të drejtën e posedimit të pasurisë. Në periudhën e injorancës paraislame gruas i janë mohuar të drejtat dhe kujdestari i saj ka zotëruar gjithë pasurinë e saj duke mos i dhënë mundësi që të posedojë pasuri dhe të menaxhajë pasurinë e saj.

Feja islame e ka çliruar gruan nga kjo padrejtësi duke e obliguar mehrin mbi burrin dhe duke e bërë atë të drejtë të gruas dhe jo të babait të saj. Asnjëri prej të afërmëve të saj nuk ka të drejtë të marrë diçka nga pasuria e saj përveç me lejen dhe pëlqimin e saj.

Allahu i Madhëruar thotë në Kuran:

وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْءٍ مِنْهُ نَفْسًا فَكُلُوهُ هَنِيئًا مَرِيئًا

“Jepuani grave dhuratën e kurorës së tyre (mehrin) më të mirë. Në qoftë se ato me dëshirën e tyre ju dhurojnë diçka nga pasuria e tyre, atëherë hajeni atë pasi ajo është e mirë dhe e lejuar për ju.”[253]

Dhënia e mehrit për gratë është obligim që nuk mund të kompensohet. Nëse ato i dhurojnë burrit diçka nga mehri i tyre pasi e kanë zotëruar atë pa detyrim jo nga turpi ose mashtrim, atëherë ai mund ta marrë atë dhe kjo nuk konsiderohet mëkat.

Nëse gruaja i dhuron burrit diçka prej pasurisë së saj nga turpi, frika ose mashtrimi, atëherë ajo nuk lejohet të merret.

Allahu i Madhëruar thotë në Kuran:

وَإِنْ أَرَدْتُمْ اسْتِبْدَالَ زَوْجٍ مَكَانَ زَوْجٍ وَآتَيْتُمْ إِحْدَاهُنَّ قِنطَارًا فَلا تَأْخُذُوا مِنْهُ شَيْئًا أَتَأْخُذُونَهُ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِينًا وَكَيْفَ تَأْخُذُونَهُ وَقَدْ أَفْضَى بَعْضُكُمْ إِلَى بَعْضٍ وَأَخَذْنَ مِنْكُمْ مِيثَاقًا غَلِيظًا

“Në qoftë se dëshironi të merrni një grua në vend të një gruaje tjetër dhe njërës prej tyre i keni dhuruar më përpara një shumë të madhe, mos merrni prej saj asgjë. A do t’ia merrni atë pa të drejtë dhe në mënyrë mizore? Si mund t’ia merrni atë kur ju keni qënë të bashkuar me njëri-tjetrin (në një shtrat) dhe ato kanë marrë prej jush një premtim të fortë?”[254]

Mehri është i obliguar t’i jepet gruas nga burri për ta kënaqur atë pasi burri konsiderohet përgjegjës për gruan e tij.

Allahu i Lartësuar thotë në Kuran:

الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَبِمَا أَنفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ

“Burrat janë përgjegjës për gratë sepse Allahu i ka preferuar disa mbi disa të tjerë dhe sepse ata kanë shpenzuar nga pasuritë e tyre.”[255]

Përveç kësaj, mehri është mjet për forcimin e lidhjes martesore dhe për realizimin e dashurisë dhe mëshirës në mes të bashkëshortëve.

Vlera e mehrit

Juriprudenca islame nuk ka përcaktuar kufinj minimalë ose maksimalë për vlerën e mehrit. Njerëzit ndryshojnë në aspektin e pasurisë dhe varfërisë dhe secili vend ka traditat dhe zakonet e tij. Vlera e mehrit është lënë e lirë për t’u përcaktuar nga secili sipas mundësisë së tij, gjëndjes financiare dhe traditave të familjes. Të gjitha argumentet tregojnë se kushti i vetëm i mehrit është që ai të jetë diçka me vlerë pa marrë parasysh nëse është në sasi të vogël apo të madhe. Lejohet që mehri të jetë një unazë hekuri, një enë e vogël me hurma, mësimi i Kuranit, etj. nëse të dy palët bien dakord për këtë.

Amir Bin Rebia tregon se një grua nga fisi Benu Fezare është martuar dhe mehri ka qënë një palë sandale. Profeti (s.a.u.s.) e ka pyetur: “A ke qënë dakord që të marrësh për mehr një palë sandale?” Gruaja tha: “Po”. Atëherë Profeti (s.a.u.s.) e lejoi këtë martesë.”[256] Transmetuar nga Ahmedi, Ibn Maxheh dhe Tirmidhiu i cili e konsideron hadithin të saktë.
Sehl Bin Sa’di tregon se një grua ka shkuar tek Profeti (s.a.u.s.) dhe i ka thënë: “O i Dërguari i Allahut, unë ta dhuroj ty veten time.” Ajo qëndroi gjatë duke pritur përgjigjen dhe pastaj një burrë tha: “O i Dërguari i Allahut, a mund të martohem unë me të nëse ti nuk e do për vete?” Profeti (s.a.u.s.) e pyeti: “A ke ndonjë pasuri për t’i dhënë asaj për mehr?” Ai tha: “Nuk kam asgjë tjetër përveç këtij izari.” *

Profeti (s.a.u.s.) i tha: “Nëse ia dhuron asaj këtë mbulojë nuk do të mbetet ty asgjë për t’u mbuluar prandaj gjej diçka tjetër.” Burri tha: “Nuk gjej asgjë për t’i dhënë.” Profeti (s.a.u.s.) i tha: “Kërko të gjesh qoftë edhe një unazë prej hekuri.” Burri kërkoi por nuk gjeti asgjë. Profeti (s.a.u.s.) e pyeti: “A ke mësuar përmendësh ndonjë pjesë nga Kurani?” Burri i tregoi atij suret që dinte dhe pastaj Profeti (s.a.u.s.) tha: “U martoj juve me çfarë ti ke mësuar nga Kurani.”[257] Transmetuar nga Bukhariu dhe Muslimi.

Në disa transmetime të tjera të sakta thuhet: “Mësoi asaj çfarë ti di nga Kurani.”[258] Sipas transmetimit të Ebu Hurejres burri ka ditur rreth njëzet ajete kuranore.[259]

Enesi tregon se Ebu Talha kërkoi të fejohet me Ummu Sulejmin dhe ajo i tha: “Një burrë si ti nuk mund të refuzohet por ti je jobesimtar dhe unë jam muslimane. Mua nuk më lejohet që të martohem me ty. Nëse bëhesh musliman, atëherë ky është mehri im dhe nuk do të kërkoj gjë tjetër.” Me të vërtetë ajo u martua me të dhe Islami i tij ishte mehri i saj.”[260]

Këto hadithe argumentojnë lejimin e mehrit në vlerë të vogël si edhe lejimin e konsiderimit të diçkaje të dobishme për mehr. Mësimi i Kuranit dhe pranimi i Islamit janë gjëra të dobishme.

Hanefijtë e kanë vlerësuar mehrin minimal dhjetë derhem, ndërsa Malikijtë e kanë vlerësuar atë tre derhem. Këto vlerësime nuk bazohen në ndonjë argument të qëndrueshëm prandaj nuk mund të merren për bazë.

Hafidhi ka thënë: “Janë transmetuar disa hadithe që flasin për vlerën minimale të mehrit por asnjeri prej tyre nuk është i saktë.”

Ibn Kajjimi i ka analizuar hadithet e sipërpërmendura duke thënë: “Ummu Sulejm ka zgjedhur që të përfitojë nga Islami i Ebu Talhas dhe ia ka dhuruar veten atij nëse përqafon Islamin. Ajo ka parapëlqyer këtë në vend të pasurisë që mund t’i jepte burri për mehr. Mehri është legjitimuar si e drejtë e gruas që ajo të përfitojë prej tij. Nëse gruaja preferon për mehr diturinë, besimin, të mësuarit e Kuranit ose pranimin e Islamit nga burrit, atëherë ky konsiderohet mehri më i dobishëm dhe më i preferuar. Në këtë rast nuk mund të themi se akti i martesës është bërë pa mehr. Ku bazohet gjykimi për vlerësimin e mehrit me tre apo dhjetë derhem duke përdorur analogjinë e vlefshmërisë së mehrit sipas rasteve të përmendura në argumentet e mësipërme? Gruaja në këtë rast nuk i ngjason gruas e cila ia ka dhuruar veten e saj Profetit (s.a.u.s.) sepse kjo gjë është lejuar vetëm për Profetin (s.a.u.s.) dhe jo për besimtarët. Gruaja në rastin e dytë ia dhuron veten Profetit (s.a.u.s.) pa pasur nevojën e miratimit të kujdestarit dhe pa kërkuar vlerën e mehrit. Ndërsa për njerëzit e tjerë martesa duhet të plotësohet me pëlqimin e kujdestarit dhe me pranimin e mehrit. Nëse mehri nuk është diçka materiale kjo do të thotë se gruaja e ka kompensuar atë me diçka të dobishme dhe nuk ia ka dhuruar veten burrit pa asnjë shpërblim. Allahu (xh.sh.) e ka specifikuar vetëm për Profetin (s.a.u.s.) që gruaja t’ia dhurojë veten atij pa kërkuar mehr.

Këto hadithe nuk përputhen me thëniet e disa dijetarëve si Ebu Hanifja dhe Ahmedi sipas një transmetimi, se mehri duhet të jetë vetëm në vlerë materiale dhe nuk lejohet që të jetë diçka e dobishme si p.sh. dituria, mësimi i Kuranit, etj.

Mendimi i Malikut se mehri minimal është tre derhem dhe mendimi i Ebu Hanifes se mehri minimal është dhjetë derhem nuk bazohen në argumente të qëndrueshme.

Në lidhje me mehrin ka edhe disa mendime të tjera që devijojnë nga e vërteta dhe nuk bazohen në asnjë argument nga Kurani, Tradita Profetike, mendimi unanim i dijetarëve islamë, analogjia apo thënia e ndonjë shoku të Profetit (s.a.u.s.).

Pretendimi i disave se hadithet e përmendura më sipër janë të specifikuara vetëm për Profetin (s.a.u.s.), të anulluara ose banorët e Medines nuk kanë vepruar sipas tyre është pretendim i pabazuar në ndonjë argument dhe si i tillë nuk merret në konsideratë.

Transmetohet se njëri ndër banorët më të njohur të Medines, Sejid Bin Musejebi e ka martuar vajzën e tij duke e përcaktuar mehrin vetëm dy derhem dhe askush nuk e ka kundërshtuar këtë. Përkundrazi kjo gjë është konsideruar shprehje e virtyteve të tij të larta. Abdurrahman Bin Aufi është martuar duke dhënë për mehr vetëm pesë derhem dhe Profeti (s.a.u.s.) e ka miratuar këtë martesë. Askush tjetër përveç Allahut (xh.sh.) nuk ka të drejtë të përcaktojë kufinjtë e vlerës së mehrit.”

Përsa i përket vlerës maksimale të mehrit mund të themi se ai nuk është i kufizuar.

Omeri (r.a.), duke folur në minber e ka ndaluar që mehri të jetë në vlerë më të madhe se 400 derhem. Pasi ka zbritur nga minberi një grua nga fisi Kurejsh e ka kundërshtuar duke i thënë: “A nuk e ke dëgjuar fjalën e Allahut të Madhëruar:

وَآتَيْتُمْ إِحْدَاهُنَّ قِنطَارًا

“Dhe njërës prej tyre i keni dhuruar më përpara një shumë të madhe” [261]

Atëherë Omeri (r.a.) tha: “O Zot më fal, ka njerëz që janë më të ditur se Omeri.” Pastaj u ngjit përsëri në minber dhe tha: “Më parë ua ndalova që vlera e mehrit të më e lartë se 400 derhem. Tani po u them se kush dëshiron mund të japë sa të dëshirojë nga pasuria e tij.”[262] Transmetuar nga Said Bin Mensuri dhe Ebu Ja’la sipas një vargu të mirë transmetimi.

Abdullah Bin Mus’abi tregon se Omeri (r.a.) ka thënë: “Mos u jepni grave mehr më të lartë se 40 ons[263] argjend. Kush jep më shumë, do ta kaloj shtesën në arkën e shtetit.” Një grua i tha: “Nuk ke të drejtë ta bësh këtë.” Omeri (r.a.) e pyeti: “Përse?” Gruaja i tha: “Sepse Allahu i Madhëruar ka thënë:

وَآتَيْتُمْ إِحْدَاهُنَّ قِنطَارًا

“Dhe njërës prej tyre i keni dhuruar më përpara një shumë të madhe” [264]

Atëherë Omeri (r.a.) tha: “Kjo grua thotë të vërtetën ndërsa unë gabova.”[265]

Mospreferimi i teprimit në rritjen e vlerës së mehrit

Feja islame i ka kushtuar rëndësi që t’i japë mundësinë për t’u martuar dhe për të shijuar kënaqësitë bashkëshortore një numri sa më të madh burrash dhe grash. Ky qëllim mund të realizohet vetëm me anë të lehtësimit të mjeteve të martesës në mënyrë të tillë që kjo të mundësohet edhe për të varfërit të cilët nuk kanë mundësi të japin shumë pasuri.

Meqënëse të varfërit përbëjnë shumicën, Islami nuk e pëlqen rritjen e vlerës së mehrit në mënyrë të tepruar. Ai na mëson se sa më i vogël të jetë mehri aq më e bekuar dhe e lumtur do të jetë martesa.

Aishja (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Martesa më e bekuar është ajo që që ka më pak shpenzime.”[266]

Profeti (s.a.u.s.) gjithashtu ka thënë: “ Lumturia e gruas konsiston në vlerën e vogël të mehrit, lehtësimin e martesës dhe në moralin e saj të mirë. Fatkeqësia e saj konsiston në vlerën e madhe të mehrit, vështirësimin e martesës dhe në moralin e saj të keq.”[267]

Shumë njerëz i neglizhojnë këto mësime të larta dhe ndjekin zakonet e vjetra të periudhës paraislame për rritjen e vlerës së mehrit në mënyrë të tepruar. Ata nuk pranojnë të martojnë vajzat e tyre nëse burri nuk është i aftë të paguajë një vlerë të madhe pasurie për mehr. Kjo gjë ia vështirëson martesën burrit dhe e kthen gruan në një plaçkë që shitet dhe blihet. Shumë të rinj ankohen për këtë gjë sepse ajo ka shkaktuar shfaqjen e krizës së martesës e cila i dëmton burrat dhe gratë në mënyrë të barabartë. Nga ana tjetër, kjo ka shkaktuar shfaqjen e degjenerimit dhe degradimit moral pasi e ndaluara është bërë më e lehtë për t’u arritur sesa e lejuara.

Përshpejtimi i pagimit të mehrit dhe shtyrja e tij

Lejohet përshpejtimi i pagimit të mehrit dhe shtyrja e tij ose përshpejtimi i pagimit të një pjese të mehrit dhe shtyrja e pagimit të pjesës së mbetur sipas traditave dhe zakoneve të njerëzve.

Preferohet përshpejtimi i pagimit të një pjese të mehrit duke u bazuar në hadithin e transmetuar nga Ibn Abbasi (r.a.) i cili tregon se Profeti (s.a.u.s.) e ka ndaluar Aliun (r.a.) që të kryejë marrëdhënie intime me Fatimen derisa t’i japë asaj një pjesë të mehrit. Aliu ka thënë: “Nuk posedoj asgjë për t’i dhënë asaj.” Profeti (s.a.u.s.) e ka pyetur: “Ku e ke mburojën tënde?” Atëherë Aliu i dha asaj mburojën e tij.”[268] Transmetuar nga Ebu Daudi, Nesaiu dhe Hakimi i cili e konsideron hadithin të saktë.

Ebu Daudi dhe Ibn Maxheh transmetojnë se Aishja (r.a.) ka thënë: “Më ka urdhëruar Profeti (s.a.u.s.) që ta lejoj një grua të kryejë marrëdhënie intime me burrin e saj para se ai t’i japë asaj diçka nga mehri.”[269]

Ky hadith tregon se lejohet që bashkëshortët të kryejnë marrëdhënie intime para se burri t’i japë diçka nga mehri gruas. Ndërsa hadithi i transmetuar nga Ibn Abbasi (r.a.) tregon se ndalimi i kryerjes së marrëdhënieve intime para se burri t’i japë gruas diçka nga mehri është i preferuar.

Euzaiu ka thënë: “Muslimanët e parë e kanë preferuar moskryerjen e marrëdhënieve intime në mes bashkëshortëve para dhënies së një pjese të mehrit.”

Zuhriu ka thënë: “Tradita Profetike na mëson se bashkëshortët nuk duhet të kryejnë marrëdhënie intime para se burri t’i japë gruas diçka nga mehri ose ndonjë rrobë. Kështu kanë vepruar dhe muslimanët e parë.”

Burri ka të drejtë të kryejë marrëdhënie me gruan e tij dhe ajo duhet t’i dorëzohet atij dhe të mos e refuzojë edhe nëse nuk i ka dhënë ende mehrin e përshpejtuar për të cilin kanë rënë dakort edhe pse ky mehr është haku (e drejtë) i, e saj.

Ibn Hazmi ka thënë: “Kur dikush martohet, pa marrë parasysh nëse e ka përcaktuar shumën që do t’i japë gruas ose jo, ai ka të drejtë të kryejë marrëdhënie intime me gruan e tij me ose pa dëshirën e saj. Burri është i obliguar që t’i japë më vonë gruas vlerën e mehrit me ose pa dëshirën e tij. Mosdhënia e një pjese të mehrit nuk është shkak për ndalimin e marrëdhënieve bashkëshortore.Burrit i jepet e drejta që të kryej marrëdhënie me të edhe para dhënies së mehrit, ndërsa gruas i jepet e drejta të përfitojë mehrin prej burrit të saj sipas mehrit që ai ka (i gjendet). Nëse nuk e kanë përcaktuar vlerën e mehrit, atëherë ai duhet t’i japë gruas vlerën e mehrit mesatar ose një vlerë tjetër më të vogël apo më të madhe nëse bien dakord për këtë.”

Ebu Hanifja ka thënë: “Burri ka të drejtë të kryejë marrëdhënie intime me gruan e tij me ose pa dëshirën e saj nëse ata kanë rënë dakord për shtyrjen e dhënies së mehrit sepse ajo vetë ka rënë dakort për shtytjen e mehrit dhe kjo nuk e rrëzon të drejtën e tij (burrit). Nëse ata kanë rënë dakord për parapagimin e mehrit ose të një pjese të tij, atëherë burrit i lejohet të kryejë marrëdhënie intime me gruan e tij derisa t’i japë asaj vlerën e mehrit për të cilën ata kanë rënë dakord. Gruaja ka të drejtë të refuzojë kryerjen e marrëdhënieve intime derisa burri të parapaguajë vlerën e mehrit për të cilën ata kanë rënë dakord.”

Ibn Mundhiri ka thënë: “Të gjithë dijetarët që dimë kanë rënë dakord se gruaja ka të drejtë të refuzojë kryerjen e marrëdhënieve intime derisa burri t’i japë asaj mehrin.”

Autori i librit “El- Muhal-la” e ka debatuar(diskutuar) këtë mendim(mendimin e Ibn Mundhirit) dhe ka thënë: “Të gjithë dijetarët islamë janë dakord se me lidhjen e aktit të martesës ajo bëhet bashkëshortja e tij. Gruaja konsiderohet e lejuar për burrin dhe burri konsiderohet i lejuar për gruan. Ata që mendojnë se gruaja ka të drejtë të refuzojë kryerjen e marrëdhënieve intime derisa burri t’i japë asaj mehrin ose një pjesë të tij kanë ndarë burrin nga gruaja e tij pa pasur ndonjë argument nga Kurani ose Tradita Profetike për këtë.”

E vërteta është ajo që kemi thënë më sipër se burrit nuk i mohohet e drejta e tij dhe gruas e drejta e saj e mehrit. Burri ka të drejtë të kryejë marrëdhënie intime me gruan e tij me ose pa dëshirën e saj dhe ai është i obliguar t’i japë asaj nga pasuria që ka vlerën e mehrit me ose pa dëshirën e tij. Profeti (s.a.u.s.) e ka konfirmuar vërtetësinë e thënies: “Secilit jepi të drejtën e tij.”[270]

Kur obligohet dhënia e mehrit të caktuar plotësisht ?

Mehri i caktuar duhet të jepet i plotë në rastet e mëposhtme:

Kur ndodh kryerja e marrëdhënieve intime duke u bazuar në fjalën e Allahut të Madhëruar:

Kur njëri prej bashkëshortëve vdes para kryerjes së marrëdhënieve intime.Ky është mendimi unanim i gjithë dijetarëve.
Ebu Hanifja mendon se në qoftë se bashkëshortët qëndrojnë vetëm, atëherë gruaja ka të drejtën e mehrit të plotë. Kjo është e vlefshme për rastin kur burri dhe gruaja qëndrojnë në një vend vetëm dhe janë të sigurtë se nuk i sheh kush dhe nuk ka asnjë pengesë ligjore për kryerjen e marrëdhënieve intime si p.sh. njëri prej tyre të jetë duke plotësuar një agjërim të detyrueshëm ose gruaja të jetë me menstruacione. E njëjta gjë vlen edhe në rastin kur ata rrinë vetëm dhe nuk ka asnjë pengesë fizike ose natyrore për kryerjen e marrëdhënieve intime si p.sh. njëri prej tyre të mos jetë i aftë për kryerjen e marrëdhënieve intime për shkak të ndonjë sëmundjeje ose me ta ndodhet një person i tretë.

Ebu Hanifja e argumenton mendimin e tij me transmetimin e Ebu Ubejdes nga Zaide Bin Ebu Eufa i cili thotë: “Katër prijësit e parë të udhëzuar e të drejtë të muslimanëve kanë gjykuar se kur mbyllet dera dhe ulen perdet atëherë obligohet dhënia e mehrit.”[272]

Vekiu transmeton se Nafi Bin Xhubejri ka thënë: “Shokët e Profetit (s.a.u.s.) kanë thënë se kur ulen perdet dhe mbyllet dera atëherë obligohet dhënia e mehrit.” Sepse ajo e ka plotësuar detyrimin e saj duke ia dorëzuar veten e saj bashkëshortit dhe për rrjedhojë asaj i takon mehri.

Shafiu, Maliku dhe Daudi e kanë kundërshtuar këtë mendim duke thënë: “Mehri i plotë duhet të jepet vetëm kur bashkëshortët kryejnë marrëdhënie intime.[273] Kur bashkëshortët qëndrojnë në një vend vetëm, atëherë obligohet dhënia e gjysmës së mehrit duke u bazuar në fjalën e Allahut të Lartësuar:

وَإِنْ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ وَقَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِيضَةً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ

Obligohet dhënia e gjysmës së mehrit kur divorci ndodh para se burri ta prekë gruan me të cilën nënkuptohet kryerja e marrëdhënieve intime. Në rastin e të ndenjurit të bashkëshortëve vetëm nuk ndodh prekja dhe si rrjedhim, nuk obligohet dhënia e mehrit të plotë. Shurejhu ka thënë: “Nuk kam dëgjuar që Allahu të ketë përmendur në Kuran derë ose perde. Nëse burri pretendon se ai nuk e ka prekur gruan, atëherë ai duhet të japë vetëm gjysmen e mehrit.”

Said Bin Mensuri transmeton se Ibn Abbasi ka thënë në lidhje me një burrë që ka ndenjur vetëm me gruan e tij dhe më pas e ka divorcuar atë duke pretenduar se nuk e ka prekur: “Ai duhet të japë gjysmën e mehrit.”[275]

Abdurrezaku transmeton se Ibn Abbasi ka thënë: “Mehri i plotë obligohet vetëm kur burri kryen marrëdhënie intime me gruan.”

Obligimi i dhënies së mehrit të përcaktuar në një martesë të parregullt pas kryerjes së marrëdhënieve intime

Në qoftë se një burrë martohet me një grua, kryejnë marrëdhënie intime së bashku dhe më vonë rezulton se akti i martesës nuk ka qënë i rregullt për ndonjë arsye, atëherë obligohet që burri t’i japë gruas mehrin e caktuar plotësisht. Ebu Daudi transmeton se Basra Bin Ekthemi është martuar me një grua të pamartuar më parë dhe pasi ka kryer marrëdhënie me të ka rezultuar se ajo është shtatzënë nga një burrë tjetër. Kur i ka treguar Profetit (s.a.u.s.) për këtë, ai ka thënë: “Gruas i jepet mehri i plotë sepse ke kryer marrëdhënie me të. Fëmija i saj do të jetë skllavi yt dhe kur ajo të lindë, fshikullojeni me kamxhik.”[276]

Ky hadith tregon se obligohet dhënia e mehrit të plotë në një martesë të parregullt nëse bashkëshortët kryejnë marrëdhënie intime. Nga ana tjetër, ky hadith argumenton pavlefshmërinë dhe prishjen e martesës me një grua shtatzënë nga marrëdhëniet jashtë kurore.

Martesa pa përmendjen e mehrit

Martesa pa përmendjen e mehrit është e vlefshme sipas mendimit të shumicës së dijetarëve duke u bazuar në fjalën e Allahut të Lartësuar:

لا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِنْ طَلَّقْتُمْ النِّسَاءَ مَا لَمْ تَمَسُّوهُنَّ أَوْ تَفْرِضُوا لَهُنَّ فَرِيضَة

“Nuk është mëkat për ju nëse i divorconi gratë para kryerjes së marrëdhënieve intime me to dhe para se t’u caktoni atyre vlerën e mehrit.”[277]

Ky ajet do të thotë se nuk është mëkat ndarja e gruas para kryerjes së marrëdhënieve intime dhe para caktimit të mehrit.

Nëse dikush martohet pa e caktuar mehrin duke e kushtëzuar mosdhënien e tij, atëherë martesa nuk është e vlefshme. Ky është mendimi i Malikijve dhe Ibn Hazmit i cili ka thënë: “ Nëse burri kushtëzon mosdhënien e mehrit, atëherë martesa është e parregullt duke u bazuar në fjalën e Profetit (s.a.u.s.): “Çdo kusht që nuk është përmendur në librin e Allahut (xh.sh.) është i pavlefshëm.”[278] Kushtëzimi i mosdhënies së mehrit nuk është i përmendur në librin e Allahut, prandaj ai është i pavlefshëm. Përkundrazi, Allahu (xh.sh.) përmend në librin e Tij atë çka e hedh poshtë këtë kusht. Ai thotë në Kuran:

وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةًْ

“Jepuani grave dhuratën e kurorës së tyre (mehrin) më të mirë.”[279]

Pra është e qartë që ai është një kusht i pavlefshëm dhe martesa e përmendur më sipër (me vënien kusht mos dhënien e mehrit) nuk është lidhur veçse duke e konsideruar të saktë atë çka në të vërtetë është e gabuar .Përfundimisht kjo martesë nuk është e saktë.

Hanefijtë mendojnë se martesa është e rregullt sepse mehri sipas tyre nuk është prej kushteve dhe bazave të aktit të martesës.

Obligimi i dhënies së mehrit mesatar pas kryerjes së marrëdhënieve intime ose vdekjes së burrit para kryerjes së marrëdhënieve intime

Nëse burri kryen marrëdhënie intime me gruan ose vdes para kryerjes së marrëdhënieve intime, atëherë gruaja ka të drejtën e mehrit mesatar dhe trashëgimisë. Ebu Daudi transmeton se Abdullah Bin Mes’udi ka thënë në lidhje me këtë çështje: “Po them mendimin tim në lidhje me këtë çështje, nëse është i saktë, ai është prej Allahut (xh.sh.) dhe nëse nuk është i saktë, ai është prej meje. Në këtë rast gruaja ka të drejtën e mehrit që u jepet grave të tjera të ngjashme me të pa i shtuar apo hequr diçka. Gruaja duhet të respektojë periudhën e pritjes dhe ajo ka të drejtë në trashëgimi.” Makil Bin Jesari është ngritur dhe ka thënë: “Vërtetoj se ke gjykuar sipas gjykimit të Profetit (s.a.u.s.) në rastin e Berva Bint Vashik.”[280]

Të këtij mendimi janë edhe Ebu Hanifja, Ahmedi, Daudi dhe Shafiu sipas thënies së tij më të saktë.

Mehri mesatar

Mehri mesatar është mehri të cilin e meriton gruaja dhe i cili u jepet grave të ngjashme me të gjatë kohës së lidhjes së aktit të martesës në moshë, bukuri, pasuri, zgjuarsi, besim, virgjëri, ka qenë e martuar më parë, vendi dhe gjithçka që është shkak për ndryshimin e sasisë së mehrit. Kjo ngjashmëri merret parasysh në kohën dhe vendin e nënshkrimit të aktit. Ngjashmëria merret në konsideratë edhe në aspektin e të pasurit fëmijë apo jo sepse vlera e mehrit të një gruaje ndryshon në varësi të këtyre cilësive.

Gruaja duhet të krahasohet me gratë e afërta me të nga ana e babait si motra, halla dhe vajzat e xhaxhallarëve. Ndërsa Ahmedi ka thënë: “Gruaja mund të krahasohet me gratë e afërta me të si nga ana e babait ashtu dhe nga ana e nënës.”

Nëse gruaja nuk ka ndonjë grua të afërt nga ana e babait që mund të krahasohet me të për të caktuar vlerën e mehrit, atëherë gruaja mund të krahasohet me një grua jo të afërt familja e së cilës i ngjason familjes së saj.

Martesa e vajzës që nuk e ka arritur moshën madhore me një vlerë mehri më të vogël se mesatarja

Shafiu, Daudi, Ibn Hazmi dhe dy shokët e Ebu Hanifes mendojnë se babait nuk i lejohet që ta martojë vajzën e tij që nuk e ka arritur moshën madhore me një vlerë mehri më të vogël se mesatarja. Vajza nuk është e detyruar ta pranojë gjykimin e babait sepse mehri mesatar është e drejtë e saj dhe babai nuk ka të drejtë të ndërhyjë në pasurinë e saj.

Ebu Hanifja ka thënë: “Nëse babai e marton vajzën e tij që nuk e ka arritur moshën madhore me një vlerë mehri më të vogël se mesatarja, kjo është e lejuar. Kjo gjë lejohet kur martesa bëhet vetëm nga babai ose gjyshi i vajzës.”

Përgjysmimi i mehrit

Burri është i obliguar t’i japë gjysmën e vlerës së mehrit gruas të cilën e divorcon para kryerjes së marrëdhënieve intime nëse ata e kanë caktuar vlerën e mehrit para martesës. Allahu i Lartësuar thotë:

وَإِنْ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ وَقَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِيضَةً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ إِلا أَنْ يَعْفُونَ أَوْ يَعْفُوَ الَّذِي بِيَدِهِ عُقْدَةُ النِّكَاحِ وَأَنْ تَعْفُوا أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَلا تَنسَوْا الْفَضْلَ بَيْنَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ

“Nëse i divorconi ato para kryerjes së marrëdhënieve intime, dhe më parë u keni caktuar atyre një dhuratë martese (mehr) të caktuar, atëherë duhet t’u jepni atyre gjysmën e asaj që keni caktuar përveç nëse ato ju falin ose ju fal ai në dorën e të cilit është lidhja e kurorës. Me të vërtetë falja është më afër devotshmërisë. Mos e harroni bamirësinë ndërmjet jush. Vërtet Allahu shikon çfarë veproni.”[281]

Domosdoshmëria e kompensimit të mehrit

Nëse burri e divorcon gruan para kryerjes së marrëdhënieve intime dhe ata nuk e kanë përcaktuar vlerën e mehrit në kohën e nënshkrimit të aktit, atëherë ai duhet t’i japë gruas një vlerë kompensimi të mehrit. Ky është njëri prej llojeve të lirimit me mirësi për të cilin Allahu i Lartësuar flet në ajetin e mëposhtëm:

فَإمْسَاكٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِيحٌ بِإِحْسَانٍ

“Ose mbajini ato me dashamirësi ose lirojini me mirësi.”[282]

Të gjithë dijetarët islamë janë të mendimit se gruas së cilës nuk i është caktuar mehri më përpara dhe që ndahet para kryerjes së marrëdhënieve intime, nuk i jepet gjë tjetër përveç kompensimit. Vlera e kompensimit ndryshon në varësi të pasurisë së burrit. Ai nuk ka kufinj të caktuar duke u bazuar në fjalën e Allahut të Madhëruar:

لا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِنْ طَلَّقْتُمْ النِّسَاءَ مَا لَمْ تَمَسُّوهُنَّ أَوْ تَفْرِضُوا لَهُنَّ فَرِيضَةً وَمَتِّعُوهُنَّ عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَعَلَى الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ مَتَاعًا بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُحْسِنِينَ

“Nuk është mëkat për ju nëse i divorconi gratë para kryerjes së marrëdhënieve intime me to dhe para se t’u caktoni atyre vlerën e mehrit, por kompensoni ato; i pasuri sipas mundësisë së tij dhe i varfëri sipas mundësisë së tij. Kompensimi me dashamirësi është obligim për besimtarët e devotshëm.”[283]

Anullimi i mehrit

Burri nuk është i obliguar t’i japë gruas mehrin kur ndarja ndodh nga ana e gruas para kryerjes së marrëdhënieve intime. Kështu nëse gruaja e braktis fenë islame ose e prish aktin e martesës për shkak të pamundësisë së burrit për të përballuar shpenzimet financiare ose për shkak të të metave të tij, atëherë ajo nuk ka të drejtë mehri. E njëjta gjë vlen edhe kur burri e prish aktin e martesës për shkak të të metave të gruas ose kur gruaja bën zgjedhjen e prishjes së martesës pas arritjes së moshës madhore.

Gruaja në këto raste nuk përfiton kompensim mehri sepse prishja e martesës është bërë nga ana e saj.

Mehri anullohet gjithashtu edhe në rastin kur gruaja vetë kërkon që burri mos t’ia japë mehrin para kryerjes së marrëdhënieve intime ose kur ajo i’a dhuron mehrin burrit të saj. Në këtë rast mehri anullohet nga gruaja dhe është e drejta e saj të veprojë si të dëshirojë me të.

Rritja e vlerës së mehrit pas nënshkrimit të aktit të martesës

Ebu Hanifja ka thënë: “Rritja e vlerës së mehrit pas nënshkrimit të aktit të martesës është e pranueshme nëse bashkëshortët kryejnë marrëdhënie intime ose kur burri vdes. Nëse burri e divorcon gruan para kryerjes së marrëdhënieve intime, atëherë rritja e vlerës së mehrit nuk është e pranueshme dhe gruaja ka të drejtë që të marrë vetëm gjysmën e mehrit të caktuar.” *

Maliku ka thënë: “Rritja e vlerës së mehrit është e pranueshme nëse bashkëshortët kryejnë marrëdhënie intime. Nëse burri e divorcon gruan para kryerjes së marrëdhënieve intime, atëherë ajo ka të drejtë të marrë gjysmën e shtesës dhe gjysmën e mehrit të caktuar. Nëse burri vdes para kryerjes së marrëdhënieve intime dhe para dhënies së shtesës së mehrit, atëherë rritja e vlerës së mehrit nuk është e vlefshme dhe gruaja ka të drejtë të marrë vetëm mehrin e caktuar.”

Shafiu ka thënë: “Rritja e vlerës së mehrit konsiderohet dhuratë. Nëse burri ia ka dhënë atë gruas, ajo lejohet. Nëse jo, ajo nuk është e vlefshme.”

Ahmedi ka thënë: “Rritja e vlerës së mehrit ka të njëjtin gjykim sikurse mehri i caktuar.”

Mehri i mbajtur sekret dhe mehri i shpallur

Nëse dy palët e martesës bien dakord për mbajtjen sekret të vlerës së mehrit dhe shpallin para njerëzve një vlerë më të madhe, lind pyetja: Nëse lindin mosmarrveshje në mes palëve, si mund të veprojë gjykatësi?

Ebu Jusufi ka thënë: “Gjykatësi duhet të gjykojë sipas vlerës së mbajtur sekret sepse ajo përfaqëson vullnetin dhë qëllimin e vërtetë të palëve.”

Disa dijetarë të tjerë mendojnë se gjykatësi duhet të marrë në konsideratë vlerën e mehrit të shpallur gjatë aktit të martesës. Çfarë ka qënë sekret e di vetëm Allahu (xh.sh.) dhe gjykimi duhet të bazohet në atë që dihet. Ky është mendimi i Ebu Hanifes, Muhamedit, Ahmedit (sipas thënies së transmetuar nga Ethremi), Shabiut, Ibn Ebu Lejlës dhe Ebu Ubejdit.

Marrja e mehrit

Nëse gruaja nuk e ka arritur moshën madhore, atëherë babai i saj ka të drejtë ta marrë mehrin sepse ai është kujdestari i pasurisë së saj prandaj atij i takon ta marrë këtë mehr njëlloj siç i takon të marrë vleftën e mallit të saj pas shitjes së tij. Nëse gruaja nuk ka baba ose gjysh, atëherë kujdestari i saj financiar e merr mehrin e saj dhe e lë atë në ruajtje të por ai nuk ka të drejtë ta përdorë atë pa lejen e gjykatës përkatëse. Përsa i përket mehrit të gruas së rritur që ka qënë e martuar më përpara, askush nuk ka të drejtë ta marrë atë pa lejen e saj nëse është e pjekur sepse vetëm ajo mund të veprojë me pasurinë e saj. Nëse babai e merr mehrin në praninë e saj, kjo nënkupton se ajo e lejon atë që të veprojë në këtë mënyrë pasi heshtja e saj konsiderohet aprovim i veprimit të babait.

Ndërsa mehri i vajzës që nuk ka qënë e martuar më përpara por që është në moshë madhore dhe e shëndoshë nga ana mendore, nuk mund të merret nga babai pa miratimin e saj nëse e ka arritur moshën juridike[284] sikurse gruaja që ka qënë e martuar më përpara, ndërsa burri konsiderohet se ka dalë nga kjo përgjegjësi pasi leja e saj për marrjen e mehrit nga babai i saj i ngjason rastit kur babai merr vleftën e mallit të saj pas shitjes së tij.

Disa dijetarë mendojnë se babai ka të drejtë ta marrë mehrin pa miratimin e saj sepse ajo i ngjason vajzës së vogël në moshë dhe sepse kjo është në traditën e njerëzve.

Paja e nuses

Paja përfshin orenditë shtëpiake dhe rrobat që gruaja dhe familja e saj përgatisin që ajo t’i marrë me vete tek shtëpia e burrit pas martesës. Eshtë bërë traditë që gruaja dhe familja e saj të pajisin shtëpinë bashkëshortore me orendi të ndryshme dhe ky është një mjet për ta bërë gruan të lumtur me rastin e dasmës së saj.

Nesaiu trensmeton se Aliu (r.a.) ka thënë: “Profeti (s.a.u.s.) e ka përgatitur Fatimen me rastin e martesës duke i dhënë asaj një rrobë kadifeje, një shakull dhe një jastek të mbushur me bimë me aromë të mirë.”[285]

Kjo nuk është gjë tjetër veçse traditë e njerëzve.

Në aspektin fetar përgjegjësi i vetëm për mbushjen e shtëpisë me orendi dhe gjëra të tjera të nevojshme është burri. Gruaja nuk është përgjegjëse për ta bërë këtë pa marrë parasysh vlerën e mehrit që i është dhënë, edhe nëse vlera e mehrit është shtuar me qëllim përgatitjen e pajës. Mehri i jepet gruas në këmbim të kënaqësive bashkëshortore dhe jo për mbushjen e shtëpisë bashkëshortore me orendi dhe gjëra të tjera. Mehri është e drejtë vetëm e gruas dhe babai, burri apo dikush tjetër nuk kanë të drejtë ta përdorin atë.

Malikijtë mendojnë se mehri nuk është e drejtë vetëm e gruas dhe për pasojë, ajo nuk mund ta përdorë atë për të mbuluar shpenzimet e saj apo për të paguar ndonjë borxh që ajo ka. Gjithsesi, lejohet që mehri të përdoret për shpenzimet e saj nëse gruaja është nevojtare dhe për të paguar ndonjë borxh të vogël nëse vlera e mehrit është e madhe.

Gruaja nuk ka të drejtë të bëjë gjërat e sipërpërmendura sepse ajo është e obliguar që të përgatisë pajën e saj dhe të mbushë shtëpinë bashkëshortore me orendi. Sipas traditave të njerëzve, gruaja e përgatit pajën me vlerën e mehrit që ka marrë nga burri para kryerjes së marrëdhënieve intime ose me vlerën e mehrit që ajo do të marrë nga burri nëse dhënia e mehrit është shtyrë. Nëse dhënia e një pjese të mehrit është shtyrë pas kryerjes së marrëdhënieve intime, atëherë gruaja nuk është e obliguar ta përdorë shumën që do të marrë më vonë për pajisjen e shtëpisë përveç rastit kur kjo është kushtëzuar apo është traditë.

Ligjëvënësit janë mbështetur mbi shkollën juridike malikije kur kanë përgatitur projektligjin e gjëndjes civile në lidhje me këtë çështje. Artikulli 66 i këtij projektligji thotë: “Gruaja është e obliguar të përgatisë pajën e saj me vlerën e mehrit që i është dhënë paraprakisht para kryerjes së marrëdhënieve intime nëse palët nuk kanë rënë dakord ndryshe. Nëse burri nuk i ka dhënë gruas paraprakisht asnjë vlerë nga mehri, atëherë ajo nuk është e obliguar të përgatisë pajën përveç nëse ata kanë rënë dakord për këtë apo kjo është traditë e njerëzve.” [286]

Ndërsa paja të cilën gruaja e përgatit nga pasuria e saj ose e babait të saj, ajo konsiderohet pronë e gruas dhe burri apo dikush tjetër nuk kanë të drejtë mbi të. Gruaja mund ta lejojë burrin dhe musafirët e tij që të përfitojnë prej saj. Gjithsesi, nëse ajo nuk dëshiron ajo ka të drejtë ta ndalojë burrin që të përfitojë prej pajës së saj dhe burri nuk mund ta detyrojë atë që të veprojë ndryshe.

Maliku ka thënë: “Burri ka të drejtë që të përfitojë nga paja e gruas së tij në përputhje me traditat e njerëzve.”

Shpenzimet ndaj bashkëshortes

Shpenzimet ndaj bashkëshortes nënkuptojnë sigurimin e nevojave të bashkëshortes si ushqimi, banesa, shërbimet e ndryshme, ilaçet, etj. edhe nëse ajo është e pasur.

Shpenzimet ndaj bashkëshortes janë të obliguara duke u bazuar në librin e Allahut (xh.sh.), Traditën Profetike dhe konsensusin e dijetarëve islamë.

Argumentet Kuranorë që e obligojnë këtë janë:

1- Allahu i Madhëruar thotë në Kuran:

وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلا وُسْعَهَا

“Babai i fëmijës është i obliguar për furnizimin dhe veshmbathjen e gruas ashtu si është rregull. Askush nuk ngarkohet më tepër se ka mundësi.”[287]

Furnizimi nënkupton ushqimin e mjaftueshëm ndërsa veshmbathja siç është rregull nënkupton veshmbathjen sipas traditave të njerëzve pa e neglizhuar apo tepruar.

2- Allahu i Lartësuar thotë:

أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ وَلا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ وَإِنْ كُنَّ أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ

“Gratë e divorcuara vendosni të banojnë në ndonjë vend ku banoni edhe ju sipas mundësisë suaj dhe mos i ngushtoni për t’i detyruar të dalin. Në qoftë se ato janë shtatzëna, atëherë furnizoni ato derisa të lindin.”[288]

3- Allahu (xh.sh.) thotë:

لِيُنفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَمَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلا مَا آتَاهَا

“I pasuri le të shpenzojë sipas mundësisë së tij dhe i varfëri le të japë nga ajo që i ka dhuruar Allahu. Allahu nuk ngarkon askend të japë më shumë i ka dhënë.”[289]

Ndërsa nga Tradita Profetike mund të përmendim këto argumente rreth obligimit të shpenzimeve ndaj bashkëshortes:

Muslimi transmeton se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë në Haxhin e Lamtumirës: “Kini frikë nga Allahu në trajtimin e grave tuaja. I keni marrë ato me fjalën e Allahut dhe keni kryer marrëdhënie me to me fjalën e Allahut. Ju keni të drejtë mbi to që të mos fusin në shtratin tuaj dikë dhe ju e urreni këtë gjë. Nëse e bëjnë këtë rrahni ato pa u shkaktuar plagë të rënda. Ato kanë të drejta mbi ju që t’i furnizoni me ushqim dhe veshmbathje sipas rregullave.”[290]
Bukhariu dhe Muslimi transmetojnë nga Aishja (r.a.) se Hind Bint Utbe i ka thënë Profetit (s.a.u.s.): “O i Dërguari i Allahut, Ebu Sufjani është burrë dorështrënguar. Ai nuk më jep mua dhe djalit tim asgjë përveç asaj që unë ia marr fshehurazi.” Profeti (s.a.u.s.) i tha; “Merr prej pasurisë së tij pa e tepruar për të plotësuar nevojat e tua dhe të djalit tënd.”[291]
Muavije El Kushiriu (r.a.) tregon se i ka thënë Profetit (s.a.u.s.): “O i Dërguari i Allahut, cilat janë të drejtat e grave mbi ne?” Profeti (s.a.u.s.) i është përgjigjur duke thënë: “T’i ushqeni ato kur të hani për vete, t’i vishni ato kur të visheni vetë, të mos i rrihni në fytyrë dhe të mos i qortoni apo t’u bërtisni atyre përveç se në shtëpi.”[292]

Edhe dijetarët islame kanë rënë në konsensus për obligimin e shpenzimeve ndaj bashkëshortes.

Ibn Kudame thotë: “Dijetarët islamë kanë rënë dakord se burrat në moshë madhore janë të obliguar të shpenzojnë për gratë e tyre përveç atyre që janë të pabindura.”

Ibn Mundhiri dhe të tjerë kanë thënë: “Nga ky obligim duhet nxjerrë mësimi se gruaja konsiderohet e varur nga burri i cili e pengon atë për të fituar pasuri. Për këtë arsye duhet që burri të shpenzojë për të.”

Shkaku i obligimit të shpenzimeve ndaj bashkëshortes

Allahu (xh.sh.) e ka obliguar burrin që të shpenzojë ndaj bashkëshortes së tij sepse me lidhjen e aktit të saktë të martesës gruaja bëhet e kufizuar vetëm për burrin e saj, për të plotësuar të drejtën e tij si dhe për të pasur mundësinë e shijimit të kënaqësive prej saj në mënyrë të vazhdueshme.Ajo duhet t’i bindet atij, të qëndrojë në shtëpinë e tij, të kujdeset për mbarëvajtjen e shtëpisë dhe për rritjen dhe edukimin e fëmijëve. Kurse burri nga ana tjetër, është i obliguar që të përballojë shpenzimet financiare të familjes dhe të shpenzojë për gruan e tij përderisa jeta bashkëshortore në mes tyre vazhdon dhe gruaja i bindet urdhërave të burrit. Në qoftë se nuk ka ndonjë shkak për pengimin e shpenzimeve ndaj gruas, atëherë veprohet sipas rregullit të përgjithshëm: “Kush është nën varësinë e një personi tjetër për të plotësuar të drejtën dhe dobinë e tij, atëherë personi që ka dikë nën varësi është i obliguar të përballojë shpenzimet e personit që është nën varësinë e tij.”

Kushtet e përfitimit të shpenzimeve

Kushtet e përfitimit të shpenzimeve janë:

1- Akti i martesës duhet të jetë i vlefshëm.

2- Gruaja duhet t’ia dorëzojë veten burrit të saj.

3- Gruaja duhet t’ia mundësojë burrit që ai të shijojë kënaqësitë intime me të.

4- Gruaja nuk duhet të refuzojë të shpërngulet ku të dëshirojë burri.[293]

5- Të dy bashkëshortët duhet të jenë të aftë për të kryer marrëdhënie intime.

Nëse njëri nga këto kushte nuk plotësohet, atëherë nuk obligohet përballimi i shpenzimeve ndaj bashkëshortes.

Në qoftë se akti i martesës nuk është i vlefshëm, atëherë obligohet ndarja e bashkëshortëve për t’iu larguar shthurjes.

Nëse gruaja nuk i dorëzohet burrit, nuk i mundëson atij që të shijojë kënaqësitë intime me të ose refuzon që të shpërngulet me burrin ku ai dëshiron, atëherë në këto raste nuk obligohet kryerja e shpenzimeve ndaj bashkëshortes sepse ajo nuk konsiderohet e varur prej burrit dhe dihet se varësia është shkaku i obligimit të shpenzimeve ndaj bashkëshortes. Për analogji, nuk obligohet që blerësi të paguajë çmimin e një artikulli kur shitësi refuzon t’ia japë atë blerësit ose ia jep atë në një vend tjetër dhe jo në vendin ku dëshiron blerësi.

Profeti (s.a.u.s.) është martuar me Aishen (r.a.) dhe ka kryer marrëdhënie me të pas dy vjetësh nga kalimi i martesës. Gjatë kësaj periudhe ai nuk ka përballuar shpenzimet e saj dhe nuk ka qënë i obliguar që t’i japë asaj diçka për atë që ka kaluar.

Nëse gruaja që është në moshë të vogël dhe e papërshtatshme për të kryer marrëdhënie intime me të për shkak të moshës që ka, ia dorëzon veten burrit të saj atëherë malikijtë dhe shafiijtë sipas mendimit më të saktë të kësaj shkolle, nuk e obligojnë burrin që të përballojë shpenzimet e saj. Ata e argumentojnë mendimin e tyre duke thënë se gruaja nuk arrin t’ia mundësojë burrit shijimin e kënaqësive intime plotësisht, prandaj nuk i takon shpenzimi si kompensim. Ata thonë: “Nëse gruaja është në moshë madhore dhe burri është i vogël, atëherë obligohet përballimi i shpenzimeve ndaj gruas sepse ajo nga ana e saj ia ka mundësuar burrit shijimin e kënaqësive intime por mosrealizimi i këtij shijimi ndodh për shkak të moshës së vogël të burrit. Në këtë rast obligohet shpenzimi ndaj bashkëshortes si në rastin kur gruaja i dorëzohet burrit dhe ai është në moshë madhore por i shmanget asaj.”

Ndërsa hanefijtë mendojnë se kur burri e mban gruan në moshë të vogël në shtëpinë e tij për t’i bërë atij shoqëri, atëherë obligohet përballimi i shpenzimeve ndaj saj për shkak të pranimit të burrit të varësisë së kufizuar të gruas. Nëse burri nuk e mban atë në shtëpinë e tij, atëherë nuk obligohet përballimi i shpenzimeve të saj.[294]Kjo është fetvaja që jepet në medhhebin e hanefijve.

Nëse gruaja ia dorëzon veten e saj burrit dhe ajo vuan nga një sëmundje që e pengon atë për kryerjen e marrëdhënieve intime me burrin, atëherë obligohet përballimi i shpenzimeve të saj nga ana e burrit. Nuk do të ishte jetë e mirë bashkëshortore dhe as trajtim i gruas me mirësi siç e ka urdhëruar Allahu (xh.sh.) nëse ajo nuk do të përfitonte shpenzimet e saj për shkak të sëmundjes.

Kjo vlen për rastin kur gruaja ka ndonjë defekt në organin gjenital, është shumë e dobët ose ka ndonjë të metë që e pengon atë për kryerjen e marrëdhënieve intime.

Në qoftë se burri është impotent, ka ndonjë defekt në organin gjenital, i tredhur, vuan nga një sëmundje që e pengon atë për kryerjen e marrëdhënieve intime ose i burgosur për shkak të ndonjë borxhi ose krimi që ka kryer, atëherë ai është i obliguar të përballojë shpenzimet e gruas së tij sepse gruaja nga ana e saj ia ka bërë atij të mundur shijimin e kënaqësive intime por mosplotësimi i tyre ndodh për shkak të të metave të tij. Ky shkak nuk e pengon përballimin e shpenzimeve të gruas.

Nuk obligohet përballimi i shpenzimeve të gruas kur ajo ikën nga shtëpia bashkëshortore në një shtëpi tjetër pa lejen e burrit dhe pa ndonjë arsye të ligjshme, udhëton pa lejen e burrit ose kryen Haxhin pa lejen e tij. Nëse gruaja udhëton me lejen e burrit ose kryen Haxhin me lejen e tij ose ai udhëton bashkë me të, atëherë ajo ka të drejtë të përfitojë shpenzimet sepse nuk ka dalë nga bindja ndaj burrit dhe varësia e tij. Gjithashtu, gruaja nuk përfiton shpenzimet e saj kur e pengon burrin që të kryejnë marrëdhënie intime në shtëpinë e saj ku jeton së bashku me burrin përderisa ajo nuk i ka kërkuar burrit që të shpërngulen në një shtëpi tjetër. Në qoftë se ajo ka kërkuar banimin në një vend tjetër dhe burri e ka kundërshtuar këtë, atëherë ajo mund të refuzojë kryerjen e marrëdhënieve intime dhe burri është i detyruar të përballojë shpenzimet e saj.

Nuk obligohet përballimi i shpenzimeve të gruas kur ajo burgoset për shkak të ndonjë borxhi ose krimi të kryer prej saj ose burgoset padrejtësisht përveç rastit kur burri e burgos gruan për një borxh që ajo i ka atij.

Nëse gruaja rrëmbehet nga dikush duke i ndërprerë lidhjet midis saj dhe burrit atëherë asaj nuk i takojnë shpenzimet për periudhën kur ka qenë e rrëmbyer.

Në qoftë se gruaja ka një profesion dhe e ushtron atë pa lejen e burrit edhe pse ai e ka ndaluar, atëherë ajo nuk përfiton shpenzimet e martesës. E njëjta gjë vlen edhe kur gruaja refuzon kryerjen e marrëdhënieve intime për shkak të agjërimeve vullnetare, itikafit vullnetar, etj.

Në këto raste gruaja nuk përfiton shpenzimet e saj sepse ajo nuk ia ka dhënë të drejtën burrit për të shijuar kënaqësitë intime pa pasur ndonjë arsye ligjore. Nëse gruaja e bën këtë duke pasur arsye ligjore si p.sh. kur nuk i bindet atij për të jetuar në një shtëpi të paligjshme ose kur burri nuk e mbron atë dhe pasurinë e saj, atëherë ajo ka të drejtë të përfitojë shpenzimet.

Rasti kur gruaja pranon Islamin ndërsa burri jo

Nëse të dy bashkëshortët janë jomuslimanë dhe pas kryerjes së marrëdhënieve intime gruaja përqafon Islamin ndërsa burri jo, atëherë nuk anullohet e drejta e saj për përfitimin e shpenzimeve. Refuzimi i kryerjes së marrëdhënieve intime është në dorën e burrit pasi ai mund ta ndryshojë këtë gjë duke pranuar Islamin. E drejta e përfitimit të shpenzimeve nuk anullohet edhe në rastin kur burri musliman nuk jeton me gruan e tij.

Braktisja e Islamit nga burri nuk e anullon të drejtën e gruas që të përfitojë shpenzimet

Nëse burri e braktis fenë islame pas kryerjes së marrëdhënieve me gruan, kjo nuk e anullon të drejtën e saj për të përfituar shpenzimet sepse refuzimi i kryerjes së marrëdhënieve intime është në dorën e burrit pasi ai mund ta ndryshojë këtë gjë duke u rikthyer në Islam. Nëse gruaja e braktis fenë islame, atëherë e drejta e saj për përfitimin e shpenzimeve anullohet sepse ajo e pengon kryerjen e marrëdhënieve intime me anë të gjynahut që ka bërë prandaj në këtë rast ajo i ngjason gruas që nuk i bindet burrit të saj dhe si pasojë nuk përfiton shpenzimet për shkak të kësaj mosbindje.

Mendimi i shkollës juridike Dhahirije në lidhje me shkakun e përfitimit të shpenzimeve

Dhahiritë kanë një mendim tjetër në lidhje me shkakun e përfitimit të shpenzimeve. Ata mendojnë se shkaku i obligimit të shpenzimeve ndaj bashkëshortes është martesa. Sipas tyre, përderisa ka martesë atëherë obligohet përballimi i shpenzimeve ndaj bashkëshortes. Dijetarët e kësaj shkolle mendojnë se shpenzimet obligohen edhe ndaj gruas së vogël në moshë dhe ndaj gruas së pabindur pa marrë parasysh kushtet që kanë vendosur juristët e shkollave të tjera.

Ibn Hazmi ka thënë: “Burri është i obliguar që të përballojë shpenzimet e gruas së tij me nënshkrimin e aktit pa marrë parasysh nëse ai e fton atë për të banuar me të apo jo, madje edhe në qoftë se gruaja është në djep. Obligohet që burri të përballojë shpenzimet e gruas sipas mundësisë së tij pa marrë parasysh nëse gruaja i bindet burrit apo jo, është e pasur apo e varfër, e ka babanë gjallë apo është jetime, e virgjër apo e martuar më parë, e lirë apo robëreshë.”[295]

Ebu Sulejmani, shokët e tij dhe Sufjan Theuriu mendojnë se obligohet përballimi i shpenzimeve të gruas në moshë të vogël që nga koha e nënshkrimit të aktit të martesës. Hakem Bin Utejbe ka gjykuar në lidhje me gruan që ka dalë nga shtëpia e burrit e zemëruar dhe ka thënë: “Ajo përfiton shpenzimet e saj.” Ai ka thënë: “Nuk ka asnjë rast që një nga shokët e Profetit (s.a.u.s.) t’ia ketë mohuar të drejtën e shpenzimeve një gruaje të pabindur. Kjo gjë është transmetuar vetëm nga Nekhaiu, Sha’biu, Hamad Bin Ebu Sulejmani, Hasani dhe Zuhriu të cilët nuk kanë ndonjë argument përveç thënies së tyre se e drejta e shpenzimeve shkon parallel me kryerjen e marrëdhënieve intime. Nëse pengohet kryerja e marrëdhënieve intime nga ana e saj, atëherë anullohet edhe e drejta e shpenzimeve.”

Baza e vlerësimit të shpenzimeve ndaj gruas

Në qoftë se gruaja banon me burrin e saj dhe ai i mbulon shpenzimet e saj në mënyrë të plotë si ushqimin, veshjen, etj., atëherë gruaja nuk ka të drejtë të kërkojë mbulimin e shpenzimeve të tjera sepse burri i ka përmbushur detyrimet e tij. Në qoftë se burri është dorështrënguar dhe nuk i plotëson të gjitha nevojat materiale të gruas ose e lë atë në mënyrë të padrejtë pa asnjë mbështetje financiare, atëherë gruaja ka të drejtë të kërkojë mbulimin e shpenzimeve të saj si ushqimi, veshja, banesa, etj. Gjykatësi duhet ta detyrojë burrin që të përballojë shpenzimet e gruas nëse vërteton se pretendimet e saj janë të vërteta. Gruaja në këtë rast ka të drejtë të marrë fshehurazi prej pasurisë së burrit të saj çfarë i nevojitet pa e tepruar. Kjo gjë lejohet sepse burri ia ka mohuar asaj të drejtën e saj që është obliguar për të. Lejohet që një person ta marrë të drejtën e tij vetë kur ka mundësi. Ky gjykim bazohet në transmetimin e Ahmedit, Bukhariut, Muslimit, Ebu Daudit dhe Nesaiut të cilët tregojnë se Aishja (r.a.) ka thënë: “Hind Bint Atabe i ka thënë Profetit (s.a.u.s.): “O i Dërguari i Allahut, Ebu Sufjani është burrë dorështrënguar. Ai nuk më jep mua dhe djalit tim asgjë përveç asaj që unë ia marr fshehurazi.” Profeti (s.a.u.s.) i tha; “Merr prej pasurisë së tij pa e tepruar për të plotësuar nevojat tuaja dhe të djalit tënd.”[296]

Ky hadith tregon se shpenzimet e gruas vlerësohen me nevojat e saj duke kushtëzuar që ajo të mos e teprojë por të veprojë sipas traditave. Kjo do të thotë se duhet të merret në konsideratë gjëndja financiare e familjes së saj, gjë që ndryshon në varësi të kohës, vendeve, gjendjes së njerëzve, etj.

Autori i librit “Err-rreudatu En-nedijje” thotë:

“Plotësimi i nevojave të gruas që lidhen me ushqimin përfshin të gjitha ushqimet për të cilat gruaja ka nevojë, madje edhe frutat. Këto ushqime duhet të shtohen gjatë festave. Në këtë kategori hyjnë edhe gjërat e tjera të cilat njerëzit i kanë traditë dhe nëse neglizhohen atëherë gruaja mund të dëmtohet, të sëmuret apo shqetësohet. Në këtë kategori futen edhe ilaçet dhe të ngjashme me to duke u bazuar në fjalën e Allahut të Madhëruar:

وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلا وُسْعَهَا

“Babai i fëmijës është i obliguar për furnizimin dhe veshmbathjen e gruas ashtu si është rregull. Askush nuk ngarkohet më tepër se ka mundësi.”[297]

Ky ajet kuranor flet për të gjitha llojet e shpenzimeve dhe obligohet që burri të përballojë të gjitha gjërat që lidhen me furnizimin e gruas.

Furnizimi përfshin të gjitha gjërat që përmendëm më sipër. Më pas autori ka përmendur se disa dijetarë mendojnë se nuk obligohet dhënia e vlerës së ilaçeve dhe pagesa e vizitës së mjekut sepse kjo bëhet me qëllim mbrojtjen e trupit. Ata e krahasojnë këtë me rastin e mosobligimit të qeramarrësit që të rregullojë çfarë është prishur vetë në shtëpinë që ai ka marrë me qera. Por vetë autori shikon se mendimi më i saktë është se obligohet mbulimi i shpenzimeve të mjekimit .

Në librin El-Gajth thuhet: “Sepse ai bëhet me qëllim mbrojtjen e jetës dhe është i ngjashëm me shpenzimet e tjera.”Autori më pas thotë: “Ky mendim i shprehur në El-Gajth është mendimi i drejtë sepse shpenzimet e mjekimit përfshihen nga fjala e Profetit (s.a.u.s.) “për të plotësuar nevojat tuaja” dhe nga fjala e Allahut “për furnizimin e gruas” sepse ato futen tek shpenzimet e përgjithshme.

Duke u bazuar në çfarë thamë më sipër, obligohet për burrin përballimi i shpenzimeve të gruas për gjërat e nevojshme pa e tepruar. Kjo nuk nënkupton se kjo çështje lihet në dorën e gruas por burri duhet ta vlerësojë këtë vetë nga frika e teprimit të shpenzimeve nga ana e gruas. Pra, mund të thuhet se burri duhet t’i dorëzojë gruas vlerën e të hollave që mbulojnë shpenzimet e saj të domosdoshme pa e tepruar. Këtë vlerë burri mund ta marrë vesh duke pyetur të tjerët që e dinë dhe kanë eksperiencë. Këtë gjë nënkupton edhe fjala e Profetit (s.a.u.s.) “pa e tepruar”.

Në qoftë se burri nuk i jep gruas shpenzimet e obliguara për të, atëherë lejohet që gruaja të marrë pa dijeninë e tij çfarë i nevojitet për nevojat e saj në qoftë se ajo është e pjekur(sepse pjekuria nuk varet domosdoshmërisht nga mosha por nga aftësitë që zotëron personi) dhe nuk e tepron apo shpërdoron. Në qoftë se nuk është e tillë, atëherë ajo nuk ka të drejtë të marrë nga pasuria e burrit pa lejen e tij. Allahu i Madhëruar thotë:

وَلا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمْ

“Mos ua jepni mendjelehtëve (të papjekurve) pasurinë tuaj.”[298]

Në qoftë se burri është dorështrënguar dhe gruaja nuk ka arritur moshën e pjekurisë, atëherë duhet që kujdestari i gruas ose një burrë tjetër i drejtë të marrë nga pasuria e burrit për mbulimin e shpenzimeve të gruas.” Këtu mbaron fjala e autorit të Err-Rreudatu En-Nedijjeh.

Burri është i obliguar që të mbulojë shpenzimet e gruas edhe për gjërat të tjera për të cilat ajo ka nevojë si krehëri, sapuni, parfumet dhe të tjera sende me të cilat pastrohet.

Shafiijtë thonë: “Përsa i përket parfumit, burri është i obliguar të paguajë për blerjen e tij nëse përdoret për pastrim si p.sh. për largimin e aromës së keqe. Nëse ai përdoret për kënaqësi dhe qejf, atëherë burri nuk mund të detyrohet për blerjen e tij.”

Mendimi i hanefijve për vlerësimin e shpenzimeve

Hanefijtë mendojnë se shpenzimet ndaj bashkëshortes nuk janë përcaktuar nga ana e jurisprudencës islame. Megjithatë burri është i obliguar që t’i japë gruas së tij çfarë i mjafton asaj për ushqim si mish, zarzavate, fruta, vaj, gjalpë dhe gjëra të tjera të ngjashme me to të cilat janë të domosdoshme për jetën sipas traditave të njerëzve. Kjo ndryshon në varësi të vendit, kohës dhe gjendjes financiare të burrit. Burri është i obliguar gjithashtu të përballojë shpenzimet e veshjes së gruas në të gjitha stinët.

Dijetarët e kësaj shkolle mendojnë se shpenzimet e gruas varen nga pasuria e burrit pa marrë parasysh nëse gruaja është e pasur apo e varfër. Allahu i Madhëruar thotë:

“I pasuri le të shpenzojë sipas mundësisë së tij dhe i varfëri le të japë nga ajo që i ka dhuruar Allahu. Allahu nuk ngarkon askend të japë më shumë sesa i ka dhënë.”[299]

أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ

“Gratë e divorcuara vendosni të banojnë në ndonjë vend ku banoni edhe ju sipas mundësisë suaj.”[300]

Mendimi i shafijve për vlerësimin e shpenzimeve

Shafiijtë nuk i kanë vlerësuar shpenzimet duke u bazuar mbi nevojat e gruas por kanë thënë se ato janë të përcaktuara nga ana fetare pavarsisht se bien dakord me hanefijtë se gjendja financiare e burrit merret në konsideratë. Sipas tyre, burri i pasur i cili ka mundësi të përballojë shpenzimet e gruas me pasurinë dhe fitimin e tij është i obliguar të japë çdo ditë dy shinikë[301]. Burri i varfër i cili nuk ka mundësi të përballojë shpenzimet e gruas me pasurinë dhe fitimet e tij është i obliguar të japë çdo ditë një shinik. Burri në gjëndje financiare mesatare duhet të japë çdo ditë një shinik e gjysëm. Ata e kanë bazuar mendimin e tyre në ajetin e mëposhtëm kuranor:

“I pasuri le të shpenzojë sipas mundësisë së tij dhe i varfëri le të japë nga ajo që i ka dhuruar Allahu. Allahu nuk ngarkon askend të japë më shumë i ka dhënë.”[302]

Shafiijtë mendojnë se ky ajet ka dalluar në mes të pasurit dhe të varfërit duke obliguar secilin prej tyre që të japë sipas mundësisë së tij pa përcaktuar vlerën e shpenzimeve që duhet dhënë. Sipas tyre, vlera e shpenzimeve duhet përcaktuar duke përdorur gjykimin individual të dijetarëve. Shpenzimet ndaj bashkëshortes mund të përcaktohen duke përdorur analogjinë e ushqimit të të varfërve në rastin e shlyerjes së betimit të thyer i cili është rasti më i përafërt me të. Ushqimi është i obliguar nga ana fetare për largimin e urisë dhe sasia më e madhe e obliguar në këtë rast është dy shinikë. Sasia më e vogël e cila është e obliguar është ajo për shlyerjen e kryerjes së marrëdhënieve intime gjatë agjërimit të Ramazanit një shinik. Në qoftë se burri është në gjendje financiare mesatare, atëherë ai obligohet të japë një shinik e gjysëm sepse ai nuk mund të klasifikohet me të pasurit dhe as me të varfërit. Dijetarët shafiijë thonë: “Në qoftë se kjo çështje nuk përcaktohet por lihet në dorën e gruas për ta vlerësuar sipas nevojave të saj, atëherë do të lindin mosmarrveshjet në mes bashkëshortëve. Për këtë arsye është bërë ky vlerësim i përshtatshëm dhe i drejtë.”

Ky mendim nuk përputhet me nevojat e gruas për ushqime të ndryshme si mish, fruta, etj.

Përsa i përket veshjes së gruas, shafiijtë mendojnë se duhet të merret në konsideratë gjendja financiare e burrit. Nëse burri është i pasur, atëherë ai duhet t’i blejë gruas së tij rrobat më të mira sipas traditave të vendit ku ata jetojnë. Burri i varfër është i obliguar që ta furnizojë gruan e tij me rroba pambuku ose linoje ndërsa burri në gjendje financiare mesatare duhet të furnizojë gruan e tij me rroba të mesme në mes dy rasteve të tjera. Burri është i obliguar gjithashtu që t’i sigurojë gruas së tij një banesë të përshtatshme me gjendjen e tij financiare dhe të pajisur me orendi shtëpiake sipas mundësive të tij ekonomike.

Shafiijtë shtojnë se burri i varfër mund t’i japë gruas së tij më pak se ushqimi i domosdoshëm por pa e tepruar këtë ose t’i sigurojë asaj rroba më pak se nevojat e saj në stinë të ndryshme. Nëse burri është në gjendje financiare mesatare, atëherë ai duhet që t’i sigurojë gruas së tij ushqime dhe veshje më shumë se kaq dhe në mënyrë të drejtë. Sigurimi i ushqimëve dhe i veshjeve duhet të jetë i drejtë sepse mosdëmtimi i gruas është obligim fetar. Drejtësia në këtë rast nënkupton obligimin e plotësimit të nevojave mesatare të gruas.

Si veprojnë gjykatat në lidhje me këtë çështje?

Gjykatat veprojnë duke u bazuar në mendimin e shafiijve dhe disave nga hanefijtë se duhet të merret në konsideratë gjendja financiare e burrit për përcaktimin e shpenzimeve të gruas. Artikulli 16 i ligjit nr. 25, i miratuar në vitin 1929, thotë: “Shpenzimet e gruas të obliguara për burrin vlerësohen në bazë të gjendjes financiare të burrit pa marrë parasysh nëse gruaja është e pasur apo e varfër.”

Ky është gjykimi më i saktë sepse përputhet me dy ajetet e përmendura në këtë temë.

Përcaktimi i shpenzimeve të gruas në bazë të artikujve që ajo konsumon ose në të holla

Është e lejuar që shpenzimet e gruas të obliguara për burrin të përcaktohen në bazë të artikujve që ajo përdor nga ushqimet dhe veshjet. Lejohet gjithashtu që burri t’i japë gruas vlerën e këtyre artikujve në të holla. Gruas mund t’i jepen shpenzimet e saj në bazë vjetore, mujore, javore ose ditore, sipas mundësisë financiare të burrit.

Gjykatat kanë vendosur që burri duhet t’i japë gruas vlerën e ushqimit të saj një herë në muaj, ndërsa vlerën e veshjes së saj një herë në gjashtë muaj duke marrë parasysh se ajo ka nevojë të blejë rroba dimërore dhe verore.

Disa gjykatës obligojnë burrin që t’i japë gruas vlerën e ushqimeve dhe veshjes së saj një herë në muaj duke marrë në konsideratë që kjo vlerë t’i mjaftojë asaj për ushqim, veshje dhe banesë, dhe të jetë në përputhje me gjendjen financiare të burrit.

Ndryshimi i çmimeve ose ndryshimi i gjendjes financiare të burrit

Rasti i ndryshimit të çmimeve që nga koha e vlerësimit të shpenzimeve përfshin rritjen ose uljen e këtyre çmimeve. Ndërsa gjendja financiare e burrit mund të ndryshojë duke u përmirësuar ose përkeqësuar. Është e domosdoshme që të merren në konsideratë të gjitha këto raste në lidhje me shpenzimet.

Në qoftë se çmimet ndryshojnë duke u rritur, atëherë gruaja ka të drejtë të kërkojë rritjen e vlerës së shpenzimeve të saj. Në qoftë se çmimet ulen, burri ka të drejtë të kërkojë uljen e vlerës së shpenzimeve.

Në qoftë se gjendja financiare e burrit përmirësohet që nga koha e vlerësimit të shpenzimeve, atëherë gruaja ka të drejtë të kërkojë rritjen e vlerës së shpenzimeve të saj.

Në qoftë se gjendja financiare e burrit përkeqësohet që nga koha e vlerësimit të shpenzimeve, atëherë burri ka të drejtë të kërkojë uljen e vlerës së shpenzimeve ndaj gruas.

Gabimet në vlerësimin e shpenzimeve

Nëse rezulton që vlerësimi i shpenzimeve nuk ka qënë i saktë dhe që ato nuk i mjaftojnë gruas duke marrë në konsideratë gjendjen financiare të burrit, atëherë gruaja ka të drejtë të kërkojë rivlerësimin e shpenzimeve. Gjykatësi duhet të vlerësojë shpenzimet e saj për ushqime dhe veshmbathje duke marrë në konsideratë gjendjen financiare të burrit.

Borxhi i shpenzimeve konsiderohet borxh i vërtetë për burrin

Shpenzimet ndaj gruas janë të obliguara për burrin në qoftë se plotësohen kushtet që i kemi përmendur më përpara.

Kur këto kushte plotësohen dhe shpenzimet bëhen të obliguara për burrin por ai refuzon t’i paguaj ato, atëherë kjo konsiderohet borxh i vërtetë për të sikur të gjitha llojet e borxheve që duhet të shlyhen, të cilat ngelen në përgjegjësinë e burrit derisa ai t’i shlyejë ato apo derisa t’i falen.

Ky është mendimi i shafiijve dhe në bazë të tij veprojnë gjykatat që nga miratimi i ligjit nr.25 në vitin 1920. Ky ligj thotë:

Shpenzimet e gruas e cila ia ka dorëzuar veten burrit të saj ligjërisht konsiderohen borxh për burrin nëse ai refuzon t’i paguajë ato. Ky borxh është i obliguar të shlyhet dhe nuk anullohet pa marrë parasysh gjykimin individual të ndonjë gjykatësi ose kompromisin që mund të arrijnë bashkëshortët.Burri nuk del nga kjo përgjegjësi derisa të shlyej borxhin apo pasi t’i falet.
Shpenzimet e gruas së divorcuar që i përfiton ato konsiderohen borxh për burrin nëse ai refuzon t’i paguajë ato si në rastin e parë duke filluar që nga data e divorcit.

Ky ligj është shoqëruar me udhëzimet e mëposhtme nga ministria e drejtësisë:

Shpenzimet e bashkëshortes ose të gruas së divorcuar që burri refuzon t’i paguajë edhe pse është i obliguar për këtë, konsiderohen borxh i pakushtëzuar nga vendimi i gjykatës ose konsensusi i palëve që nga momenti i bllokimit të këtyre shpenzimeve.
Borxhi i shpenzimeve është borxh i vërtetë dhe mund të anullohet vetëm me shlyerjen ose faljen e tij.

Nga këto dy udhëzime rezulton se:

Bashkëshortja ose gruaja e divorcuar ka të drejtë të kërkojë dhënien e shpenzimeve të saj nga burri për periudhën që ai nuk i ka dhënë para se ajo ta çonte çështjen në gjykatë. Nëse gruaja pretendon se burri i saj nuk i ka dhënë vlerën e shpenzimeve për një periudhë të caktuar pa marrë parasysh nëse është e shkurtër apo e gjatë, atëherë nëse argumentohet vërtetësia e pretendimeve të saj, gjykatësi duhet që të vendosë dhënien e vlerës së shpenzimeve për këtë periudhë duke u bazuar në artikullin 178 të kësaj rregulloreje.
Borxhi i shpenzimeve nuk anullohet nga vdekja e njërit prej bashkëshortëve ose nga divorci edhe nëse ai është kërkuar nga gruaja. Gruaja e divorcuar ka të drejtë të përfitojë vlerën e shpenzimeve të prapambetura përderisa ato nuk janë kompensim për divorcin.
Mosbindja momentale e gruas nuk e anullon të drejtën e saj për përfitimin e vlerës së shpenzimeve të prapambetura. Ato anullohen kur gruaja është vazhdimisht e pabindur.

Pas miratimit të këtij ligji, disa gra e kanë shfrytëzuar atë që të mos kërkojnë shpenzimet e tyre për një kohë të gjatë me qëllim grumbullimin e një vlere të madhe dhe pastaj u kanë kërkuar burrave të tyre që t’i paguajnë të gjitha shpenzimet së bashku. Kjo gjë e ka vështirësuar shumë gjendjen e burrave. Për të evituar dëmtimin e burrave në vitin 1931 është miratuar ligji nr. 78 i rregullores së gjykatave civile. Paragrafi i gjashtë i artikullit 99 thotë: “Nuk merren parasysh pretendimet e grave për vlerën e shpenzimeve të prapambetura nëse periudha e mosdhënies së vlerës së shpenzimeve është më e gjatë së tre vjet nga data e depozitimit të pretendimeve të tyre në gjykatë.”

Memorandumi shpjegues i këtij ligji thotë në lidhje me këtë paragraf: “Përsa u përket pretendimeve për shpenzimet e kaluara, është parë e arsyeshme që të mos dëgjohen pretendimet për një periudhë më të gjatë se tre vjet nga data e depozitimit të tyre. Nëse do të lejohej dëgjimi i pretendimeve për vlerën e shpenzimeve të prapambetura për një periudhë më të gjatë, atëherë gratë mund të kërkojnë shpenzimet e tyre për një periudhë shumëvjeçare dhe kjo do ta rëndonte gjendjen financiare të burrit. Për këtë, është parë më e arsyeshme dhe më e drejtë që gruaja t’i kërkojë shpenzimet e saj të kaluara më herët në mënyrë që periudha e mosdhënies së shpenzimeve të mos jetë më e gjatë se tre vjet. Ky vendim nuk e dëmton të drejtën e gruas për përfitimin e shpenzimeve të saj pasi ajo ka të drejtë t’i kërkojë ato brenda periudhës trevjeçare.”[303]Gjykatat deri më sot vazhdojnë të veprojnë sipas këtij ligji(që në kohën kur autori ka shkruajtur këtë libër).

Falja e borxhit të shpenzimeve dhe kompensimi i tij

Meqënëse mosdhënia e shpenzimeve ndaj gruas kur ajo i meriton ato konsiderohet borxh, atëherë lejohet që gruaja t’ia falë burrit borxhin tërësisht ose pjesërisht. Nuk lejohet që gruaja ta lirojë burrin nga shpenzimet në të ardhmen sepse ato nuk konsiderohen borxh. Falja bëhet vetëm për borxhet e kaluara.

Përjashtohet nga ky rregull lirimi i burrit nga shpenzimet në të ardhmen nëse periudha është njëmujore ose njëvjeçare dhe vlerësimi i shpenzimeve është bërë në bazë mujore ose vjetore.

Mosdhënia e shpenzimeve konsiderohet borxh i vërtetë që mund të anullohet vetëm me shlyerje ose falje. Nëse edhe gruaja ka një borxh tek burri, atëherë mund të kompensohen borxhet me njëri-tjetrin nëse kanë të njëjtën vlerë.

Përsa i përket kompensimit të borxheve, hanbelijtë mendojnë se duhet bërë dallimi në mes të gruas së pasur dhe gruas së varfër. Sipas tyre, nëse gruaja është e pasur, atëherë burri mund ta llogarisë borxhin që ajo i ka atij në vend të shpenzimeve pasi ai që ka detyrime(borxh) mund ta shlyejë atë nga cilado pasuri e tij që dëshiron dhe ky borxh që i ka gruaja në të vërtetë është pasuri e tij. Nëse gruaja është e varfër, atëherë burri nuk ka të drejtë ta bëjë këtë sepse shlyerja e borxhit obligohet kur gruaja të ketë mundësi. Në këtë rast borxhi që gruaja i ka burrit nuk mund të kompensohet me vlerën e shpenzimeve sepse Allahu i Madhëruar na ka urdhëruar që t’i presim të varfërit për shlyerjen e borxheve. Allahu (xh.sh.) thotë në Kuran:

وَإِنْ كَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَى مَيْسَرَةٍ

“Në qoftë se ai (borxhliu) është në gjendje të vështirë, atëherë prisni derisa të ketë mundësi.”[304]

Për këtë arsye obligohet pritja e gruas së varfër që ta shlyejë borxhin e saj kur të ketë mundësi.

Parapagimi i shpenzimeve dhe ndodhja e diçkaje që e bën gruan të mos përfitojë shpenzimet

Nëse burri i parapaguan gruas shpenzimet e saj për një periudhë të caktuar në të ardhmen si p.sh. një muaj ose një vit dhe gjatë kësaj periudhe ndodh diçka që e bën gruan të mos i meritojë shpenzimet, p.sh. njëri nga bashkëshortët vdes ose gruaja bëhet e pabindur ndaj burrit, atëherë burri ka të drejtë të tërheqë vlerën e shpenzimeve për periudhën e mbetur sepse gruaja i ka marrë ato si shpërblim për të qënit e saj nën varësinë e burrit. Nëse kjo varësi nuk egziston më për shkak të vdekjes ose mosbindjes, atëherë gruaja duhet t’ia kthejë burrit vlerën e shpenzimeve që ai i ka parapaguar për periudhën e mbetur. [305]

Shpenzimet ndaj gruas në periudhën e pritjes

Gruaja e divorcuar me të drejtë kthimi dhe gruaja shtatzënë kanë të drejtë për të përfituar shpenzimet gjatë periudhës së pritjes.

Allahu i Madhëruar thotë në lidhje me gratë e divorcuara me të drejtë kthimi dhe gratë shtatzëna:

“Gratë e divorcuara vendosni të banojnë në ndonjë vend ku banoni edhe ju sipas mundësisë suaj dhe mos i dëmtoni ato duke i ngushtuar për t’i detyruar që të dalin. Në qoftë se ato janë shtatzëna, atëherë furnizoni ato derisa të lindin.”[306]

Ky ajet argumenton obligimin e shpenzimeve për gruan shtatzënë pavarësisht nëse është në periudhën e pritjes si pasojë e divorcit me të drejtë kthimi, përfundimtar apo nga vdekja e burrit.

Përsa i përket gruas së divorcuar përfundimisht dhe që nuk është shtatzënë, dijetarët islamë kanë mendime të ndryshme në lidhje me obligimin e dhënies së shpenzimeve:

Gruaja përfiton të drejtën e strehimit dhe jo të drejtën e shpenzimeve të tjera. Ky është mendimi i Malikut dhe Shafiut të cilët janë bazuar në fjalën e Allahut të Madhëruar:

أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ

“Gratë e divorcuara vendosni të banojnë në ndonjë vend ku banoni edhe ju sipas mundësisë suaj.”[307]

Gruaja përfiton të drejtën e strehimit dhe të shpenzimeve të tjera. Ky është mendimi i Omer Bin Khatabit, Omer Bin Abdulazizit, Theuriut dhe Hanefijve. Ata janë bazuar në kuptimin e përgjithshëm të fjalës së Allahut të Lartësuar:

أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ

“Gratë e divorcuara vendosni të banojnë në ndonjë vend ku banoni edhe ju sipas mundësisë suaj.”[308]

Sipas tyre, ky ajet argumenton domosdoshmërinë e sigurimit të banesës dhe përderisa obligohet banesa nga ana juridike, atëherë obligohen edhe shpenzimet e tjera në rastin e gruas së divorcuar me të drejtë kthimi, shtatzënë dhe gruas së divorcuar përfundimisht.

Omeri dhe Aishja e kanë mohuar hadithin e transmetuar nga Fatime Bint Kajs duke thënë: “Nuk e lëmë librin e Allahut dhe traditën e Profetit për fjalën e një gruaje dhe nuk e dimë nëse ajo e ka mbajtur mend hadithin apo e ka harruar.”

Kur Fatimja e mori vesh këtë tha: “Le të gjykojë në mes nesh Libri i Allahut. Allahu i Madhëruar thotë:

إِذَا طَلَّقْتُمْ النِّسَاءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ وَأَحْصُوا الْعِدَّةَ وَاتَّقُوا اللَّهَ رَبَّكُمْ لا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُيُوتِهِنَّ وَلا يَخْرُجْنَ إِلا أَنْ يَأْتِينَ بِفَاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ وَتِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَمَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ لا تَدْرِي لَعَلَّ اللَّهَ يُحْدِثُ بَعْدَ ذَلِكَ أَمْرًا

“Kur t’i divorconi gratë, bëjëni këtë në fillim të periudhës së pritjes (në kohën e pastërtisë) së tyre. Llogariteni mirë kohën e pritjes dhe frikësohuni Allahut, Zotit tuaj. Mos i nxirrni ato prej shtëpive të tyre dhe ato të mos dalin prej tyre vetëm nëse bëjnë ndonjë vepër të keqe të vërtetuar. Këto janë dispozitat e Allahut dhe kush i shkel dispozitat e Allahut ka dëmtuar vetveten. Ti nuk e di se ndoshta Allahu pas kësaj do të të shpallë diçka rishtazi.”[309]

Fatimja tha: “Kjo do të thotë diçka që ndodh pas herës së tretë.”[310]

Gruaja nuk përfiton të drejtën e banimit dhe as të drejtën e shpenzimeve të tjera. Ky është mendimi i Ahmedit, Daudit, Ebu Theuriut, Is’hakut, Aliut (sipas një transmetimi), Ibn Abbasit, Xhabirit, Hasanit, Ataut, Shabiut, Ibn Ebu Lejles, Euzaiut dhe i Imamijve.

Ata e kanë argumentuar mendimin e tyre me hadithin e transmetuar nga Bukhariu dhe Muslimi të cilët tregojnë se Fatime Bint Kajs ka thënë: “Më ka divorcuar burri tre herë në kohën e Profetit (s.a.u.s.) dhe nuk më ka dhënë shpenzimet e martesës dhe as banesë.”[311]

Sipas disa transmetimeve Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Burri i jep gruas shpenzimet dhe banesën kur gruaja është divorcuar me të drejtë kthimi.”[312]

Ahmedi, Muslimi, Ebu Daudi dhe Nesaiu transmetojnë se Profeti (s.a.u.s.) i ka thënë Fatime Bint Kajsit: “Ti nuk ke të drejtë të përfitosh shpenzimet vetëm nëse je shtatzënë.”[313]

Shpenzimet e gruas që nuk e ka burrin prezent

Artikulli i pestë i ligjit nr. 25, i miratuar në vitin 1920, thotë: “Në qoftë se burri nuk është prezent për një kohë të shkurtër dhe ai ka një pasuri që dihet, atëherë gjykohet se gruaja ka të drejtë t’i marrë shpenzimet e saj nga pasuria e tij. Në qoftë se burri nuk ka ndonjë pasuri që gjykatësi mund ta marrë vesh në rrugë të ndryshme, atëherë ai i cakton një afat për t’i dërguar gruas shpenzimet e saj. Nëse burri nuk ia dërgon gruas shpenzimet e saj brenda afatit të caktuar, atëherë gjykatësi shpall divorcin e bashkëshortëve.

Nëse burri nuk është prezent për një kohë të gjatë dhe është e vështirë të kontaktohet me të pasi ai mund të jetë në një vend të panjohur ose ka humbur dhe nuk ka lënë ndonjë pasuri të ditur, atëherë gjykatësi vendos ndarjen e bashkëshortëve.”

Të drejtat jomateriale

Në temat e kaluara trajtuam të drejtat e gruas të obliguara për burrin në aspektin material të cilat janë: mehri dhe shpenzimet e gruas. Në këtë temë do të flasim për të drejtat jomateriale të gruas të obliguara për burrin, ndër të cilat mund të përmendim:

Trajtimi i gruas me mirësi

Së pari, burri është i obliguar që ta trajtojë gruan me dinjitet, respekt, mirësi dhe drejtësi. Ai është i obliguar t’i ofrojë asaj çfarë ka mundësi me qëllim fitimin e zemrës së saj. Nga ana tjetër burri duhet që të tregohet i duruar me sjelljet e gruas. Allahu i Madhëruar thotë:

وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَيَجْعَلَ اللَّهُ فِيهِ خَيْرًا كَثِيرًا

“Trajtoni gratë tuaja me mirësi. Nëse i urreni ato, tregohuni të duruar sepse mund të ndodhë që Allahu të japë shumë të mira në diçka që ju e urreni.”[314]

Prej shënjave të përsosmërisë dhe devotshmërisë së një personi është që ai të tregohet i dashur me familjen e tij. Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Besimtari me besim më të plotë është ai me moral më të mirë dhe më i zgjedhuri nga ju është ai që sillet mirë me gruan e tij.”[315]

Trajtimi i gruas me dinjitet është tregues i përsosmërisë së personalitetit të një personi, ndërsa ofendimi i saj është shënjë e personalitetit të tij të ulët. Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Gruan e respekton vetëm ai që ka dinjitet dhe e ofendon atë vetëm ai që është i ulët.”[316]

Gruaja trajtohet me dinjitet kur burri sillet me butësi ndaj saj dhe argëtohet me të.

Profeti (s.a.u.s.) e ka trajtuar Aishen me butësi dhe është argëtuar me të duke bërë gara. Aishja (r.a.) tregon: “Kam bërë gara me Profetin (s.a.u.s.) dhe kam fituar por kur shtova në peshë dhe bëmë gara ai më mundi. Më tha: Tani u barazuam.”[317] Transmetuar nga Ahmedi dhe Ebu Daudi.

Ahmedi dhe Autorët e Suneneve transmetojnë se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Të gjitha lojërat me të cilat argëtohet njeriu janë të kota përveç tre llojeve: gjuejtja me hark, hipizmi dhe dëfrimi me pjesëtarët e familjes. Këto janë prej hakut”[318]

Trajtimi i gruas me dinjitet konsiston në lartësimin e saj në nivelin e burrit dhe ruajtjen nga dëmi i saj qoftë dhe me një fjalë të pakëndshme. Tregohet se Muavije Bin Hejde (r.a.) e ka pyetur Profetin (s.a.u.s.): “O i Dërguari i Allahut, cilat janë të drejtat e grave mbi ne?” Profeti (s.a.u.s.) i është përgjigjur duke thënë: “T’i ushqeni ato kur të hani për vete, t’i vishni ato kur të visheni vetë, të mos i rrahni në fytyrë dhe të mos i qortoni apo t’u bërtisni atyre përveç se në shtëpi.”[319]

Gruaja nuk mund të imagjinohet që të jetë e përsosur por burri duhet ta pranojë atë ashtu siç është. Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Ju këshilloj që t’i trajtoni gratë tuaja me mirësi. Gruaja është krijuar nga një brinjë dhe pjesa më e shtrembër e brinjës është pjesa e sipërme e saj. Nëse përpiqesh ta ndreqësh brinjën do ta thyesh atë. Nëse e lë, brinja vazhdon të jetë e shtrembër. Pra, trajtoni mirë gratë.”[320] Transmetuar nga Bukhariu dhe Muslimi.

Ky hadith tregon se gruaja është krijuar e shtembër për nga natyra dhe përpjekja për ta ndrequr atë plotësisht është e pamundur. Mënyra e sjelljes së saj i ngjason një kocke të shtrembër e cila nuk mund të drejtohet. Megjithatë, duhet që gruaja të pranohet si është dhe të trajtohet sa më mirë që të jetë e mundur. Kjo nuk do të thotë se nuk lejohet mësimi, këshillimi apo qortimi i saj kur bën ndonjë gabim.

Nganjëherë burri nuk i vë re cilësitë e mira dhe virtytet e gruas por përqendrohet vetëm në cilësitë e urryera të saj. Islami na këshillon se obligohet balancimi i cilësive të saj të mira me ato të urryera. Kur burri shikon tek gruaja ndonjë cilësi të urryer, ai duhet të shikojë edhe ndonjë cilësi të mirë. Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Besimtari nuk duhet ta urrejë besimtaren. Në qoftë se ai urren tek ajo ndonjë cilësi, ka për të pëlqyer tek ajo ndonjë cilësi tjetër.”[321]

Mbrojtja e gruas

Burri është i obliguar ta mbrojë gruan e tij dhe ta ruajë atë nga çdo gjë që cënon nderin, dinjitetin apo reputacionin e saj. Kjo është xhelozia e pëlqyer nga Allahu (xh.sh.).

Bukhariu transmeton nga Ebu Hurejra se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Allahu bëhet xheloz dhe besimtari gjithashtu bëhët xheloz. Allahu bëhet xheloz kur njeriu bën ndonjë vepër që Ai e ka ndaluar.”[322]

Ibn Mes’udi transmeton se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Askush nuk është më xheloz se Allahu. Për shkak të xhelozisë së Tij, Ai i ka ndaluar veprat e shëmtuara që duken dhe që fshihen. Askush më shumë se Allahu nuk e pëlqen lavdërimin dhe për këtë arsye Ai e ka lavdëruar veten e Tij. Askush më shumë se Allahu nuk e pëlqen justifikimin(të jetë i justifikuar) dhe për këtë arsye Ai ka dërguar profetët përgëzues dhe paralajmërues.”[323]

Transmetohet gjithashtu se Sa’d Bin Ubade ka thënë: “Nëse do ta shikoja një burrë me gruan time do ta godisja me tehun e shpatës.” Atëherë Profeti (s.a.u.s.) tha: “A habiteni nga xhelozia e Sa’dit? Unë jam më xheloz se ai dhe Allahu është më xheloz se unë. Për shkak të xhelozisë së Tij, Ai i ka ndaluar veprat e shëmtuara që duken dhe që fshihen.”[324]

Ibn Umeri tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Tre persona nuk do të hyjnë në parajsë: ai që nuk sillet mirë me prindërit, burri që nuk është xheloz për gruan e tij dhe gruaja që imiton burrat.”[325] Transmetuar nga Nesaiu, Bezari dhe Hakimi i cili e konsideron hadithin të saktë.

Amar Bin Jasiri tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Tre persona nuk do të hyjnë në parajsë: burri që nuk është xheloz për gruan e tij, gruaja që imiton burrat dhe përdoruesi i alkoolit.”[326] Transmetuar nga Taberaniu. Mundhiriu ka thënë se të gjithë transmetuesit e këtij hadithi janë të besuar.

Burri është i obliguar të jetë xheloz për gruan e tij por duhet që ai ta kontrollojë xhelozinë e tij. Ai nuk duhet ta teprojë duke pasur mendime të këqija për gruan e tij dhe nuk duhet të përpiqet t’i kontrollojë të gjitha lëvizjet e saj. Përveç kësaj, burri nuk duhet të marrë në konsideratë të gjitha të metat e gruas sepse kjo do ta shkatërronte lidhjen martesore dhe lidhjet e tjera të cilat Allahu (xh.sh.) na ka obliguar për t’i ruajtur.

Ebu Daudi, Nesaiu dhe Ibn Habani trnasmetojnë nga Xhabir Bin Anbere se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Një lloj xhelozie është e pëlqyer nga Allahu dhe një lloj tjetër është e urryer prej Tij. Një lloj krenarie është e pëlqyer nga Allahu dhe një lloj tjetër është e urryer prej Tij. Xhelozia e pëlqyer nga Allahu është xhelozia e shkaktuar nga dyshimi ndërsa xhelozia e urryer prej Tij është xhelozia e shkaktuar nga diçka tjetër përveç dyshimit. [327]

Krenaria e pëlqyer nga Allahu është krenaria e luftëtarit në fushën e betejës ndërsa krenaria e urryer prej Tij është krenaria me të kotën.”[328]

Aliu (r.a.) ka thënë: “Mos e teproni duke pasur xhelozi ndaj grave tuaja sepse do të bëheni shkak për përgojimin e tyre.”

Kryerja e marrëdhënieve intime me gruan

Ibn Hazmi ka thënë: “Burri është i obliguar që të kryejë marrëdhënie intime me bashkëshorten e tij më së paku një herë pas çdo pastrimi nga cikli menstrual nëse ka mundësi. Nëse nuk e bën këtë, ai konsiderohet mëkatar.”

Ai bazohet në fjalën e Allahut të Madhëruar:

فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمْ اللَّهُ

“Kur të pastrohen, atëherë kryeni marrëdhënie me to ashtu siç ua ka lejuar Allahu.”[329]

Shumica e dijetarëve islamë pajtohen me mendimin e Ibn Hazmit për obligimin e kryerjes së marrëdhënieve intime me bashkëshorten nëse burri nuk ka ndonjë arsye për të mos e bërë këtë.

Shafiu mendon se burri nuk është i obliguar ta bëjë këtë sepse kjo konsiderohet e drejtë e tij si të gjitha të drejtat e tjera dhe jo obligim.

Ahmedi mendon se obligohet kryerja e marrëdhënieve intime me bashkëshorten së paku një herë në katër muaj duke argumentuar se kjo është periudha të cilën Allahu (xh.sh.) e ka caktuar për pronarët e robëreshave dhe ky përcaktim vlen dhe për të tjerët. Sipas Ahmedit, në qoftë se burri është në udhëtim dhe nuk ka ndonjë pengesë për t’u kthyer tek gruaja e tij, atëherë ai duhet të mos kalojë më shumë se gjashtë muaj larg gruas së tij. Kur Ahmedi është pyetur rreth periudhes së lejuar për burrin që të qëndrojë larg gruas së tij, ai ka thënë: “Ai ka të drejtë të qëndrojë larg gruas së tij gjashtë muaj. Nëse refuzon të kthehet, atëherë gjykatësi duhet t’i ndajë bashkëshortët.”

Ahmedi është bazuar në transmetimin e Ebu Hafsit nga Zejd Bin Eslemi, i cili ka thënë: “Kur Omer Bin Khatabi (r.a.) ruante qytetin, ai kaloi pranë një shtëpie dhe dëgjoi një grua duke thurur poezi ku shprehte dashurinë dhe mallin për të pasur pranë burrin e saj të dashur. Me fjalë prekëse ajo tregonte se vetëm frika ndaj Allahut (xh.sh.) e ndalonte atë nga rënia në mëkat. Omeri (r.a.) pyeti fqinjët rreth saj dhe ata e informuan se burri i saj ishte në luftë. Atëherë Omeri (r.a.) e dërgoi atë tek burri i saj. Pastaj Omeri (r.a.) shkoi tek Hafsa dhe e pyeti: “O vajza ime, sa mund të durojë gruaja larg burrit të saj?” Ajo u habit nga pyetja e tij dhe i tha: “Si mund të pyesë një burrë në pozitën tënde rreth kësaj?” Omeri i tha: “Sikur të mos dëshiroja të dija gjëndjen e të gjithë muslimanëve nuk do të kisha pyetur.” Atëherë ajo i tregoi se gruaja mund të durojë larg burrit të saj pesë-gjashtë muaj. Duke u bazuar mbi këtë, Omeri urdhëroi që burrat të mos qëndronin më gjatë se gjashtë muaj në luftë, një muaj për të shkuar, katër muaj në luftë dhe një muaj për t’u kthyer.”

Gazaliu, njëri nga dijetarët e shkollës shafiije, ka thënë: “Burri duhet të kryejë marrëdhënie intime me gruan e tij një herë në katër netë. Kjo është më e drejtë sepse burri e ka të lejuar të martohet me katër gra. Megjithatë, lejohet që burri të kryejë marrëdhënie intime me gruan e tij më shumë ose më pak se kaq sipas dëshirës së gruas. Burri është i obliguar që të marrë në konsideratë dëshirën e gruas edhe në qoftë se ajo nuk e kërkon kryerjen e marrëdhënieve intime.”

Muhamed Bin Ma’n Gafariu ka thënë: “Një grua shkoi tek Omer Bin Khatabi dhe i tha: “O prijësi i besimtarëve, burri im agjëron gjatë ditës dhe falet gjatë natës. Mua nuk më pëlqen që të ankohem për të sepse ai e bën këtë nga devotshmëria.” Omeri (r.a.) i tha: “Paske goxha burrë.”Ajo filloi t’i përsëriste fjalët e saj dhe Umeri i jepte të njëjtën përgjigje. Atëherë Ka’b Esediu i tha: “O prijësi i besimtarëve, kjo grua ka për qëllim të ankohet se burri i saj e ka larguar atë nga shtrati.” Omeri (r.a.) i tha Ka’bit: “Duke u bazuar në çfarë dëgjove prej saj gjyko në mes tyre.” Ka’bi urdhëroi që t’ia sjellin burrin e saj dhe kur ai erdhi i tha: “Gruaja jote ankohet për ty.” Burri e pyeti: “A është ankuar rreth të ngrënit apo pirjes?” Ka’bi i tha: “Jo”. Atëherë ndërhyri gruaja duke thënë: “O gjykatës i urtë, burri im më është larguar nga shtrati dhe i është përkushtuar adhurimeve gjatë gjithë kohës, ditën dhe natën. Gjyko në mes nesh me zgjuarsinë tënde sepse mua si grua nuk më pëlqen kjo gjë.” Burri i saj u përgjigj duke thënë: “Më ka larguar nga gruaja frika nga çfarë kam lexuar nga Kurani në suren En Nahl dhe në shtatë suret e gjata.” Atëherë Ka’bi i tha: “Gruaja jote ka të drejtë që të shkosh në shtrat me të të paktën një herë në katër netë, prandaj jepja asaj të drejtën.” Pastaj Ka’bi tha: “Allahu (xh.sh.) na e ka lejuar që të martohemi me dy, tre ose katër gra. Ti ke tre ditë dhe netë të tjera për të adhuruar Allahun (xh.sh.).” Pasi e dëgjoi gjykimin e Ka’bit, Omeri (r.a.) i tha: “Nuk di nga cila prej dy cilësive të tua të mahnitem më shumë, nga mprehtësia jote për të kuptuar apo nga mençuria jote për të gjykuar. Tani po të emëroj ty gjykatës të qytetit të Basras.”

Duke u bazuar në Traditën Profetike, mund të themi se kryerja e marrëdhënieve me bashkëshorten konsiderohet sadaka (lëmoshë) e cila shpërblehet nga Allahu (xh.sh.).

Muslimi transmeton se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Burri shpërblehet për kryerjen e marrëdhënieve intime me gruan e tij.” Shokët e tij i thanë: “O i Dërguari i Allahut, si mund të shpërblehemi për kënaqjen e epshit?” Profeti (s.a.u.s.) u tha: “Nëse do e bënit këtë me një grua të ndaluar a nuk do të ishte gjynah? Kështu që kur kryeni marrëdhënie me gratë e lejuara do të shpërbleheni.”[330]

Gjatë kryerjes së marrëdhënieve intime preferohet që burri ta përkëdhelë gruan me butësi dhe dashuri, ta puthë atë dhe të mos ngutet në përfundimin e aktit seksual para se gruaja të arrijë kënaqësinë e saj.

Ebu Ja’la transmeton nga Enes Bin Maliku se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Kur të kryeni marrëdhënie intime me gratë tuaja tregohuni të sinqertë. Në qoftë se ju e arrini kënaqësinë para tyre mos u shpejtoni derisa ta arrijnë edhe ato kënaqësinë e tyre.”[331]

Në hadithin e përmendur më parë Profeti (s.a.u.s.) i ka thënë njërit prej shokëve të tij që ishte martuar me një grua të ve: “Pse nuk je martuar me një grua të virgjër që të dëfreheni dhe argëtoheni me njëri-tjetrin?”[332]

Mbulimi gjatë kryerjes së marrëdhënieve intime

Islami na ka urdhëruar që t’i mbulojmë pjesët e turpshme të trupit në çdo rast përveç kur kjo nuk është e mundur.

Behz ibn Hakimi tregon nga babai i tij dhe ky nga babai i tij i cili e ka pyetur Profetin (s.a.u.s.) duke i thënë: “O i Dërguar i Allahut, përsa i përket pjesëve të turpshme, prej kujt t’i ruajmë dhe prej kujt jo?” Profeti (s.a.u.s.) i është përgjigjur: “Ruaji pjesët e turpshme përveç ndaj gruas dhe atyre që janë nën pushtetin tënd.” Ai e ka pyetur përsëri: “Po në rastin kur njerëzit jetojnë bashkarisht (p.sh. në udhëtim)?” Profeti (s.a.u.s.) i ka thënë: “Nëse mundesh, mbulohu që të mos i shikojë askush”. Ai e pyeti përsëri: “Po kur jemi vetëm?” Profeti (s.a.u.s.) i tha: “Më së tepërmi njeriu duhet të ketë turp prej Allahut (xh.sh).”[333] Transmetuar nga Tirmidhiu i cili thotë se hadithi është i mirë,

Ky hadith tregon se lejohet shfaqja e pjesëve të turpshme të trupit gjatë kryerjes së marrëdhënieve intime me bashkëshorten, por kjo nuk do të thotë që bashkëshortët të zhvishen plotësisht. Utbe Bin Abduselimi tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Kur dikush nga ju kryen marrëdhënie intime me gruan e tij, le të mbulohet dhe burri dhe gruaja të mos zhvishen plotësisht si kafshët.”[334] Transmetuar nga Ibn Maxheh.

Ibn Omeri tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Mos u zhvishni plotësisht sepse ju keni me vete melaike që nuk ju ndahen përveç kur kryeni nevojën dhe kur burri kryen marrëdhënie me gruan e tij. Kini turp prej tyre (melaikeve) dhe respektojini ata .”[335]

Transmetuar nga Tirmidhiu i cili e konsideron hadithin “garib”.

Aishja (r.a.) ka thënë: “Unë dhe Profeti (s.a.u.s.) nuk ia kemi parë kurrë njëri-tjetrit pjesët e turpshme.”[336]

Të thënit “Bismil-lah” para kryerjes së marrëdhënieve intime

Është e pëlqyer që burri të përmendë emrin e Allahut (të thotë: Bismil-lah) dhe të kërkojë mbrojtjen e Allahut prej djallit para kryerjes së marrëdhënieve intime me gruan e tij. Bukhariu, Muslimi dhe disa të tjerë transmetojnë nga Ibn Abbasi se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Kur dikush thotë para se të kryejë marrëdhënie intime me gruan e tij: “Me emrin e Allahut, o Zot na e largo neve djallin dhe largoje atë prej fëmijëve që Ti na dhuron” dhe nëse lind një fëmijë nga këto marrëdhënie, atëherë ai do të jetë i mbrojtur prej djallit përgjithmonë.”[337]

Ndalimi i të folurit rreth intimitetit të bashkëshortëve gjatë kryerjes së aktit seksual

Përmendja e marrëdhënieve intime dhe të folurit rreth intimitetit me bashkëshorten bie në kundërshtim me dinjitetin dhe konsiderohet bisedë e padobishme dhe e panevojshme. Është e obliguar që burri të mos flasë rreth kësaj përveç nëse është e domosdoshme. Profeti (s.a.u.s.) thotë në një hadith të saktë: “Prej islamit të mirë të një personi është të distancohet (lërë) nga ato gjëra që nuk i interesojnë.”[338]

Allahu i Madhëruar i lavdëron ata që distancohen nga bisedat e padobishme duke thënë:

وَالَّذِينَ هُمْ عَنْ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ

“(Besimtarë të shpëtuar janë) ata të cilët u shmangen bisedave të padobishme.”[339]

Nëse është e domosdoshme dhe e paevitueshme biseda rreth kësaj gjëje, atëherë ajo nuk konsiderohet mëkat. Transmetohet se kur një grua u ankua tek Profeti (s.a.u.s.) duke pretenduar se e kishte bashkëshortin impotent, burri i saj u detyrua të tregojë me hollësi çfarë ndodh gjatë marrëdhënieve të tyre për të vërtetuar se pretendimet e saj nuk janë të vërteta.”[340]

Është e ndaluar që burri apo gruaja të flasin me njerëz të tjerë rreth marrëdhënieve të tyre intime pa pasur nevojë për këtë. Ebu Saidi (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Njeriu në pozitën më të keqe tek Allahu ditën e gjykimit është ai i cili pasi kryen marrëdhënie me gruan e tij ia tregon sekretet gruas dhe ajo ia tregon sekretet atij dhe pastaj ai i përhap sekretet e saj.”[341] Transmetuar nga Ahmedi.

Ebu Hurejra tregon se Profeti (s.a.u.s.) pasi u fal dhe dha selam iu drejtua shokëve të tij: “Qëndroni në vendet tuaja. A ka ndonjë nga ju që pasi kryen marrëdhënie me gruan e tij duke mbyllur derën dhe duke ulur perdet, del dhe u thotë të tjerëve: Unë veprova kështu me gruan time!?” Shokët e tij heshtën. Pastaj Profeti (s.a.u.s.) iu drejtua grave: “A ka ndonjë nga ju që u tregon të tjerave çfarë bën me burrin e saj?” Një vajzë u afrua që ta shihte Profeti (s.a.u.s.) dhe ta dëgjonte zërin e saj dhe tha: “Me të vërtetë burrat flasin rreth kësaj, gjithashtu edhe gratë.” Atëherë Profeti (s.a.u.s.) u tha: “A e dini se çfarë është ai që e bën këtë? Ai që e bën këtë është djall ose djalle që takohen me njëri-tjetrin në rrugë dhe kryejnë marrëdhënie intime para syve të njerëzve.”[342] Transmetuar nga Ahmedi dhe Ebu Daudi.

Kryerja e marrëdhënieve intime jo në vendin e caktuar

Kryerja e marrëdhënieve intime me gruan në anusin e saj është diçka e urryer nga natyra e pastër njerzore dhe e ndaluar nga feja. Allahu i Madhëruar thotë:

نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ

“Gratë tuaja janë vendmbjellja juaj, prandaj afrohuni vendmbjelljes suaj si të dëshironi.”[343]

Urdhërimi për t’iu afruar vendmbjelljes nënkupton kryerjen e marrëdhënieve intime me gruan në organin gjenital.

Tha’lebi ka thënë: “Mitrat e grave janë arat tona në të cilat ne mbjellim fëmijët tanë të cilët i rrit Allahu (xh.sh.). Kjo nënkuptohet nga fjala e Allahut:

فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمْ اللَّهُ

“Kryeni marrëdhënie me to ashtu siç ua ka lejuar Allahu.”[344]

فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ

“Afrohuni vendmbjelljes suaj si të dëshironi.”[345]

Në lidhje me shkakun e zbritjes së këtij ajeti, Bukhariu dhe Muslimi transmetojnë: “Çifutët në kohën e Profetit (s.a.u.s.) pretendonin se kur burri kryen marrëdhënie intime me gruan e tij në organin e saj gjenital por nga prapa, fëmija lind me të meta. Ensarët ndjeknin mendimin e çifutëve nga frika se mos fëmijët lindin me të meta. Për këtë ka zbritur ajeti kuranor :

نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ

“Gratë tuaja janë vendmbjellja juaj, prandaj afrohuni vendmbjelljes suaj si të dëshironi” [Kuran: El Bekare 223][346], që do të thotë se nuk është mëkat kryerja e marrëdhënieve intime me gruan në çdo pozicion përderisa kjo bëhet në organin e saj gjenital dhe me qëllim lindjen e fëmijëve.

Hadithet e sakta Profetike e ndalojnë në mënyrë të qartë kryerjen e marrëdhënieve intime me gruan në anusin e saj. Ahmedi, Tirmidhiu dhe Ibn Maxheh transmetojnë se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Mos kryeni marrëdhënie intime me gratë tuaja në anusin e tyre.”[347] Transmetuesit e këtij hadithi janë të besuar.

Amër Bin Shuajbi tregon nga babai i tij dhe ky nga babai i vet, se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë në lidhje me burrin që kryen marrëdhënie intime me gruan e tij në anusin e saj: “Kjo gjë është homoseksualizëm i vogël.”[348]

Ahmedi dhe autorët e Sunenit transmetojnë se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “I mallkuar është ai që kryen marrëdhënie intime me gruan e tij në anusin e saj.”[349]

Ibn Tejmia ka thënë: “Nëse burri kryen marrëdhënie intime me gruan e tij në anusin e saj dhe ajo nuk e kundërshton atë, atëherë të dy marrin dënimin që meritojnë. Nëse gruaja e kundërshton atë, atëherë obligohet ndarja në mes tyre si në rastin e ndarjes në mes burrit imoral dhe gruas së devotshme.”

Azli*me qëllim kufizimin e lindjeve

Kemi theksuar më përpara se Islami e nxit lindjen e shumë fëmijëve sepse kjo tregon forcën dhe influencën e një kombi, siç thotë dhe thënia: “Fuqia konsiston në numrin e madh.” Lindja e fëmijëve është një prej shkaqeve kryesore për legjitimimin e martesës. Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Martohuni me gra të dashura që lindin shumë fëmijë sepse unë do të krenohem para popujve të tjerë me numrin tuaj të madh ditën e gjykimit.”[350]

Megjithatë Islami nuk e ka ndaluar përdorimin e kontraceptivëve apo mënyrat e tjera për shmangien e shtatzanisë në raste të veçanta. Lejohet kufizimi i lindjeve në këto mënyra kur burri ka shumë fëmijë dhe nuk ka mundësi për t’i rritur dhe edukuar ata siç duhet. Kjo gjë lejohet edhe kur gruaja është e dobët apo e sëmurë apo ka qenë shtatzënë në mënyrë të vazhdueshme dhe kur burri është i varfër. Në këto raste lejohet kufizimi i lindjeve.

Disa dijetarë mendojnë se kufizimi i lindjeve në këto raste jo vetëm që është i lejuar por edhe i pëlqyer. Imam Gazaliu u ka shtuar këtyre rasteve edhe rastin kur gruaja frikësohet se shtatzania mund ta dëmtojë bukurinë e saj. Në këtë rast bashkëshortët kanë të drejtë ta pengojnë shtatzaninë.

Shumë dijetarë e kanë lejuar kufizimin e shtatzanisë në përgjithësi pa përcaktuar raste të veçanta. Ata e kanë bazuar mendimin e tyre në argumentet e mëposhtme:

Bukhariu dhe Muslimi transmetojnë se Xhabiri ka thënë: “Në kohën e Profetit (s.a.u.s.) dhe të zbritjes së Kuranit e kemi shmangur shtatzaninë.”[351]
Muslimi transmeton se Xhabiri ka thënë: “Në kohën e Profetit (s.a.u.s.) e kemi shmangur shtatzaninë. Ai e ka marrë vesh dhe nuk na ka ndaluar.”[352]

Shafiu ka thënë: “Na është transmetuar se shumë prej shokëve të Profetit (s.a.u.s.) e kanë lejuar këtë dhe nuk e kanë konsideruar atë diçka të papëlqyer.”

Bejhakiu ka thënë: “Na është transmetuar se këtë gjë e kanë lejuar: Sa’d Bin Ebu Vekasi, Ebu Ejub Ensariu, Zejd Bin Thabiti, Ibn Abbasi, etj.”

Ky është mendimi i Malikut dhe Shafiut.

Omeri dhe Aliu kanë rënë dakord se parandalimi i lindjeve nuk hyn në kategorinë e “ mbytjes së foshnjës së gjallë” sepse në këtë rast nuk ndeshemi me shtatë fazat që embrioni kalon në mitrën e nënës.[353]

El Kadi Ebu Ja’la dhe disa të tjerë transmetojnë nga Ubejd Bin Rifa’a ky nga babai i tij se Omeri, Aliu, Zubejri dhe Sa’di po rrinin me disa nga shokët e Profetit (s.a.u.s.) dhe filluan të bisedojnë rreth parandalimit të shtatzanisë. Disa prej tyre mendonin se kjo nuk konsiderohet diçka e papëlqyer. Njëri prej tyre tha: “Disa njerëz e konsiderojnë atë të ngjashme me mbytjen e foshnjës së gjallë.” Atëherë Aliu (r.a.) tha: “Nuk konsiderohet foshnjë pa kaluar shtatë fazat: baltë e lagur, pikë sperme, gjak i ngrirë, copë mishi (fetus), eshtra, eshtra të veshur me mish dhe krijesë e re.” Omeri (r.a.) tha: “Të vërtetën ke thënë, Allahu të dhuroftë jetë të gjatë.”

Dhahirijtë mendojnë se parandalimi i shtatzanisë është i ndaluar. Ata bazohen në hadithin e transmetuar nga Xhedhame Bint Vehebi , e cila tregon se disa njerëz e pyetën Profetin (s.a.u.s.) rreth parandalimit të shtatzanisë dhe ai tha: “Kjo gjë është njëlloj si mbytja e një foshnjëje edhe pse nuk shihet.”[354]

Imam Gazaliu i është përgjigjur mendimit të tyre duke thënë: “Ka shumë hadithe të sakta që e lejojnë këtë dhe fjala e Profetit (s.a.u.s.) “Kjo gjë është njëlloj si mbytja e një foshnjëje edhe pse nuk shihet” i ngjason fjalës së tij “Politeizëm i fshehtë që nuk shihet”. Ky hadith mund të përdoret si argument për mospëlqimin e parandalimit të shtatzanisë dhe jo për ndalimin e tij. Mospëlqimi është i të njëjtës gradë me mospëlqimin e të ndenjurit në xhami pa përkujtuar Allahun ose pa u falur.”

Hanefijtë mendojnë se parandalimi i shtatzanisë lejohet me kusht marrjen e pëlqimit të gruas. Nëse bëhet pa lejen e gruas, atëherë kjo gjë është e papëlqyer.

Aborti në këndvështrimin islam

Pasi sperma zë vend në mitrën e gruas, ndalohet aborti nëse kanë kaluar 120 ditë nga shtatzania. Nëse bëhet aborti pas kësaj periudhe, kjo konsiderohet njëlloj si vrasja e një njeriu dhe personi që e bën këtë gjë dënohet në këtë botë dhe në botën tjetër. *

Abdullahi tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Foshnja krijohet në mitrën e nënës në këtë mënyrë: 40 ditë është pikë sperme, 40 ditë është gjak i ngrirë, 40 ditë të tjera është copë mishi (fetus) dhe pastaj i jepet shpirti. Pasi i jepet shpirti përcaktohen katër gjëra: fati, jetëgjatësia, veprat dhe lumturia ose vuajtja e tij.”[355]

Ndërsa aborti para kësaj periudhe është i lejuar vetëm në rastet e domosdoshme. Nëse bëhet pa ndonjë shkak të vërtetë, atëherë ai është i papëlqyer.

Autori i librit “Subulus Selam” ka thënë: “Mendimet e dijetarëve rreth lejimit ose ndalimit të abortit të foshnjës para dhënies së shpirtit bazohen në mendimet e tyre rreth lejimit ose jo të parandalimit të shtatzanisë. Ata që e konsiderojnë parandalimin e shtatzanisë të ndaluar, e ndalojnë edhe abortin e fetusit para se t’i jepet shpirti.”

Imam Gazaliu ka thënë: “Aborti është krim ndaj një krijese. Kjo krijesë kalon nëpër disa faza, sperma bie në mitrën e gruas, përzihet me lëngjet e saj dhe përgatitet për të marrë jetë. Shkatërrimi i saj është krim dhe nëse bëhet aborti në fazën e gjakut të ngrirë dhe mishit, atëherë krimi është edhe më i rëndë. Kur aborti bëhet pasi i është dhënë shpirti dhe është bërë krijesë e plotë, kjo konsiderohet akoma më e rëndë.”

Betimi për moskryerjen e marrëdhënieve intime me bashkëshorten (El-ilau)

El-Ilau nga ana gjuhësore (etimologjike) d.t.th. të ndalesh nga kryerja e një veprimi me anë(për shkak ) të betimit.Kurse kuptimi i tij nga ana terminologjike është :

Betimi për moskryerjen e marrëdhënieve intime me bashkëshorten pavarsisht se ky betim është në Allahun, si p.sh. betimi në Allahun (xh.sh.), për të agjëruar, për të dhënë lëmoshë, për të kryer Haxhin apo për të divorcuar gruan.

Arabët në periudhën e injorancës paraislame e kanë pasur zakon që të betohen se nuk do të kryejnë marrëdhënie intime me bashkëshorten për një vit ose më shumë me qëllim dëmtimin e gruas. Në këtë mënyrë gruaja nuk ishte as bashkëshorte dhe as e divorcuar. Allahu (xh.sh.) dëshiroi që ta kufizonte këtë vepër të dëmshme duke përcaktuar një afat kohor prej katër muajsh që burri të ketë mundësi të mendohet gjatë kësaj periudhe dhe të pendohet për betimin e bërë. Në qoftë se burri pendohet dhe e thyen betimin e bërë duke kryer marrëdhënie intime me gruan e tij, atëherë bashkëshortët ribashkohen në kurorë me kusht shlyerjen e betimit të thyer nga ana e burrit. Nëse burri nuk pendohet gjatë kësaj periudhe, atëherë bashkëshortët duhet të divorcohen. Allahu i Madhëruar thotë në Kuran:

لِلَّذِينَ يُؤْلُونَ مِنْ نِسَائِهِمْ تَرَبُّصُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ فَإِنْ فَاءُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ وَإِنْ عَزَمُوا الطَّلَاقَ فَإِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ

“Ata që betohen se nuk do të kryejnë marrëdhënie intime me gratë e tyre duhet të presin katër muaj. Në qoftë se heqin dorë nga betimi, s’ka dyshim se Allahu është falës dhe mëshirues. Në qoftë se ata kanë vendosur të shkurorëzohen, s’ka dyshim se Allahu dëgjon dhe di çdo gjë.”[356]

Periudha e betimit për moskryerjen e marrëdhënieve intime me bashkëshorten*

Juristët islamë kanë rënë dakord se kush betohet për moskryerjen e marrëdhënieve intime me bashkëshorten për një periudhë më të gjatë se katër muaj merr gjykimin e këtij bëtimi siç përcaktohet nga ajeti i mësipërm. Por ata kanë mendime të ndryshme në lidhje me atë burrë që betohet për moskryerjen e marrëdhënieve intime me bashkëshorten për një periudhë prej katër muajsh. Ebu Hanifja dhe shokët e tij mendojnë se edhe në këtë rast vlen gjykimi i sipërpërmendur. Ndërsa shumica e juristëve islamë, ndër të cilët edhe Imamët e tre shkollave të tjera juridike, mendojnë se në këtë rast nuk vlen gjykimi i këtij betimi. Ata argumentojnë se Allahu (xh.sh.) ka përcaktuar për të një periudhë katër mujore dhe pas kalimit të periudhës prej katër muajsh burri ose do të rikthehet tek gruaja e tij ose ajo të divorcohet prej saj.

Statusi ligjor i këtij betimi

Nëse dikush betohet se nuk do të kryejë marrëdhënie me gruan e tij dhe pastaj e thyen betimin duke kryer marrëdhënie para kalimit të periudhës katër mujore, atëherë betimi konsiderohet se ka përfunduar por obligohet shlyerja e betimit. Nëse kalon periudha katër mujore dhe burri nuk kryen marrëdhënie me gruan e tij, shumica e juristëve islamë mendojnë se gruaja ka të drejtë t’i kërkojë burrit ose kryerjen e marrëdhënieve intime ose divorcin. Nëse burri nuk e pranon asnjërën prej kërkesave të saj, sipas mendimit të Malikut gjykatësi i ndanë ata me qëllim mosdëmtimin e gruas. Ahmedi, Shafiu dhe Dhahirijtë mendojnë se gjykatësi nuk i ndanë ata por mund ta detyrojë burrin qoftë edhe me burgim për të divorcuar gruan e tij vetë. Ndërsa Hanefijtë mendojnë se kur kalon periudha katër mujore dhe burri nuk kryen marrëdhënie me gruan e tij, atëherë gruaja konsiderohet e divorcuar përfundimisht. Burri nuk ka të drejtë ta kthejë gruan e tij sepse ai e ka keqpërdorur të drejtën e tij duke refuzuar kryerjen e marrëdhënieve intime me të pa ndonjë arsye. Burri në këtë mënyrë mohon të drejtat e gruas dhe konsiderohet i padrejtë ndaj saj.

Imam Maliku mendon se obligohet gjykimi i këtij betimi për burrin nëse ai e ka bërë këtë(lënien e kryerjes së marrëdhënieve intime) me qëllim dëmtimin e gruas edhe nëse nuk është betuar . Kjo për shkak të dëmtimit që i shkaktohet gruas në këtë rast njëlloj si në rastin kur ai betohet.

Divorci i shkaktuar nga ky lloj betimi

Divorci i shkaktuar nga ky lloj betimi është divorc përfundimtar. Sikur të ishte divorc me të drejtë kthimi, atëherë burri do të kishte mundësi ta detyronte gruan që të kthehej tek ai sepse kjo është e drejtë e tij. Por kjo gjë nuk do të mbronte interesat e gruas dhe nuk do ta shpëtonte atë nga Dëmtimi. Ky është mendimi i Ebu Hanifes.

Maliku, Shafiu, Said Bin Musejebi dhe Ebu Beker Bin Abdurrahmani mendojnë se divorci i shkaktuar nga ky lloj betimi është divorc me të drejtë kthimi sepse nuk ka asnjë argument që të vërtetojë se ai është divorc përfundimtar. Nga ana tjetër ky është divorc pa kompensim i një gruaje me të cilën burri ka kryer marrëdhënie intime më përpara.

Periudha e pritjes së gruas së divorcuar nga ky lloj betimi

Shumica e juristëve islamë mendojnë se gruaja e divorcuar nga ky lloj betimi duhet të respektojë periudhën e pritjes si të gjitha gratë e divorcuara. Xhabir Bin Zejdi ka thënë: “Gruaja në këtë rast nuk është e obliguar të respektojë periudhën e pritjes nëse gjatë periudhës katër mujore ka kaluar tre cikle menstruale.”

Ibn Ruzhdi ka thënë:“ Këtë thënie (të Xhabir ibn Zejdit) e ka përmendur edhe një grup dijetarësh të tjerë.” Ky mendim është i transmetuar nga Ibn Abbasi. Argumenti i tij është se: “Periudha e pritjes është përcaktuar për të vërtetuar se gruaja nuk është shtatzënë. Në rastin e këtij divorci vërtetimi i mosshtatzanisë së gruas është plotësuar gjatë periudhës katër mujore.”

Të drejtat e burrit të obliguara për gruan

Burri ka të drejtë që gruaja e tij t’i bindet për gjërat që nuk janë të ndaluara, të ruajë nderin e saj dhe pasurinë e tij. Ajo është e obliguar që të mos kryejë asnjë veprim që e zemëron burrin, të mos jetë e vrenjtur kur burri e shikon atë dhe të mos paraqitet para tij në një pamje që ai e urren. Këto janë të drejtat më të rëndësishme të burrit.

Hakimi tregon se Aishja ka thënë: “E kam pyetur Profetin (s.a.u.s.): “Kush janë personat që më së shumti kanë të drejta mbi gruan?” Ai më ka thënë: “Burri i saj.” Pastaj e kam pyetur: “Kush janë personat që më së shumti kanë të drejta mbi burrin?” Ai më është përgjigjur: “Nëna e tij.”[357]

Profeti (s.a.u.s.) i konfirmon të drejtat e burrit duke thënë: “Sikur të kisha urdhëruar dikë t’i bënte sexhde dikujt, do ta kisha urdhëruar gruan t’i bënte sexhde burrit të saj për shkak të të drejtave të mëdha që ai ka mbi të.”[358] Transmetuar nga Ebu Daudi, Tirmidhiu, Ibn Maxheh dhe Ibn Habani.

Allahu i Madhëruar i ka përshkruar gratë e devotshme duke thënë:

فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ

“Gratë e devotshme janë të bindura dhe besnike ndaj të fshehtës ashtu siç i ka bërë Allahu të ruajtura.”[359]

Kjo do të thotë se gratë e bindura dhe besnike ndaj të fshehtës janë ato të cilat e ruajnë nderin e tyre dhe pasurinë e burrave kur ata nuk janë të pranishëm. Këto janë cilësitë më sublime të gruas me të cilat jeta bashkëshortore bëhet e gjatë dhe e lumtur.

Në një hadith tjetër Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Gruaja më e mirë është ajo që kur e shikon të dhuron gëzim, kur e urdhëron të bindet dhe kur nuk je i pranishëm e ruan nderin e saj dhe pasurinë tënde.”[360]

Kur gruaja e ruan (mban ) këtë moral konsiderohet se ka kryer xhihad (luftën e shenjtë) për hir të Allahut. Ibn Abbasi (r.a.) tregon se një grua shkoi tek Profeti (s.a.u.s.) dhe i tha: “O i Dërguari i Allahut, mua më kanë deleguar gratë për të të takuar. Allahu (xh.sh.) e ka obliguar luftën e shenjtë për burrat. Nëse dalin fitimtarë, ata fitojë shpërblim të madh dhe nëse bien dëshmorë ata janë të gjallë tek Zoti i tyre e Ai i furnizon ata. Ne gratë kujdesemi për burrat tanë dhe duam të dimë nëse kemi përfitim nga kjo.” Profeti (s.a.u.s.) iu përgjigj: “Tregoju grave që do të takosh se bindja ndaj burrit dhe respektimi i të drejtave të tij është e barabartë me luftën e shenjtë por pak nga ju e bëjnë këtë.”[361]

Për shkak të rëndësisë së të drejtave të burrit, feja islame e ka krahasuar bindjen e gruas ndaj burrit me kryerjen e obligimeve fetare dhe me bindjen ndaj Allahut (xh.sh.). Abdurrahman Bin Aufi tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Nëse gruaja i plotëson pesë namazet, e agjëron Ramazanin, e ruan nderin e saj dhe i bindet burrit, atëherë i thuhet asaj:hyr në parajsë nga cila derë që të dëshirosh.”[362] Transmetuar nga Ahmedi dhe Tabaraniu.

Ummu Selemeh (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Nëse një gruaje i vdes burri duke qënë i kënaqur prej saj, ajo do të hyjë në xhennet.”[363]

Prej shkaqeve kryesore që e bëjnë gruan të hyjë në zjarr janë mosbindja e saj ndaj burrit dhe mohimi i mirësisë së tij ndaj saj. Ibn Abbasi tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Pashë Zjarrin dhe gjeta se shumica e banorëve të tij ishin gra që kishin mohuar mirësitë e bashkëshortëve ndaj tyre. Nëse sillesh me mirësi ndaj gruas gjatë gjithë jetës dhe një herë të vetme sheh diçka të keqe tek ty do të thotë: “Nuk kam parë asnjë të mirë prej teje.”[364] Transmetuar nga Bukhariu.

Ebu Hurejra tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Nëse një burrë e fton gruan e tij në shtrat por ajo refuzon dhe burri fle (shtrihet)duke qenë i zemëruar prej saj, atëherë engjujt do ta mallkojnë gruan deri në mëngjes.”[365] Transmetuar nga Ahmedi, Bukhariu dhe Muslimi.

Bindja e gruas ndaj burrit është e kushtëzuar vetëm në lidhje me veprat e lejuara. Nuk lejohet bindja ndaj askujt për të kryer vepra të cilat Allahu (xh.sh.) i ka ndaluar. Nëse burri e urdhëron gruan për të kryer një vepër të ndaluar, atëherë ajo është e obliguar për të thyer urdhërin e tij.

Gruaja është e obliguar t’i bindet burrit që të mos kryejë agjërime vullnetare vetëm se me lejen e tij, të mos kryej Haxhin vullnetarisht pa lejen e tij dhe të mos dalë nga shtëpia pa lejen e tij.

Ebu Daud Tajalisiu transmeton nga Abdullah Bin Omeri se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Është e drejtë e burrit që gruaja të mos e kundërshtojë për të kryer marrëdhënie intime dhe të mos agjërojë asnjë ditë pa lejen e tij përveç agjërimit të obliguar. Nëse agjëron pa lejen e tij ajo bën mëkat dhe agjërimi nuk i pranohet. Nuk lejohet që gruaja t’i japë dikujt diçka nga shtëpia e burrit pa lejen e tij dhe nëse e bën këtë, shpërblimin e merr burri kurse ajo bën mëkat. Nuk lejohet që gruaja të dalë nga shtëpia pa lejen e burrit. Nëse e bën këtë, Allahu dhe engjujt e Tij do ta mallkojnë derisa të pendohet ose të kthehet edhe nëse burri i ka bërë ndonjë padrejtësi.”[366]

Gruaja nuk duhet të lejojë të hyjë në shtëpi dikë që burri e urren

Burri ka të drejtë që gruaja të mos lejojë të hyjë në shtëpi dikë që burri e urren vetëm se me lejen e tij.

Amr Bin Ahvas Xheshemiu (r.a.) tregon se e ka dëgjuar Profetin (s.a.u.s.) në Haxhin e Lamtumirës pasi lavdëroi Allahun e përmendi Atë dhe këshilloi dukë thënë: “Trajtoni gratë tuaja me mirësi sepse ato janë të varura nga ju dhe nuk posedoni gjë tjetër mbi to. Nëse bëjnë ndonjë imoralitet të sigurtë, atëherë largoni ato nga shtrati dhe rrihni por pa u lënë shënja. Nëse ju respektojnë, atëherë mos u sillni keq me to. Ju keni të drejta mbi gratë tuaja dhe ato kanë të drejta mbi ju. Të drejtat tuaja mbi to janë që ato të mos fusin dikë në shtratin tuaj dhe të mos lejojnë dikë që ju e urreni të hyjë në shtëpinë tuaj. Të drejtat e tyre mbi ju janë që t’i trajtoni me mirësi në veshmbathjen dhe ushqimin e tyre.”[367] Transmetuar nga Ibn Maxheh dhe Tirmidhiu, i cili e konsideron hadithin të mirë dhe të saktë.

Shërbimi i gruas ndaj burrit të saj

Marrëdhëniet bashkëshortore janë të bazuara mbi barazinë në mes burrit dhe gruas në aspektin e të drejtave dhe detyrimeve ndaj njëri-tjetrit. Allahu i Madhëruar thotë në Kuran:

وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَلِلرِّجَالِ عَلَيْهِنَّ دَرَجَةٌ

“Edhe gratë kanë të drejta sikurse edhe përgjegjësi në martesë, ndërsa burrat kanë një përparësi ndaj tyre.”[368]

Ky ajet kuranor i jep gruas të drejtat e saj sikurse edhe burrit. Nga ana tjetër gruaja ka përgjegjësitë e saj sikurse edhe burri. Bazat e marrëdhënieve bashkëshortore të cilat i ka vendosur Islami për organizimin e jetës janë baza të natyrshme. Burri është më i aftë për të punuar jashtë shtëpisë dhe për të fituar burimet e furnizimit të familjes. Kurse gruaja është më e përshtatshme për organizimin e punëve shtëpiake, edukimin e fëmijëve dhe sigurimin e qetësisë familjare. Burri është i obliguar të plotësojë ato përgjegjësi që janë të përshtatshme për të, ndërsa gruaja është e ngarkuar për gjërat të cilat përputhen me natyrën e saj. Në këtë mënyrë është e organizuar familja si nga brenda, ashtu edhe nga jashtë dhe asnjëri prej bashkëshortëve nuk ka asnjë arsye për të shkaktuar përçarje në familje.

Profeti (s.a.u.s.) ka gjykuar në mes Ali Bin Ebu Talibit dhe bashkëshortes së tij Fatimes (r.a.) duke përcaktuar që Fatimja është e ngarkuar për shërbimet shtëpiake ndërsa Aliu (r.a.) është i ngarkuar për të punuar dhe fituar burimet e furnizimit të familjes. Bukhariu dhe Muslimi transmetojnë se Fatimja (r.a.) shkoi tek Profeti (s.a.u.s.) dhe u ankua për punët e shumta që bënte duke thënë se ajo ishte e pasur dhe kishte mundësi që të mbante një shërbëtore. Profeti (s.a.u.s.) i tha: “A dëshironi që t’ju tregoj diçka që është më e mirë nga ajo që ju kërkoni? Kur të shkoni për të fjetur lartësoni Allahun 33 herë (duke thënë “Subhane Allah”), lavdërojeni Atë 33 herë (duke thënë “El hamdulil-lah”) dhe madhërojeni Atë 34 herë (duke thënë “Allahu Ekber”). Kjo është më e mirë për ju sesa të kërkoni një shërbëtor.”[369]

Esma Bint Ebu Bekr ka thënë: “I kam shërbyer Zubejrit në të gjitha punët e shtëpisë. Ai kishte një kalë për të cilin unë kujdesesha, e ushqeja dhe kositja bar për të.”[370]

Këto dy hadithe argumentojnë se gruaja është e obliguar të bëjë punët e shtëpisë ndërsa burri është i obliguar të fitojë burimet financiare për të përballuar shpenzimet e familjes. Kur Fatimja (r.a.) është ankuar tek Profeti (s.a.u.s.) rreth punëve të shumta që bënte, ai nuk i ka thënë Aliut (r.a.) që ta lironte Fatimen nga punët e shtëpisë dhe t’i bënte vetë ato. Gjithashtu kur Profeti (s.a.u.s.) pa punët e shumta që bënte Esmaja, nuk i ka thënë asaj që të mos i bënte ato. Madje ai ka miratuar këtë shërbim siç ka miratuar edhe shërbimin që gratë u bënin shokëve të tij (s.a.u.s) edhe pse e dinte se midis tyre kishte që e pëlqenin këtë shërbim ndërsa të tjera jo. Ibn Kajjimi ka thënë: “Kjo çështje është e padiskutueshme dhe nuk lejohet të bëhet ndonjë dallim kur gruaja rrjedh nga një familje fisnike dhe e pasur apo nga një shtresë më e ulët dhe e varfër. Fatimja (r.a.) ka qënë gruaja më fisnike e të gjitha grave të njerëzimit dhe megjithatë, ajo i ka shërbyer burrit të saj. Kur ka ardhur tek Profeti (s.a.u.s.) për t’u ankuar rreth kësaj gjëje, ai nuk e ka dëgjuar ankimimin e saj.”

Disa nga juristët e shkollës malikije mendojnë se gruaja është e obliguar të kryejë shërbimet e banesës së saj. Nëse gruaja rrjedh nga një familje fisnike apo është e pasur, atëherë ajo duhet të bëjë organizimin e punëve të shtëpisë dhe mund të urdhërojë shërbëtorët për kryerjen e tyre. Nëse gruaja është e shtresës së mesme, ajo është e obliguar të bëjë disa nga punët e shtëpisë si rregullimi i shtratit, etj. Nëse gruaja rrjedh nga një shtresë e ulët apo është e varfër, atëherë ajo është e obliguar të kryejë të gjitha punët e shtëpisë si gatimi, larja e rrobave, pastrimi, etj. Nëse një grua joarabe martohet me një burrë arab, atëherë ajo është e obliguar që të bëjë ato punë shtëpiake që bëjnë gratë e tjera sipas traditave të vendit të saj duke u bazuar në fjalën e Allahut të Madhëruar:

وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ

“Edhe gratë kanë të drejta sikurse edhe përgjegjësi në martesë.”[371]

Traditat e vendeve islame kanë vazhduar në mënyrën e sipërpërmendur përsa i përket obligimit të kryerjes së punëve të shtëpisë nga gratë. Gratë e Profetit (s.a.u.s.) dhe të shokëve të tij kanë qënë të ngarkuara për gatimin e bukës dhe të ushqimit, rregullimin e shtratit, shtrimin e tryezës, etj. Nuk dimë asnjë rast që njëra prej tyre të ketë kundërshtuar kryerjen e këtyre punëve apo të jetë lejuar për të mos i bërë ato. Për më tepër disa prej shokëve të Profetit (s.a.u.s.) i kanë ndëshkuar gratë e tyre kur ato nuk i kanë kryer punët e shtëpisë siç duhet. Sikur gratë të mos ishin të obliguara për kryerjen e këtyre punëve, atëherë shokët e Profetit (s.a.u.s.) nuk do të kishin kërkuar kryerjen e tyre nga gratë.

Ky është mendimi i saktë në kundërshtim me mendimin e Malikut, Ebu Hanifes dhe Shafiut që thonë se gruaja nuk është e obliguar për kryerjen e punëve të shtëpisë. Ata argumentojnë se akti i martesës ligjëron kënaqësitë intime me bashkëshortet dhe jo përfitimin prej tyre. Sipas tyre, hadithet e sipërpërmendura tregojnë se gratë i kanë kryer punët e shtëpisë vullnetarisht për shkak të moralit të tyre të lartë dhe jo se kanë qënë të obliguara.

Kur lejohet anashkalimi i sinqeritetit në mes të bashkëshortëve

Ruajtja e stabilitetit familjar dhe forcimi i lidhjeve në mes të bashkëshortëve janë qëllime realizimi i të cilave e bën të lejuar anashkalimin e sinqeritetit. Është transmetuar se Ibn Ebu Udhretu Dueliu në kohën e kalifatit të Omerit (r.a.) kishte divorcuar disa gra dhe për këtë arsye ishte bërë objekt i një bisede të cilën e urrente. Kur e mori vesh këtë, ai së bashku me Abdullah Bin Erkamin shkoi tek shtëpia e tij dhe i tha gruas: “Të kërkoj që të betohesh në Allahun se do të më thuash të vërtetën nëse më urren?” Gruaja i tha: “Mos më kërko që të betohem në Allahun.” Ai insistoi për këtë dhe gruaja pranoi se e urrente. Atëherë ai i tha Ibn Erkamit: “A e dëgjove?!” Më pas ata shkuan tek Omeri (r.a.) dhe Ibn Ebu Udhretu Dueliu i tha: “Ju flisni rreth meje se unë i trajtoj gratë me padrejtësi dhe i divorcoj ato. Pyete Abdullah Bin Erkamin se çfarë ngjau në mes meje dhe gruas sime.” Pasi Abdullah Bin Erkami e informoi Omerin (r.a.) për këtë, ai kërkoi që të takonte gruan e Ibn Ebu Udhretu Dueliut. Pasi ajo erdhi së bashku me hallën e saj, Omeri (r.a.) i tha: “A i ke thënë burrit tënd se e urren?” Ajo i tha: “Unë jam e para që jam penduar për këtë dhe kërkoj falje nga Allahu (xh.sh.). Ai më kërkoi që të betohem në Allahun dhe mua më erdhi turp që të gënjej. A mund të gënjeja o prijësi i besimtarëve?” Omeri (r.a.) i tha: “Po, ti duhet të gënjesh. Nëse një grua nuk e pëlqen burrin e saj, ajo nuk duhet të flasë rreth kësaj. Pak familje janë të bazuara mbi dashuri dhe shumica e njerëzve bashkëjetojnë duke u bazuar mbi parimet islame dhe familjare.”

Bukhariu dhe Muslimi transmetojnë se Ummu Kulthumi (r.a.) e ka dëgjuar Profetin (s.a.u.s.) duke thënë: “Nuk konsiderohet gënjeshtar ai që e bën këtë për të pajtuar njerëzit, për të mbjellur mirësi dhe për të thënë gjëra të mira.”[372]

Ummu Kulthumi ka thënë se “nuk e ka dëgjuar Profetin (s.a.u.s.) ta lejojë gënjeshtrën përveç në tre raste: në luftë, për të pajtuar në mes njerëzve dhe fjalët e bashkëshortëve për njëri-tjetrin. Ky hadith argumenton në mënyrë të qartë lejimin e gënjeshtrës kur ajo është e dobishme.

Qëndrimi i gruas në shtëpinë bashkëshortore

Burri ka të drejtë që ta detyrojë gruan të qëndrojë në shtëpinë bashkëshortore dhe të mos dalë prej saj pa lejen e tij.[373] Është kusht që shtëpia të jetë e përshtatshme për gruan dhe të realizojë stabilitetin e jetës bashkëshortore. Në këtë rast shtëpia bashkëshortore quhet “banesë ligjore”. Nëse kjo banesë nuk është adekuate dhe nuk i plotëson të drejtat bashkëshortore, atëherë gruaja nuk është e obliguar të qëndrojë në të sepse ajo nuk konsiderohet banesë ligjore.

Banesa nuk konsiderohet ligjore në këto raste: kur në banesë gjenden persona të tjerë prania e të cilëve e pengon intimitetin bashkëshortor, e dëmton gruan apo nuk e siguron ruajtjen e gjërave të saj personale, kur banesa nuk ka funksionet e domosdoshme, kur banesa është në një gjendje të pazakontë gjë që e tremb gruan dhe kur komshinjtë janë të këqinj.

Shpërngulja në një banesë tjetër së bashku me gruan

Burri ka të drejtë që të shpërngulet së bashku me gruan në një banesë tjetër ku të dëshirojë duke u bazuar në fjalën e Allahut të Madhëruar:

أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ وَلا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ

“Gratë e divorcuara vendosni të banojnë në ndonjë vend ku banoni edhe ju sipas mundësisë suaj dhe mos i dëmtoni ato duke i ngushtuar për t’i detyruar që të dalin.”[374]

Ndalimi i dëmtimit të gruas në këtë ajet nënkupton që shpërngulja së bashku me gruan të mos bëhet me qëllim dëmtimin e saj. Qëllimi i shpërnguljes duhet të jetë vazhdimësia e jetës bashkëshortore. Nëse burri ka për qëllim dëmtimin ose ngushtimin e gruas me anë të shpërnguljes si p.sh. ta detyrojë atë t’i dhurojë një pjesë të mehrit, të kërkojë prej saj të heqë dorë nga shpenzimet e saj ose të mos i sigurojë asaj mbrojtjen e duhur, atëherë gruaja ka të drejtë të kundërshtojë shpërnguljen. Në këtë rast gjykatësi duhet ta miratojë kërkesën e gruas.

Juristët islamë e kanë kufizuar të drejtën e burrit për shpërngulje edhe me kushtin që gruaja të mos i frikësohet dëmtimit të saj, si p.sh. kur rruga nuk është e sigurtë, kur udhëtimi është shumë i lodhshëm dhe i papërballueshëm nga gruaja dhe kur egziston frika e sulmit të armiqve. Nëse gruaja i frikësohet njërit prej këtyre rasteve, ajo ka të drejtë të refuzojë shpërnguljen.

Në njërin prej memorandumeve juridike thuhet: “Meqënëse interesi i bashkëshortëve nga udhëtimi nuk mund të përcaktohet apo përkufizohet në të gjitha rastet, është lënë në dorën e gjykatësit që ai të vendosë për secilin rast duke u bazuar në mprehtësinë, drejtësinë dhe urtësinë e tij.

Nuk ka dyshim se të qënit e burrit njeri i besuar nuk është i mjaftueshëm për të përcaktuar dobinë e detyrimit të gruas për t’u shpërngulur. Është e domosdoshme që të merren në konsideratë edhe aspekte të tjera të lidhura me burrin, gruan, vendin nga ku bashkëshortët do të shpërngulen si edhe destinacionin e shpërnguljes. Nga këto aspekte mund të përmendim: shkaku i shpërnguljes duhet të jetë për një interes të konsiderueshëm që nuk mund të realizohet nga mosudhëtimi, burri duhet të jetë i aftë për përballimin e shpenzimeve të udhëtimit në mënyrë të përshtatshme, të posedojë diçka që ka vlerën e shpenzimeve të familjes ose të ketë një profesion nga i cili mund të sigurojë këto shpenzime. Nga ana tjetër, rruga në mes të dy vendeve duhet të jetë e sigurtë për jetën, nderin dhe pasurinë e gruas dhe udhëtimi të jetë i përballueshëm nga ana e gruas. Vendi në të cilin burri dëshiron të shpërngulet duhet të mos jetë i infektuar nga epidemi të ndryshme. Ndryshimi i temperaturave në mes të dy vendeve nuk duhet të jetë në atë gradë sa kjo të mos jetë e përballueshme për natyrën njerëzore. Dinjiteti i gruas në vendin ku burri dëshiron të shpërngulet duhet të ruhet në të njëjtën mënyrë si në vendin e origjinës. Shpërngulja nuk duhet të jetë shkak për dëmtimin material dhe moral të gruas.

Ka shumë aspekte të rëndësishme të cilat duhet të merren në konsideratë në të tilla raste. Këto aspekte ndryshojnë në varësi të individëve dhe vendeve por gjykatësi me mprehtësinë e tij është i aftë që t’i marrë ato në konsideratë.”

Ky shpjegim i detajuar e sqaron më së miri këtë çështje.

Kushtëzimi që gruaja të mos dalë nga shtëpia e saj

Nëse dikush martohet me një grua duke kushtëzuar që ajo të mos dalë nga shtëpia e saj ose që ai nuk do ta marrë atë me vete në udhëtimet e tij, atëherë obligohet përmbushja e këtyre kushteve. Bukhariu, Muslimi dhe disa të tjerë transmetojnë nga Ukbeh Bin Amiri se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Kushtet që më së shumti meritojnë të plotësohen janë kushtet e martesës.”[375]

Ky është mendimi i Ahmedit, Is’hak Bin Rahevejhit dhe Euzaiut.

Ndërsa dijetarët e tjerë mendojnë se nuk obligohet plotësimi i këtyre kushteve dhe se burri ka të drejtë ta nxjerrë gruan nga shtëpia e saj. Këta dijetarë e analizojnë hadithin e mësipërm duke thënë se kushtet e obliguara për t’u plotësuar janë kushtet e lidhura me mehrin dhe me të drejtat bashkëshortore të cilat janë të domosdoshme për aktin e martesës dhe jo ato që nuk janë të domosdoshme. Në temën “Kushtet e martesës” kemi sqaruar me hollësi mendimin e dijetarëve në lidhje me këtë çështje.

Pengimi i gruas për të punuar

Juristët islamë kanë ndarë në mes punës së gruas e cila rezulton në mohimin e disa të drejtave të burrit, dëmtimin e tij ose daljen e saj nga shtëpia dhe punës së gruas e cila nuk e dëmton burrin. Ata e kanë ndaluar llojin e parë dhe e kanë lejuar llojin e dytë.

Ibn Abidini, njëri prej juristëve hanefij ka thënë: “Në lidhje me këtë çështje mund të themi se ndalohet puna e gruas e cila rezulton në pakësimin e disa të drejtave të burrit, dëmtimin e tij ose daljen e saj nga shtëpia, ndërsa puna e cila nuk e dëmton burrin është e lejuar dhe nuk ka arsye që të ndalohet. Nga ana tjetër burri nuk ka të drejtë ta ndalojë gruan të dalë nga shtëpia kur ajo ushtron një profesion i cili është obligim kolektiv për gratë si në rastin e profesionit të mamisë.”

Dalja e gruas nga shtëpia për të kërkuar dituri

Nëse dituria e kërkuar nga gruaja është obligim fetar, * atëherë burri i saj duhet ta mësojë atë nëse është i aftë për mësimdhënie.

Nëse burri nuk e bën këtë, atëherë gruaja është e obliguar të dalë nga shtëpia për të kërkuar dituri dhe për të mësuar rregullat e fesë së saj qoftë edhe pa lejen e burrit. Nëse gruaja ka njohuri rreth rregullave të obliguara nga Allahu (xh.sh.) ose burri i saj është i thelluar në njohuritë fetare dhe ia mëson ato gruas, atëherë ajo nuk ka të drejtë të dalë nga shtëpia për të kërkuar dituri pa lejen e burrit.

Edukimi i gruas në rast mosbindjeje

Allahu i Madhëruar thotë në Kuran:

وَاللاتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلا

“Ato gra që i frikësoheni mosbindjes së tyre këshilloni, largoni ato nga shtrati dhe rrihni por pa u lënë shënja. Nëse ju respektojnë, atëherë mos u sillni keq me to.”[376]

Mosbindja ndaj burrit nënkupton kundërshtimin e burrit, refuzimin e gruas për të kryer marrëdhënie intime me burrin si edhe daljen e saj nga shtëpia pa lejen e tij. Këshillimi i gruas nënkupton që burri t’ia përkujtojë gruas dispozitat e caktuara nga Allahu (xh.sh.) dhe ta paralajmërojë atë për obligimin e bindjes ndaj burrit si edhe të drejtat e tij. Nga ana tjetër burri duhet t’i tërheqë vëmendjen gruas për mëkatin e shkeljes së këtyre dispozitave si edhe ndëshkimin e saj në këtë rast duke i ndaluar të drejtat e shpenzimeve dhe të veshmbathjes.

Largimi i gruas nga shtrati nuk përfshin distancimin nga të folurit me gruan sepse kjo është e ndaluar nëse zgjat më shumë se tre ditë. Ebu Hurejra transmeton se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Nuk lejohet që muslimani të mos flasë me vëllain e tij më shumë se tre ditë.”[377]

Nuk lejohet të rrahurit e gruas që në rastin e parë të mosbindjes. Ajeti i mësipërm i përcakton masat disiplinore në mënyrë graduale. Në fillim obligohet këshillimi i gruas, nëse përsëri nuk bindet ajo largohet nga shtrati dhe së fundi, nëse insiston në mosbindje lejohet rrahja e saj. Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Të drejtat tuaja mbi gratë janë që ato të mos fusin dikë në shtratin tuaj dhe ju e urreni këtë gjë. Nëse e bëjnë këtë, atëherë rrahni ato por pa u lënë shenja.”[378]

Burri nuk duhet ta rrahë gruan në fytyrë apo vende të tjera delikate. Qëllimi i rrahjes është edukimi i gruas dhe jo dëmtimi i saj.

Ebu Daudi transmeton nga Hakim Bin Muavije Kushejriu se babai i tij i ka thënë Profetit (s.a.u.s.): “O i Dërguari i Allahut, cilat janë të drejtat e grave mbi ne?” Profeti (s.a.u.s.) i është përgjigjur duke thënë: “T’i ushqeni ato kur të hani për vete, t’i vishni ato kur të visheni vetë, të mos i rrahni në fytyrë dhe të mos i qortoni apo t’u bërtisni atyre përveç se në shtëpi.”[379]

Zbukurimi i gruas për burrin e saj

Preferohet që gruaja të zbukurohet për burrin e saj duke përdorur kohl, ngjyrosje, parfum, etj. Ahmedi transmeton se Kerime Bint Heumami i ka thënë Aishes (r.a.): “O nëna e besimtarëve, çfarë mendon për kënanë?” Aishja (r.a.) i ka thënë: “Profeti (s.a.u.s.) e ka pëlqyer ngjyrën e saj por e ka urryer erën e saj. Nuk ndalohet për ju përdorimi i saj mes dy cikleve apo për çdo cikël periodash.”[380]

Shfaqja e bukurisë së gruas

Kjo nënkupton që gruaja të dalë nga shtëpia duke shfaqur stolitë dhe bukuritë e saj të cilat duhet të fshehen ndaj njerëzve. Shfaqja e bukurisë së gruas është përmendur në Kuran në dy raste:

وَالْقَوَاعِدُ مِنْ النِّسَاءِ اللاتِي لا يَرْجُونَ نِكَاحًا فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ جُنَاحٌ أَنْ يَضَعْنَ ثِيَابَهُنَّ غَيْرَ مُتَبَرِّجَاتٍ بِزِينَةٍ وَأَنْ يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَهُنَّ

“Nuk është mëkat që gratë e moshuara të cilat nuk dëshirojnë të martohen më të heqin petkun mbulues, por pa zbuluar bukuritë e tyre. Megjithatë është më mirë për to të jenë të përmbajtura.”[381]

وَلا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الأُولَى

“Mos e shfaqni bukurinë tuaj siç shfaqej në periudhën e injorancës së hershme.”[382]

Shfaqja e bukurisë së gruas bie në kundërshtim me rregullat e moralit fetar dhe qytetar. Prej gjërave që e dallojnë njeriun nga kafshët janë veshja e rrobave dhe përdorimi i mjeteve të zbukurimit. Allahu i Madhëruar thotë në Kuran:

يَابَنِي آدَمَ قَدْ أَنزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْآتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَى ذَلِكَ خَيْرٌ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ

“O bijtë e Ademit, Ne krijuam për ju rroba që të mbuloni vendet e turpshme dhe rroba për zbukurim. Por rrobat e devotshmërisë, ato janë më të mirat. Këto janë nga argumentet e Allahut, në mënyrë që ata të përkujtojnë.”[383]

Veshjet dhe zbukurimi janë shprehje të qytetërimit dhe të civilizimit. Mospërdorimi i tyre e kthen njeriun në botën e kafshëve dhe në periudhën e jetës primitive. Jeta evoluon në mënyrë të natyrshme dhe nuk mund të kthehet prapa përveç kur ndodh ndonjë degradim i shoqërisë që e bën atë të rikthehet në primitivizëm dhe të harrojë vlerat njerzore dhe progresin e saj kulturor.

Nëse veshja e rrobave është e obliguar për burrin, atëherë ky obligim është i një shkalle më të lartë për gruan sepse veshja e mbron besimin, nderin, dinjitetin dhe moralin e saj. Këto cilësi janë më parësore për gruan sesa për burrin dhe për këtë arsye është obliguar mbulimi i saj. Gjëja më e çmuar që posedon gruaja është nderi dhe morali i saj. Ruajtja e këtyre virtyteve është në të njëjtën kohë ruajtje e vlerave njerzore të gruas në mënyrën më të përsosur. Nuk është në të mirën e gruas dhe as në të mirën e shoqërisë që gruaja të mos mbulojë bukurinë e saj duke marrë parasysh se instikti seksual është instikti më i fuqishëm tek njeriu. Shfaqja e bukurisë së gruas e nxit këtë instikt dhe i jep atij liri për të vepruar. Për këtë arsye është e domosdoshme vendosja e kufinjve dhe barrierave për këtë instikt me qëllim kufizimin e tij dhe dhënien e një drejtimi të përshtashëm për fisnikërinë e njeriut.

Feja islame i ka kushtuar një rëndësi të veçantë mbulimit të gruas. Kurani Famëlartë e ka shtjelluar në mënyrë të detajuar çështjen e mbulimit të gruas duke përcaktuar pjesët e trupit të cilat duhet të mbulohen ndryshe nga çështjet e tjera të pjeshme. Allahu i Madhëruar thotë:

يَاأَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ

“O Profeti i Allahut, thuaju grave tuaja, bijave tuaja dhe grave të besimtarëve t’i vënë shamitë (rrobat mbuluese) mbi trupin e tyre. Kjo është më afër që ato të njihen (se janë të devotshme) dhe të mos ofendohen.”[384]

Allahu (xh.sh.)në këtë ajet u drejtohet grave të Profetit (s.a.u.s.), bijave të tij dhe grave të besimtarëve dhe kjo tregon se të gjitha gratë janë të obliguara për zbatimin e këtij urdhëri pa asnjë përjashtim dhe pa marrë parasysh gradën e dëlirësisë morale të grave sepse asnjë prej tyre nuk mund të jetë e barabartë në virtyte me vajzat e Profetit (s.a.u.s.) dhe gratë e tij.

Kurani Famëlartë e trajton me hollësi çështjen e mbulimit të grave duke përcaktuar pjesët e trupit që mund të shfaqen dhe pjesët e trupit që duhet të mbulohen. Allahu i Lartësuar thotë:

وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوْ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُوْلِي الإِرْبَةِ مِنْ الرِّجَالِ أَوْ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاءِ وَلا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ

“Thuaju grave besimtare të ndalin shikimet e tyre, të ruajnë nderin e tyre, të mos zbulojnë stolitë e tyre përveç atyre që janë të dukshme. Le të vënë shamitë (rrobat mbuluese) mbi kraharorin e tyre dhe të mos ua tregojnë bukuritë askujt përveç burrave të tyre, baballarëve të tyre ose baballarëve të burrave të tyre, djemve të tyre ose djemve të burrave të tyre, vëllezërve të tyre ose djemve të vëllezërve të tyre, djemve të motrave të tyre, grave të tyre (të burrave që u përmendën), robëreshave të cilat i kanë në pronësinë e tyre, shërbëtorëve meshkuj të cilët nuk ndiejnë nevojë për femra dhe fëmijëve që nuk e kanë arritur moshën e pubertetit. Le të mos kërcasin me këmbët e tyre për të zbuluar fshehtësinë e stolive të tyre. Pendohuni të gjithë tek Allahu o besimtarë, në mënyrë që të gjeni shpëtim.”[385]

Kjo vlen edhe për gratë e moshuara të cilat nuk kanë dëshirë për tu martuar sërish, dhe nuk dëshirohen nga të tjerët. Allahu i Madhëruar thotë:

Islami i ka kushtuar vëmendje kësaj çështjeje duke përcaktuar moshën në të cilën gruaja duhet të fillojë të mbulohet. Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “O Esma, kur femra të arrijë moshën e pubertetit (kur të shfaqet cikli menstrual) nuk lejohet që ajo të shfaqë diçka tjetër përveç kësaj dhe kësaj dhe bëri me shenjë nga fytyra dhe duart e tij.”[387]

Gruaja me joshjen dhe tërheqjen e saj është e dëmshme për burrin. Profeti (r.a.) ka thënë: “Gruaja vjen së bashku me djallin dhe ikën së bashku me të.”[388]

Mosmbulimi i gruas dhe shfaqja e bukurive të saj e zhvesh atë prej tipareve të saj më karakteristike që janë turpi dhe nderi dhe për pasojë shkakton degradimin e saj poshtë nivelit human. Nuk ka asgjë që ta pastrojë gruan nga ky degradim përveç Zjarrit të xhehnemit. Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Dy lloje nga banorët e zjarrit nuk i kam parë më përpara: burra që kishin kamxhiqe në duar si bishtat e lopës dhe gra të zhveshura dhe të çala. Ato nuk do të hyjnë asnjëherë në parajsë dhe nuk do të nuhasin aromën e saj edhe pse ajo nuhatet nga një distancë e largët.”[389]

Kur Profeti (s.a.u.s.) shikonte ndonjë rast të shfaqjes së bukurive dhe stolive të grave, ai ua tërheqte vëmëndjen duke u thënë se kjo gjë është devijim nga dispozitat e Allahut (xh.sh.) dhe u bënte thirrje të ktheheshin në rrugën e drejtë. Nga ana tjetër, ai ua ngarkonte burrave dhe kujdestarëve të grave përgjegjësinë e këtij devijimi duke i paralajmëruar ata për dënimin e Allahut (xh.sh.).

Musa Bin Jesari (r.a.) tregon se një grua kaloi pranë Ebu Hurejrës dhe aroma e parfumit të saj nuhatej nga larg. Ebu Hurejra (r.a.) e pyeti se ku po shkon o robëreshë e të Plotfuqishmit? dhe ajo iu përgjigj se ishte nisur për në xhami. Atëherë Ebu Hurejra (r.a.) i tha: “ Je nisur për të shkuar në xhami e parfumosur kështu?! Kthehu në shtëpi dhe lahu sepse unë e kam dëgjuar Profetin (s.a.u.s.) duke thënë: “Allahu nuk e pranon faljen e një gruaje që kur del për në xhami mund të nuhatet aroma e parfumit të saj. Ajo duhet të kthehet në shtëpi dhe të lahet para faljes.”[390] Urdhëri për t’u larë është dhënë në mënyrë që të largohet (të humbasë) era e parfumit të saj. Transmetuar nga Ibn Huzejme në sahihun e tij. Transmetuar nga Ebu Daudi dhe Ibn Maxheh nga Asim Bin Ubejdullah Umriu. Hafidhi ka thënë: “Vargu i transmetimit të këtij hadithi është i lidhur dhe transmetuesit e tij janë njerëz të besuar.”
Ebu Hurejra (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Ajo grua e cila djeg parfum për t’u parfumosur me aromen e lëshuar nga tymi i tij o shijojë mos të vijë në xhami për të falur jacinë.”[391] Transmetuar nga Ebu Daudi dhe Nesaiu.
Transmetohet se Aishja (r.a.) ka thënë se Profeti (s.a.u.s.) ka qënë i ulur në xhami kur ka hyrë një grua e stolisur duke ecur me mendjemadhësi. Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “O ju njerëz, mos i lejoni gratë tuaja të stolisen dhe të ecin duke u krekosur në xhami. Bijtë e Israilit nuk janë mallkuar derisa gratë e tyre kanë filluar të stolisen dhe të ecin duke u krekosur në xhami.”[392] Transmetuar nga Ibn Maxheh.

Omeri (r.a.) i është frikësuar kësaj ngatërrese të dëmshme prandaj e ka parandaluar atë duke u bazuar mbi rregullin “Ruajtja(mbrojtja) është më e mirë se kurimi”. Transmetohet se një natë Omeri (r.a.) po ecte nëpër qytet kur dëgjoi një zë gruaje duke thënë: “Ku mund të gjej verë për të pirë ose ku mund ta gjej Nasr Bin Haxhaxhin?” Omeri (r.a.) tha: “Në kohën e Omerit kjo gjë nuk do të ndodhë.” Të nesërmen ai kërkoi të takonte Nasr Bin Haxhaxhin. Kur e takoi ai vuri re se Nasri ishte ndër njerëzit më të pashëm në fytyrë. E urdhëroi që të qethë flokët por bukuria e tij u shtua edhe më shumë. Pastaj e urdhëroi të largohej për në Sham.

Shkaqet e këtij devijimi

Ky devijim nga rruga e vërtetë është shkaktuar nga injoranca dhe imitimi i verbër. Kolonizimi i vëndeve islame nga të huajt ka nxitur mosmbulimin e gruas duke e sjellë këtë dukuri në përmasat që ne shikojmë sot. Është bërë normale që burri musliman ta shikojë gruan muslimane të pambuluar duke shfaqur para njerëzve të tjerë bukuritë e saj dhe gjymtyrët e trupit të cilat janë të obliguara të mbulohen. Në ditët e sotme gruaja nuk shikon diçka të keqe në prerjen e flokëve, përkundrazi ajo e konsideron të domosdoshme lyerjen e flokëve, përdorimin e artikujve kozmetikë, parfumimin dhe përzgjedhjen e rrobave joshëse dhe tunduese. Moda e rrobave në ditët e sotme ka stinë të ndryshme dhe në çdo stinë prezantohen rrobat e llojeve të ndryshme të joshjes dhe provokimit. Gruaja sot krenohet dhe e konsideron veten të emancipuar kur frekuenton vendet e shthurjes dhe degjenerimit si diskotekat, kafenetë, teatrot, kinematë, klubet sportive, etj. Shkalla e degradimit moral të gruas arrin kulmin e saj me frekuentimin e plazheve.

Është bërë diçka e zakonshme organizimi i konkurseve të bukurisë në të cilat vajzat dalin para shikuesve burra dhe gra për të testuar dhe vlerësuar çdo pjesë të trupit të tyre. Mjetet e ndryshme të informacionit i kushtojnë një rëndësi të veçantë këtyre aktiviteteve duke i inkurajuar ato dhe duke i nxitur femrat për të arritur në këtë gradë të ulët degradimi sikur kafshët. Nga ana tjetër, stilistët dhe tregtarët e rrobave luajnë një rol të madh në nxitjen e këtij degjenerimi.

Pasojat e këtij devijimi

Pasojat kryesore të këtij devijimi janë përhapja e shthurjes, degjenerimit, Prostitucionit dhe kolapsi i familjes e cila i ka neglizhuar detyrat fetare dhe e ka braktisur përkujdesjen ndaj fëmijëve. Nga ana tjetër është shfaqur kriza e martesës pasi është më e lehtë të arrihet e ndaluara sesa e lejuara. Për të përmbledhur mund të themi se kjo shthurje ka shkaktuar devijimin dhe shkatërrimin e moralit dhe edukatës së pranuar nga të gjitha besimet dhe fetë.

Kjo shthurje ka arritur deri në atë gradë sa më përpara nuk i ka shkuar mendja asnjë muslimani se një gjë e tillë mund të ndodhë. Predikuesit e “emancipimit” dhe të “çlirimit” kanë përcaktuar format e zbukurimit dhe mënyrat e përdorimit të mjetëve zbukuruese duke vendosur metodologji të veçanta dhe kanë ngritur institute bukurie për implementimin e këtyre metodave. Gazeta “El Ehram”[393] ka publikuar një artikull me titull “Instituti i parë për mësimin e modelimit të flokëve për gra në Aleksandri. Një specialist gjerman do të japë mësim në institut pas një muaji” në të cilin thuhet:

“Për herë të parë shoqata e modeluesve të flokëve të grave në Aleksandri ka ngritur një institut për këtë qëllim. Ky institut është hapur falë donacioneve të anëtarëve të shoqatës. Instituti është hapur në një apartament të vogël të marrë me qera nga shoqata e cila shpreson që në të ardhmen instituti të jetë më i madh. Shoqata e modeluesve të flokëve të grave ka urdhëruar të gjithë anëtarët e saj profesionistë që të paraqiten në institut për të dhënë leksione teorike dhe për të ushtruar eksperimente praktike para studentëve të institutit. Instituti është hapur dje në lagjen “Kleopatra” dhe njëri prej anëtarëve të shoqatës ka dhënë leksionin e parë rreth artit dhe mënyrave të prerjes së flokut. Ai e ka shoqëruar leksionin e tij me një eksperiment praktik të një modeli prerjeje. Instituti do të japë mësim në këto fusha: modelim flokësh, lyerje dhe ngjyrosje flokësh, prerje flokësh, lyerje thonjsh, kozmetikë dhe masazh.”

Kryetari i degës së shoqatës për qytetin e Kajros dhe i ftuar nga shoqata e Aleksandrisë thotë: “Ne kemi hapur një institut të tillë para pesë muajsh në Kajro. Pavarësisht nga periudha e shkurtër, instituti ka shënuar arritje të mëdha të cilat na nderojnë. Studentet e institutit përfitojnë shumë nga shkëmbimi i ideve në mes të anëtarëve të shoqatës si dhe nga eksperimentet praktike që ata kryejnë. Vlen për t’u përmendur se studentët kanë përfituar në mënyrë të veçantë nga prania e disa specialistëve gjermanë të cilët kanë dhënë leksione teorike dhe praktike para tyre. Njëri prej specialistëve gjermanë do të vijë në institutin e Aleksandrisë muajin që vjen për të dhënë leksione. Shoqata do të organizojë këtë muaj një konkurs në nivel kombëtar rreth artit të modelimit të flokëve. Mësimi në institut do të zhvillohet një herë në javë si fillim.” Këtu mbaron fjalia e shkëputur nga gazeta El-Ehram.

Nga ana tjetër gratë në ditët tona shpenzojnë shuma të konsiderueshme për blerjen e mjeteve kozmetike. Në qytetin e Kajros ka rreth 1000 sallone bukurie të cilat shpërndajnë në vit rreth 10 milionë buzëkuqë, parfume dhe pudra.

Kjo shthurje nuk është e kufizuar në vënde të veçanta por është përhapur edhe në institucionet arsimore qofshin ato institute apo fakultete, pavarësisht se këto vende kanë një mision të shenjtë për përhapjen e diturisë dhe duhet të jenë të mbrojtura nga degjenerimi dhe shthurja.

Gazeta “Akhbarul Jeum” e datës 29-09-1962 ka publikuar një artikull me titull: “Vajzat që studiojnë në universitet nuk bëjnë dallimin në mes të kompleksit universitar dhe sallave të paradës së modës”. Në këtë artikull thuhet:

“Çdo vit akademik kur universiteti hap dyert e tij për studentët gazetat dhe revistat fillojnë të shkruajnë rreth vajzave të universitetit duke hapur debate rreth veshjes dhe makiazhit të tyre. Një grup njerëzish përkrah idenë se duhet të unifikohet uniforma e studenteve në universitet, ndërsa një grup tjetër kërkon që vajzat e universitetit të mos lejohen të bëjnë tualet. Në fakt unë mendoj* se studentet duhet të jenë të lira të përzgjedhin veshjen e tyre sepse kjo i ndihmon ato në zhvillimin e integritetit të tyre dhe

në formimin e shijeve personale. Vajzat në shumicën e universiteteve të botës nuk veshin një uniformë të caktuar dhe nuk ndalohen që të bëjnë tualet. Megjithatë, unë nuk i fajësoj ata persona që kanë mendime fanatike rreth kësaj çështjeje sepse vajzat e universitetit tek ne i shtyjnë ata për të parashtruar këto kërkesa. Vajzat tek ne nuk dinë si të përzgjedhin veshjen dhe makiazhin e përshtatshëm për to si studente dhe nuk bëjnë asnjë përpjekje për ta përmirësuar këtë. Në fakt vajzat që studjojnë në universitet nuk bëjnë dallimin në mes të kompleksit universitar dhe sallave të paradës së modës apo shfaqjes së karnavalëve. Studentja shkon në universitet në mengjes veshur me një fustan të ngushtë që mezi i lëviz këmbët dhe me taka të gjata. Kur e ndërron atë, ajo vesh një fustan tjetër shumë të gjërë që pëngon ecjen e saj dhe të shoqeve të saj dhe që i ngjason një abazhuri. Për më tepër ajo mund ta harrojë librin ose fletorën e shënimeve por asnjëherë nuk i harron vathët, gjerdanin, byzylykun, kapësen etj. me të cilat zbukuron veshët, qafën, duart dhe flokët pa përshtatshmëri dhe shije. Studentet tona nuk i kanë marrë studimet universitare seriozisht dhe ato i kushtojnë më shumë rëndësi elegancës së tyre dhe pamjes së jashtme. Kjo nuk do të thotë se unë po kërkoj nga studentet që ato të neglizhojnë veshjen dhe paraqitjen e jashtme por kërkoj që ato t’i kushtojnë rëndësi parësore mësimeve të tyre. Nga ana tjetër duhet që ato ta lehtësojnë makiazhin e fytyrës. Nëse nuk e bëjnë këtë për të respektuar universitetin, le ta bëjnë atë të paktën për të ruajtur lëkurën e tyre e cila dëmtohet nga makiazhi i tepërt. Lëkura e fytyrës në moshën e tyre është shumë herë më e bukur se makiazhi artificial. Kërkoj gjithashtu nga vajzat në universitet që ta pakësojnë përdorimin e mjeteve të zbukurimit dhe të vishen me rroba të përshtatshme për universitetin të cilat duhet të jenë praktike dhe të mos i pengojnë ato gjatë ecjes. Përveç kësaj, është e rëndësishme që ato të përzgjedhin rroba me ngjyra të përshtatshme për universitet. Kërkoj nga studentet që t’i ndjekin këto këshilla, sikurse kërkoj nga prindërit e tyre që t’i kontrollojnë veshjet e vajzave të tyre. Vajza nuk duhet në asnjë mënyrë që të ketë qëllim parësor në jetë të tërheqë vëmendjen e të tjerëve me veshjen e saj ekstravagante. Ajo duhet t’i kushtojë rëndësi kulturës, diturisë dhe shijeve të shëndosha. Në ditët tona ambiciet e gruas duhet të jenë më të mëdha se sa të punojë në një zyrë si sekretare dhe t’u përgjigjet telefonatave për drejtorin e saj. Dyert janë të hapura për gruan dhe ajo mund të arrijë të ulet në karrigen e ministres.” Kështu është shprehur autorja e këtij artikulli duke kritikuar vajzat e universitetit për sjelljet dhe paraqitjen e tyre jo adekuate.

Kjo situatë ka tërhequr edhe vëmëndjen e vizitoreve të huaja të cilat kanë vizituar Kajron. Ato nuk e kanë imagjinuar që femra orientale të ketë arritur në këtë nivel degradimi. Në gazeten “Al Ahram” të publikuar me datë 27-03-1962 është botuar një artikull me titull “Femra perëndimore nuk është e kënaqur me imitimin e saj nga femra orientale”. Në këtë artikull thuhet:

“Turistet perëndimore të cilat kanë vizituar Kajron nuk e pëlqejnë faktin që femrat orientale i kushtojnë një rëndësi të veçantë modës së veshjeve dhe imitimit të femrave perëndimore në sjelljet dhe karakterin e tyre. Kjo gjë nuk e lartëson reputacionin e femrave orientale në sytë e turisteve siç mendojnë. Këtë mendim e ka shprehur një gazetare angleze e cila ka vizituar Kajron kohët e fundit dhe më pas ka botuar një artikull në një revistë angleze ku shkruan: “Jam shtangur sapo kam zbritur në aeroportin e Kajros. Më përpara kisha menduar se do të takoj gruan orientale në kuptimin e vërtetë të fjalës. Me grua orientale nuk nënkuptoj gruan e cila mbulon kokën e saj me shami por gruan e civilizuar orientale e cila vesh rroba praktike me motive orientale dhe sillet në mënyrë orientale. Por kur zbrita në aeroport nuk gjeta asgjë nga çfarë kisha menduar. Gratë atje nuk kishin asnjë ndryshim nga gratë që takon kur zbret në ndonjë aeroport evropian. Unë pashë të njëjtat veshje, të njëjtin modelim të flokëve, të njëjtin makiazh dhe të njëjtën mënyrë ecjeje dhe të foluri. Në disa raste edhe gjuha e përdorur ishte ose frëngjisht, ose anglisht. U ndjeva e zhgënjyer kur mësova se në opinionin e femrave orientale qytetërimi dhe emancipimi nënkuptonin imitimin e gruas perëndimore. Gruaja orientale nuk ishte e vetëdijshme se ajo mund të përparojë dhe zhvillohet duke ruajtur natyrën e saj të bukur orientale.”

Ndërsa gazeta “El Xhumhurijje” e publikuar me datë 09-06-1962 ka botuar një artikull me titull “Një shkrimtare amerikane thotë: Ndalojeni bashkimin e djemve dhe vajzave në një shkollë dhe kufizoni lirinë e gruas”. Në këtë artikull thuhet:

“Pas një vizite disa javore është larguar nga Kajroja gazetarja e njohur amerikane Hillsian Stansbury. Gjatë qëndrimit të saj në Kajro ajo ka vizituar disa shkolla, universitete, kampe rinore, institucione shoqërore, organizata të gruas dhe fëmijëve si edhe disa familje egjiptiane në lagje të ndryshme të Kajros. Qëllimi i kësaj vizite ka qënë kryerja e një studimi rreth problemeve të rinisë dhe familjes në shoqëritë arabe. Vlen të përmendet se Stansbury është gazetare dhe studiuese eksploruese dhe korrespondente e rreth 250 gazetave amerikane. Në njërën prej këtyre gazetave ajo publikon çdo ditë një artikull rreth problemeve të të rinjve nën moshën 20 vjeç, i cili lexohet nga miliona njerëz. Ajo ka punuar gazetare në radiotelevizion dhe në shtyp për afro njëzet vjet dhe ka vizituar shumicën e vëndeve të botës. Ajo është 55 vjeçe.

Pasi qëndroi afro një muaj në Egjipt, gazetarja amerikane thotë:

“Shoqëria arabe është shoqëri e integruar dhe e shëndoshë. Ajo duhet që edhe në të ardhmen të jetë e lidhur fort me traditat dhe zakonet e saj të cilat e kufizojnë lirinë e të rinjve në mënyrë të arsyeshme. Kjo shoqëri ndryshon nga shoqëria amerikane dhe europiane sepse ajo është e lidhur fort me traditat e trashëguara të cilat e kufizojnë lirinë e gruas dhe e obligojnë respektin ndaj prindërve. Për më tepër, në këtë shoqëri nuk lejohet degjenerimi i cili e ka shkatërruar shoqërinë dhe familjen në Europë dhe Amerikë. Duke u bazuar mbi këtë, unë mendoj se kufizimi i lirisë së vajzës nën moshën 20 vjeçe në shoqërinë arabe është i vlefshëm dhe i dobishëm. Këshilla ime për këtë shoqëri është që të lidhen fort me moralin dhe traditat e tyre, të mos lejojnë bashkimin e djemve dhe vajzave në një shkollë dhe të kufizojnë lirinë e gruas. Kthehuni tek vënia e shamisë sepse ajo është më e mirë se moskufizimi i asgjëje, shthurja dhe degjenerimi që ka pushtuar shoqëritë perëndimore. Ndalojeni bashkimin e djemve dhe vajzave në një shkollë nën moshën 20 vjeç sepse kjo gjë ka shkaktuar shumë probleme në Amerikë. Shoqëria amerikane është bërë me komplekse dhe aty shfaqen të gjitha format e shthurjes morale. Viktimat e lirisë dhe bashkimit të djemve dhe vajzave në shkolla nën moshën 20 vjeç sot mbushin burgjet, trotuaret, pijetoret dhe shtëpitë publike ilegale. Liria që i kemi dhuruar bijve dhe bijave tona në Amerikë i ka bërë ata anëtarë të bandave kriminale dhe pjesëtarë të rrjetit të drogës dhe prostitucionit. Bashkimi i djemve dhe vajzave në shkolla dhe moskufizimi i lirisë në shoqëritë perëndimore ka rezultuar në shkatërrimin e familjes dhe në tronditjen e vlerave dhe parimeve morale. Vajza nën moshën njëzet vjeçare në Përëndim është gjatë gjithë kohës në kontakt me djem, frekuenton diskot, përdor alkool, pi duhan dhe merr drogë në emër të civilizimit, emancipimit dhe lirisë.

Ajo që të habit më shumë në shoqëritë europiane dhe amerikane është se vajza nën moshën 20 vjeçe luan, dëfrehet dhe shkon në shtrat me cilindo që dëshiron me dijeninë e prindërve të saj. Ajo sfidon prindërit, mësuesit dhe kujdestarët e saj në emër të lirisë. Ajo mund të vendosë të martohet në çast dhe të ndahet pas disa orësh ose disa ditësh, dhe më pas në emër të lirisë martohet dhe ndahet përseri.”

Kurimi i këtij devijimi

Është e domosdoshme që të planifikohet kurimi i këtij devijimi shkatërues duke marrë masat e mëposhtme:

Përhapja e ndërgjegjes fetare dhe paralajmërimi i njerëzve për rrezikun e ndjekjes së kësaj rryme të devijuar.
Kërkimi i miratimit të një ligji për mbrojtjen e moralit dhe dënimin me ashpërsi të atyre që e shkelin këtë ligj.
Ndalimi i gazetave dhe i të gjitha mjeteve të tjera të informacionit nga shfaqja e fotografive pornografike dhe kontrollimi i stilistëve të rrobave.
Ndalimi i konkurseve të bukurisë, kërcimit të shthurur dhe i të gjitha formave të tjera të ngjashme me to.
Përzgjedhja e rrobave të përshtatshme(të përngjashme me rrobat e murgeshave) dhe detyrimi i të gjithë atyre që kryejnë funksione zyrtare për veshjen e tyre.
Çdo person duhet të fillojë të përmirësojë veten e tij dhe pastaj të ftojë të tjerët.
Lavdërimi i virtyteve, dëlirtësisë morale, ruajtjes së nderit dhe mbulimit.
Kujdesi për mbushjen e kohës së lirë me gjëra të dobishme në mënyrë që të mos ketë kohë të tepërt për t’u marrë me gjëra të padobishme.
Konsiderimi i kohës si një mjet kurimi pasi ky devijim kërkon një kohë të gjatë për t’u kuruar.

Largimi i një dyshimi

Disa njerëz preferojnë ta praktikojnë këtë rrymë degjenerimi duke pretenduar se kjo është domosdoshmëri e kushteve të qytetërimit modern.

Në fakt ne nuk jemi kundër zhvillimit dhe përparimit por nuk duhet që përparimi të interpretohet në kurriz të besimit dhe vlerave morale. Feja dhe mesimet e saj morale dhe edukative janë të shpallura nga Allahu (xh.sh.) dhe të legjitimuara për të gjitha kohët dhe për të gjitha vëndet. Përparimi është i lejuar në lidhje me çështjet e kësaj bote, por ai nuk mund të lejohet për të ndryshuar fenë e Allahut (xh.sh.).

Feja është ajo që i ka hapur njeriut horizontet e universit për të medituar dhe për të përfituar prej fuqive dhe begative të tij në mënyrë që njeriu të arrijë majat e përparimit dhe zhvillimit. Ka një ndryshim shumë të madh në mes të asaj që e pranon zhvillimin dhe asaj që nuk e pranon. Feja nuk është lodër në dorën e dikujt që të veprojë me të sipas dëshirave dhe instikteve të tij. *

Zbukurimi i burrit për gruan e tij

Është e preferuar që burri të zbukurohet për gruan e tij. Ibn Abbasi (r.a.) ka thënë: “Unë zbukurohem për gruan time ashtu siç zbukurohet ajo për mua. S’ka asgjë më të mirë se t’i marr të gjitha të drejtat që unë kam tek ajo dhe ajo t’i marrë të gjitha të drejtat që ka tek unë. Allahu i Madhëruar ka thënë:

وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ

“Edhe gratë kanë të drejta sikurse edhe përgjegjësi në martesë.”[394]

Kurtubiu duke komentuar mendimin e Ibn Abbasit ka thënë: “Dijetarët janë të mendimit se zbukurimi i burrit për gruan varet nga gjëndja e tij dhe nga fakti nëse lloji i zbukurimit është i përshtatshëm për të apo jo. Diçka mund të konsiderohet zbukurim i përshtashëm për burrin në një kohë të caktuar dhe i papërshtashëm në një kohë tjetër. Një lloj zbukurimi mund të jetë i përshtatshëm vetëm për të rinjtë dhe një lloj tjetër vetëm për të moshuarit.

E njëjta gjë vlen edhe për veshjen e cila duhet të jetë e përshtatshme për burrin dhe më pas të jetë e bukur për sytë e gruas së tij që ta bëjë atë më të preferuarin nga të gjithë meshkujt. Të gjithë e pranojnë se pëlqehet përdorimi i parfumit, pastrimi i dhëmbëve, largimi i papastërtisë, kujdesi ndaj flokëve, pastrimi, prerja e thonjve, lyerja e flokëve për të moshuarit dhe unaza si për të rinj ashtu edhe për të moshuar e cila është stoli e burrave.”

Burri duhet të kujdeset për pamjen e tij sidomos në kohën e intimitetit me bashkëshorten në mënyrë që ajo të parapëlqejë atë nga të gjithë burrat e tjerë. Nëse burri e ndjen se ai nuk mund t’ia plotësojë të drejtat intime gruas së tij për shkak të ftohjes seksuale, atëherë ai mund të përdorë ilaçe stimuluese për rritjen e dëshirave seksuale.[395]

Tregimi i Ummu Zer’as *

Aishja (r.a.) tregon: “U mblodhën 11 gra në një kuvend dhe ranë dakord që të mos fshehin asgjë rreth burrave të tyre.

Gruaja e parë tha:

“Burri im është sikur mishi i devesë së dobët që gjëndet në majën e një mali. Mali nuk është i lehtë për t’u ngjitur dhe mishi nuk është i majmë që t’ia vlejë për të duruar lodhjen e ngjitjes së malit për ta marrë.”[396]

Gruaja e dytë tha:

“Unë nuk do të përmend të metat e burrit tim sepse kam frikë se sikur të filloj nuk do të lë asgjë pa përmendur nga të metat e tij të dukshme dhe të fshehta.”[397]

Gruaja e tretë tha:

“Burri im është shkurtabiq i shëmtuar. Nëse flas keq për të do të më divorcojë dhe nëse hesht do të jem e varur[398] prej tij.”

Gruaja e katërt tha:

“Burri im është sikur nata e Tihames[399], as e nxehtë dhe as e ftohtë, as e frikshme dhe as e mërzitshme.”

Gruaja e pestë tha:

“Burri im kur vjen në shtëpi është si gatopardi[400] dhe kur del bëhët si luani[401]. Ai nuk pyet asnjëherë për shpenzimet[402].”

Gruaja e gjashtë tha:

“Burri im kur ha është i pangopur, kur pi e mbaron të gjithë pijen dhe kur shtrihet për të fjetur mbështjellet me mbulojën e tij dhe nuk e shtrin dorën për të kuptuar hidhërimin tim.[403]”

Gruaja e shtatë tha:

“Burri im është sikur deveja që nuk ndërzehet dhe që është matufosur. Ai ka të gjitha sëmundjet e njerëzve. Kur më rreh, më shkakton plagë në kokë dhe në trup ose të dyja së bashku.”

Gruaja e tetë tha:

“Burri im kur e prek e ka lëkurën të butë si të lepurit dhe ka erën e mirë si të ndonjë bime aromatike.”

Gruaja e nëntë tha:

“Burri im e ka banesën e lartë[404], mbështjellesja e shpatës së tij është e gjatë[405], tek zjarri i tij grumbullohet shumë hi[406] dhe shtëpinë e ka afër njerëzve të tjerë[407].”

Gruaja e dhjetë tha:

“Burri im është i pasur. A e dini çfarë pasurie ka burri im?! Ai ka shumë deve që rrinë gjithmonë në kullosën e tyre dhe rrallëherë dalin prej saj[408]. Kur e dëgjojnë zërin e veglës muzikore e kuptojnë se njëra prej tyre po të theret për mysafirët.[409]”

Gruaja e njëmbëdhjetë (Ummu Zer’a) tha:

“Burri im Ebu Zer’a ka një pozitë shumë të lartë. Ai i ka rënduar veshët e mi më vathë prej floriri dhe xhevahiresh. Për shkak të begative të tij ndaj meje më është shëndoshur trupi[410]. Ai më dhuron mua gëzim dhe shpirti im gëzohet me të. Ai më ka gjetuar mua me vështirësi ndër njerëzit e marrë peng në luftë, më ka bërë të posedoj kuaj dhe deve dhe të ushqehem me ushqim të zgjedhur. Ai pëlqen çdo gjë që unë i them, më lejon që të flej deri vonë në mengjes dhe më furnizon me pije nga të gjitha llojet. Po nëna e Ebu Zer’as si është? Ajo e ka kuletën të rëndë dhe të mbushur plot. Shtëpia e saj është shumë e gjërë.[411] Po djali i Ebu Zer’as si është? Atë e zë gjumi sa të nxjerrësh shpatën nga mbështjellesja e saj dhe ushqehet me këmbën e dhisë së vogël.[412] Po vajza e Ebu Zer’as si është? Ajo është e bindur ndaj babait dhe nënës së saj, ka trup të rregullt dhe të gjitha fqinjet e saj e kanë zili.[413] Po robëresha e Ebu Zer’as si është? Ajo nuk i tregon sekretet e shtëpisë, është besnike ndaj pasurisë, gatuan me mjeshtëri dhe i kushton rëndësi pastrimit the organizimit të shtëpisë.

Por një ditë herët në mëngjes Ebu Zer’a doli dhe takoi një grua që po nxirrte gjalpin nga qumështi. Ajo kishte dy djem të vegjël si dy leopardë që i rrinin në prehër dhe thithnin nga gjiri i saj. Ai më divorcoi mua dhe u martua me të.

Pas tij unë u martova me një burrë tjetër me pozitë të lartë që kishte kuaj të fortë dhe që gjuante me shtizë. Ai më dhuroi mua shumë begati dhe më dha nga një çift për çdo lloj kafshësh që theren. Ai më tha: “Ha për vete dhe pjesën tjetër jepja familjës tënde.” Sikur t’i grumbulloja të gjitha gjërat që më dha ai nuk do të barazoheshin me enën më të vogël në të cilën gatuaja çdo ditë tek Ebu Zer’a.”

Aishja (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) i ka thënë: “Kam qënë për ty si Ebu Zer’a për Ummu Zer’an.[414]”[415] Transmetuar nga Bukhariu, Muslimi dhe Nesaiu.

Leximi i Hutbes para martesës

Preferohet që para plotësimit të aktit të martesës të lexohet një hutbe. Hutbja më e shkurtër që mund të lexohet në këtë rast është “El hamdu lil-lahi, ues-salatu ues-selamu ala resulil-lah” (Falendërimi i takon vetëm Allahut, Bekimi dhe Paqja qofshin për të Dërguarin e Tij).

Ebu Hurejra (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Çdo hutbe që nuk përfshin dy dëshmitë (shehadetin) është sikur dora e lebrozur.”[416] Transmetuar nga Ebu Daudi dhe Tirmidhiu i cili e konsideron hadithin “hasen garib”.
Ebu Hurejra (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Çdo çështje me rëndësi që fillon pa thënë “El hamdu lil-lah” (Falënderimi i takon vetëm Allahut) është e ndërprerë (nga begatia e Allahut).”[417] Transmetuar nga Ebu Daudi dhe Ibn Maxheh. Hadithi nuk nënkupton falendërimin e Allahut (xh.sh) në mënyrë të veçantë por ka për qëllim përmendjen e Allahut (xh.sh) në përgjithësi sepse kjo përputhet edhe me hadithet e tjera të transmetuara në lidhje me këtë çështje.

Është e preferuar që të lexohet në këtë rast “Hutbja e nevojës”. Abdullah Bin Mes’udi (r.a.) ka thënë: “Profetit (r.a.) i janë dhënë mënyrat më të mira për të filluar dhe konkluduar një punë. Për këtë ai na ka mësuar “Hutben e faljes” dhe “Hutben e nevojës”.

“Hutbja e faljes” është:

“Et-tehij-jatu lil-lahi ues-salauatu uet-taj-jibatu, Es-selamu alejke ej-juhen nebij-ju ue rahmetull-llahi ue berekatuhu, Es-selamu alejna ue ala ibadil-lahis salihin. Eshhedu en la ilahe il-lall-llah, ue eshhedu en-ne Muhammeden abduhu ue resuluhu.”

(Përshëndetjet, bekimet dhe mirësitë i takojnë vetëm Allahut (xh.sh); Paqja, mëshira dhe begatitë e Allahut (xh.sh) qofshin mbi ty o i Dërguari i Tij; Paqja e Allahut (xh.sh) qoftë mbi ne dhe mbi të gjithë njerëzit e devotshëm. Dëshmoj se nuk ka zot tjetër përveç Allahut dhe se Muhamedi është robi dhe i dërguari i Tij.)

“Hutbja e nevojës” është:

“In-nel hamde lil-lahi, nahmeduhu ue neste’inuhu ue nestagfiruhu; ue neudhu bihi min shururi enfusina ue min sej-jiati e’amalina, men jehdil-lahu fela mudil-le lehu ue men judlilill-llahu fela hadije lehu. Eshhedu en la ilahe il-lall-llahu uahdehu la sherike lehu, ue eshhedu en-ne Muhammeden abduhu ue resuluhu.”

(Falendërimi i takon vetëm Allahut (xh.sh) të cilin e lavdërojmë dhe kërkojmë ndihmën dhe faljen e Tij. Kërkojmë mbrojtjen e Allahut (xh.sh) nga të këqijat e shpirtrave dhe punëve tona. Ai të cilin Allahu e ka udhëzuar nuk do të humbasë kurrë dhe ai të cilin Allahu e ka humbur nuk do të gjejë kurrë udhërrëfyes. Dëshmoj se nuk ka zot tjetër përveç Allahut i cili është një dhe i pashoq dhe dëshmoj se Muhamedi është robi dhe i dërguari i Tij.)

Hytbja e nevojës duhet të shoqërohet me leximin e këtyre tre ajeteve nga Kurani famëlartë:

يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلا تَمُوتُنَّ إِلا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ

“O ju që keni besuar, kinie frikë Allahun me sinqeritet të plotë dhe mos vdisni ndryshe vetëm duke qenë muslimanë”[418]

يَاأَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالا كَثِيرًا وَنِسَاءً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَتَسَاءَلُونَ بِهِ وَالأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا

“O ju njerëz! Kinie frikë Zotin tuaj që ju ka krijuar prej një njeriu dhe prej tij ai krijoi bashkëshortën e tij dhe prej atyre të dyve u shtuan shumë burra dhe gra. Kinie frikë Allahun me emrin e të Cilit përbetoheni dhe ruajini lidhjet e gjakut. Me të vërtetë Allahu është mbikëqyrës mbi ju.”[419]

يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلا سَدِيدًا يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَمَنْ يُطِعْ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ فَازَ فَوْزًا عَظِيمًا

“O ju besimtarë, kini frikë nga Allahu dhe flisni fjalë të drejta. Ai (Allahu) ua mundëson që të bëni vepra të mira dhe ua shlyen mëkatet tuaja. Kush i bindet Allahut dhe të Dërguarit të Tij ka arritur një fitore të madhe.”[420] [El Ahzab 70-71].

Transmetuar nga autorët e Sunenit.

Forma e sipërpërmendur është nxjerrë nga transmetimi i Ibn Maxhes .Edhe nëse nuk lexohet hutbja para aktit të martesës, martesa është e rregullt. Një burrë nga fisi Benu Selim tregon se është martuar me një grua e cila ia kishte ofruar veten e saj Profetit (s.a.u.s.) për t’u martuar. Profeti (s.a.u.s.) i ka martuar ata të dy pa lexuar hutben duke thënë: “U martova ju të dyve dhe mehri është çfarë t’i di nga Kurani.”[421]

Urtësia e leximit të hutbes

Në librin “ Huxhetu llahi el-beligah ” thuhet:

Në periudhën e injorancës paraislame njerëzit e kanë pasur zakon që para plotësimit të aktit të martesës të mbanin fjalime të ndryshme në të cilat ata mburreshin për trimërinë e fisit të tyre dhe për gjëra të tjera të ngjashme. Në fjalimet e tyre ata përmendnin edhe qëllimin e leximit të hutbes që ishte martesa duke e lavdëruar atë. Në fakt kjo praktikë ka qënë e dobishme sepse në këtë mënyrë bëhej shpallja e martesës në publik.

Shpallja e martesës në publik është e domosdoshme sepse kjo është mënyra e vetma për ta dalluar atë nga prostitucioni. Nga ana tjetër, leximi i hutbes përdoret vetëm për çështjet e rëndësishme. Meqënëse martesa është një çështje shumë e rëndësishme për njerëzit, Profeti (s.a.u.s.) nuk e ndryshoi praktikën e leximit të hutbes që përdorej edhe para Islamit por ndryshoi vetëm fjalët e saj. Në këtë mënyrë ai i ka shtuar martesës edhe një aspekt tjetër të dobishëm që është shoqërimi i saj me përmendjen e emrit të Allahut (xh.sh) dhe lavdërimin e Tij ashtu siç shoqërohen të gjitha veprat e rëndësishme me leximin e riteve fetare.

Feja e vërtetë islame përfshin të gjitha çështjet e dukshme dhe të padukshme të jetës dhe për këtë arsye ato duhet të shoqërohen me ritet fetare. Profeti (s.a.u.s.) ka përcaktuar disa aspekte gjatë leximit të hutbes të cilat janë: përmendja e Allahut (xh.sh), falendërimi i Tij, kërkimi i mëshirës, ndihmës dhe mbrojtjes prej Tij, mbështetja në Të, shqiptimi i dy dëshmive (shehadetit) dhe leximi i disa ajetëve kuranore.

Profeti (s.a.u.s.) na ka treguar për dobinë e leximit të hutbes duke thënë:

“Çdo hutbe që nuk përfshin dy dëshmitë (shehadetin) është sikur dora e lebrozur.”[422]

“Çdo çështje me rëndësi që fillon pa thënë “El hamdu lil-lah” (Falënderimi i takon vetëm Allahut) është e ndërprerë (nga begatia e Allahut).”[423]

“Ndarja në mes të hallallit dhe haramit në martesë bëhët nga zërat dhe përdorimi i defit.”[424]

Lutjet para aktit të martesës

Është e preferuar që secili nga bashkëshortët të lexojë lutje para plotësimit të aktit të martesës duke u bazuar mbi këto argumente:

Ebu Hurejra (r.a.) tregon se kur martohej dikush Profeti (s.a.u.s.) lexonte këtë lutje:

“Barekallahu leke ue bareke alejke ue xheme’a bejnekuma fi khajr.”[425]

(Allahu të bekoftë ty me të dhe atë me ty dhe bashkoftë në mes jush në mirësi.)

Aishja (r.a.) ka thënë: “Kur u martova me Profetin (s.a.u.s.), nënë ime më përcolli deri tek shtëpia e tij dhe aty gjeta disa gra nga ensarët të cilat thanë: Qoftë martesë e mbarë, e begatë dhe e lumtur.”[426] Transmetuar nga Bukhariu dhe Ebu Daudi.
Hasani ka thënë: “Kur u martua Ukejl Bin Ebu Talibi (r.a.) me një grua nga fisi Benu Xheshm të pranishmit i uruan duke thënë: “Jetofshi së bashku në harmoni dhe paçi shumë fëmijë.” Ukeji u tha: “Thoni ashtu siç ka thënë Profeti (r.a.): “Barekallahu fikum ue bareke alejkum.”[427] (Allahu u bekoftë juve me njëri-tjetrin). Transmetuar nga Nesaiu.

Shpallja e martesës

Është e preferuar nga ana fetare shpallja e martesës në mënyrë që ajo të dallohet nga martesa që mbahet sekret dhe e cila është e ndaluar. Përveç kësaj, ajo duhet të shpallet edhe si shenjë gëzimi dhe falenderimi ndaj Allahut për gjërat e mira që Ai ka lejuar për njerëzit. Martesa është një vepër që meriton të shpallet për t’ua bërë atë të ditur të gjithë njerëzve pa përjashtim, qofshin ata të afërt apo të largët. Nga ana tjetër, shpallja e martesës shërben si propagandë për të inkurajuar ata të cilët preferojnë beqarinë për t’u martuar.

Shpallja e martesës bëhet sipas traditave dhe zakoneve të njerëzve dhe vendeve me kusht që ajo të mos shoqërohet me ndonjë vepër të cilën e ka ndaluar Allahu (xh.sh.) si përdorimi i alkoolit apo bashkimi i burrave dhe grave në një vënd, etj.

Aishja (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Shpalleni martesën duke e bërë atë në xhami dhe duke u rënë defeve.”[428] Transmetuar nga Ahmedi dhe Tirmidhiu, i cili e konsideron hadithin të mirë.

Nuk ka dyshim se organizimi i aktit të martesës në xhami është mënyra më e mirë për ta shpallur atë pasi xhamia është vëndi ku grumbullohen njerëzit. Në mënyrë të veçantë në shekujt e parë të Islamit xhamitë janë konsideruar si forumet e takimit të njerëzve.

Jahja Bin Selimi i ka treguar Muhamed Bin Hatibit se është martuar me dy gra dhe në asnjërin rast nuk u kanë rënë defeve për të shpallur martesën. Muhamed Bin Hatibi i ka treguar se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Ndarja në mes të hallallit dhe haramit në martesë bëhët nga zëri i defit.”[429] Transmetuar nga Tirmidhiu, i cili e konsideron hadithin të mirë dhe nga Hakimi, i cili e konsideron hadithin të saktë.

Të kënduarit me rastin e martesës

Feja islame e ka lejuar dhe e ka preferuar të kënduarit me rastin e martesës për të argëtuar shpirtrat dhe për t’i gjallëruar ato me anë të zbavitjes së lejuar. Sidoqoftë, është kusht që këngët të mos kenë lidhje me paturpësinë, shthurjen dhe imoralitetin.

Amir Bin Sa’di (r.a.) tregon se në një dasëm ai ka parë Kurdhah Bin Ka’bin dhe Ebu Mes’ud Ensariun duke dëgjuar disa robëresha që këndonin dhe u ka thënë: “Ju jeni shokët e Profetit (s.a.u.s.) dhe keni marrë pjesë në luftën e Bedrit. Si mund të veproni kështu?” Ata i janë përgjigjur: “Nëse dëshiron që të dëgjosh këngët rri me ne dhe nëse nuk të pëlqen ik. Neve na është lejuar ky argëtim në raste dasmash.”[430] Transmetuar nga Nesaiu dhe Hakimi i cili e konsideron hadithin të saktë.
Aishja (r.a.) ka shoqëruar Fari’a Bint Es’adin tek shtëpia e burrit të saj, Nebit Bin Xhabir Ensariu, ditën e dasmës. Kur është kthyer Profeti (s.a.u.s.) i ka thënë: “O Aishe, a kishte këngë për t’u argëtuar në dasëm? Ensarëve u pëlqen argëtimi.”[431] Transmetuar nga Bukhariu, Ahmedi dhe të tjerë.

Sipas disa transmetimeve të tjera të këtij hadithi, Profeti (s.a.u.s.) ka thënë gjithashtu: “A kishit dërguar ndonjë robëreshë që t’i binte defit dhe të këndonte? Aishja (r.a) ;ka thënë : E ç’të thotë o i dërguari i Allahut? Tha : të thotë … ”[432]

Rebi’a Bint Mu’udhi tregon se ditën e dasmës së saj Profeti (s.a.u.s.) ka shkuar dhe është ulur tek shtrati i saj, në këtë kohë disa robëresha filluan t’i binin defeve dhe të këndonin për të parët e saj që kishin rënë dëshmorë në luftën e Bedrit[433]. Kur njëra prej robëreshave tha “Profeti ynë e di se çfarë do të ndodhë në të ardhmen”, Profeti (s.a.u.s.) i tha: “Lërë këtë dhe këndo çfarë ishe duke kënduar deri tani.[434]”[435] Transmetuar nga Bukhariu, Ebu Daudi dhe Tirmidhiu.

Këshillimi i gruas

– Pëlqimi i këshillimit të gruas

Enesi ka thënë: “Kur shokët e Profetit (s.a.u.s.) martonin një grua me një burrë, ata e këshillonin gruan që t’i shërbente burrit të saj dhe që t’i ruante të drejtat e tij.”

– Këshillat e babait për vajzën e tij para martesës

Abdullah Bin Xha’fer Bin Ebu Talibi e ka këshilluar vajzën e tij para martesës duke i thënë:

“Ruaju nga xhelozia sepse ajo është çelësi i divorcit.

Ruaju nga qortimi i tepruar sepse ai sjell urrejtjen.

Zbukurohu duke përdorur kohl sepse ai është zbukurimi më i mirë.

Pastrohu pasi parfumi më i mirë është uji.”

– Këshillat e burrit për gruan e tij

Ebu Derdau e ka këshilluar gruan e tij duke i thënë:

“Kur më shikon të zemëruar përpiqu të më bësh të kënaqur sepse edhe unë do të përpiqëm që të të kënaq kur të shikoj të zemëruar. Nëse nuk e bëjmë këtë, nuk jemi bashkëshortë të mirë.”

Një burrë e ka këshilluar gruan e tij duke i thënë:

“Pranoje faljen prej meje që ta bësh të përhershme dashurinë time;

Mos më fol kur më shikon të zemëruar dhe të inatosur;

Mos u anko shumë sa zemra ime të të urrejë,

sepse zemrat e ndryshojnë gjendjen e tyre shumë shpejt;

Nëse dashuria dhe zemërimi bashkohen së bashku në zemër,

atëherë dashuria do të shkojë shumë shpejt.”

– Këshillat e nënës për vajzën e saj para martesës

Amr Bin Hixhr mbreti i Kindës u fejua me Ummu Ijjas Bint Auf Bin Muhalim Shejbaniun. Para dasmës, nëna e Ummu Ijjasit, Umameh Bint Harithi, i dha asaj disa këshilla duke i sqaruar bazat e lumturisë bashkëshortore si edhe obligimet e saj si bashkëshorte. Ajo i tha:

“O bija ime, nëse këshilla nuk do t’i jepej dikujt që ka edukatë të tepërt atëherë ajo nuk do të jepej ty por këshillat e mia për ty kanë për qëllim të të mësojnë si të sillesh. Ato janë përkujtim për atë që nuk i di dhe ndihmë për atë që i di. Sikur gruaja të mund të jetonte pa burrin e saj dhe të mjaftohej vetëm me prindërit unë do të isha e para që do ta kisha bërë këtë. Por gratë janë krijuar për burrat dhe burrat janë krijuar për gratë.

O bija ime, tani ti po ikën nga mjedisi ku ke lindur dhe nga streha ku je rritur. Ti do të shkosh në një strehë të re dhe do të jetosh me një bashkëshort të panjohur për ty. Që tani e tutje ai do të jetë përgjegjësi dhe poseduesi yt. Bëhu për të shërbetore e bindur që ai të bëhët robi yt. Ruaj për të këto dhjetë cilësi që ai të jetë thesar për ty.

O bija ime, këshilla ime e parë dhe e dytë për ty është: Nënshtrohu ndaj tij me bindje dhe dëgjoi fjalët e tij me të mirë.

Këshilla ime e tretë dhe e katërt për ty është:

Tregohu e kujdesshme ndaj pjesëve të trupit tënd që ai sheh me sytë e tij apo nuhat me hundën e tij. Ruaju që të mos shikojë asgjë të keqe tek ty dhe të mos nuhasë gjë tjetër përveç aromës së mirë tek ty.

Këshilla ime e pestë dhe e gjashtë për ty është:

Tregohu e kujdesshme ndaj kohës në të cilën ai ushqehet dhe fle. Uria do të shkaktojë irritimin e tij ndërsa pagjumësia do të shkaktojë zemërimin e tij.

Këshilla ime e shtatë dhe e tetë për ty është:

Ruaje pasurinë e tij dhe tregohu e kujdesshme me shërbëtorët dhe fëmijët e tij. Ruaje pasurinë e tij duke e vlerësuar atë siç duhet dhe kujdesu për fëmijët e tij siç duhet.

Këshilla ime e nëntë dhe e dhjetë për ty është:

Mos i thyej atij asnjë urdhër dhe mos i përhap asnjë sekret. Nëse ti i thyen urdhërat e tij dhe nuk i mban sekretet e tij, atëherë nuk je më e sigurtë se nuk do të tradhëtojë.

Dhe së fundi, asnjëherë mos e shpreh gëzimin para tij kur ai është i hidhëruar dhe mos e shpreh hidhërimin para tij kur ai është i gëzuar.

Banketi i dasmës

Përkufizimi i tij

Banketi nënkupton ushqimin që u sërviret të ftuarve ditën e dasmës apo në raste të tjera gëzimi.

Statusi i tij në jurisprudencën islame

Shumica e juristëve islamë mendojnë se banketi i dasmës është “sunet i fortë” (Sunneh Muekkedeh). Ata e bazojnë mendimin e tyre mbi argumentet e mëposhtme:

Profeti (s.a.u.s.) i ka thënë Abdullah Bin Aufit (r.a.): “Përgatite banketin qoftë dhe me një dele.”[436]
Enesi (r.a.) ka thënë: “Profeti (s.a.u.s.) nuk ka përgatitur banket kur është martuar me gratë e tij përveç banketit që ai përgatiti kur u martua me Zejnebin. Ai e përgatiti banketin e martesës me Zejnebin me një dele.”[437] Transmetuar nga Bukhariu dhe Muslimi.
Burejde tregon se kur Aliu (r.a.) u fejua me Fatimen (r.a.), Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Kur të bëhet dasma duhet të përgatitet patjetër një banket.”[438] Transmetuar nga Ahmedi sipas një vargu transmetimi të pranuar siç mendon edhe Hafidhi.
Enesi (r.a.) ka thënë: “Profeti (s.a.u.s.) nuk ka përgatitur banket kur është martuar me gratë e tij përveç banketit që ai përgatiti kur u martua me Zejnebin. Ai më dërgoi që të ftoja njerëzit për banket dhe i ushqeu ata me bukë dhe mish derisa u ngopën.”[439]
Bukhariu transmeton se Profeti (s.a.u.s.) ka shtruar banket për disa nga gratë e tij me një sasi elbi.[440]

Ky ndryshim i përgatitjes së banketit nuk nënkupton se disa nga gratë janë më të preferuara se të tjerat. Shkaku i kësaj është ndryshimi i gjëndjes financiare nga njëri rast në tjetrin.

Koha e banketit

Koha e banketit mund të jetë në kohën e nënshkrimit të aktit të martesës apo pas tij si edhe para kryerjes së marrëdhënieve intime me bashkëshortën ose pas kësaj. Në fakt kjo gjë varet nga traditat dhe zakonet e njerëzve. Bukhariu (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka ftuar njerëzit për banket pasi ka kryer marrëdhënie intime me Zejneben.[441]

Pranimi i ftesës

Pranimi i ftesës për banketin e dasmës është obligim për personin e ftuar sepse ftesa shpreh respekt ndaj tij dhe ka për qëllim ta gëzojë dhe lumturojë atë.

Ibn Omeri (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Nëse dikush nga ju është i ftuar në një banket, ai duhet të shkojë.”[442]
Ebu Hurejra (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Kush nuk e pranon ftesën, ai nuk i është bindur Allahut dhe të Dërguarit të Tij.”[443]
Ebu Hurejra (r.a.) tregon gjithashtu se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Sikur të më ftonin për të ngrënë një këmbë do të pranoja dhe sikur të më dhuronin një krah përsëri do të pranoja.”[444]

Të gjitha këto hadithe janë transmetuar nga Bukhariu.

Nëse ftesa nuk është e adresuar për një person të caktuar ose një grup të caktuar, atëherë nuk obligohet dhe as nuk preferohet pranimi i saj. Kjo i ngjason rastit kur dikush thotë: “O ju njerëz, kush të dëshirojë është i ftuar tek unë për banket” ose “Fto për banket cilindo që të takosh”.

Në këtë mënyrë ka vepruar edhe Profeti (s.a.u.s.) në një rast. Enesi (r.a.) tregon se pasi Profeti (s.a.u.s.) u martua me njërën nga gratë e tij dhe kryen marrëdhënie së bashku, Ummu Selimi përgatiti hurma me gjalpë, i vendosi në një enë dhe i tha Enesit (r.a.) t’ia japë Profetit (s.a.u.s.). Kur Enesi shkoi tek Profeti (s.a.u.s.), ai e urdhëroi që ftojë disa persona duke i përmendur me emra si edhe cilindo që të takojë rrugës. Enesi (r.a.) veproi siç u porosit duke ftuar personat e përmendur me emër dhe personat që takoi rrugës.[445] Transmetuar nga Muslimi.

Disa dijetarë islamë mendojnë se pranimi i ftesës është obligim kolektiv (farz kifaje), ndërsa disa të tjerë mendojnë se pranimi i ftesës është vepër e pëlqyer. Në fakt mendimi i parë është më i saktë sepse duke u bazuar ne hadithin e Profetit (s.a.u.s.), mosbindja ndaj Allahut dhe të Dërguarit të Tij nuk mund të jetë për gjërat e pëlqyera.

Disa nga juristët e shkollës shafiije mendojnë se pranimi i ftesës së çdo banketi (ftese) është detyrë e domosdoshme (vazhib). Sipas Ibn Hazmit, ky është edhe mendimi i shumicës së shokëve të Profetit (s.a.u.s.) dhe pasardhësve të tyre sepse hadithet tregojnë se obligohet pranimi i ftesës pa marrë parasysh nëse ftesa është për banket martese apo për raste të tjera.

Kushtet e obligimit të pranimit të ftesës

Hafidhi ka thënë në librin e tij “El Fet’h” se kushtet e obligimit të pranimit të ftesës janë:

Personi që fton të tjerët duhet të jetë në moshë madhore, i lirë dhe i aftë nga ana mendore.
Të mos ftojë të pasurit duke neglizhuar të varfërit.
Të mos bëhet ftesa me qëllim për të treguar afrimitet me një person për shkak të ndonjë interesi apo nga frika e tij.
Personi që fton të tjerët duhet të jetë musliman sipas mendimit më të saktë .
Të përcaktohet koha dhe dita e ftesës.
Të mos e ketë ftuar dikush tjetër më përpara. Nëse dikush tjetër e ka ftuar më përpara, atëherë obligohet pranimi i ftesës së parë.
Personi i ftuar të mos dëmtohet gjatë pranisë së tij në banket për shkak të ndonjë gjynahu që veprohet.
Të mos ketë ndonjë arsye për të mos e pranuar ftesën.

Begaviu ka thënë: “Nëse ka ndonjë arsye ose rruga për të shkuar në banket është e gjatë dhe e lodhshme, atëherë lejohet mospranimi i ftesës.

Mospëlqimi i ftesës së të pasurve duke neglizhuar të varfërit

Nuk është e pëlqyeshme që të ftohen në banket vetëm të pasurit dhe të neglizhohen të varfërit.

Ebu Hurejra (r.a.) tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Ushqimi më i keq i një banketi është ai në të cilin pëngohen të varfërit dhe ftohen të pasurit. Kush nuk e pranon ftesën, ai nuk i është bindur Allahut dhe të Dërguarit të Tij.”[446] Transmetuar nga Muslimi.

Bukhariu transmeton se Ebu Hurejra (r.a.) ka thënë: “Ushqimi më i keq i një banketi është ai në të cilin ftohen vetëm të pasurit, ndërsa të varfërit neglizhohen.”[447]

Martesa e jomuslimanëve

Rregulli i përgjithshëm për martesat e jomuslimanëve është pranimi i aspekteve të martesave së tyre që përputhen me dispozitat e legjislacionit islam kur ata përqafojnë Islamin.

Profeti (s.a.u.s.) nuk i ka trajtuar martesat e jobesimtarëve për mënyrën si janë plotësuar apo për të gjykuar nëse janë të vlefshme apo jo duke i krahasuar me kushtet që merren në konsideratë në legjislacionin islam. Profeti (s.a.u.s.) i ka trajtuar ato vetëm në rastin kur burri pranon Islamin. Ai i ka pranuar martesat e tyre nëse gruaja nuk ishte e ndaluar për burrin sipas dispozitave islame pa marrë parasysh nëse ishin plotësuar kushtet e kujdestarisë, dëshmisë, etj. në periudhën e injorancës paraislame. Në të njëjtën mënyrë, ai i ka refuzuar ato në rastin kur gruaja ishte e ndaluar për burrin sipas dispozitave islame, si p.sh. kur ishte i martuar me një grua me të cilën ai kishte afërsi gjaku të tillë që e bënte atë të ndaluar ose kur kishte bashkuar dy motra ose më shumë në të njëjtën kurorë. Kjo është baza e gjykimit të Profetit (s.a.u.s.) në lidhje me këto martesa dhe mospërputhjet e tjera nuk janë marrë në konsideratë.[448]

Kur burri pranon Islamin dhe ka dy motra në kurorën e tij, ai duhet të zgjedhë për të mbajtur njërën dhe të divorcojë tjetrën

Dahak Bin Fejruzi tregon se babai i tij ka thënë: “Kur pranova fenë islame kisha dy gra që ishin motra. Profeti (s.a.u.s.) më urdhëroi që të divorcoja njërën prej tyre.”[449] Transmetuar nga Ahmedi, Autorët e Sunenit, Shafiu, Darkutniu, Bejhakiu, Tirmidhiu i cili e konsideron hadithin të mirë dhe Ibn Habbani, i cili e konsideron hadithin të saktë.

Kur burri pranon Islamin dhe ka më shumë se katër gra në kurorën e tij, ai duhet të zgjedhë për të mbajtur katër prej tyre dhe të divorcojë të tjerat

Ibn Omeri (r.a.) tregon se kur pranoi Islamin Gilan Thakafiu, ai kishte dhjetë gra që nga koha e injorancës paraislame të cilat pranuan Islamin së bashku me të. Profeti (s.a.u.s.) e urdhëroi që të mbante vetëm katër prej tyre dhe t’i divorconte të tjerat.[450] Transmetuar nga Ahmedi, Tirmidhiu, Ibn Maxheh, Shafiu dhe Ibn Habbani me Hakimin, të cilët e konsiderojnë hadithin të saktë.

Rasti kur vetëm njëri prej bashkëshortëve e pranon Islamin

Nëse akti i martesës është bërë para Islamit dhe më pas të dy bashkëshortët e kanë pranuar Islamin, atëherë akti i martesës është i vlefshëm nëse gruaja nuk është e ndaluar për burrin sipas dispozitave islame. Gjykimi rreth kësaj çështjeje është i qartë siç e pamë më sipër.

Lind pyetja: Po nëse vetëm njëri prej bashkëshortëve e pranon Islamin?

Nëse vetëm gruaja e pranon Islamin, akti i martesës duhet të prishet dhe gruaja obligohet të respektojë periudhën e pritjes. Nëse edhe burri e pranon Islamin gjatë kohës që gruaja është në periudhën e pritjes, atëherë ai ka të drejtë të ribashkohet me gruan e tij. Transmetohet se Atike Bint Velid Bin Mugejre ka pranuar Islamin afërsisht një muaj para burrit të saj, Safvan Bin Umeje. Kur burri i saj e pranoi Islamin, Profeti (s.a.u.s.) e miratoi qëndrimin e tyre në kurorë.[451]

Ibn Shihabi ka thënë: “Nuk dimë asnjë rast që një grua që ka emigruar në Medine duke e lënë burrin e saj jomusliman në Meke e të mos jetë ndarë prej burrit të saj me përjashtim të rastit kur ai ka pranuar Islamin dhe ka ardhur ta kërkojë gjatë periudhës së pritjes. Gjithashtu nuk dimë asnjë rast që një grua të jetë ndarë prej burrit të saj kur ai ka pranuar Islamin dhe ka ardhur gjatë periudhës së pritjes.”

I njëjti gjykim vlen edhe për rastin kur burri pranon Islamin pas përfundimit të periudhës së pritjes sado e gjatë qoftë kjo periudhë. Ata mund të ribashkohen nëse e pëlqejnë këtë dhe nëse gruaja nuk është e martuar me dikë tjetër.

Transmetohet se “Profeti (s.a.u.s.) ia ka rikthyer vajzën e tij Zejnebin, burrit të saj Ebu A’sit, pas dy vitesh pa bërë martesë të re dhe pa përcaktuar mehr të ri.”[452] Transmetuar nga Ahmedi, Ebu Daudi dhe Tirmidhiu i cili thotë se hadithi është i mirë dhe pa të meta në vargun e tij të transmetimit. Hakimi e konsideron hadithin të saktë sipas transmetimit të Ibn Abbasit.

Ibn Kajjimi ka thënë: “Profeti nuk e ka ndarë një burrë që ka pranuar Islamin nga gruaja e tij që nuk e ka pranuar Islamin në të njëjtën kohë me të. Martesa është konsideruar egzistuese përderisa gruaja nuk është martuar me dikë tjetër. Ky është rregulli i njohur të cilin e ka ndjekur Profeti (s.a.u.s.).

Shafiu ka thënë se Ebu Sufjani e ka pranuar Islamin në Merdhahran në luginën e Khuza’as ku jetonin shumë muslimanë para çlirimit të Mekës. Kur është kthyer në Meke, gruaja e tij, Hind Bin Utbe, e cila nuk e kishte pranuar Islamin ende, e ka kapur Ebu Sufjanin për mjekre duke thënë: “Vrisnie këtë plak që ka devijuar nga rruga e të parëve tanë.” Ebu Sufjani ka jetuar si musliman me Hindin që nuk ishte muslimane në një vend jomusliman dhe ajo ka pranuar Islamin shumë ditë pas Ebu Sufjanit. Hindi e ka pranuar Islamin pas përfundimit të periudhës së pritjes dhe pastaj ata janë ribashkuar me njëri tjetrin sipas aktit të martesës së mëparshëm, e njëjta gjë ndodhi me Hakim ibn Hizamin kur hyri në Islam.

Transmetohet gjithashtu se gruaja e Safvan Bin Umejes dhe gruaja e Ikrime Bin Ebu Xhehlit kishin pranuar Islamin para burrave të tyre. Pasi Profeti (s.a.u.s.) çliroi Meken dhe ajo u bë vendi i muslimanëve, Safvani dhe Ikrime ikën për në Jemen, i cili ishte vëndi i jobesimtarëve. Më pas Safvani u kthye në Meke duke qenë ende jobesimtar mori pjesë në luftën e Hunejnit pasi u bë musliman, u ribashkua me gruan e tij muslimane sipas martesës së tyre të parë duke qënë se periudha e saj e pritjes nuk kishte përfunduar ende.

Tregohet gjithashtu se një grua nga Ensarët, e cila ka qënë e martuar në Meke, e ka pranuar Islamin para burrit të saj dhe ka emigruar me Profetin (s.a.u.s.) për në Medine. Burri i saj ka pranuar Islamin ka shkuar në Medine dhe është ribashkuar me të sipas martesës së tyre të parë meqënëse periudha e saj e pritjes nuk kishte përfunduar ende.”Këtu mbaron fjala e Ibn Kajjimit.

Autori i librit “El-Reudatu En-Nedijjetu” pasi ka përmendur këtë fjalë të Ibn Kajjimit ka thënë: “Kur gruaja pranon Islamin ndërsa burri jo, kjo nuk konsiderohet e njëjtë me divorcin. Sikur të ishte divorc, atëherë burri nuk do të kishte mundësi që të ribashkohej me të pas përfundimit të periudhës së pritjes pa nënshkruar një akt të ri martese. Gruaja pasi të ketë pranuar Islamin dhe pasi të ketë kaluar periudhën e pritjes ka të drejtë të martohet me çdo burrë që dëshiron. Nëse gruaja martohet me dikë tjetër, atëherë burri i parë edhe pse ka pranuar Islamin, nuk ka të drejtë ta rikthejë atë. Nëse gruaja nuk është martuar me dikë tjetër, atëherë akti i parë i martesës konsiderohet i vlefshëm nëse burri ka pranuar Islamin dhe ata ribashkohen pa pasur nevojën e një akti të ri martese.”

Këto janë konkludimet që nxirren nga argumentet në lidhje me gjykimin për rastin kur vetëm njëri nga bashkëshortët bëhet musliman edhe pse mund të jenë në kundërshtim me thëniet e të tjerëve. I njëjti gjykim vlen edhe për rastin kur njëri nga bashkëshortët braktis fenë islame. Nëse rikthehet përsëri në Islam, atëherë ai konsiderohet i njëjtë me personin i cili e ka pranuar për herë të parë Islamin pas mosbesimit.

[1] Buhariu: “Kapitulli i Martesës”, tema “Ata që thonë se nuk ka martesë pa kujdestar”, Ebu Daudi 2272

[2] Hadith Daif – i dobët. “Irvaul Galil” 75. Atë e ka nxjerrë Ahmedi 5/421 dhe Tirmidhiu 1080

[3] Hadith Hasen. “Sahih et Targib uet Terhib” 1308, 1917, “Mishkatul Mesabih” 3089. E transmeton Tirmidhiu, Nesai, Ibën Hibani dhe El Hakim.

[4] Hadith Sahih ligajrihi – i saktë me të tjerë. “Et Targib uet Terhib” 1499, 1913. Atë e ka nxjerrë Ibën Maxheh 1856 dhe Tirmidhiu 3094.

[5] Hadith Daif – i dobët. “Es Silsiletu ed Daife” 1066, “Et Targib uet Terhib” 899, 1202. Atë e ka nxjerrë Ibën Ebi Dunja në “Kitabu Shukri” 2/5 dhe Taberani në “Muxhem el Eusat” nr. 7351.

[6] Muslimi: 3628, “Kapitulli i gjidhënies”, tema “Plaçka më e mirë në dynja është gruaja e mirë”

[7] Buhariu: “Kapitulli i Martesës”, tema “Nxitja për martesë”, Muslimi: 3389 “Kapitulli i martesës”. Teksti i përmendur është i Buhariut.

[8] Hadith Daif – i dobët. “Ed Daife” 4421, “Daif el Xhami” 4999. “Sunenu Ibën Maxheh” 1857

[9] Hadith Sahih. “Sahih et Targib uet Terhib” 1914.

[10] Hadith Hasen. “Et Targib uet Terhib” 1915.

[11] Hadith Hasen ligajrihi. “Et Targib uet Terhib” 1916. Atë e ka nxjerrë Taberani në “El Eusat”, El Hakim dhe nga rruga e këtij e ka nxjerrë edhe Bejhakiu.

[12] Hadith Daif. “Es Silsile ed Daife” 1417, “Sunenu Ibën Maxheh” 1862, “Daif el Xhami” 5388

[13] Hadith Sahih. Muslimi: 3393 “Kapitulli i Martesës”, tema 1/9, Ebu Daudi 2151, Tirmidhiu 1158

[14] Hadith Sahih. “Irvaul Galil” 1874. Atë e ka nxjerrë Ahmedi 3/158,245, Ibën Hiban 1228, Taberani në “El Eusat” dhe Bejhakiu 7/81,82; nga Enes ibën Malik.

[15]Marrë nga libri “El Emali” i autorit Ebu Ali El Kali.

[16] Buhariu: 1905, 5065, “Kapitulli i Agjërimit” dhe “Kapitulli i Martesës”, Muslimi: 3384, “Kapitulli i Martesës”, tema 1/1, Ebu Daudi 2046, Tirmidhiu 1081, Nesai 2239, Ibën Maxheh 1845.

[17] Hadith Daif. “Mexhmea ez Zevaid” 4/252. Por ka ardhur hadith i ngjashëm me të, me sened të mirë të cilin e ka nxjerrë Ahmedi 6/226. Shih “Es Sahiha” 1782.

[18] Hadith Hasen. “Es Sahiha” 1782. Atë e ka nxjerrë Bejhakiu 7/78

[19] Hadith Daif. “Irvaul Galil” 1912. “Mexhmeu ez Zevaid” 4/300.

[20] Hadith Meudu – i trilluar. “Es Silsiletu ed Daife uel Meudua” 1314 (3/479).

[21] Buhariu: 5073, 5074, “Kapitulli i Martesës”, Muslimi: 3390, 3391, “Kapitulli i Martesës”, Tirmidhiu1083, Nesai 3212 dhe Ibën Maxheh 1848.

[22] Hadith shumë i dobët. “Es Silsiletu ed Daife” 14 (1/69).

[23] Hadith Daif. “Es Silsiletu ed Daife” 1060 (3/172). Atë e ka nxjerrë Ibën Maxheh 1859, Bejhakiu 7/80.

[24] Hadith Meudu – i trilluar. “Daif et targib uet Terhib” 1208.

[25] Buhariu: 5090, “Kapitulli i Martesës”, Muslimi: 3620, “Kapitulli i Gjidhënies”, tema 15/39, Ebu Daudi 2047, Nesai 3230 dhe Ibën Maxheh 1858.

[26] Hadith Hasen. “Es Sahiha” 1838.

[27] Buhariu: 3434, “Kapitulli “Hadithet e Pejgamberëve”, Muslimi: 6407, “Kapitulli “Veçoritë e Sahabeve”, tema 49/95.

[28] Buhariu: 3353, 3490, “Kitabu Ehadithul Enbija”, Muslimi: 6111, 6401, “Kitabul fadail” dhe “Kitabu Fadail es Sahabe”.

[29] Hadith Sahih. “Irvaul Galil” 1784. Atë e ka nxjerrë Ibën Hibani në Sahihun e tij 1228, Ahmedi 3/158,245, Taberani në El Eusat 1/162/1 dhe Bejhakiu 7/81,82.

[30] Hadith Sahih. Muslimi: 261, “Kapitulli i Besimit”, tema 39/38, Tirmidhiu 1999.

[31] Hadith Sahih. “Es Sahiha” 96. Atë e ka nxjerrë Seid ibën Mensur në “Sunenet” e tij 515-518, Nesai, Tirmidhiu, Ibën Maxheh, Darimi etj.

[32] Muslimi: 3470, “Kapitulli i martesës”, tema 12/12, Nesai 3246.

[33] Hadith Munker – i refuzuar. “Ed daife” 1273.

[34] Buhariu: 5080, 5367, 6387, Muslimi: 3621, 3622, 3623, “Kapitulli Martesës”.

[35] Hadith Sahih. “Es Sahiha” nën hadithin me nr. 2914, “Mishkatul Mesabih” 6095. E ka nxjerrë Nesai 3221 dhe El Hakim 2654.

[36] Hadith Meudu – i trilluar. “Es Silsiletu ed Daife” 2062. Atë e ka nxjerrë Ibën Udej dhe Ibën Hiban në librin “El Mexhruhin”.

[37] Hadith Daif. “Irvaul Galil” 1814. E ka nxjerrë Darakutni në “Sunenet” e tij, f. 383 dhe Bejhakiu 7/178.

[38] Muslimi: 3449, “Kapitulli i Martesës”, Ibën Maxheh 4246 ngjashëm me të, Ahmedi 4/147, Taberani në El Kebir 873 dhe Bejhakiu 5/346.

[39] Hadith Sahih. “Sunenu et Tirmidhi” 1134, “Sunenu Ibën Maxheh” 2172, me verifikimet e shejh Albanit.

[40] Hadith Sahih. “Es Sahiha” 99, “Irvaul Galil” 1791. Atë e ka nxjerrë Ahmedi, Ebu Daudi 2082, El Hakim, Bejhakiu etj.

[41] Hadith Sahih. “Es Sahiha” 96. Nxjerrja e tij është përmendur pak më parë.

[42] Muslimi. Nxjerrja e këtij hadith është përmendur pak më parë.

[43] Marrë nga libri “Fet’hul Al-lam” pjesa e dytë, fq 89.

[44] Ether Sahih. “Es Sahiha”, nga dobitë e hadithit nr. 99. Atë e ka nxjerrë Abdurrazaku dhe Seid ibën Mensur.

[45] Hadith Munker – i refuzuar. “Ed Daife” 1273. Nxjerrja e tij kaloi me ne pak më parë.

[46] Hadith Sahih. “Irvaul Galil” 1813. E ka nxjerrë Ahmedi 3/339.

[47] Nuk është i keq si dëshmues për hadithet e tjera në këtë temë. “Irvaul Galil”, nën hadithin nr. 1813. Këtë e ka nxjerrë Ahmedi 3/446.

[48] Buhariu: 33, 2536, 2598, 5744 , Muslimi: 208, 209, “Kapitulli i Besimit”, Tirmidhiu 2631م, Nesai 5036.

[49] Libri “A’lam El Muveka’in”, pjesa e 2-të, fq 50.

[50] Hadith Sahih. “Irvaul Galil” 6/63. “Sunenu Ebi Daud” 3539, “Sunenu Ibën Maxheh” 2377, me verifikimet e shejh Albanit.

[51] Muttefekun alejhi. Buhariu 2/143, Muslimi 5/64, Ebu Daudi 3538, Nesai 2/134, Ibën Maxheh 2385 etj.

[52] Hadith Daif. “Ed daife” 362, 363, “Irvaul Galil” 1614. Atë e ka nxjerrë Ibën Maxheh, Darakutni, Bejhakiu dhe Sujuti.

[53] Ndryshe quhen edhe kushtet e kontratës martesore.

[54] Gjatë propozimit dhe pranimit.

[55] Marrë nga Libri “El Ikhtibarat El-Ilmije” fq.119.

[56] Buhariu: 5087 “Kapitulli i Martesës”, Muslimi: 3472 “Kapitulli i Martesës”.

[57] Muslimi: 3408, “Kapitulli i Martesës”, Ebu Daudi 2072, 2073, Nesai 3368, Ibën Maxheh 1962.

[58] Buhariu: 4216, 5115, 5523, 6961 “Kapitulli i Luftrave” “Kapitulli i Martesës” “Kapitulli i therjeve”, Muslimi: 3417, 4981, 4982 “Kapitulli i Martesës” “Kapitulli i Gjuetisë”, Tirmidhiu: 1121, 1794, Nesai 3365, 3366, 3367, 4345, 4346, Ibën Maxheh: 1961.

[59] Muslimi: 2939, me shprehje të përafërt. Tekstin e përmendur e ka nxjerrë Ibën Maxheh 1963, me zinxhir të mirë transmetuesish, Nesai 3368 dhe Ahmedi 3/405.

[60] Hadith Hasen. “Sahih el Xhami” 7022.

[61] Burri i dytë është ai që martohet me një grua të divorcuar tri herë dhe më pas e divorcon atë, me qëllim lejimin e kthimit të saj tek burri i parë. Burri i parë është ai që e ka dicorcuar gruan e tij tri herë dhe sipas rregullave fetare nuk ka të drejtë të martohet më me të, përveç rastit kur ajo martohet me dikë tjetër dhe divorcohet prej tij. Në këtë rast të dy burrat bëjnë marrëveshje për martesën e përkohshme dhe më pas divorcin. (Shënim i përkthyesit).

[62] Hadith Sahih. “Irvaul Galil” 1897. E ka nxjerrë Tirmidhiu, Ebu Daudi dhe Ibën Maxheh.

[63] Hadith Sahih. Shih nxjerrjen e hadithit të mësipërm.

[64] Hadith Sahih. Shih nxjerrjen e hadithit të mësipërm.

[65] Hadith Sahih. “Irvaul Galil” 1898. Atë e ka nxjerrë Taberani në El Eusat, El Hakim dhe Bejhakiu.

[66] Buhariu: 2639 “Kapitulli i Dëshmive” dhe “Kapitulli i Divorcit”, Muslimi: 3512 “Kapitulli i Martesës”, Tirmidhiu 1118, Ibën Maxheh 1932.

[67] Vëllimi i dytë, fq. 392.

[68] Hadith Sahih me dëshmuesit për të. “Irvaul Galil” 5/144,145. Atë e ka nxjerrë Tirmidhiu 1352, Ibën Maxheh 2353 por jo të plotë, Darakutni, Bejhakiu dhe Ibën Udej.

[69] Buhariu: 2561, 2563 “Kitabul Mukateb”, Muslimi: 3756, 3758 “Kapitulli i lirimit të skllavit”.

[70] Kaloi nxjerrja e tij.

[71] Buhariu: 2721, 5151 “Kapitulli i Kushteve” dhe “Kapitulli i Martesës”, Muslimi: 3457 “Kapitulli i martesës.

[72] Ether Sahih. “Irvaul Galil” 1893. Atë e ka përmendur Buhariu në hadithet Mualeka (pa sened transmetimi): “Kapitulli i Martesës”, tema “Kushtet në aktin e martesës”, Ibën Ebi Shejbe në “Musanef” dhe Bejhakiu.

[73] Buhariu: 2561, 2563 “Kitabul Mukateb”, Muslimi: 3756, 3758 “Kapitulli i lirimit të skllavit”.

[74] Kaloi pak më parë.

[75] Marrë nga libri “Bidajetul Muxhtehid”, Vëllimi 2, fq. 55.

[76] Marrë nga libri “Teoria e aktit”, fq. 211.

[77] Muslimi: 3428 “Kapitulli i Martesës”, Ibën Maxheh 1929.

[78] Hadith Daif. “Irvaul Galil” 1931.

[79] Kjo lloj martese ka qenë i njohur ndër arabët në periudhën e paditurisë paraislame.

[80] Hadith Sahih. Muslimi: 3453 “Kapitulli i Martesës”, Nesai, Ibën Maxheh 1885.

[81] Muttefekun alejhi. Buhariu: 5112 “Kapitulli i Martesës”, Muslimi: 3450 “Kapitulli i Martesës”, Ebu Daudi 2074, Tirmidhiu 1124, Nesai 3337, Ibën Maxheh 1883.

[82] Shtesë e saktë në disa transmetime të dy shejhave (Buhariut dhe Muslimit) etj. “Irvaul Galil” 1895.

[83] Hadith Daif. “Irvaul Galil” 1862. E ka nxjerrë Tirmidhiu 1103, Bejhakiu dhe Taberani.

[84] Hadith Sahih. “Sahih el Xhami” 7557.

[85] Senedi i tij është i dobët. “Irvaul Galil” 1861.

[86] Nxjerrja e tij kaloi pak më parë.

[87] Autori e ka fjalën për ligjin e marrëdhënieve civile në Egjipt. (Shënim i Përkthyesit)

[88] Marrë nga librat: “El Ikhtibaratul Ilmijje” dhe “Mukhtesirul Fetava” të Ibn Tejmijes.

[89] Më pas do sqarojmë mendimin e Ibn Hazmit se burri ka të drejtë ta prishë aktin e martesës kur nuk

plotësohet ndonjë kusht i vënë prej tij.

[90] Pjesë nga një hadith i cili është muttefekun alejhi.

[91] Hadith shumë i dobët. “Irvaul Galil” 1912.

[92] Ether Daif – i dobët. “Irvaul Galil” 1913.

[93] E ka nxjerrë Abdurrazaku në Musanef 10346.

[94] I dobët. U përmend më sipër.

[95] E ka nxjerrë Bejhakiu 7/215 dhe Abdurrazaku në Musanef me nr. 10677.

[96] Hadith Sahih. Muslimi: 3681 “Kapitulli i Divorcit”, Ebu Daudi 2284, Nesai 3244.

[97] Autori e ka fjalën për sistemin juridik të aplikuar në Egjipt në periudhën kur ai ka jetuar. (Shënim i përkthyesit.).

[98] Nga ana juridike mosha e pavarësisë financiare është 21 vjeç.

[99] Transmetim i saktë nga Aliu (radiallahu anhu). “Irvaul Galil” 1880. Atë e ka nxjerrë Abdurrazaku dhe Ibën Ebi Hatim.

[100] Hadith Daif – i dobët. “Es Silsiletu ed Daife” 385, 388. Atë e ka nxjerrë Ibën Maxheh 2015, Darakutni 142, Bejhakiu 7/168.

[101] El Menar, Vëll. 4, fq. 479.

[102] Pa marrë parasysh nëse ato kanë pirë gji në të njëjtën kohë, para ose pas tij.

[103] Muslimi: 3575, “Kapitulli i gjidhënies”, Ebu Daudi 2063, Tirmidhiu 1150, Nesai 3310, Ibën maxheh 1941.

[104] Buhariu: “Kapitulli i martesës”, Tirmidhiu 1151, Ebu Daudi 3923, Nesai 3330, Ahmedi dhe Darimiu.

[105] Muslimi: 3582 “Kapitulli i gjidhënies”, Ebu Daudi 2062, Tirmidhiu 1150, Nesai 3307, Ibën Maxheh 1944.

[106] Nëse ai mund të quhet qumësht edhe kur është i përzier me diçka tjetër, atëherë ai konsiderohet shkak ndalimi.

[107] Kuran: El Bekare 233

[108] Hadith Sahih. “Sunenu Ebi Daudi” 2059, dhe nga ai Bejhakiu.

[109] Hadith Sahih. “Irvaul Galil” 2150. E ka nxjerrë Tirmidhiu 1152 dhe Ibën Maxheh 1946.

[110] Buhariu: 2647, 5102, Muslimi: 3591 “Kapitulli i gjidhënies”, Ebu Daudi 2058, Nesai 3312, Ibën maxheh 1945.

[111] Hadithin e Sehle bintu Suhejl e transmeton Buhariu, Muslimi etj, nga Aisha (radiallahu anha).

[112] Kuran: El Ahzab 5

[113] Hadith Sahih. “Sunenu Ebi Daud” 2061.

[114] Muslimi: 3588 “Kapitulli gjidhënies”, Nesai 3319.

[115] Nxjerrja e tij është përmendur më parë.

[116] Kuran: El Bekare 282

[117] E transmeton Buhariu 5103 dhe Muslimi 3556 me të njëjtin kuptim.

[118] El Menar, Vëll 4, fq. 470

[119] Muslimi: 2274 “Kapitulli i Zekatit”, Ebu Daudi 1623.

[120] Kuran:Err-Rrum 21

[121] Pavarësisht se kjo ndodh me akt martese apo kur ato janë robëresha të tij , d.m.th. u është ndaluar që të bashkoni në të njëjtën kohë dy motra pavarësisht se kjo bëhet me martesë apo kur janë robëresha me përjashtim të rasteve që kanë kaluar në periudhën e injorancës, raste të cilat i kemi falur

[122] Kuran: En-Nisa 23

[123] Buhariu: 5110, Muslimi: 3425 “Kapitulli i Martesës”, Ebu Daudi 2066, Nesai 3289.

[124] Tirmidhiu thotë se Hadithi është i mirë.

[125] Hadith Hasen. Ebu Daudi 2243, Tirmidhiu dhe Ibën Maxheh 1951.

[126] Taberani në El Kebir 11931.

[127] Merasil janë ato hadithe ku transmetuesi i brezit të tabiinëve (pas brezit të sahabëve ) e përmend hadithin direkt nga profeti s.a.u.s. pa përmendur transmetimin e brezit të sahabëve

[128] Marrë nga libri “Rregullat e gjëndjes civile” të autorit Abdul Vehab Khalaf.

[129] Kuran: En-Nisa 24

[130] Shiko temën “Martesa me një grua të divorcuar tre herë me qëllim lejimin e kthimit të saj tek burri i parë”.

[131] Muhrim quhet ai person i cili ka vendosur për të kryer haxhin ose umren. (shënim i përkthyesit).

[132] Muslimi: 3432 “Kapitulli i Martesës”, Ebu Daudi 1841, Tirmidhiu 840, Nesai 2842, Ibën Maxheh 3433.

[133] Siç transmeohet në dy Sahihat e Buhariut 5114 dhe Muslimit 3437, 3438, nga Ibën Abasi.

[134] Muslimi 3439, nga Mejmune bintu Harith se: “Pejgamberi (salallahu alejhi ue selem) u martua me të duke qenë i liruar nga Ihrami (halal, jo muhrim).”

[135] Kuran: En-Nisa 25

[136] Hadith Daif – i dobët. “Ed Daife” 1417. E ka nxjerrë Ibën Maxheh 1862, Ibën Udej 2/164 dhe nga ai Ibën Asakir 4/284/1

[137] Kuran: El Maide 5

[138] Kuran: En-Nisa 25

[139] Kuran: En-Nur 3

[140] Kuran: En-Nur 3

[141] Hadith Sahih. “Irvaul Galil” 1886. Atë e ka nxjerrë Ebu Daudi 2051, Tirmidhiu 3177 dhe Nesai.

[142] Hadith Sahih. “Es Sahiha” 2444. E ka nxjerrë Ebu Daudi 2052, Ahmedi dhe el Hakim.

[143] Marrë nga libri “Islami dhe mjekësia bashkëkohore”

[144] Kuran:Err-Rrum 21

[145] Kuran: El Bekare 221

[146] Kuran: El Furkan 68-70

[147] Marrë nga libri “El Mugnij” i Ibn Kudames.

[148] Kuran: En-Nur 3

[149] Senedi i këtij transmetimi është i saktë. “Sunenu Ebi Daud” 2049, Nesai 3229, 3465.

[150] Muslimi 3547, Ebu Daudi 2156.

[151] Kuran: En-Nur 6-9

[152] Kuran: El Bekare 221

[153] Nxjerrja e tij është përmendur më parë.

[154] Marrë nga libri “Përmbledhje e rregullave Kuranore”, Vëllimi 3, fq. 67

[155] E ka nxjerrë Ibën Ebi Hatim në Tefsirin e tij.

[156] Kuran: El Maide 5

[157] Buhariu 4877, “Kapitulli i Divorcit”.

[158] Kuran: El Bejjineh 1

[159] Kuran: Et-Teube 29

[160] Marrë nga libri “El Menar”, Vëllimi 2, Fq. 356-357.

[161] Ndjekëse e një religjoni në mes të Mazdaizmit dhe Kristianizmit që beson në influencën e yjeve.

[162] Kuran: El Maide 5

[163] Hadith Daif. “Irvaul Galil”1248. E ka nxjerrë imam Maliku në “Muata” 544 dhe nga ai e ka nxjerrë Shafiu 1182 dhe po kështu Bejhakiu 9/189.

[164] Kuran: El En’am 156

* Autori ka bërë sqarimin d.m.th : Mos i vritni nëse ata pranojnë të paguajnë xhizjen(taksën).

[165] Vënia në provë nënkupton që ato të pyetën për shkakun e shpërnguljes së tyre. Nëse ato janë shpërngulur nga dashuria për Allahun dhe të Dërguarin e Tij dhe për të ruajtur besimin e tyre, nëse po , atëherë kjo pranohet prej tyre.

[166] Kuran: El Mumtehine 10

[167] Kuran: En-Nisa 141

[168] Dijetarët islamë janë të gjthë të mendimit se edhe atij që nuk frikësohet se mund të jetë i padrejtë ndaj jetimëve, i lejohet të martohet me një grua, me dy, tre ose katër.

[169] Kuran: En-Nisa 3

[170] Kuran: En-Nisa 127

[171] Kuran: En-Nisa 3

[172] Buhariu: 2494 “Kapitulli i shoqërive tregtare”, Muslimi: 7444 “Kapitulli i Tefsirit”, Ebu Daudi 2068, Nesai 3346.

[173] Hadith Sahih. “Irvaul Galil” 1883. E ka nxjerrë Maliku në Muata, Tirmidhiu, Ibën Maxheh, Ibën Hiban, El Hakim, Bejhakiu, Ahmedi, Ibën Ebi Shejbe dhe Shafiu.

[174] Hadith Hasen. “Irvaul Galil” 1885. E ka nxjerrë Ebu Daudi 2241, Ibën Maxheh 1952 dhe Bejhakiu 7/183.

[175] Obligohet që burri të flejë me njërën grua aq netë sa flen edhe me tjetrën.

[176] Kuran: En-Nisa 3

[177] Hadith Sahih. “Es Sahiha” 2077, “Irvaul Galil” 2017. E ka nxjerrë Ebu Daudi 2133, Nesai 3942, Tirmidhiu 1141, Ibën Maxheh 1969, Darimiu, etj.

[178] Kuran: En-Nisa 129

[179] Hadith Daif. “Irvaul Galil” 2018. E ka nxjerrë Ebu Daudi 2134, Nesai 3943, Tirmidhiu 1140, Ibën Maxheh 1971, etj.

[180] Kuran: En-Nisa 129

[181] Buhariu “Kapitulli i Dhurimit”, Ebu Daudi 2138.

[182] Nxjerrja e tij është përmendur më parë.

[183] Muttefekun alejhi. Buhariu: 3714, 3767, 5230, 5278, Muslimi: 6257 “Kapitulli Veçoritë e Sahabeve”, tema: “Veçoritë e Fatimes, bijës së Pejgamberit”, Ebu Daudi 2071, Tirmidhiu 3867.

[184] Muslimi: 6259 “Kapitulli Veçoritë e Sahabeve”, tema: “Veçoritë e Fatimes, bijës së Pejgamberit”.

[185] Vazhdon i njëjti hadith i mësipërm te Muslimi 6259.

[186] Nga hadithi i përmendur më sipër te Muslimi 6259.

[187] Përkthim i Prof.Dr. Muhamed El-Behij.

[188] Kuran: El Isra 32

[189] Kuran: En-Nur 2

[190] Marrë nga lidri “Muhamedi është i dërguari i Allahut” Përkthim i Prof. Dr. Abdul-Halim Mahmud.

[191] Marrë nga lidri “Të drejtat e gruas në Islam” i autorit Prof. Dr. Ali Abdulvahid Vafi

[192] Në kohën kur autori e ka shkruar këtë libër, Çekia dhe Sllovakia kanë qenë një shtet i vetëm. (Shënim i përkthyesit.)

[193]Autori e ka shkruar këtë libër para shpërbërjes së Jugosllavisë. (Shënim i përkthyesit.)

[194] Kuran: En-Nisa 141

[195] Kuran: En-Nur 32

[196] Kuran: El Bekare 221

[197] Hadith Sahih. “Irvaul Galil” 1839. E transmetojnë të pestë përveç Nesait dhe Ahmedi dhe Ibën Mein e kanë konsideruar të saktë.

[198] Kuran: El Bekare 232

[199] Kuran: El Bekare 232

[200] Buhariu “Kapitulli i divorcit”, tema “Kush thotë se nuk ka martesë veçse në prezencë të kujdestarit”, Ebu Daudi 2087, Tirmidhiu 2981 dhe El Hakim.

[201] Hadith Sahih. “Irvaul Galil” 1840. Atë e ka nxjerrë Ebu Daudi 2083, Tirmidhiu 1102, Ibën Maxheh 1879, Ahmedi 6/47, 165, Shafiu 1543, Ed Darimi 2/137, Ibën Ebi Shejbe 7/2/1, Ibën Hibani 1248, Darakutni 381, El Hakim 2/168, Bejhakiu 7/105, etj.

[202] Siç ka ardhur në hadithin e transmetuar nga Buhariu në “Kapitullin e Martesës”, tema “Propozimi i njeriut të mirë për martesën me vajzën apo motrën tënde”.

[203] Kuran: El Bekare 230

[204] Kuran: El Bekare 232

[205] Kjo do të thotë se kujdestari i saj nuk mund ta martojë atë pa pëlqimin e saj dhe nuk nënkupton se ajo mund ta martojë veten e saj pa praninë e kujdestarit.

[206] Muslimi: 3461, 3462, me dallim të vogël në shprehje por me të njëjtin kuptim, Ebu Daudi 2098, Nesai 3260, Tirmidhiu 1108, Ibën Maxheh 1870

[207] Buhariu 5136, Muslimi 3458, Nesai 3267.

[208] Buhariu “Kapitulli i Martesës”, tema “Nuk lejohet martesa me detyrim”, Ebu Daudi 2101, Nesai 3268, Ibën Maxheh me shprehje të përafërt 1873, Ahmedi 6/328, Darakutni 43, Darimiu 2197, Maliku në Muata 24.

[209] Hadith Sahih. “Sunenu Ebi Daud” 2096, “Sunenu Ibën Maxheh” 1875, Ahmedi 1/273, Darakutni 56.

[210] Hadith Daif-Shadh (i dobët dhe anormal). Nesai 3269, Ibën Maxheh 1874, Darakutni 45, 47.

[211] Kuran: El Ahzab 36

[212] Libri “Err-Rreuda En-Nedije”, Pjesa e dytë, fq. 14

[213] E ka përmendur Buhariu në hadithet pa sened “Mualek”, “Kapitulli i martesës”.

[214] Buhariu 5086, Muslimi 3483, 3485, Ebu Daudi 2054, Tirmidhiu 1115, Nesai 3342, Ibën Maxheh 1957.

[215] Kuran: En-Nur 32

[216] Hadith Daif. “Irvaul Galil” 1853. E ka nxjerrë Ebu Daudi 2088, Nesai 4682, Tirmidhiu 1110, Ibën Ebi Shejbe 7/5/1, El Hakim, Bejhakiu etj.

[217] Marrë nga libri “Përmbledhje e rregullave kuranore”, fq. 76, Vëll. 3.

[218] Kuran: El Bekare 232

[219] Hadith Sahih. “Sunenu Ebi Daud” 2087.

[220] Kuran: En-Nisa 127

[221] Buhariu dhe Muslimi me kuptim të përafërt.

[222] Hadith Hasen Sahih. “Irvaul Galil” 1834. E ka nxjerrë Ebu Daudi 2093, Tirmidhiu 1109, Nesai 3270 Ahmedi 1/261.

[223] Hadith i Dobët. “Sunenu et Tirmidhi” 171, 1075, Ibën Maxheh 1486 të shkurtuar, El Hakim 2/162,163..

[224] Hadith Sahih. “Irvaul Galil” 1924, 1940. E ka nxjerrë Ebu Daudi 2117, Ibën Hibani 1262 dhe Bejhakiu 7/232.

[225] Hadith Sahih. “Sunenu Ebi Daud” 2086.

[226] Këto kushte duhet të merren patjetër në konsideratë në çështjen e autorizimit . Ndërsa Hanefijtë thonë se është i saktë autorizimi i fëmijës me aftësi dalluese dhe i robit.

[227] Përjashtohet nga kjo rasti kur personi i autorizuar e marton burrin me vajzen e tij apo me një vajzë që është nën kujdestarinë e tij. Në këtë rast akti i martesës nuk zbatohet pa aprovimin e burrit.

[228] Personit të autorizuar i kërkohet vlera e mehrit vetëm në rastin kur ai ka hyrë garant për pagimin e mehrit nga burri. Atij i kërkohet pagimi i mehrit si garant dhe jo si person i autorizuar.

[229] Kuran: El Huxhurat 10

[230] Kuran: En Nisa 3

[231] Kuran: En Nisa 24

[232] Kuran: El Huxhurat 10

[233] Kuran: Et Teube 71

[234] Kuran: El Huxhurat 13

[235] Hadith Hasen. “Irvaul Galil” 1868. E ka nxjerrë Tirmidhiu 1085, Bejhakiu 7/82.

[236] Hadith Hasen. “Es Sahiha” 2446. E ka nxjerrë Ebu Daudi 2102, Buhariu në librin e Historisë, Ibën Hibani 1249.

[237] Kuran: El Ahzab 36

[238] “Tefsiri i Kurtubiut” 14/121.

[239] Buhariu “Kapitulli i Martesës”, tema “Barazia në fe” 7/11.

[240] Zadul-Mead 4 / 22

[241] Hadith Meudu – i trilluar. “Irvaul Galil” 1869. E ka nxjerrë Bejhakiu 7/174.

[242] Hadith Meudu – i trilluar. Burimi i mësipërm.

[243] Ether Daif – i dobët. “Irvaul Galil” 1867. E ka nxjerrë Darakutni 415.

[244] Hadith Sahih. Muslimi 5897, “Kapitulli i Veçorive”, tema 1/1, Tirmidhiu 3605, 3608.

[245] Buhariu 3490, Muslimi 6111 me shprehje tjetër.

[246] Kuran: El Muxhadele 11

[247] Kuran: Ez Zumer 9

* Kurejshët janë pasardhësit e fëmijëve të En-Nadr ibn Kenane. Hashimijët janë pasardhësit e fëmijëve të Hashimit ibn Abdu Menuf. Arabët janë të gjithë ata që i bashkon një baba sipër En-Nadr.

[248] Nxjerrja e tij është përmendur më parë.

[249] Hadith Sahih. “Irvaul Galil” 1870. E ka nxjerrë Tirmidhiu 3271, Ibën Maxheh 4219, Darakutni 417, El Hakim 2/163, Bejhakiu 7/135,136.

[250] Buhariu “Kapitulli i Martesës”, Muslimi 3484 të shkurtuar, Ibën Maxheh 1956.

[251] Këtë çështje e kemi trajtuar me hollësi në temën e Autorizimit.

*Nëse gruaja martohet me një burrë jot ë ngjashëm me të pa pëlqimin e saj dhe kujdestarëve të saj atëherë sipas një mendimi thuhet se martesa nuk është e saktë .Ndërsa sipas një mendimi tjetër thuhet se martesa është e saktë por gruaja ka të drejtën e zgjedhjes. Ky është mendimi e Shafiijve ndërsa mendimi i Hanefijve është sqaruar në kapitullin e kujdestarisë.

[252] Kuran: En Nisa 19

[253] Kuran: En Nisa 4

[254] Kuran: En Nisa 20-21

[255] Kuran: En Nisa 34

[256] Hadith Daif – i dobët. “Irvaul Galil” 1926. E ka nxjerrë Ahmedi 3/445, Tirmidhiu 1113, Ibën Maxheh 1888 dhe Bejhakiu 7/138.

* Izari është një lloj rrobe me të cilën mbulohet gjysma e poshtme e trupit.

[257] Buhariu: 5087, 5871, “Kapitulli i martesës” dhe “Kapitulli i veshmbathjeve”, Muslimi: 3472, “Kapitulli i martesës”, Ebu Daudi 2111, Nesai 3359, Tirmidhiu 1114.

[258] Muslimi 3473.

[259] Transmetim i dobët. “Sunenu Ebi Daud” 2112.

[260] Hadith Sahih. “Sunenu en Nesai” 3341.

[261] Kuran: En Nisa 20

[262] Ether Daif – Munker (i dobët dhe i papranueshëm në domethënie). “Irvaul Galil” 6/347-348. E ka nxjerrë Bejhakiu 7/233.

[263] Njësi mase e barabartë me 28.35 gram. (Shënim i përkthyesit).

[264] Kuran: En Nisa 20

[265] Transmetim i dobët. “Irvaul Galil” 6/347-348.

[266] Hadith Daif – i dobët. “Irvaul Galil” 1928. E ka nxjerrë Nesai 1/99, Ibën Ebi Shejbe 7/19/2, Bejhakiu 7/235, El Hakim 2/178.

[267] Hadith Daif – i dobët. “Irvaul Galil” 6/350. E ka nxjerrë Ahmedi 6/77, 91, Ibën Hibani 1256, Bejhakiu dhe el Hakim 2/181.

[268] Hadith Sahih. “Sunenu Ebi Daud” 2125, 2126, “Sunenu en Nesai” 3375, 3376.

[269] Hadith Daif – i dobët. “Sunenu Ebi Daud” 2128, “Sunenu Ibën Maxheh” 1992.

[270] Buhariu “Kapitulli i agjërimit” dhe “Kapitulli i edukatës”, Tirmidhiu 2413.

[271] Kuran: En Nisa 20-21

[272] Transmetim i saktë nga Umeri dhe Aliu. “Irvaul Galil” 1837. E ka nxjerrë Ahmedi, Bejhakiu, Ibën Ebi Shejbe, Darakutni.

[273] Maliku mendon se kur gruaja qëndron vetëm me burrin për një kohë të gjatë atëherë obligohet dhënia e mehrit të plotë edhe nëse nuk kanë kryer marrëdhënie intime. Ibn Kasim dhe njëri prej pasuesve të tij e ka përcaktuar këtë periudhë një vit.

[274] Kuran: El Bekare 237

[275] Ether Sahih – i saktë. Shejh Albani e ka përmendur në “Es Silsiletu ed Daife” në shënimet e hadithit me nr. 1019. Atë e ka nxjerrë Bejhakiu.

[276] Hadith Daif – i dobët. “Sunenu Ebi Daud” 2131.

[277] Kuran: El Bekare 236

[278] Nxjerrja e tij është përmendur më parë.

[279] Kuran: En Nisa 4

[280] Ether Sahih. “Irvaul Galil” 1939. E ka nxjerrë Ebu Daudi 2114, Nesai 3354, Tirmidhiu 1145, Ibën Maxheh 1891, etj.

[281] Kuran: El Bekare 237

[282] Kuran: El Bekare 229

[283] Kuran: El Bekare 236

* Në këtë mënyrë është vepruar në mënyrë të vazhdueshme.

[284] Mosha juridike sipas legjislacionit egjiptian është 21 vjeç.

[285] Me zinxhir transmetimi të dobët. “Sunenu en Nesai” 3384. Por ka ardhur në hadith të saktë tek Ibën Maxheh 4152, nga Aliu (radiallahu anhu) se: “Pejgamberi (salallahu alejhi ue selem) i solli Aliut dhe Fatimes një rrobe të bardhë për ata dy –një copë e bardhë prej leshi- të cilën Pejgamberi (salallahu alejhi ue selem) e kishte përgatitur për ata dy, si dhe një jastëk të mbushur me bimë dhe një shakull (enë prej lëkure).”

[286] Rregullat e gjendjes civile fq 214 Dr . Jusuf Musa.

[287] Kuran: El Bekare233

[288] Kuran: Et Talak 6

[289] Kuran: Et Talak 7

[290] Muslimi: 2941 “Kapitulli i Haxhit”, tema “Haxhi i Pejgamberit (salallahu alejhi ue selem)”, Ebu Daudi 1905, Ibën Maxheh 3074.

[291] Buhariu: “Kapitulli i shpenzimeve”, tema “Nëse burri nuk shpenzon për gruan…”, Muslimi: 4452 “Kapitulli i gjykimeve”, tema “Çështja e Hindit”, Nesai 5420, Ibën Maxheh 2293 dhe Darimiu 2264.

[292] Hadith Sahih. “Irvaul Galil” 2033. E ka nxjerrë Ahmedi 4/447, Ebu Daudi 2142, Nesai, Ibën Maxheh 1850, Ibën Hiban 1286, El Hakim 2/187-188 dhe nga ai Bejhakiu 7/295.

[293] Gruaja mund të refuzojë të shpërngulet nëse burri ka për qëllim nga udhëtimi dëmtimin e saj ose nuk siguron mbrojtjen e saj dhe të pasurisë së saj.

[294] Ky është mendimi i Ebu Jusufit. Ndërsa Ebu Hanifja dhe Muhamedi pajtohen me mendimin e shafiijve se mbajtja dhe mosmbajtja e gruas në moshë të vogël në shtëpi janë njëlloj pasi nuk realizohet qëllimi i martesës dhe si rjedhim, nuk obligohet përballimi i shpenzimeve të saj.

[295] Marrë nga libri “El- Muhala”, vëllimi i 10-të.

[296] Nxjerrja e tij është përmendur më parë.

[297] Kuran: El Bekare233

[298] Kuran: En Nisa 5

[299] Kuran: Et Talak 7

[300] Kuran: Et Talak 6

[301] Njësi mase që përdoret për matjen e ushqimit dhe një e tillë është e barabartë me sasinë që mbajnë dy duar me madhësi mesatare të një personi.

[302] Kuran: Et Talak 7

[303] Përcaktimi i periudhës trevjeçare nuk është bazuar në ndonjë argument. Përveç kësaj, kjo periudhë konsiderohet e gjatë dhe mund ta vështirësojë gjendjen financiare të burrit. Për këtë arsye, projektligji i kodit civil nr. 81 përcakton kufizimin e dëgjimit të pretendimeve për një periudhë jo më të gjatë se njëvjeçare.

[304] Kuran: El Bekare 280

[305] Ky është mendimi i Shafiut dhe Muhamed Bin Hasanit.

Ndërsa Ebu Hanifja dhe Ebu Jusufi mendojnë se burri nuk ka të drejtë të kthejë vlerën e shpenzimeve të parapaguara. Ata mendojnë se pavarësisht nga fakti se shpenzimet janë shpërblim për të qënit e gruas nën varësinë e burrit, në të njëjtën kohë ato janë të obliguara për shkak të lidhjes martesore dhe për këtë arsye vlera e shpenzimeve nuk mund të kthehet.

[306] Kuran: Et Talak 6

[307] Kuran: Et Talak 6

[308] Kuran: Et Talak 6

[309] Kuran: Et Talak 1

[310] Muslimi 3694 “Kapitulli i divorcit”.

[311] Muslimi 3694, 3689, “Kapitulli i divorcit”, Ebu Daudi 2288, Tirmidhiu 1180, Nesai 3403, Ibën Maxheh 2024.

[312] Hadith Sahih. “Es Sahiha” 1711. “Sunenu en Nesai” 3403.

[313] Muslimi 3688 “Kapitulli i divorcit”, Ebu Daudi 2290, Nesai 3552, Maliku 2/581, Ahmedi 6/414,415.

[314] Kuran: En Nisa 19

[315] Hadith Hasen Sahih. “Es Sahiha” 284. E ka nxjerrë Ebu Daudi 4682, Tirmidhiu 1162.

[316] Hadith Meudu – i trilluar. “Ed Daife” 845. E ka nxjerrë Sherif Ebu el Kasim Ali el Husejni në “El Fevaid el muntixheh” dhe nga rruga e tij e ka nxjerrë Ibën Asakir në “Historinë” e tij 4/282.

[317] Hadith Sahih. “Gajetul Meram” 377, “El Irva” 1502, “Es Sahiha” 131, “Adabu ez Zifaf” 171. E ka nxjerrë Ebu Daudi 2578, Ibën Maxheh 1979, Ahmedi 6/39,364.

[318] Hadith Daif, përveç shprehjes “Të gjitha lojërat me të cilat argëtohet njeriu janë të kota përveç tre llojeve: gjuejtja me hark, hipizmi dhe dëfrimi me pjesëtarët e familjes.” Kjo shprehje është e saktë: “Es Sahiha” 315. “Ed Daife” 315, “Sunenu Ebi Daud” 2513, Ibën Maxheh 2811.

[319] Hadith Sahih. “Irvaul Galil” 2033. Nxjerrja e tij është përmendur më parë.

[320] Buhariu “Kapitulli Hadithet e Pejgamberëve”, Muslimi “Kapitulli i gjidhënies” me shprehje të përafërt.

[321] Hadith Sahih. Muslimi 3633 “Kapitulli i gjidhënies”, tema “Porosia për mirëmbajtjen e grave”.

[322] Buhariu 5223 “Kapitulli i Martesës”, Muslimi 6937 “Kapitulli i pendimit”. Teksti i përmendur është i Muslimit.

[323] Buhariu 4634, “Kapitulli i Tefsirit”, Muslimi 2925, 2926 “Kapitulli i pendimit”, Tirmidhiu 3530.

[324] Buhariu 7416 “Kapitulli i Teuhidit”, Muslimi 3743 “Kapitulli i divorcit me mallkim”.

[325] Hadith Hasen Sahih. “Et Targib uet terhib” 2070. E ka nxjerrë Nesai, Bezari dhe el Hakim.

[326] Hadith Sahih ligajrihi – i saktë me të dëshmuesit për të. “Et Targib uet Terhib” 2071. E ka nxjerrë Taberani.

[327] Kjo lloj xhelozie është e urryer sepse konsiderohet si mendim i keq dhe mendimi i keq është gjynah.

[328] Hadith Hasen. “Irvaul Galil” 1999. E ka nxjerrë Ebu Daudi 2659, Ahmedi 5/445, Nesai 2558, Ibën Hiban 1313, etj.

[329] Kuran: El Bekare 222

[330] Muslimi 2326 “Kapitulli i Zekatit”, Ebu Daudi 5243 me kuptim të njëjtë.

[331] Hadith Daif – i dobët. “Irvaul Galil” 2010. E ka nxjerrë Ebu Jeala në “Musnedin” e tij 1/103ق.

[332] Është fjala për hadithin e Xhabirit të përmendur më parë.

[333] Hadith Hasen – i mirë. “Sunenu Ebi Daud” 4017, Tirmidhiu 2769, Ibën Maxheh 1920.

[334] Hadith Daif – i dobët. “Irvaul Galil” 2009. “Sunenu Ibën Maxheh” 1921.

[335] Hadith Daif. “Irvaul Galil “64. “Sunenu et Tirmidhi” 2800.

[336] Transmetim i dobët. “Irvaul Galil” 1812. “Sunenu Ibën Maxheh” 662, 1922, Ahmedi 6/63.

[337] Buhariu 141, 3271, 3283, 5165, 6388, 7396, Muslimi 3519, Ebu Daudi 2161, Tirmidhiu 1092, Ibën Maxheh 1919.

[338] Hadith Sahih. “Sunenu et Tirmidhi” 2317, Ibën Maxheh 3976, me verifikimet e shejh Albanit si gjithnjë.

[339] Kuran: El Mu’minunë 3

[340] Buhariu 5825 “Kapitulli i Veshmbathjes”, tema “Veshjet me ngjyrë jeshile”.

[341] Hadith Sahih. Muslimi 3527, Ebu Daudi 4870, Ahmedi 3/69.

[342] Hadith Daif – i dobët. “Irvaul Galil” 2011. “Sunenu Ebi Daud” 2174, Ahmedi 2/541, Bejhakiu 7/194, Ibën Ebi Shejbe 7/67.

[343] Kuran: El Bekare 223

[344] Kuran: El Bekare 222

[345] Kuran: El Bekare 223

[346] Buhariu 4528 “Kapitulli i tefsirit”, Muslimi 3521, 3522, Ebu Daudi 2163, Tirmidhiu 2978, Ibën Maxheh 1925.

[347] Hadith Sahih. “Irvaul Galil” 2005. E ka nxjerrë Ibën Maxheh 1924, Ahmedi 5/213 dhe Bejhakiu. Ndërsa transmetimi i Tirmidhiut 1164 është i dobët.

[348] Hadith Hasen. “Et Targib uet Terhib” 2425, “Gajetul Meram” 234. E ka nxjerrë Ahmedi dhe Bezari.

[349] Hadith Hasen – i mirë. “Sunenu Ebi Daud” 2162.

* Azli është kur burri gjatë kryerjes së marrëdhënieve intime ne momentin e ejakulimit largohet prej saj për të ejakuluar jashtë organit të saj gjenital me qëllim shmangien e shtatëzanisë së gruas.

[350] Nxjerrja e tij është përmendur më parë në temën “Urtësia e martesës”.

[351] Buhariu 5208, Muslimi 3544, Tirmidhiu 1137, Ibën Maxheh 1927.

[352] Muslimi 3546.

[353] Këto shtatë faza janë përshkruar në Kuran, në ajetet 12-14 të sures El Mu’minunë. (Shënim i përkthyesit)

[354] Muslimi 3550, Ebu Daudi 3882, Tirmidhiu 2076, 2077, Nesai 3326, Ibën Maxheh 2011.

* Abdullahi tregon se Profeti (s.a.u.s.) ka thënë: “Foshnja krijohet në mitrën e nënës në këtë mënyrë: 40 ditë është pikë sperme, 40 ditë është gjak i ngrirë, 40 ditë të tjera është copë mishi (fetus) dhe pastaj i jepet shpirti. Pasi i jepet shpirti përcaktohen katër gjëra: fati, jetëgjatësia, veprat dhe lumturia ose vuajtja e tij.”

[355] Buhariu 3208 “Kapitulli Fillimi i Krijimit”, Muslimi 6665 “Kapitulli i Kaderit”.

[356] Kuran: El Bekare 226-227

* Llogaritja e kësaj periudhe fillon që nga koha e betimit.

[357] Hadith Daif. “Daif et Targib uet Terhib” 1212.

[358] Hadith Sahih. “Es Sahiha” 3366, “Irvaul Galil” 1998. E ka nxjerrë Ebu Daudi 2140, Tirmidhiu 1159, Ibën Maxheh 1852, Sujuti: “Sahih el Xhami” 5239.

[359] Kuran: En Nisa 34

[360] Hadith Hasen. “Es Sahiha” 1838, me të njëjtin kuptim. E ka nxjerrë Nesai, El Hakim dhe Ahmedi.

[361] Hadith Daif – i dobët. “Es Silsiletu ed Daife” 5340, “Daif et Targib uet Terhib” 1213. E ka përmendur El Hejthemi në “Mexhma ez Zevaid” 4/305 dhe ka thënë: “E ka nxjerrë Bezari”. Atë e ka nxjerrë gjithashtu Taberani me shtesa.

[362] Hadith Hasen ose Sahih me disa rrugë transmetimi. “Edabu ez Zifaf” 286. E ka nxjerrë Taberani në “El Eusat” 2/169, Ibën Hibani 3/73; nga Ebu Hurejra. E ka njerrë gjithashtu Ahmedi 1661 nga Abdurrahman ibën Auf dhe Ebu Nuajmi 6/308 e Xhurxhani 291 nga Enes ibën Malik.

[363] Hadith Daif i dobët, Munker – i refuzuar. “Ed Daife” 1426. E ka nxjerrë Ibën Ebi Shejbe në “Musanef” 7/47, Tirmidhiu 1161, Ibën Maxheh 1854, El Hakim 4/173.

[364] Buhariu 29 “Kapitulli i besimit” dhe 1052 “Kapitulli i Eklipsit”, Muslimi 2106 “Kapitulli i Eklipsit”.

[365] Buhariu 3237 “Kapitulli Fillimi i krijimit”, Muslimi 3526 “Kapitulli i martesës”, Ebu Daudi 2141.

[366] Hadith Daif. “Ed Daife” 3515, “Daif el Xhami” 2730.

[367] Hadith Hasen. “El Irva” 1997, 2020. “Sunenu et Tirmidhi” 1163, “Sunenu Ibën Maxheh” 1851.

[368] Kuran: El Bekare 229

[369] Buhariu 3113, 3705, 5360, 5362, 6318, Muslimi 6853 “Kapitulli i Dhikrit dhe Duasë”, Ebu Daudi 5062.

[370] Buhariu “Kapitulli i martesës” dhe Ahmedi 6/47,52.

[371] Kuran: El Bekare 228

[372] Buhariu 2692 “Kapitulli i pajtimit”, Muslimi 6576 “Kapitulli El Birru ues Sileh”, Ebu Daudi 4920, Tirmidhiu 1938.

[373] Gruaja mund të vizitojë prindërit e saj një herë në javë apo sipas traditave të njerëzve edhe pa lejen e burrit sepse kjo konsiderohet ruajtje e lidhjeve të gjakut e cila është e obliguar nga ana fetare. Gruaja ka të drejtë gjithashtu të kujdeset për prindërit e saj të sëmurë edhe pa lejen e burrit nëse nuk gjëndet dikush tjetër që të kujdeset për ta. Kjo gjë konsiderohet obligim për gruan dhe nuk lejohet pengimi i saj për kryerjen e obligimeve.

[374] Kuran: Et Talak 6

[375] Nxjerrja e tij është përmendur më parë.

*Dituri e obliguar është dituria që ka të bëjë me veprat të cilat Allahu i ka bërë obligim sepse çdo për të cilën Allahu na ka obliguar të veprojmë na ka obliguar gjithashtu edhe diturinë rreth saj.

[376] Kuran: En Nisa 34

[377] Buhariu 6065 “Kapitulli i edukatës”, Muslimi 6478, 6480 “Kapitulli i Mirësjelljes dhe lidhjeve” me shprehje të përfaërt, Ebu Daudi 4911, Tirmidhiu 1932, Ibën Maxheh 46, Ahmedi 1/176, 183.

[378] Muslimi 2941 “Kapitulli i Haxhit”, Ebu Daudi 1905, Tirmidhiu 1163, Ibën Maxheh 1851. Ed Darimi 1857 dhe Ahmedi 5/73.

[379] Nxjerrja e tij është përmendur më parë.

[380] “Sunenu Ahmedi 6/117.

[381] Kuran: En Nur 60

[382] Kuran: El Ahzab 33

[383] Kuran: El A’raf 26

[384] Kuran: El Ahzab 59

[385] Kuran: En Nur 31

[386] Kuran: En Nur 60

[387] Hadith Sahih. “Sunenu Ebi Daud” 4104.

[388] Muslimi 3393 “Kapitulli i martesës” me shprehje të përafërt, Ebu Daudi 2151, Tirmidhiu 1158, Ahmedi 3/330.

[389] Muslimi 5547 “Kapitulli i Veshmbathjes dhe zbukurimit” dhe 7123 “Kapitulli Xheneti …”.

[390] Sahih – i saktë. “Es Sahiha” 1031. “Sunenu Ebi Daud” 4174 me shprehje të përafërt, Ibën Maxheh 4002.

[391] Hadith Sahih. Muslimi 997 “Kapitulli i Namazit”, Ebu Daudi 4175, Nesai 5128.

[392] Hadith Daif. “Ed Daife” 4821. E ka nxjerrë Ibën Maxheh 4001.

[393] Gazeta e përditshme më e madhe në Egjipt. (Shënim i përkthyesit)

* Bëhet fjalë për autoren e artikullit.

* Këtë temë e trajtuam gjerë e gjatë për shkak të rëndësisë së saj sepse kjo konsiderohet një nga problemet shoqërore që kanë nevojë për një kujdes më të madh.

[394] Kuran: El Bekare 228

[395] Disa njerëz praktikojnë marrjen e llojeve të ndryshme të drogës për këtë qëllim dhe në këtë mënyrë dëmtojnë veten e tyre dhe familjet e tyre. Dijetarët islamë janë të gjithë të mendimit se droga është e ndaluar dhe përdoruesit e saj ndëshkohen me të njëjtin dënim sikur përdoruesit e alkoolit dhe se ai që e konsideron atë të lejuar bëhet jobesimtar dhe renegat (dezertor) dhe në këtë mënyrë gruaja e tij ndahet përfundimisht nga ai. Për të përmendur të këqijat e tjera si dobësimi i tër.

* Biseda e njëmbëdhjetë grave .

[396] Gruaja krahason pamjen e jashtme të burrit me mishin e devesë së dobët dhe karakterin e tij me një mal të ashpër.

[397] Gruaja nënkupton se të metat e burrit janë të shumta dhe se biseda do të zgjatet shumë.

[398] As gruaja e tij dhe as e divorcuar.

[399] Tihame është një vend shumë i nxehtë ku nuk fryn erë e freskët apo fllad. Banorët e këtij vendi e pëlqejnë natën sepse ajo është e freskët. Gruaja ka për qëllim të tregojë se ajo është e lumtur me burrin e saj dhe e pëlqen atë siç pëlqejnë banorët e Tihamës natën.

[400] Gatopardi ose leopardi i gjahut është kafshë e butë dhe i pëlqen të flejë shumë. Gruaja nënkupton se burri i saj është i butë dhe i dashur në shtëpi.

[401] Gruaja ka për qëllim të lavdërojë burrin e saj duke e krahasuar me luanin jashtë shtëpisë për trimërinë dhe egërsinë e tij mbi armiqtë.

[402] Ai është shumë bujar dhe dorëlëshuar.

[403] Gruaja tregon se ajo është e hidhëruar sepse burri i saj ia kthen asaj shpinën në shtrat dhe nuk do t’ia dijë për kryerjen e marrëdhënieve intime.

[404] Ajo nënkupton se burri i saj është fisnik pasi fisnikët e kishin zakon që t’i ndërtonin shtëpitë e tyre të larta.

[405] Kjo nënkupton trimërinë e tij.

[406] Kjo nënkupton bujarinë e tij pasi hiri grumbullohet me shumicë kur ka shumë mysafirë.

[407] Kjo tregon se atij i pëlqen të takohet me shokët dhe nuk është i veçuar.

[408] Ato dalin prej kullosës vetëm kur do të theren për mysafirët.

[409] Kjo nënkupton bujarinë e burrit.

[410] Shtimi në peshë nënkupton begatitë ushqimore që burri ka siguruar për gruan e tij.

[411] Ajo e përshkruan nënën e burrit të saj në gjëndje të mire ekonomike. Gruaja në një gjendje të tillë zakonisht nuk është e moshuar dhe kjo tregon se edhe djali i saj (burri i folëses) është i ri në moshë.

[412] Ajo ka për qëllim të tregojë se djali i Ebu Zer’as është i këndshëm dhe nuk e shqetëson atë pasi ai fle me lehtësi dhe ushqehet me gjëra të vogla.

[413] Ato e kanë zili atë për shkak të bukurisë së saj dhe gjëndjes ekonomike të begatë.

[414] Sipas një transmetimi tjetër Profeti (s.a.u.s.) ka thenë: “Kam qënë për ty si Ebu Zer’a për Ummu Zer’an me ndryshimin e vetëm se ai e ka ndarë gruan e tij ndërsa unë nuk do të ndaj ty.”Nesai ka shtuar në një transmetim se Aishja (r.a.) i ka thënë: “O i Dërguari i Allahut, t’i je më i mirë se Ebu Zer’a.”

[415] Buhariu 5189 “Kapitulli i Martesës” dhe Muslimi 6255 “Kapitulli Veçoritë e Sahabeve”, tema “Veçoritë e Umu Zer-as”.

[416] Hadith Sahih. “Sunenu Ebi Daud” 4841, “Sunenu et Tirmidhi” 1106.

[417] Hadith Daif. “Irvaul Galil” 2. “Sunenu Ebi Daud” 4840, “Sunenu Ibën Maxheh” 1894.

[418] Kuran: Al Imran 102

[419] Kuran: En Nisa 1

[420] Hadith Sahih. “Es Sahiha” 1483. E ka nxjerrë Ibën Maxheh 1892, Ebu Daudi 2118.

[421] Hadith Sahih. Nxjerrja e tij është përmendur më parë.

[422] Hadith Sahih. Është nxjerrur më parë.

[423] Hadith Daif. Është përmendur më parë.

[424] Hadith Hasen. “Irvaul Galil” 1994. E ka nxjerrë Tirmidhiu 1088, Nesai, Ibën Maxheh 1896, Ahmedi 3/418, El Hakim 2/184, Bejhakiu 7/289.

[425] Hadith Sahih. Ebu Daudi 2130, Tirmidhiu 1091, Ibën Maxheh 1905, Darimi 1/134, Ahmedi 2/381.

[426] Buhariu 3894, “Kapitulli Menakibul Ensar” dhe 5156 “Kapitulli i Martesës”, Muslimi 3464 “Kapitulli i Martesës”, Ebu Daudi 2121 të shkurtuar, Ibën Maxheh 1876, Darimi 2266.

[427] Hadith Sahih. “Sunenu en Nesai” 3371, Ibën Maxheh 1906.

[428] Hadith Daif, përveç fjalës “Shpalleni martesën”, kjo është e saktë. “Irvaul Galil” 1993, “Sunenu et Tirmidhi” 1089, Ibën Maxheh 1895.

[429] Hadith Hasen – i mirë. “Irvaul Galil” 1994. E ka nxjerrë Tirmidhiu 1088, Ibën Maxheh 1896, El Hakim 2/184, Bejhakiu 7/289, Ahmedi 3/418.

[430] Hadith Hasen. “Sunenu en Nesai” 3383.

[431] Buhariu 5162 “Kapitulli i martesës”, Ahmedi 4/146.

[432] Hadith Hasen. “Irvaul Galil” 1995. E ka nxjerrë Taberani në “El Eusat” 1/167.

[433] Babai i saj, Mu’udhi dhe dy xhaxhallarët e saj, Aufi dhe Muadhi, kanë rënë dëshmorë në luftën e Bedrit. Robëreshat këndonin në dasmën e saj për trimërinë, bujarinë dhe burrërinë e tyre.

[434] Profeti (s.a.u.s.) e ka ndaluar ta këndojë këtë pjesë sepse askush përveç Allahut nuk e di të ardhmen.Ndërsa në një hadith tjetër se profeti (s.a.u.s) tha : “Askush përveç të Madhëruarit nuk e di të ardhmen ” Transmetoi Hakimi i cili thotë se hadithi është i saktë sipas kushteve të Muslimit.

[435] Buhariu 5147 “Kapitulli i martesës”, Ebu Daudi 4922, Tirmidhiu 1090.

[436] Buhariu 5155, 6386, Muslimi 3475 “Kapitulli i martesës”, Tirmidhiu 1094, Nesai 3372, Ibën Maxheh 1907.

[437] Buhariu 5168 “Kapitulli i martesës”, Muslimi 3489 “Kapitulli i martesës”, Ebu Daudi 3743, Ibën Maxheh 1908.

[438] Hadith Sahih. “Sahih el Xhami es Sagir” 2419, Ahmedi 5/359.

[439] Buhariu 5171 “Kapitulli i martesës”, Muslimi 3490 “Kapitulli i martesës”; që të dy me shprehje të përafërt dhe jo të njëjtë me të përmendurën. Po kështu Ebu Daudi 3743, Ibën Maxheh 1908, Ahmedi 3/172, me shprehjen “deri sa e lanë”.

[440] Buhariu 5172, Ahmedi 6/113.

[441] Buhariu 5166, Muslimi 3491.

[442] Buhariu 5173 “Kapitulli i martesës”.

[443] Buhariu 5177 “Kapitulli i martesës”.

[444] Buhariu 5178 “Kapitulli i martesës”.

[445] Muslimi 3493 “Kapitulli i martesës”.

[446] Muslimi 3511 “Kapitulli i martesës”.

[447] Buhariu 5177 “Kapitulli i martesës”.

[448] Kjo është shkurtimisht analiza e Ibn Kajjimit në lidhje me këtë çështje.

[449] Hadith Hasen. “Sunenu Ebi Daud” 2243, “Sunenu et Tirmidhi” 1129, “Sunenu Ibën Maxheh” 1951.

[450] Hadith Sahih. “El Irva” 1883, “Sunenu et Tirmidhi” 1128, Ibën Maxheh 1953

[451] Muata e imam Malikut 44, 45.

[452] Hadith Sahih pa përmendjen e viteve. “Sunenu Ebi Daud” 2240, Tirmidhiu 1143, Ibën Maxheh 2009.

Dhul Qidah 1444
M	T	W	T	F	S	S
« Shw				Rb2 »
						1
2	3	4	5	6	7	8
9	10	11	12	13	14	15
16	17	18	19	20	21	22
23	24	25	26	27	28	29

MARTESA DHE TE DREJTAT BASHKESHORTORE